jäHf muÁ‹ Jiz Kjyik¢r® ÂU. X. g‹Ü®bršt« mt®fŸ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤ij, 2018 M« M©L kh®¢ §fŸ 15 M« ehŸ r£lk‹w¥ nguit K‹ it¤J M‰W« ciu. kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns!
òyt®
ÂUtŸStç‹
ÂUth¡»‰»z§f,
jäœeh£o‹ tuyh‰¿š,
òu£Á¤ jiyé m«kh
mt®fŸ t§f¡ flnyhu« Ûsh¤Jæš bfh©L nguikÂæš ciwªÂUªjhY«, mt®fŸ tF¤J¤ jªj ghijæš gaâ¤J ekJ khãy¤ij eh£onyna Kj‹ik khãykhf ca®¤j nt©L« v‹w
mt®fsJ
fdit
edth¡f,
kh©òäF
Kjyik¢r®
ÂU vl¥gho nf. gHårhä mt®fë‹ Âw‹ä¡f jiyikæ‹ Ñœ eilbgW« Ϫj muR¡F, m«kh mt®fë‹ M‹kh têfh£oahf cŸsJ.
òu£Á¤
jiyé
m«kh
mt®fë‹
c‹djkhd
2 M‹khé‹ K‹ jiytz§», 2018-2019 M« M©o‰fhd ãÂãiy
m¿¡ifia
Ϫj¥
nguitæ‹
K‹
rk®¥Ã¡f
éiH»nw‹. 2.
k¡fë‹ cŸs§fëš Ú§fh Ïl« bg‰W, mt®fë‹
ngu‹ig¥ bg‰w khbgU« jiyéahf és§»a òu£Á¤ jiyé m«kh
mt®fŸ
bjhl®ªJ
bjhl§»
it¤j
brašgL¤Jtš
Ϫj
mid¤J muR
£l§fisÍ«
cWÂahf
cŸsJ.
bjhiyneh¡F¥ gh®itÍ«, kÂE£gK« thŒªj òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ ‘mikÂ, ts«, ts®¢Á’ v‹w bfhŸif KH¡f«, Ϫj khãy¤ij K‹nd‰w¥ ghijæš bfh©L brštj‰fhd têfh£L« mo¥gil bfhŸifahf bjhl®ªJ és§F«. Rfhjhu«,
fšé,
r_f¥
ghJfh¥ò
ngh‹w
bghJ
Jiwfëš
brašgL¤j¥g£L tU« gšntW £l§fŸ, ekJ khãy¤Â‹ kåjts
nk«gh£L¡
F¿pLfis
ca®¤Â,
eh£onyna
r_fey¤ij¥ ng⥠ngh‰W« K‹khÂç khãykhf¤ jäœeh£il cUth¡»ÍŸsJ v‹gij ahuhY« kW¡f KoahJ. caU«nghJ
mid¤J¥
glFfS«
xUnru
khãy¤Â‹
Jçjkhd
bghUshjhu
flš miy
ca®tJ
ts®¢Á,
nghš,
mid¤J¡
FL«g§fë‹ bghUshjhu ãiyiaÍ« xUnru ca®¤J« v‹gš Iaäšiy. våD«, rKjha¤Âš mid¤J k¡fë‹ thœitÍ« nk«gL¤Â, ãiyia¡ F¿¥ghf Ϫj
V‰w¤jhœÎfis¡ bfh©L
ViH
muR
vëa
bjhl®ªJ
fisªJ,
tUtj‰fhf, k¡fë‹
bghUshjhu¢
gšntW
ey¤Â£l§fis,
nk«gh£o‰fhd
brašgL¤J«.
rk
£l§fis
vdnt, bghUshjhu
nk«gh£o‰F bgU« C¡f« jU« mnj ntisæš, ey¤Â£l¥
3 gâfS«
Ϫj
muÁ‹
ts®¢Á¡
bfhŸifæš
bjhl®ªJ
K¡»a¤Jt¤ij¥ bgW«. 3.
gy rthyhd NœãiyfS¡»ilna, Ϫj tuÎ-bryΤ
£l m¿¡if rk®¥Ã¡f¥gL»wJ.
gzkÂ¥ÃH¥ò, bghU£fŸ
k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiw eilKiw¡F tªj ÃwF V‰g£LŸs bgU¤j kh‰w§fis¡ flªJ, bjhl®ªJ K‹ndw nt©oa K¡»a¡ f£l¤Âš ekJ bghUshjhu« cŸsJ.
Ϫj
K¡»a¤ jUz¤Âš, khãy« rªÂ¤J tU« gšntW rthšfŸ: KjÄLfis <®¤J, mÂf ntiythŒ¥òfis cUth¡Fjš ÏisP®fS¡F¤
Âw‹
gæ‰Á
më¤J,
ntiythŒ¥Ã‰fhd jFÂia mt®fŸ bgw¢ brŒjš étrha c‰g¤Â¤ ÂwidÍ«, étrhæfë‹ tUthiaÍ« bgU¡Fjš ef®¥òu§fëš mo¥gil trÂfisÍ«, c£f£lik¥igÍ« nk«gL¤Jjš midtU¡F«
Å£LtrÂ
v‹w
Ïy¡if
mila
ViHfS¡F Å£Ltr tH§Fjš Ú®ãiy
cŸë£l
Ïa‰if
Mjhu§fis
ghJfh¤J¥
guhkç¤jš ef®¥òu§fëY«, Cuf¥ gFÂfëY« tWik xê¥ò fšé, Rfhjhu«, kU¤Jt trÂfë‹ ju¤ij nk«gL¤Â, mt‰iw midtU« vëjhf¥ bgw têtif brŒjš
4 gUtãiy kh‰w¤jhš V‰gL« jh¡f¤ij¡ Fiw¥gJl‹, flš mç¥ÃèUªJ flnyhu¥ gFÂfis¥ ghJfh¤jš FiwªJ tU« k¤Âa tç¥ g»®Î, brhªj tç, tçašyhj tUthŒ tuéd§fëš cŸs j‰nghija Nœãiyia rkhë¤J, ãÂãiyia Âw«gl nkyh©ik brŒjš Ϫj
g¤J
bghUshjhu
K¡»a¢
ts®¢Áia
rthšfisÍ«
C¡Fé¤J,
v®bfh©L
jäœeh£il
tskhd
khãykhf kh‰w¢ brŒtj‰fhd c¤Âfis cŸsl¡» Ϫj ãÂãiy m¿¡if jahç¡f¥g£LŸsJ.
bghUshjhu ts®¢Á kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 4.
khãy¤Â‹ bghUshjhu¤Âš ãyé tªj kªjãiyæš
kh‰w« V‰g£L,
2017-2018 M« M©oš bghUshjhu ts®¢Á
XusÎ ca®ªJŸs ãiyæš, 2018-2019 M« M©oš ÏJ nkY« caU«
vd¡
fUj¥gL»wJ.
jäœeh£o‹
khãy
bkh¤j
c‰g¤Âæ‹ ts®¢Á é»j«, ãiyahd éiyfë‹ mo¥gilæš, 2017-2018
M«
fâ¡f¥g£LŸsJ.
M©oš
8.03
khãy¥
rjÅjkhf
ÏU¡F«
bghUshjhu¤Âš
vd
fhz¥gL«
Ϥjifa rhjfkhd Nœãiyæš, Kj‹ik¤ Jiwæš Ïªj muR bjhl®ªJ brŒJ tU« Úo¤j KjÄLfshY«, khãy¤Âš bjhêš Jiw KjÄLfis C¡Fé¥gj‰F murhš nk‰bfhŸs¥g£L tU« elto¡iffshY«, 2018-2019 M« M©oš khãy¥ bghUshjhu ts®¢Á é»j« 9 rjÅjkhf caU« vd¡ fUj¥gL»wJ.
5
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç 5.
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç (GST) éÂ¥ò Kiw,
2017 M« M©L #]iy khj« 1 M« nj Kjš, eh£oš m¿Kf¥gL¤j¥g£LŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ. òÂa tç éÂ¥ò Kiwia eilKiw¥gL¤J«nghJ khãy§fS¡F V‰gl¡Toa
tç
tUthŒ
k¤Âa muR
ÏH¥Ãid
Iªjh©LfŸ
tiu
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tçæ‹ Ñœ,
2017 M« M©L #]iy khj« Kjš Ã¥utç 2018 tiu 632 nfho %ghæid ÏH¥Õlhf jäœehL k¤Âa muÁläUªJ bg‰WŸsJ. flªj
v£Lkhj
fhy¤Âš,
14
rjÅj
ts®¢Á
é»j¤Jl‹
v®gh®¡f¥gL« cW brŒa¥g£l tUthŒ¡F«, »il¡f¥bg‰w tUthŒ¡F«
Ïilnaahd
Ïilbtë
fârkhf¡
FiwªJ
tUtjhš, bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiwædhš ekJ khãy« ešy gyid¥ bg‰WŸsJ v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
£l« k‰W« ts®¢Á 6.
bjhiyneh¡F¥ gh®itÍ«, kÂE£gK« ä¡f jiytuhd
kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fshš cUth¡f¥g£L btëæl¥g£l, ‘jäœehL bjhiyneh¡F¤ £l« 2023’ Mtz«, khãy ts®¢Á k‰W« r_fey¤ £l§fis cUth¡Ftj‰F Ϫj
muR¡F têfh£oahf
mikªJŸsJ.
Ϫj Mtz¤Âš cŸs £l§fis ãiwnt‰¿l¤ njitahd ã Mjhu§fë‹ xU gFÂia, jäœehL c£f£lik¥ò ã nkyh©ik¡ vL¡f¥g£L
fHf¤Â‹ tU»wJ.
_y« jäœehL
Âu£Ltj‰F c£f£lik¥ò
elto¡if ãÂa¤Â‹
6 bkh¤j
ãÂæš,
Kjèš
C¡f
_yjdkhf
(First Loss Catalytic Capital) tH§f¥gl nt©oa 300 nfho %ghæš, 30 nfho %ghia khãy muR V‰fdnt éLé¤JŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš Ϫj C¡f _yjd¤Â‰fhf
ÛjKŸs
270
nfho
%ghͫ,
jäœehL
c£f£lik¥ò nk«gh£L thça¤Â‹ £l¤ jahç¥ò ã¡fhf 100 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 7.
jäœeh£o‹
gšntW
gFÂfS¡F
Ïilnaahd
V‰w¤jhœÎfis¡ fisªJ, rk¢Óuhd bghUshjhu nk«gh£oid khãy«
KGtJ«
bfh©L
tUtj‰fhf¤
bjhl§f¥g£l
‘khãy rk¢Ó® ts®¢Á ãÂa¤Â‰F’, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 100 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. mnjnghš, khãy¤Â‹ Ïa‰if ts§fis ãiy¡f¤j¡f
tifæš
ga‹gL¤Â,
kiy¥gFÂfëš
thG« k¡fë‹ F¿¥Ã£l njitfis ãiwÎ brŒtj‰fhf¤ bjhl§f¥g£l ‘Áw¥ò¥ gF nk«gh£L¤ £l¤Â‰F’ 75 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. Ka‰Áfis
C¡f¥gL¤J«
muR ã®thf¤Âš òJik
tifæš,
100
nfho
%ghŒ
xJ¡Ñ£Ll‹ jäœehL òJik Ka‰ÁfŸ £l« (TANII) bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«.
ngçl® ãthuz« 8.
f‹åahFkç kht£l¤ij¤ jh¡»a ‘X»’ òaèdhš,
flèš fhzhkš nghd Ûdt®fis¤ njo Û£F« elto¡iffëš Ïªj muR Jçjkhf¢ brašg£lJ.
Ϫj elto¡iffshš,
3,506 Ûdt®fŸ ghJfh¥ghf Û£f¥g£LŸsJl‹, 288 Û‹Ão¥
7 glFfS« Û£f¥g£LŸsd.
Ϫj ãiyæš, fhzhkš nghd
177 Ûdt®fis Û£f thŒ¥Ãšiy vd m¿é¤J, gh¡f¥g£l x›bthU FL«g¤Â‰F« jyh 20 Ïy£r« %ghŒ tH§f¥g£LŸsJ. X» òayhš V‰g£l ghÂ¥òfis¢ Ó® brŒtj‰fhfΫ, ãthuz¥ gâfis nk‰bfhŸtj‰fhfΫ, bkh¤j« 124.11 nfho %ghia muR éLé¤JŸsJ. ÏJ jéu, 2017 M« M©L et«g® khj« bgŒj bjhl® fL« kiHahš V‰g£l ghÂ¥òfis¢ rç brŒJ, c£f£lik¥ò trÂfis kWÓuik¡fΫ, ãthuz cjé¡fhfΫ 51.05 nfho %ghia muR éLé¤JŸsJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, khãy¥ ngçl® ãthuz ãÂa¤Â‰fhf 786 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 9.
kiH btŸs¤jhš mo¡fo ghÂ¥ò¡FŸshF« br‹id
k‰W« mj‹ òwef®¥ gFÂfS¡F ãuªju¤ Ô®ÎfhQ« tifæš, tl br‹id k‰W« bj‹ br‹id¥ gFÂfS¡fhd éçthd btŸs¤ jL¥ò nkyh©ik¤ £l«, Kiwna 2,055.67 nfho %ghŒ k‰W« 1,243.15 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš jahç¡f¥g£L, k¤Âa muÁl« ãÂÍjé nfhu¥g£LŸsJ.
mnjnghš, k¤Âa muÁ‹
cjéia¥ bgW« tifæš, xU§»izªj Û‹Ão¤ JiwKf« k‰W« Û‹ gj¥gL¤J« ó§fhéid f‹åahFkç kht£l«, nj§fhŒ¥g£od¤Âš mik¥gj‰F éçthd £l m¿¡ifæid Ϫj muR jahç¤J tU»wJ.
Ϥ£l§fS¡F k¤Âa muR
x¥òjš më¤J, ãÂÍjéÍ« tH§F« vd eh‹ e«ò»nw‹.
tWik xê¥ò 10. tWik
xê¥Ã‰fhd
Ïa¡f¤Âid
xUKf¥gL¤Â
brašgL¤Jtj‰fhd Kfikahf, jäœehL kfë® ey nk«gh£L
8 ãWtd« brašg£L tU»wJ.
fšé, Rfhjhu« M»at‰Wl‹
ãiy¡f¤j¡f thœthjhu thŒ¥òfis cUth¡», Cuf k‰W« ef®¥òu¥ gFÂfëš tWikia mwnt mf‰w nt©L« v‹gJjh‹ Ϫj Ïa¡f¤Â‹ F¿¡nfhshF«.
‘òJthœÎ £l¤Â‹’ _y«,
»uhk mséš kfë® Ra cjé¡ FG¡fŸ mik¡f¥g£L, mt®fS¡F¤
Âw‹
tH§f¥g£LŸsd. mDgt¤Â‹
gæ‰ÁÍ«, t§»fŸ _y« Ϫj¤
mo¥gilæš
£l¤Âdhš mj‹
flDjéÍ«
»il¡f¥
ga‹fis
bg‰w
ãiy¥gL¤J«
tifæš, 920.63 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oyhd jäœehL »uhk¥òw ò¤jh¡f¤
£l¤Âid
cyf
t§»
ãÂÍjéÍl‹,
26 kht£l§fëš cŸs 120 t£lhu§fëš Ïªj muR brašgL¤j cŸsJ.
»uhk§fëš kfë® Ra cjé¡ FG¡fŸ _ykhf
FWªbjhêšfis¤ bjhl§Ftj‰F«, mt‰iw t£lhu / kht£l mséš Óça Kiwæš xU§»iz¤J, c‰g¤Âahs® T£lik¥ò ãWtd§fshf cUth¡Ftj‰F« Ϥ£l¤Â‹ Ñœ elto¡if vL¡f¥gL«.
Ïj‹
_y«
bghUshjhu
msé‹
gy‹fis
(Economies of Scale) Á¿a KjÄ£oš bjhl§f¥gL« »uhk¥òw¤ bjhêš ãWtd§fS« bgw ÏaY«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϥ£l¤Â‰fhf 100 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÏJ jéu khãy¤Âš cŸs 265 t£lhu§fëš ‘njÁa Cuf thœthjhu Ïa¡fK«’, ‘jäœehL Cuf thœthjhu Ïa¡fK«’ brašgL¤j¥g£L tUtjhš, khãy« KGtJ«
cŸs
mid¤J
t£lhu§fëY«
£l§fŸ brašgL¤j têtif V‰g£LŸsJ.
tWik
xê¥ò¤
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, mid¤J Cuf tWik xê¥ò¤ £l§fS¡F« bkh¤jkhf 519.81 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
9 11.
k¤Âa muÁ‹ njÁa ef®¥òu thœthjhu Ïa¡f¤Â‹ Ñœ
»il¡f¥ bgW« ãÂÍjéÍl‹, khãy ãÂæš bjhl§f¥g£l jäœehL
ef®¥òu
brašgL¤Â
thœthjhu
tU»wJ.
Ïa¡f¤ijÍ«
2017-2018
M«
Ϫj
M©oš,
muR k¤Âa
muÁläUªJ ÏJtiu njÁa ef®¥òu thœthjhu Ïa¡f¤Â‰F 59.40 nfho %ghŒ »il¡f¥ bg‰WŸsJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ef®¥òu tWik xê¥ò¤ £l§fS¡fhf bkh¤jkhf 300 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ntiythŒ¥ò k‰W« Âw‹ nk«ghL 12. khãy¤Âš
cŸs
mYtyf§fS«
mid¤J
V‰fdnt
ntiythŒ¥ò
xU§»iz¡f¥g£L,
eÅdkakh¡f¥g£LŸsJl‹, mit ntiythŒ¥ig bgw cjé òçÍ«
ika§fshf
ÏisP®fS¡F
kh‰w¥g£LŸsd.
tH§f¥gL«
ntiythŒ¥g‰w
khjhªÂu
cjé¤bjhif
2017-2018 M« M©oš Ïu£o¥gh¡f¥g£lJ. Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš 31.01 nfho %ghŒ Ïj‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. kht£l mséyhd ntiythŒ¥ò ika§fis xU§»iz¤J, bjhêš
ãWtd§fŸ
ãWtd§fSl‹
ntiy
k‰W«
jåah®
njLgt®fis
ntiythŒ¥ò
Ïiza«
têahf
Ïiz¡F« tifæš, khãy mséyhd xU bjhêš be¿ têfh£L« ika« V‰gL¤j¥gL«. ntiythŒ¥ò ika§fëš gÂÎ brŒJ,
khjhªÂu
cjé¤bjhif
bg‰W
tU«
ntiyæšyh
ÏisP®fis kht£l thçahf¤ Âu£o, ntiythŒ¥ò ika§fë‹ _ykhf Mnyhridfis tH§», Âw‹ nk«gh£L Ïa¡f¤Â‹ Ñœ
10 mt®fS¡F cça gæ‰ÁÍ« më¤J, mt®fŸ ntiythŒ¥ig¥ bgw Ϫj muR cça elto¡iffis nk‰bfhŸS«. 13. khãy¤Âš
88
muR
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fŸ,
484 jåah® bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fŸ k‰W« 385 bjhê‰gæ‰Á¥ gŸëfŸ _y« bjhê‰gæ‰Á tH§f¥g£L tU»wJ. muR el¤Â tU«
88
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fëš
26
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fis¤ jéu Vida bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fŸ njÁa gæ‰Á¡ FG Kiwæ‹ (National Council for Vocational Training) Ñœ
bfh©L
tu¥g£LŸsd.
Ϫj
26
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fisÍ« 126 nfho %ghŒ bryéš ju« ca®¤Â, tU« Ïu©L M©Lfëš njÁa gæ‰Á¡ FG Kiwæ‹ Ñœ bfh©L tu¥gL«. muR bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fë‹ f£lik¥Ãš cŸs FiwghLfis 30 nfho %ghŒ bryéš Ú¡», k¤Âa muÁ‹ ãÂÍjé bgw têtif brŒa¥gL«. bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fëš go¡F« khzt®fë‹ ntiythŒ¥Ãid mÂfç¡F« tifæš, 20 bjhê‰gæ‰Á ãWtd§fëš 38 nfho %ghŒ bryéš kU¤Jt ä‹dQéaš, ÏaªÂuéaš, fUéæaš k‰W« m¢R cUth¡f«, ä‹
ä‹dQéaš
bjhê‰ÃçÎfis
k‰W«
Ϫj
f£ll
muR
totik¥ò
bjhl§F«.
M»a
òÂa
bjhê‰gæ‰Á
ãWtd§fëš gæY« 10,000 khzt®fS¡F bjhêš mDgt« tH§fΫ,
mt®fŸ
ntiythŒ¥ò¥
bgWtj‰F¤
njitahd
Âw‹fis¥ bgwΫ, bjhê‰rhiyfëš neuoahf gæ‰Á bgw Ϫj muR cça elto¡iffis nk‰bfhŸS«. 14. jäœehL Âw‹ nk«gh£L Ïa¡f¤ij¢ brašgL¤J« Kfikahf jäœehL Âw‹ nk«gh£L¡ fHf¤ij Ϫj muR cUth¡»ÍŸsJ.
Ϫj Ïa¡f¤Â‹ Ñœ, ÏJtiu 4.32 Ïy£r«
11 ÏisP®fŸ 1.03
Ïy£r«
ãWtd¤Â‹
Âw‹
ts®
gæ‰Á
bg‰WŸsd®.
Ït®fëš
ÏisP®fŸ
gâak®¤j¥g£LŸsd®.
cjéÍl‹
ca®k£l¤
më¡f¥g£L tU»‹wd.
Âw‹
Óbk‹°
gæ‰ÁfS«
Ãujk kªÂçæ‹ Âw‹ nk«gh£L¤
£l« _yK« Âw‹ ts® gæ‰Áia Ϫj muR tH§» tU»wJ. jäœehL
Âw‹
nk«gh£L
Ïa¡f¤Â‰fhd
ãÂ
xJ¡ÑL
150 nfho %ghæèUªJ 200 nfho %ghahf tU« ãÂah©oš ca®¤j¥gL«. 2018-2019 M« M©oš, gšntW £l§fë‹ ãÂfS«
xU§»iz¡f¥g£L
ÏisP®fS¡F¤ mašeh£L Corporation),
Âw‹
nk«gh£L¥
ntiythŒ¥ò jäœehL
TLjyhf
ãWtd«
Âw‹
Ïu©L
gæ‰ÁfŸ
tH§f¥gL«.
(Overseas
nk«gh£L¡
Ïy£r«
Manpower
fHf¤Â‹
_y«
btëehLfëš ntiythŒ¥Ãid¤ njL« ÏisP®fS¡F cça bjhêšE£g¤
ÂwDl‹
bk‹Âw‹
gæ‰ÁfisÍ«
tH§»,
btëeh£L ntiythŒ¥òfisÍ« cUth¡F«.
jäœbkhê ts®¢Á k‰W« g©ghL 15. Ah®t®L
gšfiy¡fHf¤Âš
jäœ
ÏU¡ifæid
ãWél 10 nfho %ghia Ϫj muR tH§»ÍŸsJ.
r®tnjr
mséš jäœbkhê k‰W« g©gh£il¥ ghJfh¤J¥ gu¥òtj‰fhf, jŠrhñ® j䜥 gšfiy¡fHf¤Âš jäœbkhê éçth¡f ika« x‹W cUth¡f¥gL«. Ïj‰bfd M©L khåakhf Ïu©L nfho %ghia muR tH§F«. mnjngh‹W, xU nfho %ghŒ M©L khåa¤Âš j䜥 g©gh£L ika« x‹W« cUth¡f¥gL«. eèªj fiyP®fS¡fhd khjhªÂu ãÂÍjé 1,500 %ghæèUªJ 2,000 %ghahf ca®¤Â tH§f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd
12 tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, jäœ ts®¢Á¤ Jiw¡fhf 52.56 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 16. ekJ khãy« 1969 M« M©L #dtç khj« 14 M« ehs‹W jäœehL v‹W bga® kh‰w« brŒa¥g£L 50-tJ M©oš mobaL¤J
it¥gij
K‹å£L,
Ϫj
M©oid
‘jäœehL bgh‹éHh’ M©lhf muR bfh©lho tU»wJ. MSe®
ciuæš
V‰fdnt
m¿é¤jgo,
kiwªj
K‹dhŸ
Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ ãidit¥ ngh‰W« éjkhf bkçdh fl‰fiuæš ãidÎ k©lg« 50.80 nfho %ghŒ bryéš
mik¡f¥gL«.
Kjyik¢rç‹
‘ntjh
kh‰Wtj‰fhf
20
ϤJl‹, ãiya«’
nfho
kiwªj
Ïšy¤ij
%ghŒ
xJ¡ÑL
K‹dhŸ
ãidélkhf brŒJŸsJ.
òu£Á¤ jiyt® lh¡l® v«.í.M®. mt®fë‹ ü‰wh©L éHh bfh©lh£l§fŸ 30 kht£l§fëš Áw¥ghf el¤j¥g£ld. Ϫj ü‰wh©L éHh¡fë‹ ãiwthf, br‹idæš khbgU« ãfœ¢Á el¤j¥gL«.
r£l« xG§F kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 17. khãy¤Âš mikÂia ãiyeh£L« éjkhf, r£l« xG§if Ϫj muR bjhl®ªJ Áw¥ghf¥ guhkç¤J tU»wJ. 2011 M« M©L Kjš, 671 nfho %ghŒ bryéš fhtš ãiya§fS¡fhd
f£ll§fŸ
c£gl
òÂa
f£ll§fS«,
1,659 nfho %ghŒ bryéš FoæU¥òfŸ f£L« gâfS« nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©oš fhtš Jiwæ‹ gšntW ga‹ghLfS¡fhf 35 f£ll§fSl‹ 15 fhtš ãiya¡
13 f£ll§fS«, 543 FoæU¥òfS« 217.41 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš f£l¥gL«. 18. r£l« F‰w§fis¤
xG§if
Óça
jL¥gj‰fhfΫ,
Kiwæš fhtš
guhkç¥gj‰fhfΫ,
Jiw¡F
nghJkhd
gâahs®fŸ ãaä¡f¥g£LŸsJl‹, mt®fS¡F¤ njitahd thfd§fŸ ‘fhtš
k‰W«
Jiw
eÅd
cgfuz§fS«
eÅdkakh¡fš’
tH§f¥g£LŸsd.
£l¤Â‹
ќ,
TLjš
thfd§fisÍ«, f©fhâ¥ò k‰W« jftš bjhl®ò¡fhd eÅd fUéfisÍ« 2017-2018 M« M©oš 98.18 nfho %ghŒ bryéš Ïªj muR tH§»ÍŸsJ.
