√≈Ò CE
¡’Â±Ï B@AD
È≈È’Ù≈‘∆ √øÓ 546
√øÍ≈Á’∆ ÏØ‚ J J J J
¡≥’ C
ÂÂ’≈
«ÍÃø: ‘«Ì‹È «√øÿ, ´«Ë¡≈‰≈ (Óπº÷ √øÍ≈Á’) √: ‘‹∆ «√øÿ, ‹¶Ë (√øÍ≈Á’) √: «’Í≈Ò «√øÿ “⁄øÁÈ” (√«‘ √øÍ≈Á’) √: ◊πÓ∆ «√øÿ, ’∞≈Ò∆ (√«‘ √øÍ≈Á’)
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆ ‚≈«¬À’‡, «√º«÷¡≈ «ÚÌ≈◊, Í≥‹≈Ï ÚÒØ∫ √Ì √’±Òª, √Ó≈‹’ «√º«÷¡≈ ’∂∫Áª Â∂ Ò≈«¬Ï∂∆¡ª Ò¬∆ ͺ ÈßÏ CCBHAC-G-AIHA ≈‘∆∫ ÍÃÚ≈«‰Â ‘ÀÕ
⁄øÁ≈ Ì∂‹‰ Á≈ ÍÂ≈ ‘Àµ‚ ¡≈«Î√ : A@EA/AD, ¯∆Ò‚ ◊ø‹, ´«Ë¡≈‰≈-ADA@@H
ÎØÈ : @AFA-E@BAHAE, IIADD-BAHAE √Ï ¡≈«Î√ : C-ACE, Ó≈È √ØÚ ◊≈‚È, ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆-AA@@AE ÎØÈ : @AA-DEGGAAHG ‹¶Ë √Ï ¡≈«¯√ : ’øÚ √ÂÈ≈Ó «√øÿ ⁄À∆‡∂ÏÒ ’øÍÒÀ’√ Ó≈‚Ò ‘≈¿±√ Ø‚, Ï√Â∆ Ù∂÷, ‹¶Ë-ADD @@B ÎØÈ : @AHA-BDC@EDG ‹øÓ» √Ï ¡≈«¯√ : CF, ◊πÁπ¡≈≈ «√øÿ √Ì≈ ’øÍÒÀ’√, √À’‡ B, ◊π» È≈È’ È◊, ‹øÓ»Õ ÎØÈ : @AIA-BDCIDHI √≈Ò≈È≈ ⁄øÁ≈ : Á∂Ù : AE@ π:, «ÚÁ∂Ù : AE@@ π: ($CE) Ò≈¬∆¯ ÓÀ∫Ï«ÙÍ : Á∂Ù : AE@@ π: «ÚÁ∂Ù : AE@@@ π:($CE@)
«¬’ ’≈Í∆ : B@ πͬ∂ E-mail :
[email protected] Website : www.sikhmissionarycollege.net
J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J
◊π» Á∂Ú È≈È’ ’Ø ı≈Ò√≈ «È¡≈Ø ‘À .................. B «fi«Ó «fi«Ó Ú√À ¡≥«ÓàË≈≈ ........................... E √Ú≈Ò? ‹Ú≈Ï ........................................... G Í≈·’ «Ò÷Á∂ ‘È ........................................ I ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ ‹∆ÚÈ «Ïê ¡Â∂ ¿∞ÍÁ∂Ù .... A@ ¡È∞ÌÚ ÍÃ’≈Ù √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ............... AB ¡≈Ë∂À ≈‘π È ’ج∆ ..................................... AD Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈ (’«ÚÂ≈) ........ AF Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á≈ Ù‘∆Á∆ √≈’≈ .......................... AG ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ √¯Ò ÁÙÈ .......................... B@ √π‰‘π ∂! ± ’Ω‰ ’‘≈ Â∂ ¡≈«¬˙ ..................... BB ’≈«Ú-ÎπÒÚ≈Û∆ ......................................... BE √≈Ò≈È≈ ’∂∫Á∆ ◊πÓ«Â √Ó≈◊Ó ¡Â∂ ¡≥«Óà√ø⁄≈ .....BF Ó∂∆¡ª Ô≈Áª «Ú⁄ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ ............... BH Ï≈Ò ÎπÒÚ≈Û∆ .......................................... CA ’ج∆ ‘«¡≈ Ï»‡ «‘˙ ∆ ............................. CC «√º÷ª Á≈ Í«‘Ò≈ ÓØ⁄≈∏G ¡’Â±Ï AIB@ ....... CD Ò‘» Á≈ ø◊ Ò≈Ò ...................................... CF ıÏÈ≈Ó≈ ¡Â∂ √◊Ó∆¡ª... ....................... CH «ÁÒ Á∆¡ª ÏøÁ È≈Û∆¡ª ˘ ÷ØÒ∑‰ Á≈ ’∞ÁÂ∆ «¬Ò≈‹ ........................................ DB
J Origin and Development of Singh Sabha Movement : Constitutional Aspects (i) ................ DC
◊πÍπÏ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ «Á‘≈Û∂ ‹ØÛ-Ó∂Ò≈ Ï∆Û Ï≈Ï≈ Ïπº„≈ ‹∆ ........................ F ÍÃ’≈Ù √Ã∆ ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ ............................ I Ù‘∆Á∆ Ì≈¬∆ √π÷Á∂Ú «√øÿ, Ì≈¬∆ ‘«‹øÁ «√øÿ .. I ◊π◊ºÁ∆ √Ã∆ ◊π» ‘««¥ÙÈ √≈«‘Ï ‹∆ .............B@ ‹ØÂ∆-‹Ø«Â √Ã∆ ◊π» ‘« ≈«¬ ‹∆ .....................B@ ÏøÁ∆-¤ØÛ «ÁÚ√ ....................................... BC ◊π◊ºÁ∆ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ .....................BE ‹ØÂ∆ ‹Ø √Ã∆ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ ................... BH √≈’≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï ...................................... BH Ù‘∆Á∆ Ì≈¬∆ Ï∂¡≥ «√øÿ .............................CA
¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’Â±Ï ¡’±Ï
J Ú «ÙÂ∂ Á∆ ÒØÛ ..................................... DF