Kjyik¢rç‹ fhty® éUJfë‹
v©â¡if, 2018-2019 M©L Kjš 1,500-š ÏUªJ 3,000 Mf ca®¤j¥gL«. mid¤J
Ïizatê F‰w§fis¤ Âw«gl¡ f©l¿a,
kht£l§fëY«
Mizauf§fëY«
jyh
xU
Ïizatê F‰w¤jL¥ò fhtš ãiya« 23.28 nfho %ghŒ bryéš V‰gL¤j¥gL«. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, fhtš
Jiw¡F
7,877.58
nfho
%ghŒ
ãÂ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
Ôaiz¥ò k‰W« Û£ò¥ gâfŸ 19.
eÅd¡ fUéfis bjhl®ªJ tH§», Ôaiz¥ò k‰W«
Û£ò¥ gâfŸ Jiwia Ϫj muR eÅd¥gL¤Â tU»wJ. tU« ãÂah©oš 28.23 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš, 20 Ïl§fëš Ôaiz¥ò ãiya¡ f£ll§fŸ f£l¥gL«. ÏJ jéu, kzèæš 18.51 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš Ôaiz¥ò¥ gil FoæU¥òfŸ mik¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuΖbryΤ £l
14 kÂ¥ÕLfëš,
Ôaiz¥ò
k‰W«
Û£ò¥
gâfŸ
Jiw¡F
347.59 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Áiw¢rhiyfŸ 20.
F‰wthëfŸ
j§fis¤
ÂU¤Â¡bfhŸtj‰fhd
Nœãiyia mik¤J¤ jU« Ïlkhf Áiw¢rhiyfŸ mikªJ, mt®fŸ nt©L«
éLjiy v‹w
bg‰wË
neh¡f¤Âš
rKjha¤Jl‹ njitahd
x‹¿izªÂl
Âw‹
gæ‰ÁfS«
tH§f¥gL»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Áiw¤ Jiw¡F 306.80 nfho %ghŒ ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Ú ã®thf« 21. Ú¤ Jiwæ‹ brašgh£oid nk«gL¤Jtj‰fhf, òÂa ÚÂk‹w§fis f£Ltj‰fhfΫ,
mik¡fΫ, TLjš
gšntW
òÂa
f£ll§fis¡
gâahs®fis
ãakd«
brŒtj‰fhfΫ, 2011 M« M©L Kjš 1,382.76 nfho %ghia Ϫj muR mDk¤JŸsJ. nkY«, ÚÂk‹w§fë‹ brašÂwid ca®¤Jtj‰fhf, ÚÂk‹w Mtz§fis fâåkakh¡F« £l« 37 nfho %ghŒ bryéš brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ú ã®thf¤ Jiw¡F 1,197.95 nfho %ghÍ«, ÚÂk‹w¡ f£ll§fë‹ f£Lkhd¥ gâfS¡fhf 182.44 nfho %ghÍ« Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
15
ã®thf MSik 22. khãy«
KGtJ«
Ïa§»
tU«
10,420
ika§fŸ 207 nritfis tH§» tU»‹wd.
Ï-nrit
2017-2018 M«
M©oš, ÏJtiu 1.69 nfho gçt®¤jidfŸ nk‰bfhŸs¥g£L, mid¤J bghJ¢ nritfisÍ« k¡fS¡F xnu Ïl¤Âš tH§F« ika§fshf Ïit cUbtL¤JŸsd. mL¤j _‹W M©Lfëš 900-¡F«
nk‰g£l
nritfis
Ïizajs«
têahfΫ,
miyngÁ braè têahfΫ tH§f muR elto¡if vL¤J tU»wJ.
k¡fŸ j§fS¡F¤ bjhl®ghd juΤ jftšfis¤
jh§fns ÂU¤j« brŒa VJthf, xU§»izªj ‘jäœehL k¡fŸ Ïizajs«’ bjhl§f¥gL«. KiwahfΫ,
Nadu
(Tamil muÁ‹
Makkal
£l
KGikahfΫ
Portal)
cjéfŸ
br‹wiltij
éiuéš
gadhëfS¡F cWÂ
brŒa
têtF¡F« ‘jäœehL khãy Mjh® r£l K‹toéid’ Ϫj tuÎ-bryΡ T£l¤ bjhlçš muR m¿Kf« brŒa cŸsJ. ä‹dhSik¡
bfhŸif
V‰fdnt
totik¡f¥g£L
btëæl¥g£LŸsJ. mid¤J muR¤ JiwfS¡Fkhd bghJ ä‹dhSik
totik¥ò
(e-Governance
Architecture)
cUth¡f¥g£L, mJ éiuéš brašgh£o‰F bfh©L tu¥gL«.
tUthŒ ã®thf« 23. tUthŒ
2011 M« M©L nk khj« Kjš, khãy¤Âš 71 òÂa t£l§fS«,
9
òÂa
tUthŒ¡
nfh£l§fS«
cUth¡f¥g£LŸsd. Ïjdhš, tUthŒ¤ Jiw mYtyf§fis¥ bghJk¡fŸ vëjhf mQ» bghJ¢ nritfis¥ bgW« thŒ¥ò nk«gL¤j¥g£LŸsJ.
t£lh£Áa® mYtyf§fŸ, nfh£lh£Áa®
16 mYtyf§fŸ k‰W« kht£l M£Áa® mYtyf§fS¡F òÂa f£ll§fis¤
bjhl®ªJ
f£o¤
jUtj‹
_y«
tUthŒ¤
Jiwæ‹ c£f£lik¥Ãid Ϫj muR tY¥gL¤Â tU»wJ. 2018-2019
M«
M©oš
22.40
nfho
%ghŒ
kÂ¥Õ£oš,
nkY« 3 t£lh£Áa® mYtyf§fS¡F«, xU nfh£lh£Áa® mYtyf¤Â‰F« òÂa f£ll§fŸ f£l¥gL«. 24. 2017-2018 M« M©oš, ÏJtiu 3.80 Ïy£r« Ïytr Å£Lkid¥ g£lh¡fis Ϫj muR tUthŒ¤ Jiw _y« tH§»ÍŸsJ. 2018-2019 M« M©oY«, 3 Ïy£r« Å£Lkid¥ g£lh¡fis
ViH¡
FL«g§fS¡F
Ϫj
muR
Ïytrkhf
tH§F«. Ú®tê¥ ghij ngh‹w M£nrg¤Â‰Fça òw«ngh¡F ãy§fëš tÁ¡F« ViH k¡fS¡F ãuªjukhf ÅL tH§f nt©L« v‹gj‰fhfΫ, Ϥjifa ãy§fis M¡»uä¥ÃèUªJ Û£blL¥gj‰fhfΫ,
r«gªj¥g£l
»uhk§fëš
tUthŒ¤
Jiwæ‹ _ykhf jåah® ãy§fis¡ ifaf¥gL¤Â, ViH¡ FL«g§fS¡F Å£Lkid¥ g£lhit Ïytrkhf tH§F« òÂa £l¤ij Ϫj muR brašgL¤J«. m›thW Å£Lkid¥ g£lh tH§f¥g£l FL«g§fS¡F, Cuf ts®¢Á¤ Jiw _ykhf j‰nghJ eilKiwæš cŸs £l§fë‹ Ñœ, éÂKiwfS¡F c£g£L Å£Ltr tH§f¥gL«. 25. muR nritfis k¡fë‹ Ïšy§fS¡nf bfh©L br‹W,
bghJk¡fë‹
Fiwfis¡
fisͫ
m«kh
£l«
Áw¥ghf¢ brašg£L tU»wJ. ‘cHt® ghJfh¥ò¤ £l¤Â‹’ Ñœ, 2017-2018 M« M©oš 248.48 nfho %ghŒ msé‰F 3.67 Ïy£r« gadhëfŸ ga‹ bg‰WŸsd®. Ϥ£l¤Â‰F 269.82 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
17 ég¤J ãthuz¤ £l¤Â‰F 80 nfho %ghÍ«, eèªnjh® ãthuz¤
£l¤Â‰F
18.37
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, bkh¤j« 6,144.58 nfho %ghŒ tUthŒ¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ntsh©ik kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 26. khãy¤Â‹ bjhêyhf
bgU«ghyhd
ntsh©ik
ϋwsΫ
k¡fë‹ ÂfœªJ
K¡»akhd
tU«
ãiyæš,
étrhæfë‹ tUkhd¤ij ca®¤jΫ, g©iz c‰g¤Âia¥ bgU¡fΫ Ϫj muR xU§»izªj Ka‰Áfis bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. eÅd bjhêšE£g§fis¥ ga‹gL¤Â, czÎ jhåa c‰g¤Âia¥ bgU¡f czÎ jhåa Ïa¡f« khãy¤Âš 2012-2013 M« M©oš Jt¡f¥g£lJ. khãy¤Âš czÎ jhåa c‰g¤Âia¥ bgU¡Ftj‰fhf, 2018-2019 M« M©oš ÂUªÂa beš rhFgo Kiw (System of Rice Intensification) 10 Ïy£r« bA¡nlçš nk‰bfhŸs¥gL«.
rhjhuz uf beš Fé©lhš
x‹¿‰F 1,600 %ghŒ éiyæY«, r‹d uf beš
Fé©lhš
x‹¿‰F 1,660 %ghŒ éiyæY« muR bfhŸKjš brŒJ tU»wJ. Fiwªjg£r MjuÎ éiy¡F«, bfhŸKjš éiy¡F« cŸs é¤Âahr¤ij, beš c‰g¤Â¡fhd C¡f¤bjhifahf tH§f 2018-2019
M«
M©o‰F
200
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 2017-2018 M« M©oš, Ôéu gaW c‰g¤Â¤ £l¤Â‹ Ñœ, »uhk¤ bjhF¥ò mo¥gilæš gaW rhFgo C¡Fé¡f¥g£L rhFgo¡F
85,000
bfh©L
bA¡nl®
TLjš
tu¥g£LŸsJ.
gaW
gu¥gsÎ
gaW
c‰g¤Âia¥
18 bgU¡Ftj‰F
2018-2019
nk‰bfhŸs¥gL«. mÂfç¡F«
M«
Ú©lfhy
tifæš,
beš
M©oš
g‹Kf
mséš
gaW
bfhŸKjš
c¤ÂfŸ c‰g¤Âia
brŒtJ
ngh‹W
Fiwªjg£r MjuÎ éiyæš jäœehL Ef®bghUŸ thâg¡ fHf« _ykhf étrhæfëläUªJ Jtiu, cSªJ k‰W« g¢ir¥ gaW ngh‹w gaW tiffis 2018-2019 M« M©L Kjš muR neuoahf¡
bfhŸKjš
brŒÍ«.
2018-2019
M«
M©oš
110 Ïy£r« bk£ç¡ l‹ msé‰F czÎ jhåa c‰g¤Âia mila Ϫj muR Ïy¡F ã®zæ¤JŸsJ. 27. gæ®
rhFgoia
gštifah¡fΫ,
tUkhd¤ij¥
bgU¡fΫ
njh£l¡fiy¥
Ϫj muR K‹Dçik më¤J tU»wJ.
étrhæfë‹
gæ®
rhFgo¡F
g¤J kht£l§fëš
398.75 nfho %ghŒ bryéš, Ϫj murhš brašgL¤j¥g£L tU« mGf¡Toa
bghU£fS¡fhd
éãnahf¤
nkyh©ik¤
£l¤Â‹
3,400
_y«,
bjhluik¥ò
étrha
c‰g¤Â
bjhF¥òfëš 58 Kj‹ik gj¥gL¤J« ika§fisÍ« (Primary Processing Centres), 487 nrfç¥ò ika§fisÍ« (Collection Centres) tY¥gL¤Â, ca® bjhêšE£g« _y« njh£l¡fiy¥ gæ®fë‹
c‰g¤ÂiaÍ«
c‰g¤Â¤
elto¡if vL¡f¥g£L tU»wJ. 123
nfho
%ghŒ
ÂwidÍ«
mÂfç¡f
ÏJtiu, Ϥ£l¤Â‹ Ñœ
bryél¥g£LŸsJ.
Ϥ£l¤Â‰bfd,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 175.75 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 28. ntsh© bghU£fë‹ kÂ¥ig¡ T£o nrj§fis¡ Fiw¡f, tYthd k‰W« Âw‹ä¡f czÎ gj¥gL¤J« bjhêš ika§fŸ K¡»a¥ g§F t»¡»‹wd.
czÎ gj¥gL¤J«
19 bjhêè‹ Mnuh¡»akhd ts®¢Á¡F cfªj NHiy cUth¡f, 2018-2019 M« M©oš Áw¥ò czÎ gj¥gL¤J« bfhŸif Ϫj murhš btëæl¥gL«.
étrha c‰g¤Âia¥ bgU¡fΫ,
czÎ gj¥gL¤J« bjhê‰rhiyfis C¡Fé¡fΫ, x¥gªj mo¥gilæyhd c‰g¤Â Kiw¡F cça r£l« (Contract Farming Act) éiuéš bfh©L tu¥gL«.
nkY«, ©otd« mU»š
bgyh¡F¥g« v‹w »uhk¤Âš, Rkh® 450 V¡f® gu¥gséš äf¥bgça czÎ gj¥gL¤J« ó§fh (Ultra Mega Food Park) mik¡f¥gL«. Ïjid¤ bjhl®ªJ, njå, éUJef®, ö¤J¡Fo,
»UZz»ç
kht£l§fëš
xU§»izªj
czÎ
gj¥gL¤J« ó§fh¡fŸ cUth¡f¥gL«. Ϫj czÎ gj¥gL¤J« ó§fh¡fëš gH§fŸ, fhŒf¿fŸ, Û‹fŸ, ghš bghU£fŸ, nfhê k‰W« Ïiw¢Á ngh‹w czÎ¥ bghU£fis¥ gj¥gL¤J« jåah® bjhêš
ãWtd§fŸ
KjÄL
brŒa
C¡Fé¡f¥g£L,
»uhk¥òw§fëš fârkhd ntiy thŒ¥òfŸ cUthf têtif brŒa¥gL«. 29. r®¡fiu
MiyfŸ
bghJthf
V‰w¤jhœÎfis¢ rªÂ¤J tU»‹wd. fU«ò
uf§fëš
V‰g£LŸs
RH‰Á
Kiwæš
gUtkiH bghŒ¤jš,
Åça
FiwghL
(varietal
degeneration), r®¡fiu f£Lkhd é»j¤Âš FiwÎ (recovery), fU«ò rhFgo¥ gu¥gséš FiwÎ ngh‹w gšntW Ïl®¥ghLfshš Ϥbjhêš j‰nghJ eètilªJ, r®¡fiu Miyfë‹ brašÂw‹ FiwªJ tU»wJ.
Ïjdhš, étrhæfS¡F F¿¤j fhy¤Âš
gz« tH§FtJ gh¡f¥g£LŸsJ.
lh¡l® u§fuh#‹ FG
gçªJiuæ‹go, tUthæš g»®Î brŒÍ« Kiwæ‹ mo¥gilæš
20 éiy ã®za« brŒÍ« Kiw¡F, mÂf mséš r®¡fiu c‰g¤Â brŒÍ« kAhuhZ£uh, f®ehlfh ngh‹w khãy§fŸ kh¿ÍŸsd. Mdhš, ãahakhd k‰W« Mjha éiy¡F« TLjyhf khãy muÁ‹ gçªJiu éiy ã®zæ¡F« Kiwna ekJ khãy¤Âš brašgL¤j¥g£L tU»wJ.
Ï¥Ãu¢Áid¡F xU ãuªju¤ Ô®Î
fhQ« tifæš, Ϫj¥ gUt« Kjš tUthŒ¥ g»®Î éiy ã®za Kiw¡F khw muR KoÎ brŒJŸsJ.
Ïjdhš, étrhæfŸ
ãahakhd k‰W« Mjha éiy bgWtij cWÂ brŒtJl‹, TLjyhf
r®¡fiu
Miyfë‹
étrhæfS¡F »il¡F«.
Ïyhg¤Âš
xU
g»®Î«
Ϫj kh‰w¤Âid¡ bfh©L tu,
bk£ç¡ l‹ x‹¿‰F, ngh¡Ftu¤J¢ brythd 100 %ghia r®¡fiu Miyfns bjhl®ªJ V‰F«. ngh¡Ftu¤J¢ bryÎ nghf, j‰nghJ
étrhæfŸ
bg‰W
tU«
khãy
muÁ‹
gçªJiu
éiyahd 2,750 %ghia mid¤J étrhæfS« bgWtij cW brŒa, òÂa tUthŒ¥ g»®Î Kiwæš bgw¥gL« éiy¡F«, j‰nghJ bg‰W tU« 2,750 %ghŒ¡F« Ïilnaahd é¤Âahr¤ij, fU«ò c‰g¤Â¡fhd C¡f¤bjhifahf Ϫj muR neuoahf étrhæfS¡F
tH§F«.
tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019 kÂ¥ÕLfëš
M« Ϫj
M©o‰fhd c‰g¤Â
C¡f¤bjhif¡fhf 200 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fU«ò c‰g¤Âia mÂfç¥gj‰fhfΫ, r®¡fiu f£Lkhd msit mÂfç¥gj‰fhfΫ, r®¡fiu MiyfSl‹ ÏizªJ xU Áw¥ò¤ £l¤Âid tF¤J, 55,000 V¡f® gu¥gséš Úo¤j eÅd fU«ò rhFgo¤ £l¤ij 2018-2019 M« M©oš muR brašgL¤J«. 30. bjhF¥ò (Clusters) mo¥gilæš 25 kht£l§fëš cŸs 10 Ïy£r« bA¡nl® khdhthç ãy§fis nk«gL¤j
21 2016-2017 M« M©oš bjhl§f¥g£l Úo¤j ãiyahd khdhthç ntsh©ik¡fhd Áw¥ò¤ £l¤Âš (Mission on Sustainable Dry Land Agriculture), 2017-2018 M« M©oš 175.16 nfho %ghŒ bryéš 400 khdhthç¤ bjhF¥òfŸ cUth¡f¥g£LŸsd. Ϫj¤ bjhF¥òfëš c‰g¤Âia¤ bjhl®ªJ nk«gL¤JtJl‹, nkY« 400 òÂa khdhthç¤ bjhF¥òfis V‰gL¤j 2018-2019 M« M©oš 321.16 nfho %ghŒ bryél¥gL«. Ka‰Áahf,
ntsh©
c‰g¤Âahs®
k‰WbkhU òJik
FG¡fŸ
k‰W«
cHt®
c‰g¤Âahs® ãWtd§fŸ _y« étrhæfS¡»ilna ‘T£L¥ g©iza’ brašgh£il C¡Fé¡F« tifæš, 2017-2018 M« M©oš Ϫj muR T£L¥ g©iza £l¤ij bjhl§»aJ. jäœeh£oš V‰fdnt 391 cHt® c‰g¤Âahs® ãWtd§fŸ brašg£L tU« ãiyæš, Ϥ£l¤Âš, 2018-2019 M« M©oš 100.42
nfho
%ghŒ
bryéš
Ïu©L
Ïy£r«
ÁW,
FW
étrhæfis xU§»iz¡F« tifæš 2,000 òÂa ntsh© c‰g¤Âahs® FG¡fŸ V‰gL¤j¥gL«.
Ït‰¿š 500 FG¡fŸ
10 nfho %ghŒ muR ãÂÍjéÍl‹ 50 cHt® c‰g¤Âahs® ãWtd§fshf¤ ju« ca®¤j¥gL«. nkY« xU òJik Ka‰Áahf, gæ® rhFgoÍl‹ fhšeil ts®¥ò, ntsh© fhLfŸ ts®¥ò, Û‹ ts®¥ò ngh‹w ntsh© rh®ªj elto¡iffis étrhæfŸ xU§»iz¤J¢
brašgL¤j,
2018-2019
M«
M©oš
‘xU§»izªj g©iza £l¤ij’ Ϫj muR bjhl§F«. nrhjid Kiwæš IªJ t£lhu§fëš jyh 1,000 étrhæfŸ ga‹bgW« tifæš brašgL¤j¥gL« Ϥ£l¤Â‰F, jäœehL ntsh© gšfiy¡fHf« k‰W« fhšeil gšfiy¡fHf§fŸ cça bjhêšE£g cjéia tH§F«. eh«
Ëg‰¿
tªj
Ϫj Ka‰Á, ghu«gçakhf
ãiy¡f¤j¡f
étrha
KiwfS¡F
22 étrhæfis
ÂU«g¡
bfh©L
bršY«
vd
e«ò»nw‹.
Ϥ£l« 50 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš brašgL¤j¥gL«. 31. g殡 fh¥Õ£L¤ £l¤Â‹ _y« thåiy ghÂ¥ghš V‰gL« gæ® ÏH¥Ã‹ ghÂ¥ig¡ Fiw¡f Ϫj muR elto¡if vL¤J tU»wJ.
2016-2017 M« M©oš Ãujk kªÂçæ‹
òÂa g殡 fh¥Õ£L¤ £l¤Â‹ Ñœ, fh¥Õ£L¡ f£lz khåa¤ bjhifæš
khãy
ãWtd§fS¡F
muÁ‹ 565
g§F¤
nfho
bjhifahf
%ghŒ
fh¥Õ£L
tH§f¥g£LŸsJ.
ÏJtiu, 10.15 Ïy£r« étrhæfS¡F ÏH¥Õ£L¤ bjhifahf 3,113 nfho %ghŒ tH§f¥g£LŸsJ. fh¥Õ£L¡
f£lz
khåa¤
2017-2018 M« M©oš
bjhif
brY¤Jtj‰fhf
523 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£lJ. 2018-2019 M« M©oš, g殡
fh¥Õ£L¤
Ϥ£l¤Âš
£l¤ij
étrhæfis¥
fâåkakh¡Ftj‹ gÂÎ
brŒÍ«
btë¥gil¤ j‹ik bfh©L tu¥gL«.
_y«,
elto¡iffëš
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ,
khãy muÁ‹ fh¥Õ£L¡ f£lz khåa¥ g§F¤bjhifia tH§Ftj‰fhf 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 632 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 32. ntsh©
ÏaªÂukakh¡fš
k‰W«
rªijfis
nk«gL¤Â xU§»iz¤jš M»ait ntsh© nk«gh£o‰F K¡»a¥ g§fh‰¿ g©iz
tU»‹wd.
ÏaªÂukakh¡fiy
2014-2015 M« M©L Kjš C¡f¥gL¤j
ntsh©
ÏaªÂu§fis thlif¡F tH§F« 1,106 ika§fis Ϫj muR V‰gL¤ÂÍŸsJ. 2018-2019 M« M©oš nkY« 500 ika§fŸ Ϫj murhš V‰gL¤j¥gL«.
ntsh© ÏaªÂukakh¡fiy
C¡Fé¡f 2017-2018 M« M©oš 71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL
23 brŒa¥g£lJ. 2018-2019 M« M©oš 150 nfho %ghŒ Ïj‰bfd xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. xU§»izªj rªij Ïizajs trÂfis¥ ga‹gL¤Â,
Kjyhf
m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ.
Ïij¤
bjhl®ªJ,
njÁa ntsh© ä‹dQ rªijÍl‹ xU§»iz¥gj‰fhf nkY« K¥gJ xG§FKiw é‰gid¡ Tl§fŸ k‰W« 8 T£LwÎ é‰gid ika§fëš ä‹dQ t®¤jf trÂfŸ cUth¡f¥gL«. Ϫj 38 é‰gid ika§fëY« 159 nfho %ghŒ bryéš f£lik¥ò trÂfŸ nk«gL¤j¥gL«. 33. jäœeh£oš j©Ù®¥ g‰wh¡Fiw bjhl®ªJ ãyé tU« ãiyæš, E©Ù®¥
ntsh©
k‰W«
ghrd¤ij
mtÁakh»wJ.
njh£l¡fiy
bgça
mséš
gæ®
rhFgo¡fhf
éçth¡f«
brŒtJ
E©Ù®¥ ghrd¤ij nk«gL¤j 2017-2018 M«
M©oš 622 nfho %ghŒ xJ¡f¥g£lJ.
tU« 2018-2019 M«
M©oš Ïj‰bfd 715 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fhntç¥ ghrd filkil¥ gFÂfëY«, flnyhu¥ gFÂfëY«, gæ® KÂU« ãiyæš V‰gL« Ú®¥ g‰wh¡Fiwia ãt®¤Â brŒa, gæ®fis¡
fh¡F«
c殥
ghrd«
tH§Ftš
g©iz¡
F£ilfŸ M‰W« g§»id cz®ªJŸs Ϫj muR, 100 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nkY« 10,000 g©iz¡ F£ilfis mik¡f elto¡if vL¡F«. 34. ÏJ jéu ntsh© c‰g¤Âia nk«gL¤j Ϫj muR Ñœ¡f©l òÂa Ka‰ÁfisÍ« nk‰bfhŸS«,
24 10.62 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš jäœehL gU¤Â rhFgo Ïa¡f« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«. étrhæfS¡F
ga‹gL«
tifæš
‘cHt‹’
v‹w
miyngÁ braè m¿Kf¥gL¤j¥gL«. »©oæš 20 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ‘m«kh gRik¥ ó§fh’ òÂjhf mik¡f¥gL«. »UZz»ç
kht£l«,
XNçš
ky®fS¡fhd
tâf
tshf« òÂjhf mik¡f¥gL«. flÿ® kht£l«, k§fqçš k¡fh¢nrhs« gj¥gL¤J« myF x‹W mik¡f¥gL«. njhthisæš ky®fis mWtil¡F¥ Ë gj¥gL¤J« myF x‹W mik¡f¥gL«. 35. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ntsh©ik¤ Jiw¡F x£L bkh¤jkhf 8,916.25 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
fhšeil guhkç¥ò 36. éiyæšyh fwit¥ gR¡fŸ, btŸshLfŸ mšyJ br«k¿
MLfŸ
brašgL¤J«.
tH§F«
£l¤ij
Ϫj
muR
bjhl®ªJ
2011 M« M©L Kjš ÏJtiu, 75,398 ViH¥
bg©fS¡F jyh xU fwit¥ gRΫ, 8.71 Ïy£r« ViH¡ FL«g§fS¡F
34.85
Ïy£r«
br«k¿ MLfS« tH§f¥g£LŸsd.
btŸshLfŸ
mšyJ
2018-2019 M« M©oš
25 12,000 MW
fwit¥ Ïy£r«
gR¡fisÍ«, btŸshLfŸ
1.50
Ïy£r«
mšyJ
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ Ϫj muR tH§F«.
gadhëfS¡F
br«k¿
MLfisͫ
Ïj‰fhf, tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 248.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. nkY«,
nfhê¥ g©iz ts®¢Á¤ £l¤Â‰fhf 50 nfho %ghÍ«, Ôtd c‰g¤Â¤ £l¤Â‰fhf 25 nfho %ghÍ« 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 37. »uhk¥òw§fëš
fhšeil
guhkç¥ò¤
KJbfY«ghf
mikªJŸs
fhšeil
f£lik¥Ãid
Ϫj
bgUkséš
muR
kU¤Jt
Jiwæ‹ nrit¡
nk«gL¤ÂÍŸsJ.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf 2018-2019 M« M©oš, nkY« 100 fhšeil »is ãiya§fis fhšeil kUªjf§fshf¤ ju« ca®¤j elto¡if vL¡f¥gL«. ÏJ jéu, Ïuhâ¥ng£ilæš cŸs fhšeil
nehŒ
jL¥ò
kUªJ
ãWtd¤Â‹
f£lik¥ò
10 nfho %ghŒ bryéš nk«gL¤j¥gL«. 38. Mé‹
ãWtd¤Â‹
ghš
gj¥gL¤Jtj‰fhd
c£f£lik¥ò bjhl®ªJ tY¥gL¤j¥g£L tU»wJ. Ïj‹ gydhf, 2011
M«
M©oš
ehbsh‹W¡F
32.57
Ïy£r«
è£luhf
ÏUªj Mé‹ ãWtd¤Â‹ ruhrç ghš gj¥gL¤J« Âw‹, 2017
M«
M©oš
ehbsh‹W¡F
43.36
Ïy£r«
è£luhf
ca®ªJŸsJ. 2011 M« M©oš 21.37 Ïy£r« è£luhf ÏUªj ehbsh‹W¡fhd ruhrç ghš bfhŸKjš, 2017 M« M©oš 29.64 Ïy£r« è£luhf ca®ªJŸsJ. gšntW kÂ¥ò¡ T£l¥g£l bghU£fis¤
jahç¥gj‰fhd
Ka‰Áfis
Mé‹
ãWtd«
Ôéukhf nk‰bfh©L tU»wJ. khãy¤Âš ghšts¤ Jiwæ‹ nk«gh£o‰F C¡f« më¥gj‰fhf, egh®L t§»æ‹ ghšts
26 nk«gh£L ghš
ãÂa¤ÂèUªJ
500
gj¥gL¤Jtj‰fhd
nfho
%ghŒ
c£f£lik¥ò
fl‹
bg‰W,
nk«gL¤j¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, fhšeil
guhkç¥ò
k‰W«
ghšts¤
JiwfS¡F
Kiwna
1,227.69 nfho %ghÍ«, 130.82 nfho %ghÍ« ã xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
Ûds« 39.
Û‹Ão jil¡ fhy¤ÂY«, Û‹Ão Fiwthf cŸs
fhy¤ÂY«
Ûdt®
FL«g§fŸ
f©âakhf
thœtj‰F
tH§f¥g£L tU«, FL«g¤Â‰F jyh 5,000 %ghŒ cjé¤bjhif bjhl®ªJ tH§f¥gL«. khãy¤Âš Û‹Ão¥Ã‰fhd c£f£lik¥ò trÂfis nk«gL¤Jtj‰fhf, f‹åahFkç kht£l¤Âš cŸs Fs¢rš, nj§fhŒ¥g£oz« k‰W« Á‹dK£l¤ÂY«, ehf¥g£od« kht£l¤Âš
cŸs ó«òfhçY«
òÂa
Û‹Ão
JiwKf§fŸ,
423.34 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš mik¡F« gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. Ϥ£l§fis jilæ‹¿ ãiwnt‰W« neh¡»š, khãy muÁ‹ g§F¤bjhifahd 182 nfho %ghÍl‹, k¤Âa muR V‰W¡bfh©lgo éLé¡fhj ãYit¤ bjhifahd 41.65 nfho %ghiaÍ«
khãy
munr
V‰WŸsJ.
nkY«,
Ïuhkehjòu«
kht£l¤Âš cŸs _¡ifôçš 113.90 nfho %ghŒ bryéš òÂa JiwKf« mik¡F« gâ eilbg‰W tU»wJ. tU« ãÂah©oš 70
nfho
%ghŒ
FªJ¡fšèš
bryéš
Û‹
Ïw§F
Ïuhkehjòu« jsK«,
kht£l¤Âš 220
nfho
cŸs %ghŒ
bkh¤j¢ bryéš ehf¥g£od« kht£l¤Âš cŸs btŸs¥gŸs« k‰W« ju§f«gho M»a Ïl§fëš Û‹Ão JiwKf§fS« f£Ltj‰fhd
gâfis
Ϫj
muR
nk‰bfhŸS«.
27 2018-2019
M«
M©oš,
f‹åahFkç
kht£l¤Âš
cŸs
FU«gid, bghê¡fiu, nfrt‹ò¤j‹Jiw k‰W« gŸs«Jiw M»a
Ïl§fëš
Û‹
Ïw§F
js§fŸ
mik¥gj‰fhd
gâfisÍ« Ϫj muR 16 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸS«. 40. cyf t§» ãÂÍjéÍl‹ 62.14 nfho %ghŒ bryéš g‹_‹W flnyhu kht£l§fëš cŸs flnyhu¥ gFÂfëš jilæšyh¤
jftš
nk‰bfhŸs¥g£LŸsJ.
bjhl®ò¤
£l«
Ϫj
murhš
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, ghu«gça Û‹Ão¥
glFfŸ k‰W« nkh£lh® bghU¤j¥g£l Û‹Ão éir¥ glFfS¡F ca® m®bt© bjhl®ò¡ fUéfŸ tH§f¥g£L tU»‹wd. Ïj‹ _y«, 60 flš ikš bjhiyÎ tiu jila‰w jftš bjhl®ò bgW« tr cUth¡f¥gL«. #]‹
khj¤Â‰F
K‹d®
Ϥ£l« 2018 M« M©L ga‹gh£o‰F
tU«.
Mœflš
Û‹Ão¥Ã‰fhf 60 flš ikš bjhiyé‰F m¥ghš gy eh£fŸ gaz« brŒJ Û‹Ão¥Ãš
£l
2018-2019 M« M©o‰fhd
kÂ¥ÕLfëš
Û‹ts¤
Jiw¡fhf
1,016.53 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
T£LwÎ 41. ÁW, FW étrhæfŸ T£LwÎ t§»fS¡F¢ brY¤j nt©oa Ú©lfhy
FW»afhy¥ étrha¡
g殡
fl‹fŸ,
fl‹fis¤
eL¤jufhy
jŸSgo
brŒJ
k‰W« kiwªj
K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fŸ m¿é¤jij
28 kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ.
Ϫj¡ fl‹ jŸSgo¤
£l¥go, 6,094.89 nfho %ghŒ ãYit¡ flid Iªjh©Lfëš T£LwÎ
t§»fS¡F
3,664.76
nfho
muR
%ghŒ
V‰fdnt
nt©L«.
Ïš, ãiyæš,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 883.71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. tU« ãÂah©oš T£LwÎ ãWtd§fŸ _y« étrhæfS¡F 8,000 nfho %ghŒ msé‰F òÂa g殡 fl‹fŸ tH§f¥gL«.
bghJ éãnahf¤ £l« 42. jäHf¤Âš 2016 M« M©L et«g® 1-M« nj Kjš, njÁa czÎ¥ ghJfh¥ò¢ r£l«, 2013 eilKiw¥gL¤j¥g£LŸs nghÂY«, midtU¡Fkhd bghJ éãnahf¤ £l¤ij Ϫj muR bjhl®ªJ 34,773
brašgL¤Â
ãahaéiy¡
tU»wJ.
filfŸ
Ïj‹
_y«
mo¥gilæš,
1.83
nfho
mçÁ
m£iljhu®fS¡F éiyæšyh mçÁ tH§f¥gL»wJ.
Ïj‹
_y«, mt®fS¡fhd czÎ¥ ghJfh¥ig Ϫj muR cW brŒJŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹
ќ,
éiyæšyh
tH§f¥gLtJl‹, r®¡fiu, k©bz©bzŒ,
mçÁ
Jtu«
gU¥ò,
rikaš v©bzŒ M»at‰iw khåa éiyæY« muR bjhl®ªJ tH§F«. bghJ éãnahf¤ £l¤Â‹ btë¥gil¤ j‹ikia mÂfç¥gj‰fhfΫ,
Áw¥ghf¢
brašgL¤Jtj‰fhfΫ,
Mjh® v©Ql‹ Ïiz¡f¥g£l °kh®£ m£ilfis mid¤J¡ FL«g§fS¡F«
Ϫj
muR
tH§»ÍŸsJ.
ef®¥òu
ãahaéiy¡
filfëš
T£LwÎ
mik¥òfS¡F
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
V‰gL«
brŒtj‰fhf £l
Cuf
e£l¤Âid
2017-2018
kÂ¥ÕLfëš
k‰W«
M«
xJ¡ÑL
29 brŒa¥g£l
222.93
nfho
%ghŒ,
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
437.69 nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJl‹, 2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš
Ϥbjhif
460.17 nfho %ghahf ca®¤Â xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. jéu,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
ÏJ £l
kÂ¥ÕLfëš 6,000 nfho %ghŒ czÎ khåa¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
R‰W¢NHš k‰W« td« 43. gšYæçd¥ ghJfh¥ò k‰W« td§fS¡F mU»š cŸs »uhk§fëš tÁ¡F« k¡fë‹ nk«gh£o‰fhf, 686 nfho %ghŒ bryéš
gšntW
ghJfh¥ò
k‰W«
tU»wJ.
elto¡iffis, gRik¤
‘jäœehL
£l¤Â‹’
Ϥ£l¤Â‰fhf, ÏJtiu
ќ
gšYæçd¥ muR
469.40
nfho
vL¤J %ghŒ
bryél¥g£LŸsJl‹, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 86.57 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. K‹dhŸ 70 tJ
Kjyik¢r® ÃwªjehŸ
òu£Á¤
ãidthf,
jiyé ghuj¥
m«kh
mt®fë‹
Ãujk®
mt®fshš
24.02.2018 m‹W ku« eL« khbgU« éHh bjhl§f¥g£lJ. Ϥ£l¤Âš ku ml®¤Â Fiwthf cŸs fh¥ò¡ fhLfë‹ gFÂfis¥ òJ¥Ã¤J, m¥gFÂfis ml®ªj fhLfshf kh‰w, 7,000 V¡f® gu¥gséš ku« eL« gâfŸ 21.43 nfho %ghŒ bryéš tU« ãÂah©oš Ϫj murhš nk‰bfhŸs¥gL«. Ϥ£l¤Â‹ xU gFÂahf, kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiy thŒ¥ò cW¤ £l¤Â‹ Ñœ (MGNREGS), muR bghJ ãy§fŸ k‰W«
Vç¡fiufëš
brašgL¤j¥gL«.
ku«
eL«
gâfŸ
bjhl®ªJ
30 44. njÁa¥ gUtãiy kh‰w¤ jGtš ãÂæ‹ (National Adaptation rJ¥ò
Fund
for
ãy§fis
v®neh¡»,
695
Climate
Û£blL¡f, bA¡nl®
Change) k¤Âa
rJ¥ò
ќ
gŸë¡fuiz
muÁ‹
ãy¤Âš
ãÂÍjéia
‘gŸë¡fuiz
R‰W¢NHš Û£ò¤ £l¤Âid’, 165.68 nfho %ghŒ bryéš muR
brašgL¤J«
Ϥ£l«,
IªJ
M©Lfëš,
mjhtJ
2018-2019 M« M©L Kjš 2022-2023 M« M©L tiuæš brašgL¤j¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš 25 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhfΫ, bkh¤jkhf 649.34 nfho %ghŒ R‰W¢NHš k‰W« td¤ Jiw¡F« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
Ú®ts Mjhu§fŸ k‰W« ghrd« 45. Ú®ts Mjhu§fis¥ ghJfh¡f, 2016-2017 M« M©L Kjš, ghu«gça Ú® nkyh©ik Kiwahd Fokuhk¤J Kiw¡F ò¤Jæ%£o, mjid X® Ïa¡fkhf Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
Fokuhk¤J £l¤Âid¤ bjhl®ªJ brašgL¤j,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 300
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
ãy¤jo
Ú®
br¿ñ£Ljš _y« Ú®ts¤ij nk«gL¤Jtj‰F, 1,000 nfho
%ghŒ bryéš jL¥gizfŸ f£l¥gL« v‹W kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ Ï¥nguitæš V‰fdnt m¿é¤JŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ. egh®L
t§»æ‹
ãÂÍjéÍl‹ 200
2017-2018 M« M©oš, nfho
%ghŒ
bryéš
jL¥gizfis¡ f£l muR elto¡if nk‰bfh©L tU»wJ. egh®L t§»æ‹ Cuf c£f£lik¥ò nk«gh£L ãÂæ‹ Ñœ,
31 2018-2019 M« M©oš, nkY« 250 nfho %ghŒ bryéš jL¥gizfŸ f£Ltj‰F Ϫj muR elto¡if vL¡F«. 46. Ú®
ãiyfis
Û£blL¥gj‰fhfΫ,
ãy¤joÚ®
br¿ñ£Ljiy nk«gL¤Jtj‰fhfΫ Ϫj muR ‘Ú®ts ãyts¤ £l¤Â‹’ (Irrigated Agriculture Modernisation and Water-Bodies Restoration and Management Project) Ïu©lh« f£l¥ gâfis, 3,008 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš cyf t§» ãÂÍjéÍl‹ nk‰bfh©L tU»wJ. Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 29 kht£l§fëš, 66
cg
toãy¥
gFÂfSl‹
477
miz¡f£LfisÍ«
5.43
Ïy£r«
bA¡nl®
4,778
kWÓuik¥ò Ma¡f£L
Fs§fisÍ«,
brŒtj‹
ãy§fŸ
_y«
gadilͫ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 655.29 nfho %ghŒ Ú®ts ãyts Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 47. MÁa ts®¢Á t§»æ‹ ãÂÍjéÍl‹ 960.66 nfho %ghŒ
bryéš
‘gUtãiy
kh‰w¤
jGtš
£l«’
brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ϥ£l«, fhntç ghrd¥ gFÂæ‹ bt©zhW
cg
br«ik¥gL¤Â,
toãy¥ gUtãiy
gFÂæš
btŸs
kh‰w¤jhš
Ú®
V‰gL«
tojiy jh¡f¤ij
Fiw¡F«.
ÏJtiuæš, Ϥ£l¤Â‹ Ñœ 215.84 nfho %ghŒ
bryéyhd
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥g£LŸsd.
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 437.41 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 48. ‘mizfŸ
òduik¥ò
k‰W«
nk«gh£L¤
£l«’
cyf t§» cjéÍl‹, jäœeh£oš cŸs 89 mizfëš
32 745.49
nfho
%ghŒ
bryéš
brašgL¤j¥g£L
tU»wJ.
ÏJtiuæš, 362.02 nfho %ghŒ bryél¥g£L 63 mizfëš gâfŸ
Ko¡f¥g£LŸsJl‹,
eilbg‰W«
tU»‹wd.
tuÎ-bryΤ
£l
23
mizfëš
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš
M«
166.08
gâfŸ
M©o‰fhd nfho
%ghŒ
Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 49. m¤Â¡flÎ-méehÁ FoÚ® tH§fš k‰W« Ú®¥ghrd¤ £l¤ij, 1,789 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš brašgL¤j Ϫj muR éiuéš mDk tH§f cŸsJ v‹gij Ϫj khk‹w¤Âš k»œ¢ÁÍl‹
bjçé¤J¡
bfhŸ»nw‹.
Ϥ£l¤Â‹
_y«,
fhë§fuha‹ mizæ‹ Ñœ¥òw¤ÂèUªJ 1.5 ov«Á mo cgç Úçid Únu‰w« brŒJ nfha«ò¤ö®, ÂU¥ó® k‰W«
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 250 nfho %ghŒ m¤Â¡flÎ-méehÁ £l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. khãy§fS¡»ilna gFÂahf,
MWfis
jhäuguâ
M‰¿id
Ïiz¡F«
£l¤Â‹
e«Ãah‰Wl‹
xU
Ïiz¡F«
£l¤Â‰F, ÏJtiuæš 349.36 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸs ãiyæš, 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 100.88 nfho %ghŒ Ϥ£l¤Â‰fhf xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 50. khãy§fS¡F
Ïilnaahd
eÂÚ®¥
g§Ñ£oš,
jäœeh£o‹ cçikia ãiyeh£l r£l¥ó®t elto¡iffis Ϫj muR bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. c¢r ÚÂk‹w¤ Ô®¥Ã‹ mo¥gilæš fhntç nkyh©ik thça¤ijÍ«, fhntç eÂÚ® Kiw¥gL¤J« FGitÍ« k¤Âa muR MW thu fhy¤Â‰FŸ
33 mik¡f
nt©Lbkd
Ϫj
muR
tèÍW¤Â
tU»wJ.
k¤Âa muR« c¢r ÚÂk‹w¤ Ô®¥ig KGikahf¢ brašgL¤J« vd e«ò»nw‹. 51. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš 5,127.57 nfho %ghŒ Ú®ts Mjhu¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
beLŠrhiy¤ Jiw 52. khãy ÏUtê¤jl¢ mid¤J«
beLŠrhiyfŸ rhiyfshfΫ,
Fiwªjg£r«
mid¤J«
kht£l
Fiwªjg£r«
K¡»a¢
Ïiltê¤jl¢
rhiyfŸ
rhiyfshfΫ
mfy¥gL¤j¥gL« v‹W 2011-2012 M« M©oš Ϫj muR m¿é¤jJ.
Ïj‹ fhuzkhf, Fiwªjg£r« ÏUtê¤jl khãy
beLŠrhiyfŸ 2011 M« M©oš 9,566 »nyhÛ£l® Ús¤ÂèUªJ 2017 M« M©oš 11,412 »nyhÛ£l® Úskhf mÂfç¡f¥g£LŸsJ. mnjnghš,
2011
M«
M©oš,
Ïiltê¤jl¢
rhiyfshf
ÏUªj 7,613 »nyhÛ£l® ÚsKŸs kht£l K¡»a¢ rhiyfŸ 2017 M« M©oš 11,219 »nyhÛ£l® Úskhf mÂfç¡f¥g£LŸsJ. ÛjKŸs 54 »nyhÛ£l® ÚsKŸs khãy beLŠrhiyfisÍ«, 34
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
kht£l
K¡»a¢
rhiyfisͫ
80 nfho %ghŒ bryéš mfy¥gL¤Jtj‰fhd gâfŸ tU« ãÂah©oš nk‰bfhŸs¥gL«. 53. ‘xU§»izªj
rhiy¡
f£lik¥ò
nk«gh£L¤
£l¤Â‹’ (CRIDP) Ñœ 2018-2019 M« M©oš 1,000 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 4,000
rhiyfis
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
mfy¥gL¤J« rhiyfis
gâfisÍ«,
nk«gL¤Jtj‰fhd
34 gâfisÍ« Ϫj muR nk‰bfhŸS«. bghŸsh¢Á, »UZz»ç, Ïuhkehjòu«, ÂUtŸq® k‰W« éUJef® nfh£l§fëš cŸs K¡»a khãy beLŠrhiyfis nk«gL¤Â¥ guhkç¡F« gâfŸ brašghL mo¥gilæyhd guhkç¥ò x¥gªj (Performance Based Maintenance
Contract)
Kiwæ‹
ќ
V‰fdnt
bfh©L
tu¥g£LŸsd. Ϫj¥ guhkç¥ò Kiw 2018-2019 M« M©oš gHå
nfh£l¤Â‰F«
nk«gL¤Jtj‰fhd
Ú£o¡f¥gL«. njitfis¡
rhiyfë‹ fUÂÍ«,
ju¤ij
Óuhd
fhy
Ïilbtëæš rhiyfis¥ guhkç¥gj‰fhfΫ, xU§»izªj rhiy¡ f£lik¥ò nk«gh£L¤ £l¤Â‰fhd ã fârkhf ca®¤j¥g£L, tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 3,800 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÏJ jéu, tH¡fkhd guhkç¥ò¥ gâfS¡fhf,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 544 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 54. ‘Cuf¢ rhiyfis ju« ca®¤J« £l¤Â‹’ Ñœ, 2017-2018
M«
M©oš
608
nfho
%ghŒ
bryéš
1,435.96 »nyhÛ£l® ÚsKŸs Cuh£Á x‹¿a rhiyfisÍ«, Cuh£Á rhiyfisÍ« ju« ca®¤J« gâfis muR V‰fdnt nk‰bfh©LŸsJ.
2018-2019
M«
M©oš,
TLjyhf
2,500 »nyhÛ£l® ÚsKŸs rhiy¥ gâfŸ 1,000 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥gL«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 675 nfho %ghŒ
Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 55. cyf t§» flDjéÍl‹ ‘jäœehL rhiy nk«gh£L¤ £l¤Â‹’
(TNRSP)
5,171
%ghŒ
nfho
Ïu©lhtJ bryéš
f£l
£l¥
nk‰bfhŸs¥g£L
gâfŸ
tU»‹wd.
2017-2018 M« M©oš 413 nfho %ghŒ bryéš, ÂUbešntè-
35 br§nfh£il-bfhšy« Ïilæyhd rhiyæš 45 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 712
rhiyfis
nfho
Ïilæyhd
%ghŒ
mfy¥gL¤Â
bryéš,
rhiyæš
71
tY¥gL¤J«
gâfS«,
x£l‹r¤Âu«-jhuhòu«-méehÁ
»nyhÛ£l®
ÚsKŸs
rhiyfis
eh‹Ftê¢ rhiyfshf nk«gL¤J« gâfS« muR - jåah® Jiw g§fë¥òl‹ nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. rhiy
nk«gh£L¤
£l¤Â‰F
Ϫj
M©L
jäœehL
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 482.84 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 56. »H¡F
fl‰fiu
bghUshjhu
tê¤jl¤Â‹
X®
m§fkhd br‹id-f‹åahFkç bjhêš tê¤jl¤ £l«, jäœeh£o‹
fl‰fiu¥
gFÂfisÍ«,
JiwKf§fisÍ«
nk«gL¤J« tifæš brašgL¤j¥gl cŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹
xU gFÂahf 6,448.24 nfho %ghŒ bryéyhd, 654.54 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 14 rhiy nk«gh£L¥ gâfS¡fhd éçthd £l m¿¡if jahç¡f¥g£L, MÁa ts®¢Á t§»æ‹ ãÂÍjéæid¥ bgWtj‰fhf #¥gh‹
k¤Âa
g‹dh£L¡
muÁ‹ T£LwÎ
gçÓyidæš Kfikæ‹
cŸsJ.
ãÂÍjéÍl‹
12,301 nfho %ghŒ bryéš brašgL¤j¥gléU¡F« br‹id R‰Wt£l¢ rhiy £l¤Â‹ ÂU¤Âa éçthd £l m¿¡if¡F k¤Âa muR x¥òjš më¤JŸsJ. Ϥ£l¤Â‹ Kjš f£lkhf, njÁa beLŠrhiy v©-5-I Ïiz¡F« v©û® JiwKf« Kjš j¢N® tiuæyhd tl¡F¤ JiwKf mQFrhiyia mik¥gj‰fhd
gâfŸ
éiuéš
bjhl§f¥gL«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš 200.60 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
36 57. Ïuæšnt gâfŸ £l¤Â‹ Ñœ, 2011 M« M©L Kjš 1,436.66 nfho %ghŒ bryéš, 60 Ïuæšnt nk«ghy¥ gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd.
Ïj‹
bjhl®¢Áahf
2018-2019
M«
M©oš 6 Ïuæšnt nk«ghy f£Lkhd¥ gâfis 184 nfho %ghŒ bryéš Ïªj muR nk‰bfhŸS«. 2017-2018 M« M©oš 315 nfho %ghŒ bryéš 126 ghy§fŸ egh®L t§» ãÂÍjéÍl‹ f£l¥g£L tU»‹wd.
2018-2019 M« M©oš egh®L t§»
ãÂÍjéÍl‹ 200 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš TLjyhf 70 ghy§fis Ϫj muR mik¡F«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ïuæšnt gâfŸ £l¤Â‰fhf 513.66 nfho %ghÍ«, egh®L £l¥ gâfS¡fhf 250 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
beLŠrhiy¤
Jiw¡F
bkh¤jkhf
11,073.66 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
vçr¡Â 58. kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹
bjhiyneh¡F¥
gh®itahY«
cWÂahd
jiyikahY«, khãy¤Âš vçr¡Â¤ Jiw bgU« kh‰w§fis¡ f©LŸsJ.
2011
M«
M©L
Kjš,
ÏJtiu
TLjyhf
10,777 bkfhth£ ä‹ c‰g¤Â brŒÍ« Âwid nr®¤JŸsj‹ éisthf, khãy« 2016 M« M©L V¥uš khj¤Âš V‰g£l mÂfg£r ä‹ njitahd 15,343 bkfh th£ ä‹rhu¤ij ãiwthf tH§f KoªjJ. khãy¤Âš mÂfç¤J tU« ä‹ njitæid¡ fU¤Âš bfh©L, ä‹ Â£l§fis éiuéš Ko¤J, c‰g¤Âia¤ bjhl§Ftj‰F muR
bjhl® Ka‰Áfis vL¤J tU»wJ.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf, 660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l
37 v©û® éçth¡f ä‹Â£l«, v©û® Áw¥ò¥ bghUshjhu k©ly¤Âš jyh 660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l Ïu©L myFfŸ, 800 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l mdš
ä‹Â£l«
ÂwDila
ãiy-III,
jyh
800
tlbr‹id
bkfhth£
c‰g¤Â¤
Ïu©L myFfŸ bfh©l c¥ó® ä‹Â£l« k‰W«
660 bkfhth£ c‰g¤Â¤ Âw‹ bfh©l cl‹Fo mdš ä‹Â£l« ãiy-I š Ïu©L myFfŸ ngh‹w ä‹ Â£l§fS¡fhd gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. 59. òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â¤ Jiwæš khãy¤Â‹ KG¤ ÂwidÍ«
ga‹gL¤j
nk‰bfh©L
tU«
Ϫj
muR
ãiyæš,
cça
äifahf
elto¡iffis cŸs
fh‰whiy
ä‹rhu¤ij ä‹ j£L¥ghL cŸs Ïju khãy§fS¡F¡ bfh©L bršy
VJthf
khãy§fS¡F
Ïilnaahd
Áw¥ò¥
gRik
ä‹tê¤ jl¤Âid ãWél k¤Âa muÁid Ϫj muR bjhl®ªJ tèÍW¤Â tU»wJ.
jäœehL vçr¡Â nk«gh£L Kfik,
k¤Âa muÁ‹ ãWtdkhd vçr¡Â Âw‹ nritfŸ ãWtd¤Jl‹ (Energy Efficiency Services Ltd.) éiuéš òçªJz®Î x¥gªj« brŒa cŸsJ.