˜»∆ È؇ J “«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆” «Ú⁄ ¤Í‰ Ú≈Ò∆¡ª ⁄È≈Úª Á∂ «Ú⁄≈ Ò∂÷’ª Á∂ «Èº‹∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ˜»∆ È‘∆∫ «’ √øÍ≈Á’∆ ÏØ‚ «¬È∑ª È≈Ò Í»∆ Â∑ª √«‘Ó ‘ØÚ∂Õ J «’√∂ Ú∆ ’≈˘È∆ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ «È͇≈≈ ´«Ë¡≈‰≈ Á∆¡ª ¡Á≈Òª «Ú⁄ ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ J √øÍ≈Á’∆ ÏØ‚ ˘ «’√∂ Ú∆ ⁄È≈ ˘ ’º‡‰/¤ª‡‰ ‹ª ºÁ ’È Á≈ Í»≈ ¡«Ë’≈ ‘ÀÕ ∏√øÍ≈Á’
√øÍ≈Á’∆…
◊π» Á∂Ú È≈È’ ’Ø ı≈Ò√≈ «È¡≈Ø ‘À
«Í¤Ò∂ ’∞fi √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡ıÏ≈ª ¡Â∂ ‘Ø √≈«Ò¡ª «Ú⁄ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Á∂ Óπ÷∆ ÓØ‘È Ì≈◊Ú ÚÒØ∫ ÌØÍ≈Ò «Ú÷∂ ‘ج∆ «⁄øÂÈ ÏÀ·’ «Ú⁄ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ «Ï¡≈È «’ «√º÷, ‹ÀÈ ¡Â∂ ÏπºË ËÓ Á∂ ÒØ’ «‘øÁ» ‘∆ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ËÓª Á∂ ÒØ’ª ˘ ÿº‡ «◊‰Â∆ Áº√‰≈ √≈«˜Ù ‘À ¡Â∂ √øÿ «¬‘Ȫ ˘ «‘øÁ»¡ª ÂØ∫ ¡º‚ È‘ƒ Ó≥ÈÁ≈Õ Ì≈◊Ú È∂ «‘øÁ» ≈Ù‡Ú≈Á Ï≈∂ ◊ºÒ ’«Á¡ª «’‘≈, “Ì≈ «Ú⁄ ≈Ù‡ Á≈ √ø’ÒÍ √≈‚∆ √º«Ì¡≈⁄≈’ ͤ≈‰ ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ ÒØ’ª ˘ ¡≈Í√ «Ú⁄ ‹ØÛÁ≈ ‘ÀÕ” Á∆ ⁄⁄≈ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ¡≈. ¡À√. ¡À√. Óπ÷∆ ÚÒØ∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ «¬‘ «Ï¡≈È ¡√Ò «Ú⁄ Ì≈ «Ú⁄ Úº√Á∆¡ª ÿº‡ «◊‰Â∆ ’ΩÓª Ò¬∆ ıÂ∂ Á∆ ÿ≥‡∆ ‘À Â∂ Ì≈ ˘ «‘øÁ»ÂÚ Á∂ ø◊ «Ú⁄ ø◊‰ Á∆ Ùπ»¡≈ ‘∆ Ó≥È∆ ‹≈ √’Á∆ ‘ÀÕ «√º÷ ËÓ “√Ï Á≈ ÌÒ≈” Ó≥◊‰ Ú≈Ò≈ ËÓ ‘ÀÕ «√º÷ ’Á∆ Ú∆ ¡≈͉∂ ÓÈ «Ú⁄ «’√∂ Á≈ Ïπ≈ È‘∆∫ «⁄ÂÚÁ≈Õ Í √Ϻ Á≈ ÌÒ≈ Ó≥◊Á≈ ‘Ø«¬¡≈ Ú∆ “÷≈Ò√≈ ‹∆ ’∂ ÏØÒ Ï≈Ò∂” Ò¬∆ «ÁzÛ∑ √ø’ÒÍ ‘ÀÕ «√º÷ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ «¬È∑ª Ó‘ªÚ≈’ª ¿∞µÍ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á∆ ¿∞√≈∆ ’Á≈ ‘À : ∏¬∂’∞ «ÍÂ≈ ¬∂’√ ’∂ ‘Ó Ï≈«’ (611) ± Ó∂≈ ◊π ‘≈¬∆® ∏√Ìπ ’Ø Ó∆Â∞ ‘Ó ¡≈ÍÈ ’∆È≈ ‘Ó √ÌÈ≈ ’∂ √≈‹È® (671) ∏¬∂’ ȱ Â∂ √Ìπ ‹◊π ¿∞Í«‹¡≈ ’¿∞È ÌÒ∂ ’Ø Ó≥Á∂® (1349) ∏Â∞Ó∆ «¥Í≈ Â∂ √Ìπ ’Ø ¡ÍÈ≈ ÓÈ Ó«‘ «¬‘À Ï∆⁄≈«˙® 1® (Á∂Ú◊øË≈∆ Ó‘Ò≈ 5, 529)
∏Ó≥Á≈ «’√À È ¡≈«÷ fi◊Û≈ Í≈Ú‰≈® (Ú‚‘ø√ Ó‘Ò≈ 1, 566)
∏ÓÈ ¡ÍπÈ∂ Â∂ Ïπ≈ «Ó‡≈È≈® Í∂÷À √◊Ò «√Ã√«‡ √≈‹È≈® (√π÷ÓÈ∆, Ó‘Ò≈ 5, 266)
«√º÷ ËÓ Á∂Ù ’≈Ò Á∆¡ª ‘ºÁª ˘ Ú∆ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ≈Õ ¿∞√ Ú≈√Â∂ ª √≈≈ √ø√≈, √≈∆ ıÒ’Â ‘∆ ¿∞√ ’Â≈ Á∆ ⁄È≈ ‘À Â∂ «¬’ «ÍÂ≈ Á∂ ÍπºÂ ‘؉ ’’∂ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
¿∞√ Ú≈√Â∂ ’ج∆ ÓπÒ’ Ú≈√∆ ˆÀ È‘∆∫Õ «√º÷ Á≈ ª «ÈÙ⁄≈ ‘∆ «¬‘ ‘À : È≈ ’Ø ÏÀ∆ È‘∆ «Ï◊≈È≈ √◊Ò √ø«◊ ‘Ó ’¿∞ Ï«È ¡≈¬∆®
G. H.
(’≈ÈÛ≈, Ó‘Ò≈ 5, 1299)
«¬√ √ø√≈ «Ú⁄ «‘ø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª, «¬’ «ÍÂ≈ Á∆ √øÂ≈È ‘؉ ’’∂ «√º÷ Á∆ «’√∂ È≈Ò ’ج∆ ÁπÙÓ‰∆ È‘∆∫, ’ج∆ ȯ ȑ∆∫Õ Í≥ñ Ë≈«Ó’ ‘π-∆ª, √»Â, ÷≈‰-Í≈‰, «¬Ù‡, ¿∞Í≈√È≈ ¡≈«Á ¡Òº◊ Â∂ «È¡≈∆¡ª ‘؉ ’≈È, «√º÷ Á»√∆¡ª ’ΩÓª Óπ√ÒÓ≈È, ¬∆√≈Á∆, Ô‘»Á∆, ÏØË∆ ¡≈«Á Úª◊ «¬’ Úº÷∆ Â∂ √πÂø ’ΩÓ ‘ÀÕ «√º÷ ËÓ, «‘øÁ» ËÓ ÂØ∫ «ÏÒ’∞Ò «ÌøÈ ‘ÀÕ √øÈ AFII ˘ ı≈Ò√≈ √≈‹‰ √Ó∂∫ ¡Â∂ ¡º‹ Ú∆ ¡≥«Óऒ≈¿∞‰ Ú∂Ò∂ ‹Ø ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ «Ú⁄≈ ’∂ Ú∆ ¡≈Í Á∂÷ √’Á∂ ‘Ø «’ ÷≈Ò√≈ «‘øÁ» ¡≈«Á’ ËÓª ÂØ∫ «ÌøÈ ‘À, ÔÊ≈ : A. ¡º‹ Â∞‘≈‚≈ ‹ÈÓ √«Â◊π» Á∂ ÿ ‘ØÔ≈ ‘À, «Í¤Ò∆ ‹≈«Â Í≈«Â, Ú‰, ◊Ø ¡Ω Ó˜‘Ï ¡≈«Á’ √Ì «Ó‡ ◊¬∂ ‘È, ¬∂√ Ú≈√Â∂ ¡≈͉≈ «ÍÂ≈ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ¡Ω Ó≈Â≈ √≈«‘Ï ’Ω Ó≥È ’∂ ‹ÈÓ ’∂√◊Û∑ √≈«‘Ï Á≈ ¡Ω Ú≈√∆ ¡ÈßÁÍπ Á∆ ‹≈‰È∆Õ B. ¡≥«ÓàÚ∂Ò∂ «ÈºÂ «¬ÙÈ≈È ’È≈, ¡Ω «’«¡≈ ¡Â∆ √Úº¤ º÷‰∆Õ C. ‹Íπ, ‹≈Í, √ÚÀÔ∂, ‘≈«√ ¡Â∂ √Ø«‘Ò∂ Á≈ È∂Ó ¡Â∂ ÍÃ∂Ó È≈Ò Í≈· ’È≈Õ D. ’∂√, «’Í≈‰ (ÂÒÚ≈), ’º¤, ’øÿ≈ ¡Â∂ ’Û≈ «¬È∑ª Í≥‹ ’º«’¡ª Á∆ «‘ º÷‰∆Õ E. √«Â◊π» Á∂ ÍπºÂ ‘؉ ’’∂ ¡≈Í √Ì √’∂ Ì≈¬∆ ‘ØÕ ¬∂√ Ò¬∆ ÷≈ÈÍ≈È, ÚÂØ∫-«Ú‘≈ ¡≈«Á’ Á≈ ÚÂ≈˙ ¡≈Í√ «Ú⁄ Ì≈¬∆¡ª «‹‘≈ ’È≈Õ F. Á√ √«Â◊πª ˘ «¬’ »Í ‹≈‰È≈ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù »Í ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ˘ ◊π» Ó≥ȉ≈, ¡Â∂ ÷≈Ò√∂ ˘ ◊π» Á≈ √»Í ‹≈‰ ’∂ ÂÈ-ÓÈ 2
I.