Ïj‹ éisthf, mL¤j _‹W M©Lfëš
òJ¥Ã¡f¤j¡f vçr¡Â¤ Jiwæš 11,000 nfho %ghŒ msé‰F bjhêš KjÄLfŸ bgWtij Jçj¥gL¤j ÏaY«. 60. b#®k‹
ts®¢Á
t§»æ‹
(KfW)
flDjéÍl‹,
1,593 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ‘gRik M‰wš ä‹bjhl® £l¤ij’ muR
brašgL¤Â
tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‰F
ÏJtiu
725 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸsJ. nkY«, khãy¤Â‹ ä‹flΤ Âwid
nk«gL¤Jtj‰F,
#¥gh‹
g‹dh£L¡
T£LwÎ
Kfik cjéÍl‹, 5,014 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš, ‘jäœehL
38 ä‹bjhluik¥ò nk«gh£L¤ £l«’ brašgL¤j¥g£L tU»wJ. Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš Ï›éU £l§fS¡F« Kiwna, 258.21
nfho
%ghŒ
k‰W«
673
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd. 61. jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Â‹ 22,815 nfho %ghŒ flid, 2016-2017 M« M©oš Ϫj muR ‘cjŒ’ £l¤Â‹ Ñœ V‰W¡ bfh©lj‹ éisthf, 2016-2017 M« M©oš 4,349 nfho %ghahf ÏUªj jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Â‹ ãfu e£lkhdJ, 2017-2018 M« M©oš 2,975 nfho %ghahf¡ FiwÍbkd v®gh®¡f¥gL»wJ. muR¡F V‰g£l Ϫj¡ TLjš fl‹ Rikahš, t£o¢ bryéd¤Â‰fhf 1,779.42 nfho %ghŒ 2018-2019 M« M©L tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. c‰g¤Â
k‰W«
g»®khd¡
nkY«, jäœehL ä‹
fHf¤Â‰F
murhš
tH§f¥g£l
cjŒ £l¡ flid rç¡f£Ltj‰fhf 4,563 nfho %ghia khåakhf tH§f xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. cjŒ £l¤Â‹ Ñœ, 2017-2018 M« M©L jäœehL ä‹ c‰g¤Â k‰W« g»®khd¡ fHf¤Âš V‰gl¡Toa e£l¤Âš 10 rjÅj¤ij, tU« ãÂah©oš jäœehL muR V‰f nt©oÍŸsjhš, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 297.50 nfho %ghŒ Ïj‰bfd xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš,
M«
étrha«
M©o‰fhd k‰W«
Ïju
ga‹ghLfS¡fhd ä‹rhu khåakhf 7,537.78 nfho %ghŒ c£gl, 13,964.08 nfho %ghŒ bkh¤jkhf vçr¡Â¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
39
ngh¡Ftu¤J 62.
jäœeh£oš, ngUªJ ngh¡Ftu¤ij bghJk¡fŸ mÂf
mséš
ga‹gL¤Â
tUtjhš,
mjid¤
ÂwikahfΫ,
Áw¥ghfΫ bghJk¡fS¡F tH§f nt©L« v‹gš muR cWÂahf cŸsJ. bghJthd éiyna‰w« k‰W« r«gs§fëš V‰g£l
ca®thš,
brašghLfëš
muR¥
V‰g£LŸs
rkhë¡f,
2017-2018
XŒñÂa¥
gy‹
nt©oa
ngh¡Ftu¤J¡
M«
fLikahd M©oš
ãYitfisÍ«,
rhiy
ÏH¥ÕLfisÍ«
2,519.25
ãÂia
tH§»ÍŸsJ.
ãiyikia¢
XŒñÂajhu®fS¡fhd
gh¡f¥g£nlhU¡fhd %ghŒ
ãÂ
gâahs®fS¡F
ãYitfisÍ«,
nfho
fHf§fë‹
Áw¥ò
tH§f
ég¤Jfshš
tH§f
khãy
têtif
muR
K‹gzkhf
nkY«, Orš khåa«, _¤j Fok¡fS¡fhd
f£lz khåa«, khzt®fS¡fhd gaz¡ f£lz¢ rYif khåa« k‰W« g§F _yjd cjéahf, 2017-2018 M« M©o‹ tuÎ-bryΤ £l¤Âš 1,364.12 nfho %ghŒ V‰fdnt xJ¡ÑL brŒa¥g£L éLé¡f¥g£LŸsJ. ÏJ jéu, khãy¥ ngh¡Ftu¤J¡ fHf§fŸ
muR¡F
brY¤j
nt©oa
fl‹
bjhifæš
3,001.47 nfho %ghŒ, _yjd¥ g§F¤ bjhifahf el¥gh©oš kh‰w« brŒa¥gL« v‹gijÍ« bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 63. 2018-2019
M«
M©oš
khãy¥
ngh¡Ftu¤J¡
fHf§fS¡fhf, òÂjhf 3,000 ngUªJfŸ th§f¥gL«.
Ïj‰F
bkh¤jkhf¤ njit¥gL« 600 nfho %ghiaÍ« g§F _yjdkhf muR th§f
tH§F«.
Ïj‹
mDk¡f¥g£l
_y«, 2,000
2017-2018
òÂa
M«
M©oš
ngUªJfSl‹,
Ϫj
3,000 ngUªJfisÍ« bfh©L, 10 M©LfS¡F« nkyhf¥
40 ga‹gh£oš cŸs 4,593 giHa ngUªJfS« òÂjhf kh‰w¥gL«. ã ãWtd§fS¡F bfhL¡f¥gl nt©oa ãYitfisÍ«, gâahs®fS¡F tH§f nt©oa ãYit¤ bjhifiaÍ« tH§f, têtif K‹gzkhf 900 nfho %ghŒ ãÂæid xU Áw¥ò ãfœthf
muR¥
tuÎ-bryΤ
ngh¡Ftu¤J¡
£l¤Âš
fHf§fS¡F
ãÂ
xJ¡ÑL
tH§f,
Ϫj
brŒa¥g£LŸsJ.
khzt®fŸ k‰W« _¤j Fok¡fS¡fhd gaz¡ f£lz¢ rYif khåa¤Â‰fhf 799.25 nfho %ghŒ c£gl, ngh¡Ftu¤J¤ Jiw¡F 2,717.34 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
br‹id bk£nuh Ïuæš Â£l« 64. br‹id khefu¥ ngh¡Ftu¤Âš, br‹id bk£nuh Ïuæš
£l«
khbgU«
kh‰w¤Âid
V‰gL¤ÂÍŸsJ.
ÂUbth‰¿ô® tiuæyhd Ú£o¥ò c£gl bkh¤j £l¢ brythd 22,828
nfho
%ghæš,
bryél¥g£LŸsJ. fU¤Â‰bfh©L,
ÏJtiu
bk£nuh
16,258.45
Ïuæš
Ϥ£l¤Â‹
nfho
£l¤Â‹
Ïu©lh«
%ghŒ gyid¡ f£lkhf,
107.55 »nyhÛ£l® ÚsKŸs _‹W bk£nuh Ïuæš tê¤jl§fŸ mik¥gj‰fhd
£l«
khãy
murhš
gçªJiu¡f¥g£L,
#¥gh‹ g‹dh£L¡ T£LwÎ Kfikæ‹ ãÂÍjéia v®neh¡» k¤Âa muÁ‹ x¥òjY¡fhf mD¥g¥g£LŸsJ. br‹id bk£nuh Ïuæš Â£l¤Â‹ Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰F, k¤Âa muR éiuéš
jdJ
x¥òjiy
tH§F«
vd
eh‹
e«ò»nw‹.
Ïj‹ bjhl®¢Áahf, nfha«ò¤ö® khefU¡fhd bk£nuh Ïuæš Â£l¤Âid¢ brašgL¤JtJ bjhl®ghd éçthd rh¤Âa¡ TWfŸ
k‰W«
Jt§f¥g£LŸsd.
£l
m¿¡if
jahç¥gj‰fhd
gâfŸ
Ϫj tuÎ-bryΤ £l¤Âš br‹id
41 bk£nuh Ïuæš Â£l¤Â‰F 750 nfho %ghia g§F _yjd cjéahfΫ,
1,000
nfho
%ghia
Jiz¡
fldhfΫ
tH§Ftj‰F ã xJ¡ÑLfŸ brŒa¥g£LŸsd.
R‰Wyh 65. muR
vL¤j
gšntW
elto¡iffëdhš,
2016 M« M©oY« eh£onyna cŸeh£L R‰Wyh¥ gaâfis <®¥gš
bjhl®ªJ
eh‹fhtJ
M©lhf
Kjèl¤ÂY«,
btëeh£L R‰Wyh¥ gaâfis <®¥gš bjhl®ªJ _‹whtJ M©lhf
Kjèl¤ÂY«
jäœehL
cŸsJ.
MÁa
ts®¢Á
t§»æ‹ flDjéÍl‹ brašgL¤j¥g£l ‘jäœehL R‰Wyh c£f£lik¥ò nk«gh£L KjÄ£L¤ £l¤Â‹’ Kjš f£l¥ gâfŸ Ko¡f¥g£LŸsd.
Ϥ£l¤Â‹ Ïu©lh« f£l¥ gâfŸ
V‰fdnt Jt§f¥g£LŸsd. Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 288 nfho %ghŒ bryéš, 14 bjhF¥ò¥ gâfS¡F x¥òjš më¡f¥g£LŸs ãiyæš, mt‰¿‰fhd gâfŸ 2018-2019 M« M©oš Jt§F«. Ϫj
tuÎ-bryΤ
£l¤Âš
R‰Wyh
nk«gh£o‰fhf
173.42 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
jftš bjhêš E£géaš 66. jäœeh£oš 8 jftš bjhêšE£g¥ ó§fh¡fis muR V‰gL¤ÂÍŸsJ, mt‰¿š, nry« k‰W« XNçš òÂa jftš bjhêšE£g¥ ó§fh¡fŸ kh©òäF Kjyik¢r® mt®fshš rÛg¤Âš bjhl§» it¡f¥g£ld.
Cuf¥ gFÂfëš tÁ¡F«
k¡fS¡F e«gfkhd, mÂntf Ïiz¥Ãid tH§F« tifæš, f©zho _y«
ÏiH
tl
»uhk§fis
tiyaik¥ò t£lhu¤
(Optical
Fibre
jiyikaf¤Jl‹
Network) Ïiz¡f,
42 1,230 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš ghu¤ be£ £l« jäœehL ÏiH tiyaik¥ò¡ fHf¤Â‹ (Tamil Nadu Fibre Net Corporation) _y« brašgL¤j¥gL«. Ïnjngh‹W, khãy¤ jiyikæl¤ij kht£l¤ jiyikæl§fSlD«, t£lhu¤ jiyikæl§fSlD« f©zho ÏiH tl tiyaik¥ò _ykhf Ïiz¡f, muR¤ Jiw-jåah® Jiw
g§fë¥òl‹
khãy
mséyhd
tiyaik¥ò
_y«
br«ik¥gL¤j,
jäœ
be£
£l«
brašgL¤j¥gL«.
mYtyf§fis
jftš
t£lhu§fSl‹
Ïiz¥gij
jäœehL
khãy
bgU«gu¥ò
bjhêšE£g nkY«
tiyaik¥ò¤
£l¤Â‹ _‹wh« f£l¥ gâfŸ (Tamil Nadu State Wide Area Network – III) 443.64 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš
éiuéš
bjhl§f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš jftš bjhêšE£g¤ Jiw¡F 158.11 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
bjhêš ts®¢Á 67. bjhêš ts®¢Áæš, eh£onyna jäœehL K‹åiy t»¤J
tU»wJ.
ntiythŒ¥òfis
òÂa
KjÄLfis
cUth¡Ftj‰F«
<®¥gj‰F«, rhjfkhd
òÂa NHiy
V‰gL¤Jtj‹ _y«, KjÄLfis <®¤J¥ bgWtš K‹ndho khãykhf¤ jäœeh£il bjhl®ªJ ãiyãW¤j, muR bgU« K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ. Ó®ÂU¤j
K‹Ka‰Áahf,
xU K¡»a ã®thf mik¥ò¢ mDkÂfisÍ«,
òJ¥Ã¤jš
c¤juÎfisÍ« r«gªj¥g£l 11 Jiwfëš KjÄ£lhs®fŸ vëš bgWtj‰F têtif brŒa, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fshš x‰iw¢ rhsu Kiw¡fhd Ïizajs« (Single Window Portal) Jt¡» it¡f¥g£LŸsJ.
xU F¿¥Ã£l fhytiuaiw¡FŸ
43 x¥òjš tH§fΫ, mš jhkj« V‰g£lhš, Áy Ïd§fS¡F x¥òjš më¤jjhf¡ fUÂl têtif brŒÍ« x‰iw¢ rhsu Kiwia tY¥gL¤J« tifæš jäœehL tâf vëjh¡Fjš r£l«, 2018 Ïa‰w¥g£LŸsJ. ekJ khãy¤Â‹ bjhêš brŒtij vëikah¡F« ãiy¥gh£L¡ F¿p£il (Ease of Doing Business Index) nk«gL¤Âl xU§»izªj Ka‰ÁfŸ nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. 68. òÂa 5,023
V¡f®
bjhêš
myFfis
C¡Fé¡F«
mséyhd ãy t§»æid
Á¥fh£
bghU£L V‰fdnt
cUth¡»ÍŸsJ. òÂa KjÄ£lhs®fS¡F¥ nghJkhd ãy¤Âid xJ¡ÑL
brŒtj‰F,
TLjyhf
9,030
V¡f®
ãy§fis¡
ifaf¥gL¤Â Á¥fh£ ãWtd« ãy t§»ia éçÎgL¤J«. br‹id-f‹åahFkç
bjhêš
tê¤jl¤
£l«
k‰W«
kJiu-ö¤J¡Fo bjhêš tê¤jl¤ £l§fis¢ brašgL¤Â, jäœeh£o‹ bj‹ gFÂfëš bjhêš nk«gh£o‰F Áw¥ò¡ ftd« brY¤j¥gL«. fhŠÁòu«
bjhêš
kht£l«,
KjÄLfis tšy«
C¡Fé¡F«
tlfhèš
tifæš,
th}®Â¥
ó§fh,
nfha«ò¤öçš ilrš c殥 ó§fh, bgh‹ndçæš Ãsh°o¡ bjhê‰ó§fh k‰W« br§fšg£oš kU¤Jt¥ ó§fh mik¡f Áw¥ò Ka‰Áfis Ϫj muR bjhl®ªJ vL¤J tU»wJ. ts®¢Áailªj thfd jahç¥ò¤ Jiwæid mo¤jskhf¡ bfh©L, th}®Â¥ ó§fh
k‰W«
ghJfh¥ò
cgfuz
c‰g¤Â¡fhd
tê¤jl¤ijÍ« mik¡f Áw¥ò¡ ftd« brY¤j¥gL«.
bjhêš Ïj‹
_y«, 10,000 nfho %ghŒ msé‰F KjÄLfŸ <®¡f¥gL« vd v®gh®¡f¥gL»wJ.
44 69. cyf KjÄ£lhs®fŸ Kjš khehL br¥l«g® 2015 M« M©L br¥l«g® khj¤Âš, òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ jiyikæš bt‰¿fukhf el¤j¥g£lJ. bkh¤jkhf 2.42 Ïy£r« nfho
%ghŒ
Kjģoyhd,
ifbaG¤Âl¥g£ld. 62
£l§fŸ
98
òçªJz®Î
x¥gªj§fŸ
Ïš, 62,738 nfho %ghŒ KjÄ£oš
brašgL¤j¥g£L
tU»‹wd.
Ïjdhš
96,341 eg®fS¡F ntiy thŒ¥òfŸ cUth¡f¥g£LŸsd. Ïij¤ bjhl®ªJ,
cyf
KjÄ£lhs®fŸ
Ïu©lhtJ
kheh£il
2019 M« M©L #dtç khj« 23 k‰W« 24 M»a njÂfëš el¤Jtj‰F
muR
elto¡if
vL¤J
tU»wJ.
bgça KjÄLfS¡F f£lik¥ò cjé¤ bjhF¥òfŸ tH§F« bfhŸifæid Ϫj muR bjhl®ªJ filÃo¡F«. KjÄ£L msit¥
bghW¤J«,
ntiythδig
cUth¡F«
Âwid¥
bghW¤J«, cg bjhêšfŸ k‰W« rh®ò¤ bjhêšfŸ cUth¡f¥gl cŸs thŒ¥òfis¥ bghW¤J«, cjé¤ bjhF¥òfë‹ m«r§fŸ jå¥g£l Kiwæš x›bthU KjÄ£lhsU¡F« KoÎ brŒa¥gL«. 2017-2018 M« M©oš KjÄ£L khåakhf 1,600 nfho %ghŒ éLé¡f¥g£l ãiyæš, 2018-2019 M« M©oš Ϫj khåa« 2,000 nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJ.
FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêšfŸ 70. jäœeh£oš gÂÎ brŒa¥g£l 17.20 Ïy£r« FW, ÁW k‰W«
eL¤ju¤
bjhêš
ãWtd§fŸ
Ïa§»
tU»‹wd.
2015 M« M©L eilbg‰w cyf KjÄ£lhs®fŸ kheh£oš, 16,533 bjhêš
nfho
%ghŒ
KjÄ£oš
ãWtd§fis
FW,
ÁW
KjÄ£lhs®fŸ
k‰W«
eL¤ju¤
bjhl§Ftj‰fhd
10,073 òçªJz®Î x¥gªj§fŸ nk‰bfhŸs¥g£ld. Ït‰¿š,
45 6,280 nfho %ghŒ KjÄ£oš, 72,939 eg®fS¡F ntiythŒ¥ig cUth¡F«
5,544
bjhêš
ãWtd§fŸ
c‰g¤Âia¤
bjhl§»ÍŸsd. FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fŸ, xJ¡f¥g£l ãy¤ij Âw‹gl¥ ga‹gL¤Jtij C¡Fé¡f, kidfS¡fhd gu¥gsÎ (Plot Coverage) khãy¤Â‹ mid¤J¥ gFÂfS¡F« 75 rjÅjkhf Óuhf ca®¤j¥g£L, jiujs¡ F¿pL« (Floor Space Index) rhiy mfy¤Â‰F V‰wh® nghš ca®¤j¥gL«. m«g¤ö®
bjhê‰ng£ilæš
30
nfho
%ghŒ
bryéš
FW ãWtd§fS¡fhf g‹dL¡F gâkidfŸ ÁWbjhêš nk«gh£L¡ fHf¤jhš (SIDCO) f£l¥gL«. njitahd Ïl§fëš, FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fë‹ gâahs®fŸ Fiwªj bryéš j§Ftj‰fhf gâahs®fS¡fhd éLÂfŸ f£l¥g£L, muR-jåah® g§fë¥ò Kiwæ‹ Ñœ ã®t»¡f¥gL«. 71. FW,
ÁW
k‰W«
eL¤ju¤
bjhêš
ãWtd§fis
C¡Fé¡F« bghU£L, khãy« KGtJ« 105 bjhê‰ng£ilfis jäœehL muR cUth¡»ÍŸsJ. Ϥjifa bjhêš ãWtd§fŸ Áw¥ghf¢ brašgl VJthf, òÂa bjhê‰ng£ilfŸ mik¡f Ϫj
muR
vL¤J
tU«
K‹Ka‰ÁfŸ
bjhlU«.
bgça
bjhê‰rhiyfS¡F j‰nghJ »il¡F« Ïizajs x‰iw¢ rhsu Kiwæš FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fS¡F¤ jFªjh‰nghš kh‰w§fŸ brŒa¥g£L, éiuéš brašKiw¡F bfh©L
tu¥gL«.
jäœehL
tâf
vëjh¡Fjš
r£lK«,
Ïizajs x‰iw¢ rhsu KiwÍ« x‹W¡bfh‹W ÏirªJ brašg£L, FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fë‹ ts®¢Á¡F cjΫ. ãWtd§fŸ
_y«
nkY«, muR k‰W« khãy¥ bghJ¤Jiw nk‰bfhŸs¥gL«
bfhŸKjšfëš,
46 25 rjÅj« tiu jFÂahd FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš ãWtd§fëläUªJ
K‹Dçik
mo¥gilæš
f£lhakhf
bfhŸKjš brŒÍ« tifæš, jäœehL xëÎkiwt‰w x¥gªj¥ òŸëfŸ r£l¤Âš cça ÂU¤j« bfh©L tu¥gL«. 72. Kjš jiyKiw bjhêš Kidnthiu C¡f¥gL¤j Ϫj murhš bjhl§f¥g£l K‹ndho¤ £lkhd ‘òÂa bjhêš Kidnth® k‰W« bjhêš nk«gh£L¤ £l« bjhl§f¥g£l 2011 M« M©oèUªJ ÏJtiu 4,190 Kjš jiyKiw bjhêš Kidnth®fŸ gadilªJŸsd®. Ϥ£l¤Âš mÂfg£r fl‹ c¢rtu«ò j‰nghJŸs xU nfho %ghæèUªJ IªJ nfho %ghahf ca®¤j¥gL«. våD«, mÂfg£r khåa c¢rtu«ò j‰nghJŸs 25 Ïy£r« %ghahf¤ bjhlU«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, Ϥ£l¤Â‰F 100 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. FW, ÁW k‰W« eL¤ju¤ bjhêš Jiw¡F,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš 540.66 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
if¤j¿, if¤Âw‹, Jâüš k‰W« fj®¤ Jiw 73. if¤j¿ berths®fS¡F¤ bjhl®¢Áahf ntiythŒ¥ò »il¥gij cW brŒÍ« tifæš, 2018-2019 M« M©oš ‘éiyæšyh
nriyfŸ,
brašgL¤Jtj‰fhf,
nt£ofŸ 490.45
nfho
tH§F«
£l¤ij¢’
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. xU§»izªj if¤j¿ ts®¢Á¤ £l¤Â‹ Ñœ, rªij¥gL¤JjY¡fhd
C¡f¤bjhif
tH§f
k¤Âa
muR
éÂKiwfis fLikah¡»ÍŸsjhš, if¤j¿¤ Jiw¡F V‰gL« ghÂ¥ig¤ j鮡f, jŸSgo khåa¤ £l¤Â‰fhd xJ¡Ñ£il
47 Ϫj muR mÂfç¤JŸsJ. if¤j¿ berΡF nkY« MjuÎ më¡F« tifæš, c‰g¤Â¥ bghU£fëš òJik Ka‰ÁfisÍ«, gštif¥gL¤JjiyÍ« C¡Fé¡F« tifæš ãÂÍjé më¡f ‘if¤j¿ cjé¤ Â£l«’ v‹w òÂa £l¤ij muR brašgL¤J«. if¤j¿ Jâ é‰gid Ûjhd jŸSgo khåa¤ £l¤Â‰fhd xJ¡ÑL
80
nfho
%ghæèUªJ
150
nfho
%ghahf
ca®¤j¥gLtJl‹, if¤j¿ cjé¤ Â£l¤Â‰F 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 40 nfho %ghŒ xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
nkY«,
if¤j¿,
éir¤j¿,
Ëdyhil k‰W« Ma¤j Mil bjhêšfis C¡Fé¤J, ãiy¡f¤j¡f tifæš tY¥gL¤Â nk«gL¤Âl, xU ‘òÂa xU§»izªj #Îë¡ bfhŸifæid’ muR éiuéš btëæL«. ts®ªJ tU« bjhêšE£g #Îë Jâfis (Technical Textiles) jahç¡F« ãWtd§fŸ ngh‹W, òÂa c‰g¤Â Ka‰Áæš
£l«’
2018-2019 M« M©o‹ tuÎ-bryΤ £l¤Âš 30 nfho %ghŒ xJ¡Ñ£Ll‹
bjhl®ªJ
brašgL¤j¥gL«.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, if¤j¿ k‰W« Jâüš Jiw¡fhf
1,240.72
nfho
%ghͫ,
iféid
k‰W«
fj®¤ Jiw¡fhf 227.46 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
48
Cuf ts®¢Á 75.
mid¤J Cuf¡ FoæU¥òfS¡F« rhiy Ïiz¥ò
k‰W« Ïju mo¥gil trÂfis V‰gL¤Â¤ junt©L« v‹gš Ϫj muR cWÂahf cŸsJ. mid¤J¥ gUtfhy§fS¡F« V‰w rhiyfSl‹ ÏJtiu Ïiz¡f¥glhj IªüW¡F« nk‰g£l k¡fŸ
bjhif
bfh©l
16
gH§Foæd®
FoæU¥òfS¡F
2018-2019 M« M©oš rhiy Ïiz¥òfŸ V‰gL¤j elto¡if vL¡f¥gL«.
2017-2018 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç »uhk¥òw¢
rhiyfŸ £l¤Â‹’ Ñœ, 1,367 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 573 rhiyfŸ nk«gL¤j¥g£LŸsJl‹, 22 ghy§fë‹ f£Lkhd¥ gâfŸ 758.44 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. nkY«, 2018-2019 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç »uhk¥òw¢ rhiyfŸ £l¤Â‹’
Ñœ, 2,658.58 »nyhÛ£l® ÚsKŸs 769 rhiyfë‹
nk«ghL k‰W« 25 ghy§fë‹ f£Lkhd¥ gâfŸ 1,244.35 nfho %ghŒ bryéš nk‰bfhŸs¥gL«. 76.
‘kfh¤kh fhªÂ njÁa Cuf ntiythŒ¥ò cW¤
£l¤ij’ Áw¥ghf¢ brašgL¤Â, k¤Âa muÁ‹ ghuh£Ljiy jäœehL bjhl®ªJ bg‰W tU»wJ. ÏJtiu,
22.77
nfho
kåj
2017-2018 M« M©oš
eh£fS¡F
ntiythŒ¥òfŸ
V‰gL¤j¥g£L, 5,186.19 nfho %ghŒ gadhëfS¡F CÂakhf tH§f¥g£LŸsJ.
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, bkh¤j ntiy eh£fëš
19.50 nfho ntiy eh£fŸ bg©fë‹ g§fë¥ig¥ bg‰W, eh£onyna
jäœehL
bg©fë‹ g§fë¥Ãš
Kj‹ikahf¤
Âfœ»wJ.