A@. AA.
AB. AC. AD. AE. AF. AG. AH.
AI.
B@.
BA. BB.
BC.
È≈Ò √∂Ú≈ ’È∆ ¡Â∂ ¡≈«◊¡≈ Í≈Ò‰∆Õ ËÓ «’ ’’∂ «ÈÏ≈‘ ’È≈Õ ¡≈͉∆ ’Ó≈¬∆ «Ú⁄Ø∫ Á√ÚøË (Á√Úª «‘º√≈) ◊π» ¡Ê ’º„ ’∂ Í≥Ê Á∆ ¿∞µÈÂ∆ Ú≈√Â∂ Í≥Ê Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ ¡Í‰ ’È≈Õ Í≥Ê Á∂ ’øÓ ˘ ¡≈͉≈ ’øÓ ‹≈‰ ’∂, ÂÈ-ÓÈ ¡Â∂ ËÈ ’’∂ «√∂ ⁄Û∑≈¿∞‰ Á≈ ÔÂÈ ’È≈Õ Í¿∞Í’≈ ˘ ÓÈ∞º÷≈ Á∂‘ ¡Â∂ «√º÷ ËÓ Á≈ ÍÓ ’ÂºÚ √Ófi‰≈Õ «Úº«Á¡≈ Á≈ ¡«Ì¡≈√ ’È≈, ÷≈√ ’’∂ ◊πÓπ÷∆ ¡Â∂ ı≈Ò√≈ ËÓ Íπ√Â’ª Á∂ Í»∂ ◊Ô≈Â≈ ‘؉≈ ¡Â∂ Ù√Â-«Úº«Á¡≈ Á∂ Í»∂ ¡«Ì¡≈√∆ ωÈ≈Õ ÓÈ È∆Úª, Ó«Â ¿∞µ⁄∆ º÷‰∆Õ Á√Â≈≈ ’ΩÓ∆ «⁄øÈ∑ Â∂ ’∂√ª Á≈ º«÷¡’ √Ófi ’∂ √∆√ ”Â∂ √‹≈¿∞‰≈Õ ◊πÓπ÷ª Á≈ √«Â√ø◊ ’È≈Õ Ó‰∂-͉∂ ¡≈«Á’ √≈∂ √ø√’≈ ◊πÓ«Â ¡È∞√≈ ’È∂Õ ◊πÓ«Â Á∂ ÍÃ⁄≈ Á≈ Í»≈ ÔÂÈ ’È≈Õ ◊πÍπϪ «Ú⁄ ‹ØÛ Ó∂Ò ¿∞Â√Ú ¡Â∂ ’Ê≈ ’∆ÂÈ ’È≈Õ ÷≈Ò√≈ ËÓ Á∂ «ÈÔÓª ¡È∞√≈ “‹Ê∂ÏøÁ∆” Á∂ ◊»Û∑ Ó≥ÂÚ ¡Â∂ Ò≈Ì √Ófi ’∂ «¬’ √»Â «Ú⁄ Íج∂ «‘‰≈Õ ‹∂ ’ج∆ ’øÓ ËÓ «ÚπºË ‘Ø ‹≈Ú∂ ª ı≈Ò√∂ Á∂ Á∆Ú≈È «Ú⁄ ‘≈˜ ‘Ø ’∂ ÂÈı≈‘ Ï÷ÙÚ≈ ÒÀ‰∆Õ «¬’ ¡’≈Ò ÂØ∫ ¤∞º‡ ‘Ø «’√∂ Á∂Ú∆ Á∂ÚÂ≈, ÍÀˆøÏ ¡Â∂ ¡ÚÂ≈ Á∆ ¿∞Í≈√È≈ È‘ƒ ’È∆Õ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ÂØ∫ «ÏȪ ‘Ø «’√∂ ËÓ Íπ√Â’ ”Â∂ «È√⁄≈ È‘ƒ º÷‰≈Õ ‹øÂ, Ó≥Â, Ù’∞È, Ó‘»Â, ◊ë‘, ≈Ù∆, √≈Ë, ‘ØÓ ¡Â∂ Â͉ ¡≈«Á’ ÌÓ »Í ’Óª ”Â∂ ÙË≈ È‘ƒ ’È∆Õ «√º÷ «ÏȪ ‘Ø «’√∂ È≈Ò √≈’ √øÏøË ¡’Â±Ï B@AD
È‘ƒ ’È≈Õ BD. Ó∆‰∂, Ó√øÁ, Ë∆ÓºÒ∆, ≈Ó≈¬∆¬∂, ÈÛ∆Ó≈, ’∞Û∆Ó≈ ¡Â∂ «√◊πøÓª È≈Ò ÚÂØ∫-«ÚÚ‘≈ È‘ƒ ’È≈Õ «¬È∑ª ÂØ∫ ¤∞º‡ ‹Ø ’ج∆ Í≥Ê «Ú⁄ ËÛ∂ ÏøÈ∑ ’∂ ÚÀ-«ÚØË ÎÀÒ≈Ú∂, ¡Â∂ ¡≈͉∆ ◊π«¡≈¬∆ Ê≈Í ’∂ Á√ √«Â◊πª Á∂ ¡≈ÙÔ ÂØ∫ «ÚπºË ⁄ºÒ∂, ¿∞√ È≈Ò ’Á∂ È‘ƒ Ú‰≈Õ BE. ⁄Ø∆, Ô≈∆, fi»·, ¡«È¡ª, «ÈßÁ≈, ¤Ò, ’͇, «ÚÙÚ≈√ÿ≈Â, ‹»¡≈ ¡≈«Á’ ¡Ω◊π‰ª Á≈ √Á≈ «Â¡≈◊ ’È≈Õ BF. Ó«Á≈ ¡≈«Á’ √≈∂ ¡ÓÒ (ÈÙ∂) ÏπºË∆ ¡Â∂ ÏÒ È≈Ù’ ‹≈‰ ’∂ «Â¡≈◊ Á∂‰Õ∂ BG. «√º÷ Á≈ ¡ºË≈ È≈Ó (‹Ø «È≈ÁÏØË’ ‘À) È‘ƒ ÒÀ‰≈Õ BH. Ï⁄È ’’∂ ’Á∂ È‘ƒ ‘≈È≈Õ BI. Ⱥ’ ¡Â∂ ’øÈ ¤∂Á’ ◊«‘‰∂ È‘ƒ Í«‘ȉ∂, Ù√ª ˘ ¡≈͉≈ ̻ى √Ófi ’∂ √Á≈ Ë≈È ’È≈Õ C@. ’∞º·≈, ÂÓ≈’±, Ó≥π‚È, Ú∂ÙÔ≈ («ÚÌ⁄≈«È «¬√Â∆) «¬È∑ª ˘ ËÓ È≈Ù’ ‹≈‰ ’∂ √Á≈ «Â¡≈◊ ’È≈Õ CA. «’√∂ Á∂Ú∆ Á∂ÚÂ≈ ¡Â∂ ÓÛ∑∆ Óº· ”Â∂ ⁄«Û∑¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ÍÃÙ≈Á ¡≥◊∆’≈ È‘ƒ ’È≈Õ CB. «’√∂ ÍÃ’≈ Á∆ √πº÷‰≈ È‘ƒ √πº÷‰∆Õ CC. «Ï◊≈È≈ ‘º’ («ÙÚ ¡≈«Á’) ’Á∂ È‘ƒ ÒÀ‰≈Õ CD. ◊πÁπ¡≈«¡ª ÂØ∫ «ÏȪ ‘Ø ’ج∆ ¡≈͉≈ Â∆Ê ¡Â∂ Ë≈Ó È‘ƒ √Ófi‰≈Õ CE. ◊π» È≈È’ Í≥Ê∆ «‹øÈ∂ Ì∂÷ Ó≈ ¡Â∂ ◊π» ÿ Á∂ «√Á’∆ «√º÷ ‘È, ¿∞È∑ª È≈Ò ’Á∂ ÚÀ-«ÚØË ¬∆÷≈ È‘ƒ ’È∆ ¡Â∂ «’√∂ ˘ ‘≈È∆ Í‘πø⁄≈¿∞‰ Á≈ √ø’ÒÍ ÓÈ «Ú⁄ È‘ƒ «Ò¡≈¿∞‰≈Õ CF. ’Ò¯ È‘ƒ Ò≈¿∞‰∆, «⁄º‡∂ ’∂√ È‘ƒ ⁄π◊‰∂Õ CG. ‰ «Ú⁄ «Íº· È‘ƒ Á∂‰∆Õ ÓØ‘È Ì≈◊Ú ‹∆ ‘π‰ ª Â∞‘≈˘ √Ófi ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞ÍØ’Â «Ò÷∂ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
÷≈Ò√≈¬∆ «√˪ «’øÈ∂ ’∞ Â∞‘≈‚∂ È≈Ò Ó∂Ò ÷ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á≈ ‹Ú≈Ï ’Ø∆ Ȫ‘ «Ú⁄ ‘À «’¿∞∫«’ «√º÷ª Á∆ «‘‰∆-Ï«‘‰∆, ¡≈⁄≈-«Ú‘≈ Â∂ ‹∆ÚÈ ‹∆‰ Á≈ „ø◊ Â∞‘≈‚∂ È≈ÒØ∫ «ÏÒ’∞Ò ‘∆ «ÌøÈ ‘ÀÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ‘π‰ ‹ÁØ∫ «√º÷ ‘π-∆ª, Í≥Ê’ ÓÔ≈Á≈, Í≥Ê Á∆ ¡≈˜≈Á ‘√Â∆ Á∂ «Ú⁄≈ ÓπÛ ÏÃ≈‘Ó‰∆ ËÓ Á∆ ¡Ó Ú∂Ò Á∂ ‘∂·ª ¡Â∂ «‘øÁ» ÍÃÌ≈Ú∆ √≈Ó≈‹ Á∂ ÁÏ≈ ’≈È, ’Ó˜Ø ÍÀ ‘∆¡ª ‘È, ª ı≈Ò√≈ Í≥Ê Ò¬∆ ˜»∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ Ó»Ò «Ú√∂ È≈Ò ÓπÛ ’∂ ‹πÛ∂ Â∂ ȱ∆ ‹∆ÚÈ Á∆ ¤Ø‘-’‰∆ ÂØ∫ ÈÚ∆∫ «˜øÁ◊∆ ÍÃ≈Í ’∂, «¬øfi ÏÒ Ë≈ ’∂ ¡≈͉∂ «˜øÓ∂ Í≥Ê Á∆ «√‹‰≈ Ú∂Ò∂ ÂØ∫ Òº◊∆ √∂Ú≈ ¡Â∂ ◊π» √≈«‘Ï≈È Á∂ «Á÷≈¬∂ Ó≈◊ Â∂ ÍÃ◊‡≈¬∂ Ò’Ùª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÚºÒ Â∂˜∆ È≈Ò ÚË∂Õ ı≈Ò√≈ ‹∆ Á≈ ÓÈØÊ, ¡≈͉∆ ‘√Â∆ ’≈«¬Ó º÷«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª ¡«Ë¡≈«Ӓ ÂΩ ”Â∂ : ““¡≈«Í ‹ÍÀ ¡Ú‘ È≈Óπ ‹Í≈ÚÀ”” ‘À ¡Â∂ «ÚÚ‘≈’ ÂΩ ”Â∂, ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ Á∆ «√‹‰≈ ‘À, «‹Ê∂ : ““√Ì √π÷≈Ò∆ Úπ·∆¡≈ «¬‘π ‘Ø¡≈ ‘Ò∂Ó∆ ≈‹π ‹∆¿∞®”” (74) Ú≈Ò≈ ◊π» √≈«‘Ï≈È ‹∆ Á≈ ¡≈͉≈ «ÈË≈ ’∆Â≈ ¡ÓÒ ÍÃ≈Í ’È≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª ‘∆ ¿∞Á∂Ùª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆, ¿∞È∑ª √ø◊ ¡Â∂ “ËÓ Í≥Ê” Á∆ √≈‹È≈ ’∆Â∆ √∆Õ √Ó»‘ ı≈Ò√≈ Í≥Ê Ò¬∆, ◊π» √≈«‘Ï≈È Á≈ ’≈«¬Ó ’∆Â≈ «¬‘Ø ÓÈØÊ ‘À Â∂ «¬‘Ø ‘∆ ¡≥«ÂÓ ‡∆⁄≈ ‘À, «‹√ ˘ ı≈Ò√≈ Í≥Ê ¡≈͉≈ «È¡≈≈ Â∂ ÙπºË √»Í º÷ ’∂ ‘∆ Í»≈ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ «ÓºÊ∆¡ª Ó≥˜Òª ÚºÒ ÚË √’Á≈ ‘ÀÕ ¡º‹ √≈˘ Í≥Ê Á∂ «È¡≈∂ √»Í Á∆ «√º«÷¡≈ Á≈ √Ï’ ÓπÛ-ÓπÛ Áπ‘≈¿∞‰ Ò¬∆ ÍÛ∑È≈ «Ú⁄≈È≈ ˜»∆ ‘À ª ‹Ø ı≈Ò√≈ ◊π» ’≈ ω∂ ¡Â∂ ı≈Ò√≈ ‹∆ ¿∞µÍ “◊π»” ÍÃÂ∆ «Ò¡≈Ú∂Õ «¬øfi ’’∂ ı≈Ò√≈ ◊π» ’≈ “Â∂‹” ÍÃ≈Í ’’∂ ¡≈͉∂ «ÏÁ Ï≈‰∂ Á∆ ÍÀ‹ º÷Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡≈͉∂ ¯˜ Í»∂ ’È Á∆¡ª ¿∞⁄∂∆¡ª Ó≥˜Òª ÚºÒ «ÈºÂ ¡º◊∂ ÚËÁ≈ ⁄ºŒÒ∂Õ ““‹Ï Ò◊ ÷≈Ò√≈ ‘À «È¡≈≈® ÂÏ Ò◊ Â∂‹ Á∆˙ ÓÀ∫ √≈≈® 3
‹Ï «¬‘ ◊‘À «ÏÍÈ ’∆ ∆«Â® ÓÀ∫ È ’¿∞ «¬È ’∆ ÍÃÂ∆®”” √Ã∆ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Ó‘≈≈‹ È∂ «¬’ Ú≈ ◊Ë∂ ˘ Ù∂ Á∆ ÷ºÒ Í«‘È≈ ’∂ ‹ø◊Ò «Ú⁄ ¤º‚ «ÁºÂ≈Õ √≈∂ ¡≈ÁÓ∆ ¡Â∂ ÍÙ» ¿∞√ ˘ Ù∂ √Ófi ’∂ «¬ÂÈ≈ ‚È, «’ ’ج∆ ¿∞√ Á∂ Í≈√ È≈ ‹≈Ú∂, ¡Â∂ ¿∞‘ Ì≈ ⁄πº’‰ Á∂ Áπº÷ ÂØ∫ ¤∞‡’≈≈ Í≈ ’∂, ÓÈ Ì≈¿∞∫Á∆¡ª ÷∂Â∆¡ª ÷≈ ’∂ Ó؇≈ ‚≈„≈ ‘Ø «◊¡≈, ¡Â∂ ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï Á∂ ¡≈√Í≈√ «Î ’∂ ¡ÈßÁ «Ú⁄ «ÁÈ «ÏÂ≈¿∞‰ Òº◊≈, Í «¬’ «ÁÈ ¡≈͉∂ √≈Ê∆¡ª Á∆ ÓÈØ‘ ËπÈ∆ (‘∆∫Ÿ‰) √π‰ ’∂ ÿπ«Ó¡≈ Á∂ ÿ ˘ ¿∞µ· ̺Œ«‹¡≈, ¡Â∂ ÷πÒ∆ ”Â∂ ‹≈ ÷ÒØÂ≈Õ ÿπ«Ó¡≈ È∂ ¿∞√ ˘ ◊Ë≈ ͤ≈‰ ’∂, Ù∂ Á∆ ÷ºÒ ¿∞Â∫Ø ¿∞Â≈ «ÁºÂ∆ ¡Â∂ Ì≈ ÒºÁ ’∂ √؇∂ È≈Ò ¡ºŒ◊∂ ’ «Ò¡≈Õ «¬√ «ÁzÙ‡ªÂ ÂØ∫ ’Ò◊∆Ë Ó‘≈≈‹ ‹∆ È∂ ¡≈͉∂ «Í¡≈∂ «√º÷ª ˘ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈ «’ ““‘∂ Ó∂∂ √ÍπºÂØ! ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ «¬√ ◊Ë∂ Á∆ Â∑ª ’∂ÚÒ «⁄øÈ∑ Ó≈ Ù∂ È‘∆∫ ω≈«¬¡≈, √◊Ø∫ ◊π‰Ë≈∆ √Ï-◊π‰ ÌÍ» ‹≈Â-Í≈ Á∂ ÏøËÈ ÂØ∫ Óπ’Â, ¡≈͉∆ √øÂ≈È Ï‰≈ ’∂, √≈«‘Ï ’Ω ‹∆ Á∆ ◊ØÁ∆ Í≈«¬¡≈ ‘ÀÕ ‘π‰ Â∞√∆∫ ¡«◊¡≈È Á∂ Úº√ ‘Ø ’∂ «¬√ ◊Ë∂ Á∆ Â∑ª Íπ≈‰∆ ‹≈ÂÍ≈ «Ú⁄ È≈ ÚÛÈ≈Õ ‹∂ Ó∂∂ ¿∞ÍÁ∂Ù ˘ ÌπÒ≈ ’∂, ͫں ı≈Ò√≈ ËÓ «Â¡≈◊ ’∂, ¿∞È∑ª ‹≈ª «Ú⁄ ‘∆ ‹≈ ÚÛØ◊∂, «‹È∑ª ÂØ∫ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ’º«„¡≈ ‘À, ª «¬√ ◊Ë∂ «‹‘∆ ÁÙ≈ ‘Ø¿±, ¡Â∂ Â∞‘≈‚∆ ËÓ «ÈÙ·≈ ¡Â∂ √»Ï∆Â≈ √Ì ‹ªÁ∆ ‘»Õ”” √«Â◊π» ‹∆ Á∂ «¬√ ¿∞ÍÁ∂Ù ÂØ∫ «ÏÓπ÷ ‘π‰ √≈‚∂ «Ú⁄ Ï‘π Ì≈¬∆ ¡À√∂ ‘È, ‹Ø ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «√øÿ ‘Ø ’∂ Ú∆ «‘øÁ» ËÓ∆ Ó≥ÈÁ∂ ‘È, ¡Â∂ ◊πÏ≈‰∆ ¡È∞√≈ ⁄ºÒ‰ ¡Â∂ «√º÷ ËÓ ˘ «‘øÁ» ËÓ ÂØ∫ ‹πÁ≈ ¡Â∂ ÙØÓ‰∆ Ó≥ȉ ¡Â∂ ’«‘‰ «Ú⁄ ‘≈È∆ ‹≈‰Á∂ ‘È «‹√Á≈ ’≈È «¬‘ ‘À «’ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈͉∆¡ª ËÓ Íπ√Â’ª Á≈ «Ú⁄≈ È‘∆∫ ’∆Â≈, ¡Â∂ È≈ Íπ≈‰∂ «¬«Â‘≈√ Á∂÷∂ ‘È, ’∂ÚÒ ¡ÈÓª Á∆¡ª ÍΩÛ∆¡ª ¡Â∂ √Ú≈Ê∆ ÍÃÍ≥⁄∆¡ª Á∆ «Ù÷Ù≈ √π‰È «Ú⁄ ¿∞Ó «ÏÂ≈¬∆ ‘À, Í ÙØ’ ‘À ¡À√∂ Ì≈¬∆¡ª ¿∞µÍ, ‹Ø ÍÓ-Í»‹Ô «ÍÂ≈ Á∂ ¿∞Í’≈ª ˘ ÌπÒ≈ ’∂ («‹√ È∂ È∆⁄Ø∫ ¿±⁄ ’∆Â≈, ’ø◊≈ÒØ∫ ≈‹∂ ω≈¬∂, «◊ºÁÛØ∫ Ù∂ ¡Â∂ «⁄Û∆¡ª ÂØ∫ Ï≈‹ √‹≈¬∂) ◊πÓ«Â «ÚØË∆¡ª ¡’Â±Ï B@AD
Á∂ «ÍºŒ¤∂ Òº◊ ’∂ Í÷≥‚ ‹≈Ò «Ú⁄ Î√ ’∂ ¡≈͉≈ ÓÈ∞º÷≈ ‹ÈÓ ‘≈Á∂ ‘ج∂, ı≈Ò√≈ ËÓ ÂØ∫ ͫ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ √Ã∆ ÓØ‘È Ì≈◊Ú ‹∆ Ì≈ ˘ «‘øÁ» ≈Ù‡ Â∂ «√º÷ª ˘ «‘øÁ»¡ª Á≈ «‘º√≈ Áº√‰ √Ó∂∫ Ì≈Â∆ √ø«ÚË≈È ”Â∂ Ș ‘∆ Ó≈ ÒÀ‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆Õ Ì≈ «Ú⁄ ‘ «’√∂ ˘ ÷πºÒ∑ ‘À «’ ¿∞‘ ¡≈͉∆ Ó˜∆ ¡È∞√≈ ¡≈ÍØ ¡≈͉∂ ËÓ «Ú⁄ Íͺ’ «È√⁄≈ º÷∂ Í «’√∂ ¿∞µÂ∂ ‹Ï∆ ¡≈͉≈ ËÓ ·Ø√‰≈ «¬‘ Ë≈«Ó’ ¡’∆Á∂ Á∂ ¿∞Ò‡ ˆÀÚ≈‹Ï ◊ºÒ ‘À Â∂ √ø«ÚË≈È Á∂ «ıÒ≈¯ ‘ÀÕ «¬‘ Â∞‘≈‚∆ ¤Ø‡∆ √Ø⁄ ¡Â∂ «√º÷ Í≥Ê Á∆ ¿∞µÈÂ∆ ˘ ȯ Â∂ Âø◊ ¡º÷ª È≈Ò Ú∂÷‰ Á≈ ‘∆ ÈÂ∆‹≈ Ó≥«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ÚÒØ∫ ⁄Ò≈¬∂ «ÈÓÒ ¡Â∂ «È¡≈∂ «√º÷ Í≥Ê Á∂ «È¡≈∂ÍÈ ˘ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ Ï≈‰∆ «Ú⁄ «¬√ Â∑ª Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘À : ∏È≈ ‘Ó «‘øÁ», È Óπ√ÒÓ≈È® (ÌÀ¿∞, Ó‘Ò≈ 5, 1136)
«È’Ò∂ ‘È, Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ ‹Ø ’∞ÀÙ∆ ¬∆√≈¬∆ (Colly Ridiens) ¡Â∂ Ô‘»Á∆ ¡≈«Á’ª «Ú⁄Ø∫ «È’Ò∂ ‘È, Ô‘»Á∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÷≈√ ’’∂ ‹Ø «‘øÁπ√Â≈È∆ «‘øÁ¡ » ª «Ú⁄Ø∫ «È’Ò∂ ¬∆√≈¬∆ ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈È Ï‰∂ ‘È, ’∆ ¿∞‘Ȫ ˘ «‘øÁ» «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ‹ª ¡À√∂ ω∂ ¬∆√≈¬∆ Â∂ Óπ√ÒÓ≈È ’∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «‘øÁ» ¡÷Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ «Â¡≈ ‘؉◊∂? ‹∂ ÷≈È-Í≈È Á∂ «Ò‘≈˜ ’’∂ «√º÷ª ˘ «‘øÁ»¡ª Ó≥«È¡≈ ‹≈‰≈ ‘À ª Ô‘»Á∆, ¬∆√≈¬∆, Óπ√ÒÓ≈È, ÏØË∆ ¡Â∂ Í≈√∆ ¡≈«Á’ª Á≈ Ú∆ ÷≈È-Í≈È «¬’º·≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ’∆ «√¯ «¬√ ’’∂ «¬‘ √≈∂ Ó˜‘Ï∆ ∆Â∆ ¡È∞√≈ «¬’ ’‘∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È? ÷≈È-Í≈È Á∂ «ÚÙ∂ ¿∞µÍ «√º÷ª ¡Â∂ «‘øÁ»¡ª «Ú⁄ «’ÂÈ≈ Ì∂Á ‘À, «√º÷ ËÓ Á∆¡ª Íπ√Â’ª Á∂ ‘∂·Ò∂ «√˪ ÍÛ∑È ÔØ◊ ‘È : ∏ÓØÈ∂ ’ ¡‘≈ È«‘ ÷≈È≈® (◊π ÍÃÂ≈Í √»Ô)