Ϥ£l¤Âš 2018-2019 M« M©oš 5,200 nfho
%ghia k¤Âa muÁläUªJ neuoahf khåakhf¥ bgw¥gL«
49 vd¡ fUÂ, 1,000 nfho %ghŒ khãy muÁ‹ g§fhf tuÎ-bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 77. 2017-2018 M« M©oš ‘r£lk‹w cW¥Ãd® bjhF nk«gh£L¤
£l¤Â‹’
ќ,
r£lk‹w
cW¥Ãd®fS¡F
tH§f¥gL« ts®¢Á ãÂ, Ïu©L nfho %ghæèUªJ Ïu©liu nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsij kh©òäF cW¥Ãd®fŸ m¿Å®fŸ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš, r£lk‹w cW¥Ãd® bjhF nk«gh£L¤ £l¤Â‰F 587.50 nfho %ghŒ c£gl, bkh¤jkhf 17,869.93 nfho %ghŒ Cuf ts®¢Á¤ Jiw¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
efuh£Á ã®thf« 78.
khãy¤Âš
ef®kakhjš
mÂfç¤J
tUtjhš,
ef®¥ gFÂfëš mo¥gil trÂfS«, c£f£lik¥ò trÂfS« ju« ca®¤j¥gl nt©oa njit mÂfç¤JŸsJ. br‹id khefuh£Áæ‹ éçth¡f¥g£l gFÂfëš, mo¥gil trÂfis tH§Ftj‰fhfΫ, rhiyfŸ, FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎÚ® nkyh©ik
ngh‹w
ef®¥òu
c£f£lik¥ò
trÂfis
nk«gL¤Jtj‰fhfΫ, 2018-2019 M« M©L Kjš br‹id¥ bgUefu
ts®¢Á
Ïa¡f¤ij
muR
Û©L«
brašgL¤J«.
Ϥ£l¤Â‰fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš, 500 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. mnjnghš, ‘m£lš
ef®¥òu
ò¤Jz®Î
k‰W«
ef®¥òu
kh‰w¤Â‰fhd
£l¤Â‹’ (AMRUT) Ñœ, gâfŸ nk‰bfhŸs¥glhj efu§fëš, ef®¥òu c£f£lik¥ò trÂfis nk«gL¤Âl ‘xU§»izªj ef®¥òu ts®¢Á Ïa¡f¤ijÍ«’ 2018-2019 M« M©L Kjš
50 Û©L«
Ϫj
muR brašgL¤J«. Ïj‰bfd tuÎ-bryΤ
£l¤Âš 750 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 79.
k¤Âa muÁ‹ ‘Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‹’ Ñœ,
2017-2018 M« M©oš,
ÂU¢Áuh¥gŸë
M»a
efu§fŸ
nr®¡f¥g£LŸsd.
Ϫefu§fisÍ« nr®¤J, j‰nghJ jäœeh£oYŸs 11 efu§fŸ Ϫj Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‹ Ñœ ãÂÍjé bgW»‹wd. Ϥ£l¤Â‹
ќ,
198
£l§fS¡F
15,213
nfho
%ghŒ
x¥òjyë¡f¥g£L 33 £l§fS¡fhd gâfŸ brašgh£oš cŸsd. Ϥ£l¤Â‰F jdJ g§fhf 828 nfho %ghia k¤Âa muR ÏJtiu éLé¤JŸsJ. 840
nfho
%ghŒ
khãy muR« jdJ g§fhf
ãÂæid
ÏJtiu
éLé¤JŸsJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Âw‹äF efu§fŸ Ïa¡f¤Â‰F 1,400 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 80. m«U¤ mik¥òfS¡F
£l¤Â‹ x¥òjš
ќ,
28
ef®¥òu
më¡f¥g£LŸsJ.
cŸsh£Á ÏJtiu,
28 efu§fëš 428 c£f£lik¥ò nk«gh£L¥ gâfŸ 11,498.41 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸs x¥òjš më¡f¥g£LŸsJ. khãy muÁ‹ g§F c£gl bkh¤j« 1,468.28 nfho %ghŒ cŸsh£Á mik¥òfS¡F
Ϥ£l¤Âš
éLé¡f¥g£LŸsJ.
Ϫj
tuÎ-bryΤ £l¤Âš 1,200 nfho %ghŒ m«U¤ £l¤Â‰bfd xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 81. ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfë‹ g§F¤ bjhifæid tH§», m«U¤ £l¤Âid¢ brašgL¤Âl, 4,790 nfho %ghŒ
51 kÂ¥Õ£oš MÁa ts®¢Á t§» ãÂÍjéÍl‹ ‘jäœehL ef®¥òu K‹ndho KjÄ£L¤ £l¤Âid’ (Tamil Nadu Urban Flagship Investment Programme) khãy muR brašgL¤J«.
Ϫj¤
£l¤Â‰F MÁa ts®¢Á t§» éiuéš jdJ x¥òjiy më¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2015 M« M©L Kjš, cyf t§» ãÂÍjéÍl‹, ‘jäœehL ãiyahd ef®¥òu ts®¢Á¤ £l¤ij’ (TNSUDP) 3,831 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš khãy muR brašgL¤Â tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, ÏJtiu 13 ef®¥òu
cŸsh£Á mik¥òfëš, 854.59 nfho %ghŒ bryél¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ‘jäœehL ãiyahd ef®¥òu ts®¢Á¤ £l¤Â‰F’ 712.70 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 200
nfho
%ghŒ
kÂ¥Õ£oš
2018-2019 M« M©oš,
egh®L
t§»
ãÂÍjéÍl‹,
ng%uh£Áfëš cŸs 400 »nyhÛ£l® ÚsKŸs rhiyfis¤ ju« ca®¤Jtj‰fhd nk«gh£L¥ gâfis Ϫj muR brašgL¤J«. 82. ef®¥òu« k‰W«
ef®¥òu¤ij
x£oÍŸs gFÂfëš
ghjhs¢ rh¡fil¡fhd f£Lkhd¥ gâfis, br‹id FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎ Úuf‰W thça¤Â‹ _ykhfΫ, jäœehL FoÚ® tofhš thça¤Â‹ _ykhfΫ Ϫj muR nk‰bfh©L tU»wJ. ÏJtiu, 8 khefuh£ÁfŸ, 27 efuh£ÁfŸ k‰W« 3 ng%uh£Áfëš ghjhs¢ rh¡fil £l§fŸ brašgh£oš cŸsd. 11 khefuh£ÁfŸ, 21 efuh£ÁfŸ k‰W« 6 ng%uh£Áfëš ghjhs¢ rh¡fil £l¥ gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. j‰nghJ, 5,844.70 nfho %ghŒ bryéš 38 ghjhs¢ rh¡fil¤ £l§fŸ brašgL¤j¥g£L tU»‹wd. Ïnjnghš, br‹id FoÚ® tH§fš k‰W« fêÎ Úuf‰W thça« 704.26 nfho %ghŒ bryéš,
52 13
ghjhs¢
rh¡fil
nk‰bfh©L
£l¥
tU»wJ.
gâfis
br‹id
br‹id
khefçš
khefuh£Áæš
òÂjhf¢
nr®¡f¥g£l éçth¡f¥ gFÂfëš, 2018-2019 M« M©oš 614.84
nfho
%ghŒ
bryéš
ghjhs¢
rh¡fil¥
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥gL«. 83. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, efuh£Á ã®thf¤ Jiw¡F 13,896.48 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
FoÚ® éãnahf« 84.
jäœehL FoÚ® tofhš thça« 4,466 nfho %ghŒ
kÂ¥Õ£oš
101.67
Ïy£r«
k¡fŸ
gadilͫ
tifæš,
Ïu©L khefuh£ÁfŸ, 17 efuh£ÁfŸ, 49 ng%uh£ÁfŸ k‰W« 14,218 »uhk Cuh£Áfëš brašgL¤Â
tU»wJ.
55 FoÚ® tH§F« £l§fis br‹idÍl‹
Ïiz¡f¥g£l
27 gFÂfëY«, 599.66 nfho %ghŒ bryéš FoÚ® tH§F« £l§fŸ brašgL¤j¥g£L tU»‹wd. m«U¤ £l¤Â‹ Ñœ, IªJ
khefuh£ÁfŸ
k‰W«
Ïu©L
efuh£Áfëš
tÁ¡F«
23.17 Ïy£r« k¡fŸ ga‹bgW« tifæš, VG FoÚ® tH§F« £l§fŸ 1,823.60 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš nk‰bfhŸs¥g£L tU»‹wd. 85. ‘njÁa
Cuf¡
FoÚ®
£l¤Â‰fhd’
(NRDWP)
xJ¡Ñ£il k¤Âa muR Fiw¤JŸs nghÂY«, egh®L t§» ãÂÍjéÍl‹ Cuf¥ gFÂfëš FoÚ® tH§fš £l§fis khãy muR bjhl®ªJ brašgL¤Â tU»wJ. njÁa Cuf FoÚ® £l¤Â‹
ќ
300
nfho
%ghŒ
k¥գoyhd
gâfS«,
53 Fiwªjg£r
njitfŸ
k¥գoyhd 600
nfho
£l¤Â‹
ќ
egh®L
t§»
gâfS«, %ghŒ
k¥գoyhd
186
nfho
%ghŒ
ãÂÍjéæ‹
gâfS«
ќ
2017-2018
M«
M©oš nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l
£l¤Â‰fhf
300
kÂ¥ÕLfëš, nfho
%ghͫ,
njÁa
Cuf¡
Fiwªjg£r
FoÚ®
njitfŸ
£l¤Â‰fhf 186 nfho %ghÍ«, egh®L t§» ãÂÍjé tH§F« £l§fS¡fhf 600 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 86. FoÚ®
tH§fš
gâfS¡fhf,
bkh¤jkhf
1,853.38 nfho %ghŒ Ϫj tuÎ bryΤ £l¤Âš xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ViHfS¡fhd Å£L tr 87. jäœeh£oš
Foirfs‰w
»uhk§fisÍ«,
Foir¥
gFÂfs‰w efu§fisÍ« cUth¡f nt©L« v‹w kiwªj K‹dhŸ Kjyik¢r® òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fë‹ fdit edth¡f
Ϫj
muR
bjhl®ªJ
brašg£L
tU»wJ.
2017-2018 M« M©oš ‘Ãujk kªÂç Å£Ltr¤ £l¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, k¤Âa muÁ‹ ãÂÍjéahd 975 nfho %ghŒ cŸë£l, 2,276 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš 1.30 Ïy£r« ÅLfis¡ f£l Ϫj muR mDk tH§»ÍŸsJ.
2018-2019 M« M©oš,
nkY« 2,276 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš 1.30 Ïy£r« ÅLfŸ f£l¥gL«. ÏJjéu, ‘Kjyik¢rç‹ Nçaxë ä‹tr bfh©l gRik ÅLfŸ £l¤Â‹’ Ñœ, 420 nfho %ghŒ bryéš 20,000 ÅLfŸ f£l¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
54 kÂ¥ÕLfëš, Cuf¥ gFÂfS¡fhd Å£Ltr¤ £l§fS¡fhf, bkh¤j« 2,696.14 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 88. ef®¥òu§fëš tÁ¤J tU« 13.92 Ïy£r« Åošyh ViH¡ FL«g§fS¡F
ÅLfS¡fhd njit cŸsJ.
mij
2023 M« M©o‰F K‹d® ãiwÎ brŒa jäœehL Foir¥gFÂ kh‰W
thça«
elto¡if
vL¤J
tU»wJ.
ÏJtiu,
‘midtU¡F« Å£LtrÂ-Ãujk kªÂç Å£Ltr (ef®¥òu«) £l¤Â‹’ Ñœ, 16,776.04 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš 4.25 Ïy£r« FoæU¥òfis¡ f£Ltj‰fhd gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. mDk¡f¥g£l Ϫj bkh¤j kÂ¥Õ£oš, k¤Âa muR jdJ g§fhd 6,373.29 nfho %ghæš, 1,497.97 nfho %ghŒ ÏJtiu éLé¡f¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©oš Ϥ£l¤Â‹ Ñœ nkY« xU Ïy£r« FoæU¥òfŸ f£l elto¡if vL¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ‘midtU¡F« Å£LtrÂ-Ãujk kªÂç Å£Ltr (ef®¥òu«) £l¤Â‰F’ 2,301.30 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 89. 2017-2018 M« M©oš, 1,278.87 nfho %ghŒ bryéš 4,746 ÅLfis jäœehL Å£Ltr thça« f£o Ko¤JŸsd. 2018-2019
M«
M©oš,
Fiwªj
tUthδ
ÃçédU¡F«,
bghUshjhu¤Âš eètilªj ÃçédU¡Fkhd 20,095 ÅLfis 2,894.63 nfho %ghŒ kÂ¥Õ£oš f£L« gâfis jäœehL Å£Ltr thça« nk‰bfhŸS«.
öŒik¤ jäHf¤Â‰fhd Ïa¡f« 90. ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, ÏJtiu 4,975.52 nfho %ghŒ bryéš 45.63 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ
55 Ϫj murhš f£o Ko¡f¥g£LŸsJ.
2017-2018 M« M©oš
2,528.54 nfho %ghŒ bryéš 19.42 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ f£l¥g£L tU»‹wd.
Ïj‹ gadhf, mid¤J ÅLfëY«
ga‹gL¤j¤ j¡f fêtiwfŸ mik¡f¥g£lj‹ mo¥gilæš, Âwªjbtëæš
ky«
kht£l§fshf
17
fê¡F«
gH¡f«
kht£l§fŸ
mwnt
Ïšyhj
m¿é¡f¥g£LŸsd.
2017-2018 M« M©o‹ ÏW¡FŸ ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (Cuf«)’ Ñœ, Cuf¥ gFÂfëš, Âwªjbtëæš ky« fê¡F« gH¡f« mwnt Ïšyhj khãykhf¤ jäœehL m¿é¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‰fhf (Cuf«)’ 1,074 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 91. khãy¤Âš, efuh£Á¥
khefuh£ÁfŸ,
gFÂfëš
muR
ng%uh£ÁfŸ
nk‰bfh©l
k‰W«
fz¡Ñ£o‹go
4.37 Ïy£r« jåeg® fêtiwfŸ njit vd fz¡»l¥g£LŸsJ. ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‹ (ef®¥òu«)’ Ñœ, 2016-2017 M« M©oš 1.56 Ïy£r« jåeg® fêtiwfS«, 2017-2018 M« M©oš 2.27 Ïy£r« jåeg® fêtiwfS« f£l¥g£LŸsd. nkY« 54,278 fêtiwfŸ f£l¥g£L tU»‹wd. k¤Âa muR ÏJtiu jäœeh£oš cŸs 11 khefuh£ÁfŸ, 93 efuh£ÁfŸ, 60
ng%uh£Áfis
Âwªjbtëæš
gFÂfshf m¿é¤JŸsJ.
ky«
fê¡fhj
ef®¥òu¥
tU« 2018 M« M©L m¡nlhg®
khj¤Â‰FŸ, ã®zæ¡f¥g£l Ïy¡fhd 4.37 Ïy£r« fêtiwfŸ f£o Ko¡f¥gL«.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ‘öŒik ϪÂah Ïa¡f¤Â‰fhf (ef®¥òu«)’ 550 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
56
ef®¥òu nk«ghL 92. ef®¥òu¥
gFÂfëš
£lä£l
ts®¢Áia
V‰gL¤Jtj‰fhf, muR Kid¥òl‹ brašg£L tU»wJ. Ïj‹ Kj‰f£lkhf,
7,979
rJu
»nyhÛ£l®
gu¥gséyhd
ÂU¢Áuh¥gŸë, kJiu, nfha«ò¤ö®,
MW
£l¥
gFÂfS¡F
£lä£l
bgUªÂ£l¤ij muR cUth¡»ÍŸsJ.
ts®¢Á¡fhd
khãy¤ij x‹gJ
k©ly§fshf¥ Ãç¤J khãy« KGik¡F« k©ly« thçahd ts®¢Á be¿¤ £l§fis cUth¡» tU»wJ.
(Development Plan) j‰nghJ muR
b#®k‹ muÁ‹ í° (GIZ) mik¥Ã‹
bjhêšE£g cjéÍl‹, nfha«ò¤ö® k©ly¤Â‰fhd ts®¢Á be¿¤
£l«
cUth¡f¥gL«.
mnjngh‹W,
‘br‹id
-
f‹åahFkç bjhêš tê¤jl¤’ £l¤Â‹ Ñœ, MÁa ts®¢Á t§»æ‹
ãÂÍjéÍl‹
k©ly§fS¡fhd
kJiu,
£lä£l
ö¤J¡Fo,
ts®¢Á
ÂUbešntè
be¿¤
£l§fS«
cUth¡f¥gL«.
cŸsh£Á mik¥òfS¡fhd nj®jš 93. ãYitæYŸs gšntW tH¡FfshY«, 2011 M« M©L k¡fŸbjhifæ‹ th®Lfë‹ tiuaiw cŸsh£Á
mo¥gilæš
všiy
tiuaiw¥
Miza«
brŒJ
mik¥òfS¡fhd
cŸsh£Á
mik¥òfS¡fhd
gâfis
jäœehL
bfh©oU¥gjhY«, nj®jš
el¤j
všiy
khãy¤Âš fhyjhkj«
V‰g£LŸsJ. cŸsh£Á mik¥òfë‹ th®Lfë‹ všiyfis kWtiuaiw brŒj Ëdnu, khãy¤ nj®jš Miza¤jhš cŸsh£Á¤
nj®jY¡fhd
m¿é¡ifia
btëæl
ÏaY«.
57 våD«,
tuÎ-bryΤ
mik¥òfS¡fhd
£l
nj®jš
kÂ¥ÕLfëš
el¤J«
cŸsh£Á
bryéd§fS¡fhf
172.27 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
cŸsh£Á mik¥òfS¡fhd ãÂ¥ g»®Î 94. 2018-2019
M«
M©o‰F,
khãy
ã¡FGé‹
gçªJiu¥go Cuf cŸsh£Á mik¥òfS¡F 5,980.33 nfho %ghÍ«, ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfS¡F 4,834.75 nfho %ghÍ« g»®ªjë¡f¥gL«. mnjnghš k¤Âa ã¡FGé‹ gçªJiu¥go, Cuf cŸsh£Á mik¥òfS¡F 1,975.07 nfho %ghÍ«, ef®¥òu cŸsh£Á mik¥òfS¡F 1,877.10 nfho %ghÍ« g»®ªjë¡f¥gL«.
Rfhjhu« k‰W« k¡fŸ ešthœÎ 95. Mu«gãiy, kU¤Jtkidfë‹
Ïilãiy c£f£lik¥ig
k‰W«
ca®ãiy
tY¥gL¤Â,
nghÂa
kåjts§fis muR bjhl®ªJ më¤J tUtj‹ éisthf, k¡fS¡F
Fiwªj
bryéš
jukhd
kU¤Jt
nritfis
tH§Ftš eh£onyna jäœehL xU K‹ndho khãykhf¤ ÂfœªJ tU»wJ. Ϫj xU§»izªj Ka‰Áfshš, khãy¤Â‹ K¡»a kU¤Jt¡ F¿pLfŸ bjhl®ªJ nk«g£L tU»‹wd. 2010 M« M©oš Mæu« FHªijfŸ Ãw¥ò¡F 24 v‹w mséš ÏUªj g¢Ás« FHªij Ïw¥ò é»j« (Infant Mortality Rate), 2016 M« M©oš 17 Mf¡ Fiw¡f¥g£L, eh£onyna Ïu©lhtJ Ïl¤ij khãy« bg‰WŸsJ. njÁa kf¥ngW Ïw¥ò é»j Ïy¡F (MMR target) xU Ïy£r« FHªij¥ Ãw¥òfS¡F 109 Ïw¥òfŸ v‹w mséš cŸs ãiyæš, ekJ khãy¡ fz¡bfL¥Ã‹ go,
58 2016-2017 M« M©oš 62 v‹w Fiwªj msit jäœehL V‰fdnt v£oÍŸsJ.
nkY«, 99 rjÅj FHªij Ãw¥òfŸ
kU¤Jt ãiya§fëš ãfG« khãykhf¤ jäœehL Âfœ»wJ v‹gijÍ«
Ï¥nguit¡F
eh‹
k»œ¢ÁÍl‹
bjçé¤J¡
bfhŸ»nw‹. 96. KG
gâòçÍ«
ešy
gæ‰Á
bg‰w
kU¤Jt®fS«, kU¤Jt¥ gâahs®fSnk khãy¤Âš Áwªj muR kU¤Jt
Rfhjhu
mik¥Ã‹
mo¤jskhf
mik»‹wd®.
kU¤Jt®fë‹ v©â¡ifia nkY« ca®¤J« neh¡f¤Jl‹, tU« M©Lfëš, ÂUbešntè, kJiu, f‹åahFkç k‰W« nfha«ò¤ö®
muR
kU¤Jt¡
fšÿçfëš
kU¤Jt¥
g£l¥go¥ò¡fhd 345 òÂa Ïl§fŸ cUth¡f¥gL« v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 97. Ϫj muÁ‹ K‹ndho¤ £lkhd ‘Kjyik¢rç‹ éçthd kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l«’, ViH vëa k¡fS« muR k‰W«
jåah®
kU¤Jtkidfëš
mid¤J
mÂeÅd
Á»¢irfis¥ bgw têtF¤JŸsJ. Ïj‹_y« midtU¡F« jukhd kU¤Jt nrit v‹w F¿¡nfhis khãy« v£l Ϥ£l« cjéÍŸsJ.
m©ikæš
k¤Âa
murhš
m¿é¡f¥g£l
MÍZkh‹ ghu¤ £l¤Â‹ xU m§fkhd, njÁa kU¤Jt¥ ghJfh¥ò¤
£l¤Jl‹,
brašgL¤j¥gL«.
Ϥ£lK«
xU§»iz¡f¥g£L
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, ‘Kjyik¢rç‹ éçthd kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l¤Â‰fhf’ 1,361.60 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
59 98. muR kU¤Jtkidfëš kht£l k‰W« kU¤Jt¡ fšÿç
kU¤Jtkidfis¤
ju«
ca®¤j
Ϫj
muR
xU§»izªj Ka‰Áfis vL¤J tU»wJ. Ϫj Ka‰Áfë‹ bjhl®¢Áahf, muR kU¤Jt¡ fšÿç kU¤JtkidfS¡F«, muR kU¤JtkidfS¡F« 66.50 nfho %ghŒ bryéš Ïu©L neçaš KL¡»fS« (Linear Accelerator), 6 Á.o. °nf‹fS«, 4 v«.M®.I. °nf‹fS« tH§f¥gL«. 24 nfho %ghŒ bryéš ég¤J k‰W« mtru Á»¢ir¥ ÃçÎfŸ bgh‹ndç k‰W« eru¤ng£ilæš ãWt¥gL«. éG¥òu«,
jUkòç,
òJ¡nfh£il
muR
ÂUt©zhkiy kU¤Jt¡
k‰W« fšÿç
kU¤Jtkidfëš, 34 nfho %ghŒ bryéš ò‰WnehŒ Á»¢ir¡fhd òÂa nfhghš£ myFfŸ mik¡f¥gL«. 10
muR
kU¤Jt¡
fšÿç
kU¤Jtkidfëš
j‰nghJŸs nfhghš£ myFfŸ 35 nfho %ghŒ bryéš kh‰¿aik¡f¥gL«. br‹id, muR M®.v°.M®.v«. kU¤JtkidæY«, ÂUth%®, f‹åahFkç k‰W« njå kU¤Jt¡ fšÿç kU¤JtkidfëY« cŸs xU§»izªj mtrufhy kf¥ngW k‰W« g¢Ás« FHªij guhkç¥ò ika§fŸ (CEmONC) 48 nfho %ghŒ bryéš ju« ca®¤j¥gL«. éUJef®, fhŠÁòu«, ÂU¥g¤ö® k‰W« Ïuhkehjòu« M»a 4 kht£l¤ jiyikæl kU¤Jtkidfëš,
60 80 nfho %ghŒ bryéš kf¥ngW k‰W« FHªijfŸ ey¥ ÃçÎfŸ bjhl§f¥gL«. éG¥òu«, jUkòç, f‹åahFkç, ö¤J¡Fo, njå k‰W« ÂUth%® kht£l§fëš cŸs muR kU¤Jt¡ fšÿç kU¤Jtkidfëš ViH k¡fS¡F Ïja« k‰W«
_is
eu«Ãaš
bjhl®ghd nehŒfS¡fhd
kU¤Jt nritfis tH§F« tifæš 21 nfho %ghŒ MŒtf§fŸ (Cath labs)
bryéš nkY« MW nf¤ mik¡f¥gL«. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, njÁa Rfhjhu Ïa¡f¤Â‰fhf 1,551.22 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 99. khãy¤Âš g¢Ás« FHªij Ïw¥ò é»j« k‰W« kf¥ngW
Ïw¥ò
é»j§fis¡
Fiw¡F«
neh¡f¤Jl‹
brašgL¤j¥g£L tU« ‘lh¡l® K¤Jy£Rä bu£o kf¥ngW ãÂÍjé¤
£l¤Â‹’
ќ,
V‰fdnt
tH§f¥g£L
tªj
12,000 %ghŒ ãÂÍjéia 18,000 %ghahf ca®¤Â tH§f muR Mizæ£LŸsJ. f®¥Ã⥠bg©fS¡F gutyhf cŸs Ïu¤j nrhifia¥
ngh¡fΫ,
Ãw¡F«
FHªijfë‹
vilasit
ca®¤jΫ Ϥ£l ãÂæš 4,000 %ghŒ kÂ¥òŸs ÏU«ò¢r¤J lhå¡ k‰W« C£l¢r¤J¥ bghU£fŸ ml§»a ‘m«kh jhŒnrŒ ey
C£l¢r¤J¥
bg£lf«’
tH§f¥gL«.