∏√ج∆¡≈ «√º÷ ºŒ÷∂Õ
∏‘Ó≈ fi◊≈ ‘≈ È ’Ø¿±® Í≥«‚ ÓπÒª ¤≈‚∂ ÁØ¿±® 1® .... .... .... Í≥«‚ ÓπÒª ‹Ø «Ò«÷ Á∆¡≈® ¤≈«‚ ⁄Ò∂ ‘Ó ’¤± È Ò∆¡≈® 3®
«‹ÊØ∫ º’ «ÙÂ∂-È≈Â∂ ’È Á≈ √π¡≈Ò ‘À ¿∞√ Ú≈√Â∂ «√º÷-ËÓ Á∆ «√º÷ª ˘ ¡≈«◊¡≈ ‘À «’ : ∏È≈Â≈ ◊π» ’∂ «√º÷ È≈Ò ’ÀÕ
(ÌÀ¿∞, ’Ï∆ ‹∆, 1159)
(«‘ÂÈ≈Ó≈ Ì≈¬∆ ⁄Ω∫Í≈ «√øÿ)
∏«‘øÁ» Í»‹À Á∂‘π≈ Óπ√ÒÓ≈‰∞ Ó√∆«Â® È≈Ó∂ √ج∆ √∂«Ú¡≈ ‹‘ Á∂‘π≈ È Ó√∆«Â®
’øÈÔ≈ ’Ø Ó≈∂, ÓØÈ∂ ’Ø ’øÈÔ≈ Á∂Ú∂ √Ø ÂÈ÷≈‘∆¡≈® ∏«√º÷ ’Ø «√º÷ ÍπÂz∆ Á¬∆ √πË≈ √πË≈ «ÓÒ ‹≈«¬® Á¬∆ Ì≈Á‰∆ ’Ø √πÂ≈ ¡«‘ Óπ÷ ¡Ó∆ ⁄π¡≈«¬®
(◊Ø∫‚, È≈ÓÁ∂Ú ‹∆, 875)
∏¡Ò‘π ¬∂’∞ Ó√∆«Â Ï√Â∞ ‘À, ¡Úπ ÓπÒ÷π «’√π ’∂≈® «‘øÁ» Ó»«Â È≈Ó «ÈÚ≈√∆, Áπ‘ Ó«‘ ÂÂ∞ È ‘∂≈® (ÍÃÌ≈Â∆, ’Ï∆ ‹∆, 1349)
∏’Ï∆, Ï≈ÓÈ∞ ◊π» ‘À ‹◊ ’≈, Ì◊ÂÈ ’≈ ◊ππ È≈«‘® ¡«fi ¿∞«fi ’À Í«⁄ Ó»¡≈, ⁄≈¿∞ Ï∂Á‘π Ó≈«‘® (√ÒØ’ ’Ï∆ ‹∆, 1377)
«√º÷ Á≈ «‘øÁ» Ó ÂØ∫ «È¡≈∂ ‘؉ Á≈ √Ï»Â, ◊πÏ≈‰∆ Á∂ ÍÃÓ≈‰ª Áπ¡≈≈ ¿∞Í Áº«√¡≈ ‹≈ ⁄πº’≈ ‘ÀÕ ‹Ø «√º÷ª ˘ «¬√ ’’∂ «‘øÁ» √ÓfiÁ∂ ‘È, «’ «√º÷ «‘øÁ»¡ª «Ú⁄Ø∫ «È’Ò∂ ‘È, «¬‘ ¿∞‘Ȫ Á∆ ÌπºÒ ‘ÀÕ ’∆ ¬∆√≈¬∆¡ª ˘ ‹Ø Ô‘»Á∆¡ª (Jews) «Ú⁄Ø∫ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
(«‘ÂÈ≈Ó≈ Ì≈¬∆ ⁄Ω∫Í≈ «√øÿ)
(«‘ÂÈ≈Ó≈ Ì≈¬∆ Á∂√≈ «√øÿ)
Ì≈Ú : «√º÷ ÂØ∫ «ÏȪ «’√∂ ‘Ø Ó Á∂ Ë≈È∆ ˘ ¡≈͉∆ ÍπºÂ∆ Á∂‰∆ ¡À√∆ ‘À, ‹À√∂ √ºÍ ˘ ÁπºË (¡≥«ÓÃÂ) «Í¡≈¿∞‰≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú «¬‘ «’ «¬Ù‡ «¬’ È≈ ‘؉ ’’∂ ÍÂ∆ ¡Â∂ «¬√Â∆ Á≈ Í√Í Í»È ÍÃ∂Ó È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ‹Ø ◊ë‘√Ê Á∂ «ÈÏ≈‘ «Ú⁄ Ó‘ª «ÚÿÈ’≈∆ ‘À ¡Â∂ ˆÀ «√º÷-ÍÂ∆, «√º÷ ’ø«È¡≈ ˘ Ú∆ «√º÷ ËÓ ÂØ∫ ͫ ’ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ «√º÷ ÍπºÂ∆ Á≈ √øÔØ◊ ¡À√∆ ’∞Ò «Ú÷∂ ’∂ «‹Ê∂ «√º÷∆ ¡’≈Ò-Íπ÷ Á∆ ‘ØÚ∂Õ (ÍÃ∂Ó √πÓ≈◊)
4
’ø«È¡≈ Á∂ÚÀ «√÷ ’Ø Ò∂ÚÀ È«‘ ’∞¤ Á≈Ó® √ج∆ Ó∂≈ «√º÷ ‘À Í‘πø⁄∂◊Ø ÓÓ Ë≈Ó® (◊π ÍÃÂ≈Í √»‹)
‹∂ «‘øÁπ√Â≈È «Ú⁄ «‘‰ ’≈È «√º÷ª ˘ «‘øÁ» √Ó«fi¡≈ ‹≈‰≈ ‘À ª ¬∆√≈¬∆ ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈È ‹Ø «¬√∂ Á∂Ù «Ú⁄ «‘øÁ∂ ‘È, ˘ «‘øÁ» «’¿∞∫ È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈? √Ø ÓØ‘È Ì≈◊Ú ‹∆, Âø◊ √Ø⁄‰∆ Á∂ Á≈«¬∂ «Ú⁄Ø∫ «È’Ò ’∂ «ÚÙ≈Ò √Ø⁄‰∆ Á∂ Ë≈È∆ ωØÕ ‘π‰ Â∞‘≈‚∆ √’≈ ‘À Â∂ √’≈ª Á≈ ’øÓ Á∂Ù Á∆ º’∆ ’È≈ ‘πøÁ≈ ‘À È≈ «’ Á∂Ù «Ú⁄ Ú√Á∆¡ª Úº÷Úº÷ ’ΩÓª ˘ ¡«‹‘∂ «Ï¡≈È Á∂ ’∂ ÒÛ≈¿∞‰≈ Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∆ «È¡≈∆ ‘Ø∫Á ˘ ‘∆ Ó≥ȉ ÂØ∫ «¬È’≈∆ ‘Ø ‹≈‰≈Õ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡√ƒ «¬‘ ‘∆ ’«‘‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ª «’ ’ج∆ ’ΩÓ Ú∆ ¿∞ÂÈ≈ «⁄ º’ ¿∞µÈÂ∆ È‘∆∫ ’ √’Á∆, ‹ÁØ∫ Â∆’ ¿∞‘ Á»‹∂ Á∆ ˆπÒ≈Ó∆ ¤º‚ ’∂ √πÂø È≈ ‘ØÚ∂Õ ’ج∆ Ó≥È∂ Ì≈Ú∂∫ È≈ Ó≥È∂ Í «¬‘ ◊ºÒ √Ï «ÚºÁ ‘À, «’ «‘øÁ» Ï‘πÓ Á∂ √«Ì¡≈⁄≈, √Ó-«Ú≈‹ª, «Â¿∞‘≈ª Â∂ ÏÃ≈‘Ó‰∆ Ó Á∆¡ª ÎØ’‡ ’Ó-’ª‚∆ ∆Â∆¡ª Á≈ «√º÷ª ¿∞Â∂ ÌÍ» ¡√ «Í¡≈ ‘À, «‹√ ˘ ª ‘∆ Á» ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ‹∂’ «√º÷ «¬’ √πÂø ’ΩÓ Á∂ ÂΩ ”Â∂ √Ø⁄‰≈ ¡øÌ ’È Â∂ ◊πÓ«Â Á∂ ÍÃ⁄≈ ˘ ÿØ-ÿ∆ Í‘πø⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡À√∆¡ª Íπ√Â’ª ˘ ‘ ÿ «Ú⁄ Í‘πø⁄≈¿∞‰ Á≈ ¿∞Í≈Ò≈ ’ÈÕ «¬È∑ª Íπ√Â’ª ˘ ÍÛ∑ ’∂ ‘∆ √≈˘ «√º÷∆-«√˪ª Á≈ ÍÂ≈ ÒºŒ◊∂◊≈ Â∂ √Ófi ¡≈ ‹≈Ú∂◊∆ «’ ¡√∆∫ ’∆ ‘ª? ¡≥ «Ú⁄ Ì≈¬∆ ’≈‘È «√øÿ ‹∆ È≈Ì≈ Áπ¡≈≈ «⁄ «¬’ ’«ÏºÂ Á∂ ’∂ ı≈Ò√≈ Í≥Ê Á∂ «È¡≈∂ ‘؉ Â∂ «‘‰ Ï≈∂ ı≈Ò√∂ ˘ ¡≈͉∂ ¯˜ «ÁzÛ∑ ’Ú≈¿∞∫Á∂ ‘ª : Ó≈È ‘À ¬∂’ ’Ø ¡È≈Á∆ ¡Ω ¡Èß «ÈÂÔ «Â√ ‘∆ Â∂ ‹≈È ‘À √Ï Í√≈Ø ‘À® «¥Â ’∆ ¿∞Í≈√È≈ È ’À ’Â≈ ÂÔ≈◊ ¬∂’ ◊π» ◊ÃøÊ ’∆˙ ¡≈ÍÈØ ¡Ë≈Ø ‘ÀÕ ‹≈«Â Í≈«Â Ì∂Á ÌzÓ ÓÈ ÂÀ∫ «Ó‡≈«¬ ’ √Ì √∂ √‘ØÁ √Ø ’ «Í¡≈Ø ‘ÀÕ «‘Â’≈ ‹◊ ’Ø, ÍÀ ‹Ò Ó≈«‘ Í≥’‹ ‹ÔØ∫ ◊π» Á∂Ú È≈È’ ’Ø ı≈Ò√≈ «È¡≈Ø ‘ÀÕ ∏‘‹∆ «√øÿ, ‹¶Ë IHADI-BABIG ¡’Â±Ï B@AD
ÙÏÁ-«Ú⁄≈
«fi«Ó «fi«Ó Ú√À ¡≥«ÓàË≈≈ J √: Â∂«‹øÁ «√øÿ, ÈÚƒ «ÁºÒ∆ J
Ó≈fi Ó‘Ò≈ 5® √Ì «’¤∞ ÿ Ó«‘ Ï≈‘« È≈‘∆® Ï≈‘« ‡ØÒÀ √Ø Ì«Ó Ì∞Ò≈‘∆® ◊π Í√≈Á∆ «‹È∆ ¡ø« Í≈«¬¡≈ √Ø ¡ø« Ï≈‘« √π‘∂Ò≈ ‹∆¿∞® 1® «fi«Ó «fi«Ó Ú√À ¡ø«ÓàË≈≈® ÓÈ∞ Í∆ÚÀ √π«È √ÏÁπ Ï∆⁄≈≈® ¡ÈÁ «ÏÈØÁ ’∂ «ÁÈ ≈Â∆ √Á≈ √Á≈ ‘« ’∂Ò≈ ‹∆¿∞® 2® ‹ÈÓ ‹ÈÓ ’≈ «Ú¤∞«Û¡≈ «Ó«Ò¡≈® √≈Ë «’ÃÍ≈ Â∂ √»’≈ ‘«¡≈® √πÓ«Â Í≈¬∂ È≈Óπ «Ë¡≈¬∂ ◊πÓπ«÷ ‘ج∂ Ó∂Ò≈ ‹∆¿∞® 3® ‹Ò Âø◊π «‹¿∞ ‹Ò«‘ √Ó≈«¬¡≈® «Â¿∞ ‹ØÂ∆ √ø«◊ ‹Ø«Â «ÓÒ≈«¬¡≈® ’‘π È≈È’ ÌÃÓ ’‡∂ «’Ú≈Û≈ Ï‘π«Û È ‘ج∆¡À ‹¿∞Ò≈ ‹∆¿∞® 4® 19® (102)
«¬√ ÙÏÁ «Ú⁄ ◊» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ È∂ ÍÃÌ» Á∂ È≈Ó «√ÓÈ Á∆ Ó‘≈ÈÂ≈ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ¡≈Í È∂ √ͺه ’∆Â≈ ‘À «’ «‹Ú∂∫ Â√≈¬∆ ‘ج∆ ËÂ∆ ¿∞µÂ∂ Ú÷≈ ‘πÁ ø ∆ ‘À, Â∂ Í≈‰∆ ÍÃ≈Í ’’∂ ËÂ∆ ˘ ⁄≈¡ ⁄Û∑ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞√ ¿∞µÂ∂ ‘«¡≈ÚÒ »Í∆ ÷∂Û≈ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞√∂ Â∑ª ‘∆ «‹√ ÓÈ∞º÷ È∂ ¡≈͉∂ ÓÈ ˘ ÍÃÌ» Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ ‹Ø«Û¡≈ ‘À ¿∞√ ¿∞µÂ∂ ◊π» Á∆ «’Í≈ Áπ¡≈≈ È≈Ó «√ÓÈ ’’∂ È≈Ó ¡≥«ÓàÁ∆ √«‘‹∂ √«‘‹∂ Ú÷≈ ‘πøÁ∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞√ Á≈ ÂÈ ÓÈ ‘«¡≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ÓÈ∞º÷ ÍÃÌ» Á∂ ◊π‰ª Á∆ «Ú⁄≈ ˘ √π‰ ’∂ √Á∆Ú∆ ÷∂Û∂ «Ú⁄ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ ÓÈ∞º÷≈ ‹ÈÓ ’∂ÚÒ È≈Ó-¡≥«ÓàÁ∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ‘∆ ‘À, «¬√ Ò¬∆ ÍÃÌ» «√ÓÈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «‹ÂÈ∂ Ú∆ ‘Ø ÔÂÈ ‘È, ¿∞‘ √Ì «È√ÎÒ ‘È, Ï∂¡Ê ‘ÈÕ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È : ̬∆ Í≈Í«Â Ó≈È∞÷ Á∂‘π∆¡≈® ◊Ø«ÏøÁ «ÓÒ‰ ’∆ «¬‘ Â∂∆ Ï∆¡≈® ¡Ú« ’≈‹ Â∂À «’ÂÀ È ’≈Ó® «Ó´ √≈Ë√ø◊«Â Ì‹π ’∂ÚÒ È≈Ó® 1®