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϫj K‹ndho¤ £l¤Â‰fhf 1,001.33 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ‘m«kh FHªijfŸ ey gçR¥ bg£lf«’, ‘m«kh kf¥ngW rŠÓé’
61 £l§fis Ϫj muR bjhl®ªJ brašgL¤J«. ÏJ jéu, kfë® Rfhjhu¤
£l¤Â‹
ќ,
rhå£lç
eh¥»‹fŸ
tH§f
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 60.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 100. khãy¤Âš
cŸs
gšntW
kU¤Jtkidfis
tY¥gL¤Jtj‰F, cyf t§»æläUªJ flDjéia¥ bgW« tifæš, 2,685.91 nfho %ghŒ £l kÂ¥Õ£oš ‘jäœehL Rfhjhu mik¥òfŸ £l¤Â‹’ Ïu©lh« f£l¤ £l¤Â‰fhd éçthd £l m¿¡ifia muR jahç¤J tU»wJ. ViH
vëa
k¡fS«,
bghUshjhu¤Âš
ef®¥òu§fëš cŸs eètilªjt®fS«
vëjhf muR kU¤Jt trÂia¥ bgW« tifæš, 1,634 nfho %ghŒ bryéš #¥gh‹ g‹dh£L¡ T£LwÎ Kfikæ‹ ãÂÍjéÍl‹ ‘jäœehL ef®¥òu Rfhjhu¤ £l¤ij’ Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‹
ќ,
11
muR
kU¤Jt¡
fšÿç
kU¤JtkidfŸ, kht£l mséyhd 10 kU¤Jtkidfë‹ f£ll§fŸ, ca® bjhêšE£g cgfuz§fŸ cŸë£l kU¤Jt c£f£lik¥ò trÂfŸ nk«gL¤j¥gl cŸsd. tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš
Ϥ£l¤Â‰bfd
100
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 101. 2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš Rfhjhu¤ Jiw¡fhf 11,638.44 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
gŸë¡ fšé 102. mid¤J FHªijfS« gŸëfS¡F¢ brštij cW brŒaΫ, gŸëfëš fšéæ‹ ju¤ij nk«gL¤jΫ Ϫj muR
62 cWÂ ó©LŸsJ. 2016-2017 k‰W« 2017-2018 M« M©Lfëš, 6 bjhl¡f¥ gŸëfŸ òÂjhf¤ Jt§f¥g£LŸsJl‹, 4 bjhl¡f¥ gŸëfŸ
eLãiy¥
gŸëfshfΫ,
169
eLãiy¥
gŸëfŸ
ca®ãiy¥ gŸëfshfΫ, 102 ca®ãiy¥ gŸëfŸ nkšãiy¥ gŸëfshfΫ ju« ca®¤j¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©oš 100 eLãiy¥ gŸëfŸ ca®ãiy¥ gŸëfshfΫ, 100 ca®ãiy¥ gŸëfŸ nkšãiy¥ gŸëfshfΫ ju« ca®¤j¥gL«. nkY«, Ϫj murhš j‰nghJ f©l¿a¥g£LŸs gŸë¡F¢ bršyhj 33,519 FHªijfis 2018-2019 M« M©oš gŸëfëš nr®¡f elto¡if vL¡f¥gL«. 103.
kh¿
tU«
NHèš
v®neh¡»ÍŸs
rthšfis¢
rkhë¥gj‰F, njÁa Ïilãiy¡ fšé thça (CBSE) ghl¤Â£l« cŸë£l gšntW fšé thça ghl¤Â£l§fSl‹ x¥ÕL brŒJ, gŸë¥ ghl¤Â£l§fëš cça kh‰w« brŒa¥g£L tU»wJ. khzt®fëilna ò¤jf§fis¥ go¡F« gH¡f¤ij V‰gL¤j, mid¤J
ca®ãiy¥
gŸëfëY«,
nkšãiy¥
gŸëfëY«
j‰nghJŸs üyf§fŸ òJ¥Ã¡f¥gL«. 2018-2019 M« M©oš, 200 nfho %ghŒ bryéš egh®L t§» cjéÍl‹ gŸëfë‹ c£f£lik¥ò M©o‰fhd
trÂfŸ
nk«gL¤j¥gL«.
tuÎ-bryΤ
c£f£lik¥ig
nk«gL¤j
£l 333.36
2018-2019
kÂ¥ÕLfëš, nfho
%ghŒ
M«
gŸëfëš xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. gŸëfëYŸs fêtiwfis öŒikahfΫ, Rfhjhu¤JlD«
guhkç¥gj‰fhf,
2017-2018
M«
M©oš
54.50 nfho %ghŒ cŸsh£Á mik¥òfshš tH§f¥g£LŸsJ. Ϥ£l« tU« ãÂah©oY« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«.
63 104. mid¤J
FHªijfS¡F«
jukhd
fšé
më¡f
nt©L« v‹w c‹dj neh¡f¤Âš, khzt, khzéaU¡F eh‹F Ïiz ÓUilfŸ, ò¤jf¥ igfŸ, fhyâfŸ, ghl¥ ò¤jf§fŸ, neh£L¥ ò¤jf§fŸ k‰W« toéaš bg£ofŸ cŸë£l fšé cgfuz§fŸ, äÂt©ofŸ k‰W« ngUªJ¡ f£lz¢ rYiffis Ϫj
muR
éiyæšyhkš
bjhl®ªJ
tH§»
tU»wJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, nk‰T¿a ey¤Â£l§fS¡fhf bkh¤j« 1,653.89 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
muR k‰W« muR cjébgW«
gŸëfëš g¤J, gÂbdh‹W k‰W« g‹åbu©lh« tF¥ò go¡F« khzt,
khzéfë‹
gŸë
Ïilã‰wiy¡
Fiw¥gj‰fhf,
Áw¥ò C¡f¤bjhifahf mid¤J khzt, khzéfS¡F« jyh 5,000 %ghŒ tH§f¥g£L tU»wJ.
Ϥ£l¤Â‰fhf, Ϫj
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 313.58 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 105. khzt, khzéaU¡F fšé f‰Ã¡F« Kiwæid nk«gL¤Jtj‰fhf,
ts®ªJ
tU«
bjhêšE£g¤ij
cfªj
Kiwæš ga‹gL¤j gšntW Ka‰Áfis muR vL¤J tU»wJ. Ïizatê _ykhf¡ f‰F« tF¥giwfŸ (Virtual Classrooms) 770 ca® k‰W« nkšãiy¥ gŸëfëš V‰fdnt ãWt¥g£LŸsd. 3,000 bjhl¡f¥ gŸëfŸ k‰W« eLãiy¥ gŸëfëš 60 nfho %ghŒ bryéš Âw‹äF tF¥giwfŸ (Smart Classrooms) mik¡f¥g£L tU»‹wd. Ϫj ãÂah©oš 3,090 ca®ãiy¥ gŸëfëY«, 2,939 nkšãiy¥ gŸëfëY« 462.60 nfho %ghŒ bryéš 10 Kjš 20 fâåfSl‹ Toa ca® bjhêšE£g MŒtf§fŸ mik¡f¥g£L tU»‹wd. Ïjdhš ca® bjhêšE£g
64 MŒtf« mid¤J muR ca® k‰W« nkšãiy¥ gŸëfëY« brašgLtJ cWÂ¥gL¤j¥gL«. gŸë khzt, khzéaU¡F ko¡fâå
tH§Ftj‰F,
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 758 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 106. ‘midtU¡F«
fšé
Ïa¡f«’
(Sarva
Shiksha
Abhiyan) k‰W« ‘midtU¡F« Ïilãiy¡ fšé Ïa¡f¤Â‹’ (Rashtriya
Madhyamik
Shiksha
Abhiyan)
ќ,
Kªija
M©LfS¡fhd ãYit¤ bjhif, Kiwna 1,312.04 nfho %ghŒ k‰W«
934.10
nfho
%ghia
k¤Âa
muR
ÏJtiu
éLé¡fhj ãiyæY«, Ϥ£l§fis khãy muR bjhl®ªJ bjhŒé‹¿ bt‰¿fukhf¢ brašgL¤Â tU»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš midtU¡F« fšé
Ïa¡f¤Â‰fhfΫ,
midtU¡F«
Ïilãiy¡
fšé
Ïa¡f¤Â‰fhfΫ, Kiwna 1,750 nfho %ghŒ k‰W« 850 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. ‘FHªijfS¡fhd Ïytr k‰W« f£lha¡ fšé cçik¢ r£l¤ij’ Âw«gl¢ brašgL¤Âl, 2018-2019
M«
M©o‰F
200.70
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ. 107. gŸë¡fšé¤ Jiw¡fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 27,205.88 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
65
ca®fšé 108. khãy¤Âš
midtU¡F«
rkkhd
thŒ¥òfSl‹,
Fiwªj bryéš jukhd ca®fšé »il¥gj‰F Ϫj muR äFªj K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ.
ca®fšéia nk«gL¤j muR
vL¤JtU« Ka‰Áfë‹ gydhf, ca®fšéæš 46.90 rjÅj bkh¤j¢ nr®¡if é»j¤ij v£o, eh£onyna Kj‹ik khãy« v‹w ãiyia jäœehL milªJŸsJ. 2017-2018 M« M©oš, 186.87 nfho %ghŒ bryéš v£L òÂa muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfisÍ«, _‹W òÂa gšfiy¡fHf cW¥ò fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfisÍ«, xU òÂa muR gytif bjhêšE£g¡ fšÿçiaÍ«
Jt§f
Ϫj
muR
mDkÂaë¤JŸsJ.
2017-2018 M« M©oš, muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfëš 271 òÂa ghl¤ £l§fS«, gšfiy¡fHf cW¥ò¡ fšÿçfëš 89 òÂa ghl¤ £l§fS« m¿Kf¥gL¤j¥g£LŸsd.
muR
fiy k‰W« m¿éaš fšÿçfë‹ c£f£lik¥ò trÂfis tY¥gL¤J« 862
tifæš,
tF¥giwfisÍ«,
210 172
nfho
%ghŒ
MŒtf§fisÍ«
bryéš
f£Ltj‰fhd
gâfŸ nk‰bfhŸs¥g£LŸsd. tU« ãÂah©oš, F«gnfhz« muR fiy k‰W« m¿éaš fšÿç, br‹idæš cŸs khãy¡ fšÿçæ‹ é¡nlhçah éL k‰W« Ïuhâ nkç¡ fšÿçæš cŸs
ghu«gçaä¡f
f£ll§fŸ
26
nfho
%ghŒ
bryéš
òJ¥Ã¡f¥gL«. 109. fšéæš
Ëj§»a
FL«g§fëèUªJ
ca®fšé
gæY« khzt, khzéfis C¡Fé¡F« neh¡f¤Jl‹, Kjš jiyKiw g£ljhç khzt, khzéfS¡F fšé¡ f£lz¤ij munr ÂU«g tH§F« £l¤ij Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
66 Ϥ£l¤Â‹ Ñœ, 2017-2018 M« M©oš 2.17 Ïy£r« khzt, khzéfŸ gadilªJŸsd®.
2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš Ï¤Â£l¤Â‰fhf 682.87 nfho %ghŒ
xJ¡ÑL
tH§f¥g£L
brŒa¥g£LŸsJ.
tU«
bjhF¥ò
gšfiy¡fHf§fS¡F
ešif¤
bjhif
flªj
gy
tUl§fshf kh‰¿aik¡f¥gléšiy. vdnt, 2018-2019 M« M©L Kjš Ϫj bjhF¥ò ešif¤ bjhif òÂa fz¡Ñ£o‹go kh‰¿aik¡f¥gL«. m©zhkiy gšfiy¡fHf¤Â‰F 250 nfho %ghŒ
c£gl,
tH§Ftj‰fhf,
mid¤J¥ 2018-2019
gšfiy¡fHf§fS¡F« M«
M©o‰fhd
khåa«
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, 500.65 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ca®fšé¤
Jiw¡fhf
4,620.20
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
ÏisP® ey‹ k‰W« éisah£L nk«ghL 110. el¥ò M©oš njÁa, r®tnjr mséš éUJfŸ bt‹w Åu®fS¡F«, mt®fsJ gæ‰We®fS¡F« 5.52 nfho %ghŒ C¡f¤bjhifahf tH§f¥g£LŸsJ. ‘jäœehL cl‰fšé k‰W« éisah£L¥ gšfiy¡fHf¤Âš’ 13.12 nfho %ghŒ bryéš, éisah£L cæç ÏaªÂuéaY¡fhd (Sports Biomechanics) Áw¥ò ika¤ij muR cUth¡» tU»wJ.
2018-2019 M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ÏisP® ey‹ k‰W« éisah£L nk«gh£L¤ Jiw¡bfd 191.18 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
67
MÂ Âuhél® k‰W« gH§Foæd® ey‹ 111. j‰nghJ, 98,539 khzt, khzéa® ga‹bgW« tifæš 1,324
MÂ
Âuhél®
éLÂfS«,
ga‹bgW«
tifæš
42
2,782
khzt,
gH§Foæd®
ey
khzéa® éLÂfS«,
27,652 khzt, khzéaUl‹ 314 muR gH§Foæd® c©L ciwél¥ gŸëfS« (Government Tribal Residential Schools) khãy¤Âš Ïa§» tU»‹wd.
Ï¥gŸëfëY«, éLÂfëY«
mo¥gil trÂfis nk«gL¤J« tifæš, òÂa f£ll§fis muR f£o tU»wJ. Ïij¤ bjhl®ªJ, 2018-2019 M« M©oš, 46 nfho %ghŒ bryéš 19 éLÂfS¡F òÂa f£ll§fŸ f£l¥gL«. gŸë éL khzt®fS¡fhd czΡ f£lz¤ij khj« x‹¿‰F 755 %ghæèUªJ 900 %ghahfΫ, fšÿç éL khzt®fS¡fhd
czΡ
f£lz¤ij
khj«
x‹¿‰F
875 %ghæèUªJ 1,000 %ghahfΫ, 2017-2018 M« M©oš Ϫj muR
ca®¤Â
tH§»aJ.
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš éLÂfS¡fhd f£ll§fŸ f£l 32.20 nfho %ghÍ«, czΡ f£lz§fS¡fhf 118.48 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 112. 2017-2018 M« M©oš, gŸë¡fšé cjé¤bjhif¤ (Pre-Matric Scholarship) £l¤Â‹ Ñœ 3.60 Ïy£r« khzt, khzéfS¡F
98
nfho
%ghŒ
tH§f¥g£LŸsJ.
k¤Âa
1,546.88
ãYit¤
nfho
ãiyæY«, ca®fšéia¤
%ghŒ
v›éj¤
fšé
muÁläUªJ
jäœeh£o‰F
bjhifahf
tunt©oÍŸs
jilÍä‹¿
bjhlU«
cjé¤bjhifahf
tifæš
khzt,
khzéfŸ
ca®fšé¡fhd
cjé¤bjhifia (Post-Matric Scholarship) Ϫj muR bjhl®ªJ
68 tH§»
tU»wJ.
ca®fšé¡fhd
cjé¤bjhif
tH§F«
£l¤Â‹ _y« 2017-2018 M« M©oš, 8.75 Ïy£r« khzt, khzéfŸ gadilªJŸsd®.
2018-2019 M« M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš gŸë¡fšé cjé¤bjhif¤ £l¤Â‹ Ñœ 129.16 nfho %ghÍ«, ca®fšé¡fhd cjé¤bjhif tH§F«
£l¤Â‹
brŒa¥g£LŸsd.
ќ
1,838.24
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, 71.01 nfho %ghŒ éiyæšyh äÂt©ofŸ tH§F« £l¤Â‰fhfΫ, 150 nfho %ghŒ k¤Âa Áw¥ò cjé¤ Â£l¤Â‰fhfΫ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsd.
MÂ
Âuhél®
FoæU¥òfëš mo¥gil trÂfis nk«gL¤j nt©oaj‹ mtÁa«
fUÂ,
2018-2019
M«
M©L
Kjš
Cuf
cŸsh£ÁfS¡F tH§F« g»®Î ãÂæš, M©LnjhW« 100 nfho %ghŒ jåahf xJ¡», M Âuhél® FoæU¥òfëš mo¥gil trÂfis nk«gL¤J« gâfŸ nk‰bfhŸs¥gL«. 113. ‘xU§»izªj gH§Foæd® nk«gh£L¤ £l¤Â‹’ Ñœ gH§Foæd® gFÂfëš gšntW c£f£lik¥ò nk«gh£L¥ gâfŸ k‰W« tUthŒ cUth¡F« elto¡iffS¡F M©LnjhW« 50
nfho
tU»‹wd.
%ghŒ
xJ¡f¥g£L,
gâfŸ
nk‰bfhŸs¥g£L
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš, MÂÂuhél® ey¤ Jiw¡bfd 3,207.04 nfho %ghÍ«, gH§Foæd® ey¤ Jiw¡bfd 333.82 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd.
69
ÉgL¤j¥g£nlh®, äfΫ ÉgL¤j¥g£nlh® k‰W« Ó®kuÃd® ey‹ 114. ÉgL¤j¥g£nlh®,
äfΫ
ÉgL¤j¥g£nlh®
k‰W«
Ó®kuÃdç‹ eyid¥ ngâ, mt®fis nk«gL¤Jtš Ϫj muR cWÂnahL cŸsJ. gÂbdh‹wh«
muR k‰W« muR cjébgW« gŸëfëš
tF¥ò
ÉgL¤j¥g£nlh®
gæY«
k‰W«
ÉgL¤j¥g£nlh®,
Ó®kuÃd
khzt,
äfΫ
khzéaU¡F
éiyæšyh äÂt©ofis¤ bjhl®ªJ tH§f, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 229.98 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. fŸs®
Óuik¥ò¥
egh®L t§»æ‹ flDjéÍl‹
gŸëfë‹
c£f£lik¥ò
trÂfis
nk«gL¤Jtj‰fhf, 2017-2018 M« M©oš murhš 13.07 nfho %ghŒ mDk¡f¥g£L, Ïj‰fhd gâfŸ eilbg‰W tU»‹wd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, éLÂfŸ
f£Ltj‰fhf
20.10
nfho
%ghͫ,
czΡ
f£lz¤Â‰fhf 80.37 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, ÉgL¤j¥g£nlh®, äfΫ ÉgL¤j¥g£nlh® k‰W« Ó®kuÃd® ey¤ Jiw¡fhf 972.86 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
bjhêyhs® ey‹ 115. jäœehL f£Lkhd¤ bjhêyhs® ey thça« c£gl, 17 mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fŸ khãy¤Âš cŸsd. f£Lkhd¤ bjhêyhs® ey thça¤Âš, Ãw khãy§fëèUªJ gâòça tªJ gÂÎ brŒJŸs 17,949 òy« bga®ªj cW¥Ãd®fŸ c£gl, khãy¤Âš ÏJtiu 68.52 Ïy£r« bjhêyhs®fŸ gšntW
70 mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fëš gÂÎ brŒJŸsd®. 2017-2018 M« M©oš, mik¥òrhuh bjhêyhs® ey thça§fë‹ cW¥Ãd®fS¡F 54.38 nfho %ghŒ mséyhd ey cjéfŸ tH§f¥g£LŸsd. cjéfŸ
Ϫeythça§fëš gÂÎ brŒtijÍ« ey
bgWtijͫ
cUth¡f¥g£L
vëjh¡F«
ga‹gL¤j¥g£L
tifæš
Ïizajs«
tU»wJ.
mik¥òrhuh
bjhêyhs® ey thça§fS¡F khåa« tH§f Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 87.80 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
r_f¥ ghJfh¥ò 116. k¡fŸ
ey«
ngQtš
K‹khÂç
murhf
cŸs
Ϫj muR, KÂnah®, fztid ÏHªj bg©fŸ, Mjut‰nwh®, kh‰W¤ ÂwdhëfŸ k‰W« ÂUe§iffŸ ngh‹w rKjha¤Âš vëš ghÂ¥ò¡FŸshf¡Toa eètilªj ÃçédU¡F r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤ bjhifahf khjªnjhW« 1,000 %ghŒ
tH§»
tU»wJ. Ϥ£l¤Âš j‰nghJ 29.18 Ïy£r« eg®fŸ ga‹bg‰W tU«
ãiyæš,
é©z¥gjhu®fS«
j‰nghJ
ãYitæYŸs
ga‹bgW«
tifæš
jFÂahd
xUKiw
Ô®thf,
Ϥ£l¤Â‹ Ñœ gadhëfë‹ v©â¡if 29.80 Ïy£rkhf ca®¤j¥gL«.
Ïjdhš,
mid¤J
jFÂahd
eg®fS«
r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤bjhifia¥ bgw têtif V‰gL«. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r_f¥ ghJfh¥ò cjé¤ bjhif tH§F«
£l¤Â‰fhf
brŒa¥g£LŸsJ.
3,881.66
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
71
bg©fŸ k‰W« FHªijfŸ ey‹ 117.
òu£Á¤
jiyé
m«kh
mt®fshš
bjhl§f¥g£l
‘bjh£oš FHªij £l«’, ‘bg© FHªijfŸ ghJfh¥ò¤ £l«’, ngh‹w Ϫj muÁ‹ K‹ndho¤ £l§fŸ, bg© ÁR¡bfhiy k‰W« bg©FHªij fU¡fiy¥ò ngh‹wt‰iw¡ Fiw¥gj‰F fârkhd g§fë¤ÂU¡»‹wd. tuÎ-bryΤ
£l
2018-2019 M« M©o‰fhd
kÂ¥ÕLfëš,
Ϥ£l§fS¡fhf
140.50 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. ÂUkz cjé¤ Â£l§fë‹ Ñœ, ÂUkh§fša¤Â‰fhf v£L »uh« j§f« k‰W« g£ljhç mšyhjt®fS¡F 25,000 %ghÍ«, g£ljhç mšyJ g£la¥go¥ò nj®¢Á bg‰wt®fS¡F 50,000 %ghÍ« tH§f¥g£L tU»wJ.
2018-2019
M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l kÂ¥ÕLfëš, mid¤J ÂUkz cjé¤ Â£l§fS¡fhf 724 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 118. ciH¡F« kfëU¡fhd ‘m«kh ÏUr¡fu thfd khåa ãÂÍjé¤ Â£l«’, kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ K‹åiyæš kh©òäF ghuj¥ Ãujk® mt®fshš, flªj 24.02.2018 m‹W bjhl§» it¡f¥g£lJ.
Ïj‹go xU gadhë¡F ÏUr¡fu
thfd¤Â‹ éiyæš 50 rjÅj¤ bjhif mšyJ mÂfg£rkhf 25,000 %ghŒ tiu khåakhf tH§f¥gL»wJ. M©oš,
xU
Ïy£r«
gadhëfëš
khåa¤bjhif tH§f¥g£LŸsJ.
2017-2018 M«
5,306
kfëU¡F
2018-2019 M« M©oš
vŠÁÍŸs gadhëfSl‹ TLjyhf xU Ïy£r« gadhëfŸ Ϥ£l¤Âš gadilt®. Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ϥ£l¤Â‰fhf 250 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
72 119. ‘òu£Á¤
jiyt®
v«.í.M®.
r¤JzΤ
£l«’
43,143 r¤JzÎ ika§fŸ _y« bjhl®ªJ brašgL¤j¥gL«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r¤JzΤ £l¤Â‰F 1,747.72 nfho %ghÍ«, ‘xU§»izªj FHªijfŸ
nk«gh£L¤
£l¤Â‰F’ 2,146.30
nfho
%ghͫ
xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. ‘xU§»izªj FHªij ghJfh¥ò¤ £l¤Â‹’ Ñœ, 100.71 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, r_f
ey¤
Jiw¡fhf
5,611.62
nfho
%ghŒ
xJ¡ÑL
brŒa¥g£LŸsJ.
muR mYty®fŸ k‰W« XŒñÂa®fŸ ey‹ 120. mYty®fŸ 2017
M«
muR¥
M©L,
FGé‹ m¡nlhg®
gâahs®fS¡fhd
m¿¡ifæ‹
mo¥gilæš,
khj«
njÂ
1-M«
r«gs§fS«
Kjš,
gofS«,
XŒñÂajhu®fS¡fhd XŒñÂa§fS« ÂU¤j¥g£L, ca®¤Â tH§f¥g£LŸsd. mséš
Ϫj¤ ÂU¤j¤Âdhš, 14,718.90 nfho %ghŒ
M©blh‹¿‰F
V‰g£LŸsJ.
Ϫj
muR¡F tuÎ-bryΤ
TLjš
bryéd«
£l¤Âš,
muR¥
gâahs®fS¡fhd òÂa kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l¤Â‰fhfΫ, XŒñÂajhu®fS¡fhd
òÂa
kU¤Jt¡
fh¥Õ£L¤
£l¤Â‰fhfΫ, Ãßäa¤ bjhif brY¤Jtj‰fhf, Kiwna 260 nfho %ghÍ«, 126.25 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsd. XŒñÂa« k‰W« Ãw XŒÎfhy¥ gy‹fS¡fhf, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 25,362.20 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
73
Ïy§if¤ jäœ mfÂfŸ ey‹ 121. mfÂfŸ Kfh«fëš thG« Ïy§if¤ jäH®fS¡F r_f¥ ghJfh¥ò¤ £l§fŸ, ÂUkz cjé¤ Â£l§fŸ k‰W« kU¤Jt¡ fh¥Õ£L¤ £l« ngh‹w gšntW ey¤Â£l§fisÍ« Ú£o¤J Ϫj muR tH§» tU»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš, Ïy§if¤ jäœ mfÂfŸ eyD¡fhf 109.42 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
kh‰W¤ ÂwdhëfŸ ey‹ 122. kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhf 435 Áw¥ò¥ gŸëfisÍ« 42 bjhê‰gæ‰Á ãiya§fisÍ« Ϫj muR el¤Â tU»wJ. 2016 M« M©L kh‰W¤ Âwdhëfë‹ cçikfŸ r£l¤Â‹go, khãy mséš kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhd ãÂa« 10 nfho %ghŒ xJ¡Ñ£oš
cUth¡f¥gL«.
ghJfh¥ghd
thœ¡ifia
thH
têbrŒa, mt®fS¡F¤ njitahd ey¤Â£l§fis totik¡f VJthf,
khãy
mséyhd
fz¡bfL¥ig
el¤Â,
kh‰W¤
ÂwdhëfS¡fhd juÎjs« cUth¡f¥gL«. 2017-2018 M« M©oš,
jir¢
ÁijÎ
k‰W«
g¡fthj¤jhš
if,
fhš
gh¡f¥g£l 1,000 eg®fS¡F nkh£lh® bghU¤j¥g£l efU« t©ofŸ Kj‹Kiwahf mDk¡f¥g£lJ. tU« ãÂah©oš 13 nfho %ghŒ bryéš nkY« 2,000 gadhëfS¡F nkh£lh® bghU¤j¥g£l efU« t©ofŸ tH§f mDk më¡f¥gL«. nkY« 2,000 kh‰W¤ ÂwdhëfS¡F 12 nfho %ghŒ bryéš Ïiz¥ò¢ r¡fu§fŸ bghU¤j¥g£l °T£l®fŸ tH§f¥gL«. kh‰W¤ ÂwdhëfS¡fhd Ra ntiythŒ¥Ãid C¡Fé¡f, mt®fS¡F
tH§f¥g£L
tU«
éë«ò
cjé¤bjhif
74 10,000 %ghæèUªJ 25,000 %ghahf ca®¤j¥gLtnjhL, j‰nghJ M©o‰F
1,000
ÏUkl§fhf
gadhëfS¡F
ca®¤Â,
2,000
cjé
tH§f¥gLtij
gadhëfS¡F
tH§f¥gL«.
kh‰W¤ ÂwdhëfŸ ey¤Jiw¡F, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 545.21 nfho %ghŒ xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ.
ÁWgh‹ikæd® ey‹ 123. »¿°jt njthya§fis¥ guhkç¤J¥ òJ¥Ã¡f khåa« tH§F«
£l«,
2016-2017
m¿Kf¥gL¤j¥g£lJ.
M«
M©oš
Ϫj
murhš
2017-2018 M« M©L Kjš jäœehL
t¡~ò thça¤Â‰F tH§f¥g£L tU« M©L khåa¤ bjhif xU nfho %ghæèUªJ Ïu©L nfho %ghahf ca®¤j¥g£LŸsJ. br‹id t¡~ò thça¤Â‰F¢ brhªjkhd Ïl¤Âš, ntiy¡F¢ bršY« Ï°yhäa rKjha¤ij¢ rh®ªj bg©fŸ j§Ftj‰fhf, kfë® éL x‹W muR ãÂÍjéÍl‹ tU« ãÂah©oš f£l¥gL«.
2017-2018
M«
bghUshjhu nk«gh£o‰fhf,
M©oš, 5,699
ÁWgh‹ikædç‹
gadhëfS¡F jäœehL
ÁWgh‹ikæd® bghUshjhu nk«gh£L ãWtd« _y« 28.52 nfho %ghŒ
msé‰F
flDjé
Ϫj
murhš
tH§f¥g£LŸsJ.
tU« ãÂah©oš, ÁWgh‹ikædç‹ bghUshjhu nk«gh£o‰fhf, 35
nfho
%ghŒ
flDjéahf
jäœehL
bghUshjhu nk«gh£L ãWtd« tH§F«.
ÁWgh‹ikæd®
75
ghf« - M tuÎ-bryΤ £l¤Â‰fhd ã Mjhu§fŸ kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 124. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Âš fâ¡f¥g£LŸs bryéd§fis nk‰bfhŸtj‰F¤ njitahd ã Mjhu§fis¥ g‰¿ Ïå és¡f éiH»nw‹. 125. khãy¤Â‹
tUthŒ
tuéd§fëš
äf
K¡»a
Mjhukhf khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ és§F»wJ. eh‹ K‹ng
F¿¥Ã£lJ
nghš,
njÁa
k‰W«
khãy
mséyhd
bghUshjhu nj¡f ãiy kh¿ äjkhd mséš bghUshjhu« ts®ªJ tUtjhš, khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ ts®¢ÁæY« Ïj‹ gy‹ rhjfkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 126. khãy¤Â‹ brhªj tç tUthæš tâf tçfŸ K¡»a g§F t»¡»wJ. bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tçæ‹ Ñœ, khãy bghU£fŸ
k‰W«
nritfŸ
khãy§fS¡»ilnaahd
tçiaÍ«
xU§»izªj
(SGST)
bghU£fŸ
k‰W«
nritfŸ tçiaÍ« (IGST) tâf tç tUthæš xU gFÂahf khãy« bg‰W tU»wJ.
bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç
ÏH¥Õ£L¤ bjhifia, k¤Âa muR khåakhf éLé¥gjhš, mJ cjé
khåa§fë‹
ќ
fz¡»l¥gL»wJ.
bg£nuhš,
Orš M»at‰¿‹ Ûjhd é‰gid tç, kJghd é‰gidæ‹ Ûjhd
tç
M»ait
tâf
tçfëš
K¡»a tUthŒ tuéd§fŸ MF«. bfh©L,
2017-2018
M«
M©L
bgw¥gL«
Ãw
Ït‰iw mo¥gilahf¡ ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
76 75,264.99 nfho %ghÍ«, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 86,858.59 nfho %ghÍ« tâf tçfë‹ Ñœ tUthahf¥ bgw¥gL« vd fâ¡f¥g£LŸsJ. 127. khãy Ma¤Ô®itfëš cŸs Fiwthd ts®¢Áia¡ fU¤Âš bfh©L, Ïj‹ tUthŒ tuéd« 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš 6,488.41 nfho %ghahfΫ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 6,997.83 nfho %ghahfΫ ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. ãy¤Â‹ têfh£o kÂ¥ò Fiw¡f¥g£L, g¤Âu¥gÂΡ f£lz« ca®¤j¥g£lj‹ éisthf, K¤Âiu¤jhŸ k‰W« g¤Âu¥gÂΡ f£lz§fë‹
ќ
bgw¥gL« tUthŒ tuéd§fëš XusÎ
ts®¢Á fhz¥gL»wJ. Ïj‹go, 2017-2018
M« M©o‰fhd
ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš 9,806.97 nfho %ghÍ«, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 10,935.67 nfho %ghÍ«, K¤Âiu¤jhŸ k‰W« g¤Âu¥gÂΡ f£lz§fë‹ Ñœ bgw¥gL« tUthahf kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2018-2019
M©oš
thfd§fŸ Ûjhd tç tUthŒ 6,211.74 nfho %ghahf ÏU¡F« vdΫ fâ¡f¥g£LŸsJ. 128. nk‰f©l fâ¥òfë‹ mo¥gilæš, 2017-2018
M«
M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ tuéd§fŸ
98,693.24
nfho
%ghahf
ÏU¡F«
vdΫ,
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 1,12,616.41 nfho %ghahf ÏU¡F« vdΫ fâ¡f¥g£LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš khãy¤Â‹ brhªj tçašyhj tUthahf 11,301.11 nfho %ghŒ kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
77 129. gÂdh‹fhtJ khãy§fS¡F
ã¡
Ïilæyhd
FGé‹ k¤Âa
gçªJiufë‹ tçfë‹
go,
g»®éš,
jäœeh£o‰fhd g§F 4.969 rjÅj¤ÂèUªJ 4.023 rjÅjkhf Fiw¡f¥g£lj‹ bjhl®ªJ fhy¤Âš
éisthf,
gh¡f¥g£L
khãy¤Â‹
tU»wJ.
khãy§fS¡fhd
ãÂ
Mjhu§fŸ
gÂdh‹fhtJ ãÂ¥
g»®Î¥
ã¡FG g§if
32 rjÅj¤ÂèUªJ 42 rjÅjkhf ca®¤Âajhš, k¤Âa muR bghW¥ng‰F« £l§fëš jdJ g§if k¤Âa muR fârkhf¡ Fiw¤JŸsJ. Ϫj ãÂ¥ g»®é‹ ca®thš jäœehL TLjš ã Mjhu¤ij¥ bgwhj ãiyæš, k¤Âa muÁ‹ £l§fS¡F khãy muR jdJ brhªj tUthæèUªJ TLjyhf¢ bryél nt©oa ãiy V‰g£LŸsJ. 130. x›bthU M©L« ruhrçahf 15 rjÅj mséš k¤Âa muÁ‹ tç tUthŒ mÂfç¡»‹w ãiyæš, k¤Âa tçfëš khãy§fS¡fhd g»®Î« mnj mséš mÂfç¥gJ Ïašò. våD«, 2010-2011 M« M©L Kjš 2014-2015 M« M©L tiuæyhd gÂ_‹whtJ ã¡ FG fhyf£l¤Âš, 72,070 nfho %ghahf gçªJiu¡f¥g£l jäœeh£o‰fhd g»®Î, 2015-2016 M« M©L Kjš 2019-2020 M« M©L tiuæyhd Iªjh©L fhy¤Âš, bkh¤j« 1.59 Ïy£r« nfho %ghŒ jäœeh£o‰F »il¡F«
v‹W
gÂdh‹fhtJ
ã¡FG
gçªJiu¤jJ.
gÂ_‹whtJ ã¡FG fhy¤ij x¥ÃLifæš, gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Âš jäœeh£o‰F 121 rjÅj ca®nt »il¤JŸs ãiyæš, mid¤ÂªÂa mséš ruhrçahf 173 rjÅj ca®it khãy§fŸ bg‰WŸsd. gÂ_‹whtJ ã¡FG fhy¤Âš jäœehL bg‰Wtªj
msényna
ãÂ¥
g»®Î
bg‰W
tªj f®ehlfh,
78 kAhuhZ£uh, xorh, Ïuh#°jh‹ M»a khãy§fŸ, Kiwna 198, 191, 166, k‰W« 157 rjÅj ca®Îfis j‰nghJ bg‰WŸsd. nkY«, ϪãÂ¥ g»®Î msÎ Tl, gÂdh‹fhtJ ã¡ FGé‹ gçªJiufns m‹¿, c©ikæš khãy« Ïijél¡ Fiwthd msényna
ãÂÍjéæid¥
bgW»wJ.
cjhuzkhf,
gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Â‹ Kjš _‹W M©Lfëš, mjhtJ 2015-2016, 2016-2017 k‰W« 2017-2018 M©Lfëš, bkh¤j«
81,570
72,234.28
nfho
nfho %ghŒ
%ghŒ
gçªJiu¡f¥g£oUªj
k£Lnk
jäœeh£o‰F
nghJ«,
»il¡F«.
gÂ_‹whtJ ã¡FGé‹ Kjš _‹W M©L fhy¤njhL x¥ÃLifæš, gÂdh‹fhtJ ã¡FG fhy¤Âš 89.35 rjÅj ca®it k£Lnk jäœehL bg‰WŸsJ. Mdhš, mid¤ÂªÂa mséš Ïªj ca®Î ruhrçahf 134.02 rjÅjkhf cŸsJ. mnj rka«, f®ehlfh 155.14, xU§»izªj MªÂuh 127.59, kAhuhZ£uh 148.93,
F#uh¤
137.70,
nfush 149.82
rjÅj«
ca®Îfis¥
bg‰WŸsd. jäœeh£o‰F Ï›thW ÏiH¡f¥g£l mÚÂia¢ rçbrŒant, Áw¥ò cjé khåa« tH§f jå¥g£l xJ¡ÑL më¡FkhW k¤Âa muir eh« tèÍW¤Â tU»nwh«.
Mdhš,
k¤Âa muR rhjfkhd gš VJ« ÏJtiu më¡féšiy. Ït‰¿‹ mo¥gilæš, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš
27,099.72
nfho
%ghahfΫ,
2018-2019
M«
M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 31,707.09 nfho %ghahfΫ k¤Âa tçfëš g§F ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. mij¥ nghynt, bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç ÏH¥Õ£L¤ bjhif c£gl, k¤Âa muÁläUªJ bgw¥gL« cjé khåa§fŸ, 2017-2018 19,264.60
M«
M©o‰fhd
nfho %ghahfΫ,
ÂU¤j
2018-2019 M«
kÂ¥ÕLfëš M©o‰fhd
79 tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 20,626.87 nfho %ghahfΫ fâ¡f¥g£LŸsJ.
ãÂãiy¡ F¿pLfŸ 131. 2017-2018
M«
M©o‰fhd
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš,
khãy¤Â‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfŸ 1,55,824.70 nfho %ghahfΫ, tUthŒ¢ bryéd§fŸ 1,74,194.97 nfho %ghahfΫ, Ïj‹ éisthf tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw 18,370.27 nfho %ghahfΫ ÏU¡Fbkd
fâ¡f¥g£LŸsJ.
j‰nghJ
tH§f¥g£LŸs
CÂa ca®itÍ« fz¡»š bfh©L, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš r«gs§fŸ k‰W« gofS¡fhf 52,171.18
nfho
%ghͫ
XŒñÂa«
k‰W«
Ïju
XŒÎfhy¥
gy‹fS¡fhf 25,362.20 nfho %ghÍ« xJ¡ÑL brŒa¥g£LŸsJ. vdnt,
2018-2019
M«
M©oš
bkh¤j
tUthŒ
tuÎfŸ
1,76,251.48 nfho %ghahfΫ, bkh¤j tUthŒ¢ bryéd§fŸ 1,93,742.06 nfho %ghahfΫ, Ïjdhš tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw 17,490.58 nfho %ghahfΫ ÏU¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 132. 2018-2019 28,282.76
nfho
M«
M©oš,
%ghahfΫ,
_yjd¢
mjdhš
ãÂ¥
bryéd« g‰wh¡Fiw
44,480.73 nfho %ghahfΫ ÏU¡FbkdΫ, ÏJ khãy¤Â‹ bkh¤j
c‰g¤Â
k¥Ú
fâ¡f¥g£LŸsJ.
2.79
rjÅjkhf
mDk¡f¥g£l
ÏU¡FbkdΫ ãfu¡
fl‹fŸ
47,887.59 nfho %ghahf ÏU¥ÃD«, 2018-2019 M« M©oš 43,962.48
nfho
%ghŒ
c¤njÁ¡f¥g£LŸsJ. khj«
31
M«
njÂ
tiu
k£L«
ãfu¡
fl‹
bgw
M©L
kh®¢
Ïjdhš,
2019
M«
m‹W,
ãfu
ãYit¡
fl‹fŸ
80 3,55,844.84 nfho %ghahf ÏU¡F«.
khãy bkh¤j c‰g¤Â
k¥Ú Ϫj ãYit¡ fl‹ msÎ 22.29 rjÅjkhf ÏU¡F« v‹gjhš, mDk¡f¥g£l 25 rjÅj msé‰F c£g£nl fl‹ msÎ ÏU¡F« v‹gij¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 133. Ϫj ãÂãiy m¿¡ifæ‹ Ïiz¥ghf Ïil¥g£l fhy ãÂ
ãytu¤
£l«
Ïiz¡f¥g£LŸsJ.
Ïjid
ãÂãiy
m¿¡ifæ‹ xU gFÂahf¡ fU mitæš go¡f¥g£ljhf vL¤J¡ bfhŸs nt©L»nw‹. 134. ey¤Â£l§fis¢
brašgL¤Jtš
k¡fS¡fhd
v®gh®¥òfŸ ToÍŸsJ v‹gij eh§fŸ e‹F m¿ªJŸnsh«. våD«, ã Mjhu§fëY«, bjhl®ªJ ãyé tU»wJ. rthšfshf £l¤ijÍ«,
ÏUªj
Ϥjifa NœãiyæY«, bgU¤j
Ïu©L
CÂa¤
brašgL¤ÂÍŸsJ.
ãÂãiyæY« Áukkhd Nœãiy
K¡»a
£l§fshd
ÂU¤j§fisÍ«
Ϫj
cjŒ muR
fUnkf§fS¡»ilna bj‹gL« btŸë¡
щW ä‹diy¥ ngh‹W, bghUshjhu ts®¢Á¡fhd m¿F¿fŸ j‰nghJ bj‹gl Mu«Ã¤JŸsd. Ϫj¥ bghUshjhu ts®¢Áahš khãy¤Â‹ ã Mjhu§fŸ nk«g£L, cjŒ £l¤jhY«, CÂa¤ ÂU¤j§fshY« V‰g£l TLjš bryéd¤jhš cUthd Ϫj tUthŒ¥
g‰wh¡Fiw,
tU«
ãÂ
M©Lfëš
go¥goahf¡
FiwÍ« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. Ïj‹ éisthf, bgw¥gL« fl‹ msÎ Fiw¡f¥g£L, ey¤Â£l§fŸ k‰W« ts®¢Á¡fhd bryéd§fS¡fhd ã Mjhu§fŸ TLjyhf¡ »il¡F«. Ïj‹_y«, khãy¤Â‹ bghUshjhu nk«ghL Jçj¥gL¤j¥g£L, tskhd jäHf« v‹w F¿¡nfhis eh« v£l ÏaY« v‹gij bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹.
81 kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 135. I«gJ
M©LfS¡F
K‹d®,
1967
M«
M©L
kh®¢ khj« 6-M« njÂa‹W, jäêd¤Â‹ j‹åfu‰w jiyt® ngu¿P®
m©zh
bghW¥ng‰W
mt®fŸ
Âuhél
jäœeh£o‹
M£Á¡F
é¤Â£lh®.
Kjyik¢ruhf Áy
muÁaš
ék®rf®fŸ Âuhél M£Áia FW»a f©nzh£l¤Jl‹ Fiw T¿ K‰¿Y« jtwhd, c©ik¡F khwhd Ãu¢rhu¤ij brŒJ tU»‹wd®. mt®fŸ Âuhél Ïa¡f¤ij mê¤J élyh« v‹W gfš fdÎ f©L tU»‹wd®. éU«òtJ,
flªj
I«gJ
mt®fS¡F eh‹ bjçé¡f
M©Lfëš,
eh£onyna
k‰w
khãy§fis¡ fh£oY« Áw¥ghf K‹nd¿, gšntW r_fbghUshjhu TWfëš khbgU« K‹nd‰w¤ijÍ« ts®¢ÁiaÍ« jäœehL f©LŸsJ v‹gij¤jh‹. trÂfis
më¥gÂY«
ghJfh¥ò,
kåjts
bghUshjhu
k¡fS¡F mo¥gil
rç, bghJ Rfhjhu«, fšé, r_f¥ nk«gh£L¡
ts®¢ÁfëY«
F¿pL,
rç,
bjhêš
jäœehL
k‰W«
f©LŸs
K‹nd‰w¤ij, kdrh£Á cŸs vªj eguhY« kW¡f ÏayhJ. jäœehL f©LŸs ts®¢Áia¥ g‰¿ nghfyh«, K¡»a
Mdhš, F¿pLfis
éU«ò»nw‹.
neu¤Â‹ k£L«
m©ikæš,
eh‹ ngÁ¡ bfh©nl mUik
ϧF ãÂ
fUÂ
F¿¥Ã£L¡
Mnah¡
XçU Tw
btëæ£LŸs
khãy§fS¡»ilnaahd Rfhjhu¡ F¿pLfëš ÏªÂahényna jäœehL _‹whtJ Ïl¤Âš cŸsjhf¡ F¿¥Ãl¥g£LŸsJ; ca®fšé¡fhd khzt® nr®¡ifæš ÏªÂahényna jäœehL Kjèl¤Âš cŸsJ. 1973-1974 M« M©oš, tWik¡ nfh£o‰F¡ Ñœ 54.88 rjÅj k¡fŸ eh£oš ÏUªjd®. mnj fhyf£l¤Âš,
82 jäœeh£oš Ϫj msÎ 54.94 rjÅj«
MF«.
Mdhš,
2011-2012 M« M©o‹ njÁa khÂç fz¡bfL¥Ã‹ go, Ϫj F¿pL njÁa mséš 21.92 rjÅjkhf cŸs nghÂY«, jäœeh£oš 11.28 rjÅjkhf¡ FiwªJŸsJ. Ïnj fhy f£l¤Âš, Ϫj¡ F¿pL F#uh¤Âš 48.15 rjÅj¤ÂèUªJ 16.63 rjÅjkhfΫ, f®ehlfhéš 54.47 rjÅj¤ÂèUªJ 20.90 rjÅjkhfΫ, k¤Âa¥ Ãunjr¤Âš 61.78 53.24
rjÅj¤ÂèUªJ
31.65
rjÅj¤ÂèUªJ
rjÅjkhfΫ,
17.35
kAhuhZ£uhéš
rjÅjkhfΫ,
uh#°jhåš
46.14 rjÅj¤ÂèUªJ 14.71 rjÅjkhfΫ, c¤ju¥ Ãunjr¤Âš 57.07 rjÅj¤ÂèUªJ 29.43 rjÅjkhfΫ, nk‰F t§fhs¤Âš 63.43
rjÅj¤ÂèUªJ
19.98
rjÅjkhfΫ
FiwªJŸsJ.
Ïnjngh‹W, 1960-1961 M« M©oš, njÁa mséš 306 %ghahf ÏUªj, jåeg® tUkhd«, jäœeh£oš 334 %ghahf ÏUªjJ. 2016-2017 M« M©oš jåeg® tUkhd«, njÁa mséš 1,03,219 %ghahf cŸs nghÂY« jäœeh£oš 1,53,263 %ghahf cŸsJ. 1950-fëš bkh¤j cŸeh£L c‰g¤Â k¥Ú, jäœehL eh£onyna Iªjhtjhf ÏUªj ãiy kh¿ Ï‹W Ïu©lhtJ bgça bghUshjhukhf és§F»wJ. Ϥjifa kf¤jhd rhjidfis, k¤Âæš bjhl®ªJ brašg£L tU« muRfë‹ ghuhKfK«, Ãw khãy§fS¡F tH§f¥gL« Áw¥ò¢ rYiffŸ nghš ek¡F »il¡fhj ãiyæY«, r_f rk¤Jt¤ij bfhŸifahf¡ bfh©l Âuhél Ïa¡f¤jhš jh‹ rh¡f KoªjJ.
eh« milªj Ϫj
K‹nd‰w« ekJ brhªj Ka‰ÁfshY«, brhªj gy¤jhYnk V‰g£lJ
v‹gij¤
bjçé¡f¡
flik¥g£LŸns‹.
r_f-
bghUshjhu kh‰w¤Â‰F, k‰w khãy§fŸ Ëg‰W« tifæyhd cjhuzkhf Ï‹W jäœehL cŸsJ v‹gij Ϫj muÁaš ék®rf®fŸ
òçªJ
bfhŸs
nt©L«.
jäœehL
bg‰WŸs
83 ts®¢Áia k‰w khãy§fSl‹ x¥ÕL brŒJ, c©ik ãiyia jäœeh£L k¡fS« cz®ªJ bfhŸs nt©L«. Âuhél Ïa¡f M£Áæš òu£Á¤ jiytuhš cUth¡f¥g£L, òu£Á¤ jiyé m«kh mt®fshš têel¤j¥g£l mid¤ÂªÂa m©zh Âuhél K‹nd‰w¡ fHfnk mÂf fhy« M£Áæš ÏUªJ, rthšfis v®bfh©L Ϫj¥ bgU« ts®¢Á¡F é¤Â£lJ v‹gijÍ« ϧF F¿¥Ãl éU«ò»nw‹. Ϥjifa v®¥òfŸ v¤jid tªjhY« jtwhd ék®rd§fŸ, Kiwa‰w Ãu¢rhu§fŸ brŒjhY«, Ϫj
Ïa¡f«
ngh‰¿D«
js®é‹¿
ö‰Wth®
bk‹nkY«
ö‰¿D«,
tsU«.
j§fsJ
ngh‰Wth® éa®itahY«,
ciH¥ghY« Ϫj Ïa¡f¤ij ts®¤j jiyt®fë‹ fdÎfis edth¡F« ghijæš eh« bjhl®ªJ K‹ndWnth« v‹gij ϧF bjçé¡f¡ flik¥g£LŸns‹. 136. vëikahdtU«,
guªj
mDgt
m¿Î«
thλj
kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia¤ jahç¥gš
Áw¥ghf
têfh£oÍŸsh®fŸ.
mt®
k¡fë‹
v©z§fis cz®ªJ jdJ braèš ÃuÂgè¥gt®. mtuJ têfh£Ljèš tF¡f¥g£l Ϫj ãÂãiy m¿¡if bghUshjhu ts®¢Áia nk«gL¤Â, khãy¤Â‹ ts¤ij¥ bgU¡f têtF¡F« vd eh‹ cWÂahf e«ò»nw‹.
Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia
jahç¤J tH§Ftj‰F kh©òäF Kjyik¢r® mt®fŸ jªj têfh£LjY¡F«, Mjué‰F« eh‹ vdJ kdkh®ªj e‹¿ia¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 137. Ϫj ãÂãiy m¿¡ifia totik¤J jahç¥gš v‹Dl‹ mauhJ gâah‰¿a ã¤Jiw TLjš jiyik¢ brayhs® ÂU. f. r©Kf«, Ï.M.g., mt®fS¡F«, mtUl‹
84 fodkhf¥ gâah‰¿a ã¤Jiwæ‹ mid¤J mYty®fS¡F« vdJ e‹¿ia¤ bjçé¤J¡ bfhŸ»nw‹. 138. kh©òäF nguit¤ jiyt® mt®fns, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l¤Â‰F Ϫj mitæ‹ x¥òjiy¥ bg‰W¤ jUkhW j§fis¡ nf£L¡ bfhŸ»nw‹. e‹¿ tz¡f« X.g‹Ü®bršt« Jiz Kjyik¢r® br‹id 2018 M« M©L kh®¢ §fŸ 15 M« ehŸ ÂUtŸSt® M©L 2049 nAés«Ã – g§Få¤ Â§fŸ 1 M« ehŸ
85 Ïiz¥ò Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« 2003
M«
M©L
jäœehL
ãÂ
ãiy
ãUthf¥
bghW¥òilik¢ r£l¤Â‹ 3 M« Ãçé‹ c£ÃçÎ (1)-‹go, tuÎ-bryΤ £l m¿¡ifÍl‹, Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l«
F¿¤j
m¿¡if
x‹iwÍ«,
khãy
muR
r£l¥
nguitæš it¡f nt©L«. nkY«, Ï¢r£l¤Â‹, 3 M« Ãçé‹ c£ÃçÎ (2)-‹go, tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw, ãÂ¥ g‰wh¡Fiw ngh‹w ã ãiy¡ F¿pLfS¡fhd Ïy¡Ffis mL¤jL¤J tU« M©LfS¡F¡
F¿¥Ã£L«,
mt‰¿‹
fz¡Ñ£o‰fhd
mDkhd§fis¤ bjëthf és¡»Í« Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« tF¡f¥gl nt©L«. nk‰brh‹d r£l¤Â‹ Ñœ Tw¥g£LŸs
éÂfë‹go,
2018-2019
M«
M©L
Kjš
2020-2021 M« M©L tiuæyhd fhy¤Â‰F Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £l« r£lk‹w¥ nguit K‹ it¡f¥gL»wJ. neh¡f§fŸ ts®¢Á £l¢ bryéd§fS¡fhd njitfŸ k‰W« 㢠Á¡fd¤Â‰F«
Ïilna
rkãiyia
V‰gL¤J«
tifæY«,
K¡»a¤ Jiwfëš KjÄ£L¡F¤ njitahd mo¥gil ã Mjhu¤ij cUth¡f¡ Toa, ca® bghUshjhu ts®¢Áia milÍ«
tifæY«
tF¡f¥g£LŸsJ.
Ïil¥g£l
fhy
ãÂ
ãytu¤
£l«
r_f¥ ghJfh¥ò, fšé, Rfhjhu« ngh‹w
gšntW gâfS¡fhd ey¤ £l§fis Ϫj muR brašgL¤Â tU»wJ.
mnj ntisæš, mféiy¥goæ‹ fhyKiw ca®Î,
CÂa ca®Î, òÂa gâæl§fŸ njh‰Wé¥ò k‰W« fhèahf cŸs
86 gâæl§fis ãu¥òjš ngh‹wt‰¿‹ fhuzkhf bjhl®ªJ ca®ªJ tU« ãUthf¢ bryéd§fS¡fhd 㤠njitfisÍ« khãy muR ãiwÎ brŒa nt©oÍŸsJ. Ï¢bryéd§fSl‹, rhiyfŸ k‰W« ghy§fŸ f£Ljš, Ú®¥ghrd« k‰W« ä‹ Â£l§fŸ ngh‹w _yjd¢ bryÎfS¡F« Ϫj muR cça K¡»a¤Jt« më¤J tU»wJ.
gšntW jilfŸ ÏUªjhY«,
k¤Âa ã¡FG tF¤JŸs Ïy¡FfS¡F c£g£L ãÂãiy cW¤ j‹ikia milaΫ khãy muR cWÂahf cŸsJ. 2018-2021 M« M©L fhyf£l¤ÂY«, mjid¤ bjhl®ªJ tU« fhy¤ÂY«, tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw msit¡ f£L¥gL¤Jjš, ãÂ¥ g‰wh¡Fiwia khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú _‹W rjÅj¤Â‰FŸ
f£L¥gL¤Jjš
k‰W«
k¤Âa
ã¡FG
ã®zæ¤JŸs tu«Ã‰FŸ khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú ãYit¡ fl‹ msÎ rjÅj¤ij¥ guhkç¤jš M»a ãÂãiy Ïy¡FfŸ guhkç¡f¥gLtij Ϫj Ïil¥g£l fhy ã ãytu¤ £lkhdJ cW brŒ»wJ. v®fhy¡ fâ¥òfŸ khãy bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥ò, òÂa 2011-2012 M« M©o‹ ãiyahd éiyæ‹ mo¥gilæš fz¡»l¥g£L, mj‹gona tuÎ-bryΤ £l¤Âš ifahs¥g£LŸsJ. gz kÂ¥ÃH¥ò k‰W« bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç Kiwæ‹ m¿Kf« M»at‰whš V‰g£LŸs ã¢rak‰w j‹ikahš ϪÂa¥ bghUshjhu« rthyhd fhyf£l¤Âš khãy¤Â‹
cŸsJ.
ÏUªjnghÂY«,
bghUshjhu
ts®¢Á
v®gh®¡f¥gL»wJ.
tU«
é»j«
M©Lfëš caU«
vd
87 I. tUthŒ¡ fz¡F tuÎfŸ k¤Âa muÁ‹ ã cjé cŸë£l khãy muÁ‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfŸ 2018-2019 M« M©oš 1,76,251 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. mj‹ K¡»a¡ TWfŸ k‰W« mt‰¿‹ ts®¢Á¥ ngh¡FfŸ ÑnH étç¡f¥g£LŸsd. 1.
khãy muÁ‹ brhªj tçtUthŒ kiwKf tç éÂ¥ò Kiwæš xU K¡»akhd kh‰wkhf
m¿Kf¥gL¤j¥g£l bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç éÂ¥ò Kiwahš, bghUshjhu¤Âš j‰fhèfkhf ãyé tU« ã¢rak‰w NœãiyahdJ bghUshjhu ts®¢Á é»j¤ij¥ gh¤JŸsJ. cyf mséY«, cŸeh£oY« bghUshjhu ts®¢Á é»j« ca®ªJ tU»wJ. Ϥjifa v®kiw¡ fhuâfŸ ãyΫ nghJ«, khãy« bghUshjhu« Óuhf ts®¢ÁailªJŸsJl‹, 2017-2018 M« M©oš khãy¥ bghUshjhu ts®¢Á é»j« ãiyahd éiyæš 8.03
rjÅj«
ÏU¡F«
vd
v®gh®¡f¥gL»wJ.
nkY«,
2018-2019 M« M©oš bghUshjhukhdJ ntfkhf ts®¢Á bgWtj‹ _y«, bghUshjhu ts®¢Á é»j« 9 rjÅjkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. khãy¥ bghUshjhu¤Âš ãyΫ ne®kiwahd fhuâfŸ khãy muÁ‹ brhªj tç tUthia fârkhf mÂfç¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥ÕLfë‹go khãy muÁ‹ brhªj tç tUthŒ 98,693 nfho %ghahF«. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ÏJ 1,12,616 nfho %ghahf mÂfç¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W«
88 2020-2021 M« M©Lfëš, Kiwna 11.97 k‰W« 11.80 rjÅj« ts®¢Á bgW« vd fz¡»š bfhŸs¥g£LŸsJ. khãy muÁ‹ brhªj tç tUthæ‹ K¡»a m«r§fŸ ÑnH F¿¥Ãl¥g£LŸsd: 2017-2018 M« M©L Kjš eilKiw¥gL¤j¥g£LŸs bghU£fŸ k‰W« nritfŸ tç Kiwædhš, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš tâf tçæ‹ _y« bgw¥gL« tuÎfŸ 86,859 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2017 M« M©L, kh®¢ khj¤Âš njÁa beLŠrhiyfŸ
k‰W« khãy beLŠrhiyfëš mikªJŸs kJghd¡ filfis el¤Jtj‰F V‰g£LŸs
c¢r
ÚÂk‹w«
jh¡f¤ij¡
é¤JŸs
fz¡»š
jil¡F¥
bfh©L,
Ëd®
2018-2019 M«
M©oš khãy Ma¤Ô®itfë‹ _y« tuÎfŸ 6,998 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. g¤Âu¥ gÂΡfhd têfh£L kÂ¥òfis¡ Fiw¤J«, gÂΡ f£lz§fis
ca®¤ÂÍ«
nk‰bfhŸs¥g£LŸs
ÂU¤j«,
K¤Âiu¤jhŸ Ô®it k‰W« gÂΡ f£lz§fŸ _y« »il¡F« tuÎfë‹ ÛJ v®kiw¤ jh¡f¤ij V‰gL¤ÂÍŸsJ. vdnt, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j %ghahf
kÂ¥Ãl¥g£l
kÂ¥ÕLfëš, 9,807 nfho
K¤Âiu¤jhŸ
Ô®it
k‰W«
gÂΡ
f£lz§fŸ _ykhf¡ »il¡F« tuÎfŸ, 2018-2019 M« M©oš 10,936 nfho %ghahf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ.
89 2017-2018
M«
M©o‰fhd
ÂU¤j
kÂ¥ÕLfëš
5,635 nfho %ghahf nkh£lh® thfd tçtUthŒ ÏU¡F« v‹w kÂ¥ÕlhdJ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 6,212 nfho %ghŒ vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. 2.
tç mšyhj tUthŒ 2018-2019 M«
M©o‰fhd
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš, khãy¤Â‹ brhªj tç mšyhj tUthŒ 11,301 nfho %ghahf
kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
ekJ
khãy¤Âš
Ru§f¤
bjhêY¡fhd thŒ¥òfŸ FiwÎ v‹gjhY«, bgU«ghyhd muR nritfŸ f£lz« Ïšyhknyh mšyJ Fiwªj f£lz¤Ânyh tH§f¥gLtjhY«, 2017-2018 M« M©o‰fhd ÂU¤j kÂ¥Õ£L mséèUªJ
Á¿jsnt
caU«
vd
kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 5 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. 3.
k¤Âa tçfëš khãy muÁ‹ g§F khãy§fS¡»ilna k¤Âa tçfëš ãfu tç tUthæš
jäHf¤Â‹ g§»id, x›bthU ã¡FGΫ Fiw¤J tU»wJ. k¤Âa
tçfë‹
gÂ_‹whtJ
ãÂ
ãÂ¥g»®éš Miza¤Â‹
jäœeh£o‰fhd gçªJiufis¡
g§fhdJ, fh£oY«,
gÂdh‹fhtJ ã Miza¤Â‹ gçªJiuahš, nrit tçæš 5.047 rjÅj¤ÂèUªJ bghW¤jtiuæš
4.104 rjÅjkhfΫ,
4.969 rjÅj¤ÂèUªJ
Vida 4.023
tçfis¥
rjÅjkhfΫ
rçit¡ f©LŸsJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd k¤Âa muÁ‹ tuÎ-bryΤ
£l¤Âš
cŸs
fâ¥òfë‹
mo¥gilæš,
2018-2019 M« M©oš k¤Âa tçfëš ekJ khãy¤Â‰fhd g§F
90 31,707 nfho %ghahf ÏU¡Fbkd Ϫj tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. gÂidªjhtJ ã¡ FGit k¤Âa
muR
mik¤JŸsJ.
Ï¡FGé‹
gçªJiufŸ
2020-2021 M« M©o‰fhd tç tUthŒ¥ g»®éš jh¡f¤ij V‰gL¤J«.
Ϫj
Ïil¥g£l
fhy
ãÂ
ãytu¤
£l¤Âš,
Ï¡fhuâia¡ fUjhJ, tç tUthŒ¥ g»®Î Kiwæš kh‰w« VJ« ÏuhJ vd¡ fUj¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš ts®¢Á é»j« 15 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. 4.
k¤Âa muÁläUªJ bgW« cjé khåa§fŸ 2018-2019 M« M©o‰fhd k¤Âa muÁ‹ tuÎ-bryΤ
£l¤Âš tH§f¥g£LŸs ã xJ¡ÑLfis fU¤Âš bfh©L, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš k¤Âa muÁläUªJ bgW« cjé khåa§fŸ 20,627 nfho %ghahf ÏU¡F« vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ.
2019-2020 k‰W«
2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 10 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ. II.
tUthŒ¡ fz¡»š bryÎfŸ 2018-2019 M« M©oš tUthŒ¡ fz¡F bryÎfŸ
1,93,742 nfho %ghahf kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. M©L ÂU¤j tUthŒ¡
kÂ¥ÕLfis
fz¡F
étç¡f¥g£LŸsd.
él
bryÎfë‹
ÏJ, 2017-2018 M«
11.22 rjÅj« K¡»a
TLjyhF«.
TWfŸ
ÑnH
91
2018-2019 M«
tuÎ-bryΤ
£l
kÂ¥ÕLfëš r«gs bryéd¤Â‰fhd xJ¡ÑL 52,171
nfho
%ghahF«.
M©o‰fhd
XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎ¡fhy gy‹fŸ F¿¤j
bryéd¤Â‰fhd xJ¡ÑL 25,362 nfho %ghahF«. CÂa¡FGé‹ 2017-2018
gçªJiufŸ
M«
M©o‰fhd
VHhtJ
eilKiw¥gL¤Âajhš, ÂU¤j
kÂ¥ÕLfŸ
k‰W«
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš r«gs§fŸ, XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎ¡fhy bryéd§fS¡fhd xJ¡Ñ£oš 2018-2019
ca®Î M«
M©o‰fhd
40.02 rjÅjkhF«. ca®Î
k‰W«
V‰gl¡Toa
fhz¥gL»wJ.
Ϫj
bkh¤j
ãÂ
tUth΢
xJ¡ÑLfŸ, bryÎfëš
mféiy¥goæ‹ fhyKiw ca®Î, CÂa
fhè¥
gâæl§fis
bryÎfë‹
ãu¥òjš
fhuzkhf,
M»at‰whš
2019-2020
k‰W«
2020-2021 M« M©LfS¡fhd r«gs¢ bryéd«, k‰W« XŒñÂa« k‰W« Ïju XŒÎfhy¥ gy‹fŸ F¿¤j bryéd§fŸ M»at‰¿‹ ts®¢Á é»j«, Kiwna 10.50 k‰W« 10.15 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ.
2018-2019 M«
kÂ¥ÕLfëš
khåa«
M©o‰fhd
k‰W«
tuÎ-bryΤ
cjé¤bjhif¡fhd
£l
xJ¡ÑL
75,723 nfho %ghahF«. czÎ khåa«, ä‹rhu khåa«, fšé cjé¤bjhiffŸ, Å£Ltr¤ £l§fŸ, étrha¡ fl‹ jŸSgo £l«
ngh‹w
j‰nghJ
eilKiw¥gL¤j¥g£L
tU«
gšntW ey¤Â£l§fS¡fhd bryéd§fŸ Ϫj kÂ¥ÕLfëš cŸsl§»ÍŸsd.
nkY«,
gçªJiufë‹go
cŸsh£Á
mÂfç¡f¥g£L,
IªjhtJ
khãy
mik¥òfS¡fhd
tuÎ-bryΤ
£l
ã¡FGé‹ ãÂ¥
g»®Î
kÂ¥ÕLfëš
92 nr®¡f¥g£LŸsJ. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹
ts®¢Á
é»j«
8
rjÅjkhf
ÏU¡F«
vd
fâ¡f¥g£LŸsJ. kÂ¥ÕLfëš
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l CÂa«
mšyhj
brašKiw
k‰W«
guhkç¥ò
bryÎfŸ 10,838 nfho %ghahf ÏU¡F« vd fâ¡f¥g£LŸsJ. Ï«kÂ¥ÕLfëš,
F¿¥ghf,
vçbghUŸ
bryÎfŸ
tH§Fjš
M»a
k‰W«
guhkç¥ò,
ã®thf¢
gŸë
khzt®fS¡F
£l§fS¡fhd
bryÎfŸ, ÓUil
xJ¡ÑLfis
cŸsl¡»ajhF«. 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš Ïj‹ ts®¢Á é»j« 7 rjÅjkhf ÏU¡F« vd¡ fUj¥gL»wJ.
2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l
kÂ¥ÕLfëš t£o brY¤Jtj‰fhd bryéd« 29,624 nfho %ghŒ vd kÂ¥Ãl¥g£LŸsJ. ÏJ bkh¤j tUthŒ¢ bryÎfëš 15.29 rjÅjkhF«. 2018-2019 M«
M©o‰fhd t£o¢
bryÎ
bkh¤j tUthŒ tuéš 16.81 rjÅjkhF«. ÏJ, 2019-2020 k‰W« 2020-2021 M« M©Lfëš, Kiwna, 17.92 k‰W« 17.52 rjÅjkhf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. III.
_yjd¡ fz¡»š bryÎfŸ _yjd¥ gâfS¡fhd bryit nk‰bfhŸtš Ϫj muR
jå¡ ftd« brY¤Â tU»wJ.
2017-2018 M« M©o‰fhd
ÂU¤j kÂ¥ÕLfëš _yjd¥ gâfS¡F xJ¡ÑL brŒa¥g£l 24,298 nfho %ghŒ, 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš 28,283 nfho %ghahf ca®¤Â xJ¡ÑL
93 brŒa¥g£LŸsJ.
ÏJ
2019-2020 k‰W«
2020-2021 M«
M©Lfëš 15 rjÅjkhf nkY« caU« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. IV.
tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw k‰W« ãÂ¥ g‰wh¡Fiw khãy
beLŠrhiyfŸ
beLŠrhiyfëèUªJ
500
k‰W«
Û£l®
njÁa
bjhiyé‰FŸ
kJghd¡
filfis el¤Jtj‰F c¢r ÚÂk‹w« jil é¤j fhuz¤jhš, 2017-2018 M« M©o‰fhd tuΖbryΤ £l¤Âš kÂ¥ÕL brŒa¥g£lij él FiwªJŸsJ. Ïj‹ éisthf, khãy¤Â‹ brhªj tç tUthŒ ts®¢Á é»j¤Âš, F¿¥ghf tâf tçfŸ k‰W«
khãy
F¿¥Ãl¤j¡f
Ma¤Ô®itfë‹ rçÎ
ќ
fhz¥gL»wJ.
bgw¥gL« vdnt,
tuÎfëš,
2018-2019 M«
M©oš tUthŒ¥ g‰wh¡Fiw k‰W« ãÂ¥ g‰wh¡Fiw, Kiwna 17,491 nfho %ghŒ k‰W« 44,481 nfho %ghahf ÏU¡F« vd v®gh®¡f¥gL»wJ. 2018-2019 M« M©o‰fhd tuÎ-bryΤ £l kÂ¥ÕLfëš ãÂ¥ g‰wh¡Fiw é»j«, khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú 2.79 rjÅjkhf ÏU¡F«. ÏJ, jäœehL ã ãiy ãUthf¥ bghW¥òilik¢ r£l¤Âš tiuaW¡f¥g£LŸs 3 rjÅj¤Â‰F« FiwthF«.
VHhtJ
CÂa¡
FGé‹
gçªJiufis
brašgL¤Âajhš, r«gs§fŸ k‰W« XŒñÂa¢ bryéd§fëš V‰g£LŸs 14,719 nfho %ghŒ TLjš bryéd«, khãy¤Â‹ ã¢Rikia mÂfç¤JŸsJ.
Ïit mid¤ijÍ« fU¤Âš
bfh©L, khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ú ãÂ¥ g‰wh¡Fiw é»j« 2019-2020 M«
M©oš 2.76 rjÅjkhfΫ, 2020-2021 M«
M©oš 2.57 rjÅjkhfΫ ÏU¡F«.
94 V.
fl‹fŸ gÂdh‹fhtJ
ã¡
FG gçªJiu¤j
fz¡Ñ£o‹go
k¤Âa muR ã®zæ¤j x£Lbkh¤j¡ fl‹ tu«Ã‹ mo¥gilæš, fl‹ tuÎfŸ k‰W« ÂU«g¢ brY¤Jjš kÂ¥Ãl¥g£LŸsd. 2018-2019 M« M©o‰fhd, ãfu¡ fl‹ tu«ò 47,888 nfho %ghŒ v‹W fâ¡f¥g£oUªjhY«, khãy muR 43,962 nfho %ghŒ k£Lnk ãfu¡ fl‹ th§f £lä£LŸsJ. tU§fhy it¥ò ã cŸë£l ãYitæYŸs fl‹ 31.03.2019 m‹W, 3,55,845 nfho %ghahf
ÏU¡F«.
ÏJ
khãy
bkh¤j
c‰g¤Â
k¥Ú
22.29 rjÅj« k£Lnk MF«. VI.
fl‹ c¤Âuthj§fŸ x›bthU M©oY« ãYitæYŸs muR c¤Âuthj§fŸ
Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ¡ fz¡F tuÎfëš 100 rjÅj msÎ mšyJ khãy bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥Õ£oš 10 rjÅj msÎ, Ït‰¿š nt©L«.
vJ
Fiwthdnjh 31.3.2017
mªj
m‹W
msé‰FŸ
cŸsgo
mika¥bgw
ãYitæYŸs
muR
c¤juthj§fë‹ msÎ Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfëš
22.59
rjÅjkhfΫ
khãy¤Â‹
kÂ¥Õ£oš 2.24 rjÅjkhfΫ cŸsJ.
bkh¤j
c‰g¤Â
x›bthU M©oY«
Ûs¥bgW« rh¤Âa¡ TWfë‹ mo¥gilæš (Risk weighted) fz¡»l¥g£l ãYitæYŸs muR c¤Âuthj§fŸ Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ¡ fz¡F tuÎfëš 75 rjÅj« mšyJ khãy
bkh¤j
c‰g¤Â
kÂ¥Õ£oš
7.50
rjÅj«
Ït‰¿š
vJ Fiwthdnjh mªj msé‰FŸ mika¥bgw nt©L«. 31.3.2017
m‹W
cŸsgo
Ûs¥bgW«
rh¤Âa¡
TWfë‹
95 mo¥gilæš
fz¡»l¥g£l
ãYitæYŸs
muR
c¤Âuthj§fë‹ (Risk weighted guarantees) msÎ, Kªija M©o‹ bkh¤j tUthŒ tuÎfëš 4.37 rjÅjkhfΫ khãy¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Â kÂ¥Õ£oš 0.43 rjÅjkhfΫ cŸsJ. KoÎiu khãy¤Â‹
bghUshjhu«
ts®¢Á¥
ghijæš
bkšy
K‹nd¿¢ brštij, Ïilæš j‰fhèfkhd ËdilÎfŸ V‰g£l nghÂY«, 2012-2013 M« M©oš 4.85 rjÅjkhf ÏUªj khãy bkh¤j c‰g¤Â k¥Ë ts®¢Á é»jkhdJ (ãiyahd éiyfë‹ mo¥gilæš), 2017-2018 M« M©oš 8.03 rjÅjkhf mÂfç¤JŸsJ bjëth¡F»wJ. tâf tçfŸ k‰W« khãy Ma¤Ô®it M»at‰¿‹ Ñœ bgw¥gL« tuÎfëš FiwÎ V‰g£ljhš, 2017-2018 M« M©oš khãy¤Â‹
brhªj
tç
tUthæš
F¿¥Ãl¤j¡f
Åœ¢Á
V‰g£LŸsJ. ÏJ, tUthŒ tuÎfëš v®kiw¤ jh¡f¤ij V‰gL¤ÂÍŸsJ.
nkY«,
gÂdh‹fhtJ
ã¡
FGé‹
gçªJiufshš k¤Âa muR khãy§fS¡F g»®ªjë¡f¡Toa ãfu tç tUthæš jäHf¤Â‹ g§F FiwªjJ k‰W« k¤Âa muR bghW¥ng‰F« £l gâfëš khãy muÁ‹ g§F ca®ªjJ M»ait khãy muÁ‹ ãÂãiyia gh¤JŸsJ. VHhtJ k¤Âa CÂa¡FGé‹
gçªJiufis
brašgL¤Âajhš
r«gs§fŸ
k‰W« XŒñÂa§fŸ ca®¤j¥g£lij¤ jéu, Ïju¢ bryÎfë‹ gh§F ãiyahf cŸsJ.
Ϫj Rz¡fkhd NœãiyæY«,
x£Lbkh¤j ãÂ¥ g‰wh¡Fiw, ãfu¡ fl‹, khãy¤Â‹ bkh¤j c‰g¤Â
k¥Ú ãYitæš cŸs
bkh¤j¡
fl‹
é»j«
96 M»ait mDk¡f¥g£l msé‰FŸnsna f£L¥gL¤j¥gL«. khãy¤Â‹ ã ãiyikia nk«gL¤Jtj‰F têtif brŒÍ« éiuthd tifahd
bghUshjhu
ts®¢Áia
elto¡iffisÍ«
mila
bjhl®ªJ
nkyh©ikia tY¥gL¤J«. *****************
muR
mid¤J
vL¤J
ãÂ
܆ìõ¬í - Þ¬ìŠð†ì è£ô GF Gôõóˆ F†ì‹ (Ï𣌠«è£®J™) 2016-2017 èí‚°èœ
2017-2018 èEŠ¹èœ
2017-2018 F¼ˆî ñFŠd´
1,62,480.38 1,19,108.84
1,40,231.13 95,855.17
1,69,837.22 116,143.54
1,55,824.70 109,460.37
1,81,322.91 1,28,033.85
109,815.20
85,941.41
103,086.46
98,693.24
9,293.64
9,913.76
13,057.08
10,767.13
43,371.54
44,375.96
53,693.68
ðƒAìŠð†ì õKèœ
24,583.87
24,537.76
àîM ñ£Qò‹
18,787.67
19,838.20
2016-2017 èEŠ¹èœ
kh®¢ - 2018
õ¼õ£Œ ñ£GôˆF¡ ªê£‰î õ¼õ£Œ õK õK Ü™ô£î¬õ
ñˆFò ÜóCìI¼‰¶ ªðøŠð´ð¬õ
Íôîù õó¾èœ
2018-2019 èEŠ¹èœ
2018-2019 õó¾ ªêô¾ˆ F†ì ñFŠd´
2019-2020 èEŠ¹èœ
2020-2021 èEŠ¹èœ
1,76,251.48 1,23,917.52
1,97,117.11 1,37,964.40
2,20,322.72 1,53,431.57
114,730.41
112,616.41
126,098.24
140,972.10
13,303.44
11,301.11
11,866.16
12,459.47
46,364.32
53,289.06
52,333.96
59,152.71
66,891.15
31,035.13
27,099.72
31,035.13
31,707.09
36,463.15
41,932.63
22,658.55
19,264.60
22,253.93
20,626.87
22,689.56
24,958.52
,0.79
172,740.18
174,954.70
204,480.99
170,256.64
204,499.30
1,91,107.78
210,420.78
2,31,794.52
ê‹ð÷ƒèœ (è™M‚è£ù ñ£Qòƒèœ à†ðì)
45,749.28
40,123.67
60,231.11
45,159.95
60,964.78
52,171.18
57,649.15
63,702.32
æŒ×FòƒèÀ‹ 挾è£ôŠ ðô¡èÀ‹
20,721.32
18,432.11
27,778.91
21,568.57
27,649.09
25,362.20
27,936.46
30,772.01
áFò‹ Ü™ô£î ªêò™ð£´èÀ‹ ðó£ñKŠ¹èÀ‹
10,882.22
8,747.85
9,959.22
10,475.79
10,273.61
10,837.86
11,596.51
12,408.27
àîMˆ ªî£¬èèÀ‹ GF ñ£ŸøƒèÀ‹
64,808.09
64,363.83
77,698.86
70,662.74
77,335.77
75,722.76
81,780.58
88,323.03
8.57
79.21
22.44
23.68
24.68
23.63
25.52
27.56
28,202.80
20,709.49
30,567.49
24,297.70
30,028.39
28,282.76
32,525.17
37,403.95
2367.89
22498.53
-1777.03
-1931.79
-1777.03
-1292.61
-1092.61
-842.61
-10,259.79
-34,723.57
-34,643.77
-14,431.95
-23,176.39
-14,856.30
-13,303.67
-11,471.80
19,999.45
21,448.58
29,619.95
26,304.24
30,409.81
29,624.43
35,332.61
38,590.53
õ†®ò™ô£î ªêô¾
ã¬ùò õ¼õ£Œ„ ªêôMùƒèœ Íôîù 嶂W´ Gèó‚ èì¡ õöƒè™ GF‚ °Pf´èœ ºî¡¬ñ àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø (-) õ†® ªê½ˆ¶î™ ªñ£ˆî õ¼õ£Œ õó¾èO™ ªê½ˆîŠð†ì õ†®ˆ ªî£¬è
12.31%
õ¼õ£Œ àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø (-)
311.45
ªñ£ˆî õ¼õ£Œ õó¾èO™ õ¼õ£Œ àðK (+) / ðŸø£‚°¬ø (-)% GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-)J™ / ðŸø£‚°¬ø (-)%
õ¼õ£Œ àðK(+)
GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-) ñ£Gô ªñ£ˆî àŸðˆF ñFŠH™ GF àðK(+) / ðŸø£‚°¬ø(-) ñ£Gô ªñ£ˆî àŸðˆF ñFŠ¹ (GSDP)*
0.19% -1.03% -30,259.24 -2.43% 12,47,691.00
15.30%
-12,964.13 -9.24% -23.08% 56,171.35 4.20% 13,38,766.00
17.44%
-35473.27 -20.89% 55.20% -64,263.72 -4.14% 15,51,500.00
16.88%
-18370.27 -11.79% -45.10% 40,736.18 2.82% 14,45,227.00
16.77%
-25334.85 -13.97% 47.28% -53,586.20 -3.17% 16,89,459.00
16.81%
-17490.58 -9.92% 39.32% -44,480.73 -2.79% 15,96,253.00
17.92%
-17203.72 -8.73% 35.37% -48,636.28 -2.76% 17,63,062.00
17.52%
-13501.00 -6.13% 26.97% -50,062.33 -2.57% 19,47,302.00