¡≥«Óà»Í∆ È≈Ó, ‘ «¬’ ‹∆Ú Á∂ ¡≥Á ‘À, Í ÓÈÓπ÷ª ˘ «¬‘ √π¡≈Á∆ È≈Ó ÍÃ≈Í ȑƒ ‘πøÁ≈Õ «‹Ú∂∫ ’√±∆ «‘È Á∆ È≈Ì∆ «Ú⁄ ‘πøÁ∆ ‘À, Í ¿∞√ ˘ «¬√ ◊ºÒ Á∆ √Øfi∆ È‘ƒ Â∂ ¿∞‘ ¿∞√Á∆ ÷Ø‹ «Ú⁄ fi≈Û∆ fi≈Û∆ «Ú⁄ ÌÓÁ≈ Â∂ ÷π¡≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ̇’‰≈ √Ì ¡«◊¡≈ÈÂ≈ Á∂ ’≈È ‘∆ ‘À : ÿ ‘∆ Ó«‘ ¡≥«ÓÃÂ∞ ÌÍ»π ‘À ÓÈÓπ÷≈ √≈Áπ È Í≈«¬¡≈® «‹¿∞ ’√±∆ «Ó◊π È ‹≈‰À ÌzÓÁ≈ Ì«Ó ÌπÒ≈«¬¡≈® (644) ‹∂’ ÓÈ∞º÷ √«Â◊π» Á∆ ÙÈ «Ú⁄ ÍÀ ‹≈Ú∂ ª √º⁄≈ √«Â◊π» ÓÈ∞º÷ Á∆ ¡«◊¡≈ÈÂ≈ ˘ «Ó‘ Áπ¡≈≈ Á» ’ Á∂∫Á≈ ‘À Â∂ ◊πÓ«Â Á∆ √Øfi∆ ’Ú≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ √≈«‘Ï √Ã∆ ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ ‘∂ Ì≈¬∆ ±ø ’≈‘˘ ÍÃÌ» Á∆ ÷Ø‹ Ò¬∆ ÏȪ «Ú⁄ ‹ªÁ≈ ‘À∫Õ ‹Ø √Ï «ÈÚ≈√∆, «ÈÒ∂Í ‘√Â∆ (ÍÃÌ») ‘À ¿∞‘ ª Â∂∂ ¡≥◊-√ø◊ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ÎπºÒ «Ú⁄ √π◊øË∆ ‘À Â∂ Ù∆Ù∂ «Ú⁄ ÍÃÂ∆«ÏøÏ √Ó≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À, «¬√∂ Â∑ª ‘∆ ‘∆ Â∂∂ «Ú⁄ ‘ÀÕ Âª Ì≈¬∆! ¡≈͉∂ «‘Á∂ «Ú⁄ ‘∆ ¿∞√ ÍÃÌ» ˘ ÷Ø‹ : ’≈‘∂ ∂ ÏÈ ÷Ø‹È ‹≈¬∆® √Ï «ÈÚ≈√∆ √Á≈ ¡Ò∂Í≈ ÂØ‘∆ √ø«◊ √Ó≈¬∆® 1® ‘≈¿∞® Íπ‘Í Ó«Ë «‹¿∞ Ï≈√π Ï√Â∞ ‘À Óπ’ Ó≈«‘ ‹À√∂ ¤≈¬∆® ÂÀ√∂ ‘∆ ‘« Ï√∂ «Èø« ÿ‡ ‘∆ ÷Ø‹‘π Ì≈¬∆® 1® (684) ÓÈ∞º÷ Á∆ Ï≈‘ Á∆ ̇’‰≈ ◊π» Á∆ «’Í≈ È≈Ò ‘∆ Á» ‘Ø √’Á∆ ‘À, ‹∂’ ÓÈ∞º÷ ◊π» Á∂ Áº√∂ ‘ج∂ √Â∂ ¿∞µÂ∂ ⁄ºÒ∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÓÈ Á∆ Ӻ ˘ «Â¡≈◊∂Õ ◊π» ¡‹È √≈«‘Ï Âª ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ «ÚÙ∂-«Ú’≈ª Á≈ «Îº’≈ √ «Â¡≈◊Ø Â∂ È≈Ó Ó‘ª √ Í∆¿∞Õ «¬√ È≈Ó-¡≥«Óà˘ ⁄º÷∂ «ÏȪ, √≈∆ «√ÃÙ‡∆ «ÚÙ∂-«Ú’≈ª Á∂ √ª «Ú⁄ ‚∞ºÏ∆ ͬ∆ ‘À Í Âª Ú∆ ÒØ’ª
(¡≈√≈, Ó‘Ò≈ 5, 12)
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
5
Á≈ ÓÈ √π÷∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈ : «Ï÷À ÏÈ∞ Î∆’≈ «Â¡≈«◊ ∆ √÷∆¬∂ È≈Óπ Ó‘≈ √π Í∆˙® «ÏÈ∞ √ ⁄≈÷∂ Ïπ«‚ ◊¬∆ √◊Ò∆ √π÷∆ È ‘ØÚ ‹∆˙® (802) ‘« √ ¿±Í« ¡Úπ «’¡≈ ’‘∆¡À «‹«È Í∆¡≈ √Ø «ÂzÍÂ≈◊≈® (598) Í Ó≈«¬’ √ª ”⁄ Ò∆È ‘Ø«¬¡≈ ÓÈ, ’∆ √≈ ‹≈‰∂ «¬√ Ó‘ª √ Á∆? ¿∞√ Ò¬∆ ª ¿∞‘∆ «ÚÙ∂, «Ú’≈ Á∂ √ ÙÃØÓ‰∆ ‘ÈÕ Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ Ú∆ ÓÈ∞º÷ Ó≈ ˘ ÍÃ∂È≈ Á∂∫Á∂ ‘È «’ ‘∂ «Ú«Ù¡ª Á∂ √∆¬∂! ¤º‚ Á∂, ¤º‚ Á∂, «¬‘ «Ï«÷¡≈ Á∂ √Õ ˙¬∂ ◊Ú≈ Â∂ ÙπÁ≈¬∆! «’¿∞∫ «¬È∑ª «Ú⁄ ÍÙ» Úª◊»ø ¿∞Òfi «‘≈ ‘À∫ : ¤Ø«‚ ¤Ø«‚ ∂ «Ï«÷¡≈ ’∂ √»¡≈® ¿∞«fi «‘˙ ∂ Ï≈Ú ◊≈Ú «‹¿∞ «’÷À ‘«¡≈«¬˙ Í√»¡≈® (206) Ó≈«¬¡≈ Á∂ ÏøËȪ ÂØ∫ ¤∞‡’≈≈ ’∂ÚÒ ÍÃÌ» Á∂ «√ÓÈ È≈Ò ‘∆ ‘؉≈ ‘ÀÕ √Ã∆ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ≈Ó’Ò∆ ≈◊ «Ú⁄ È≈Ó «√ÓÈ «Ú⁄ ‹πÛÈ ’’∂ ÍÃ≈Í ‘ج∆ ÓÈ Á∆ ÂÏÁ∆Ò∆ ¡Â∂ √ÚÀÚ√∆’‰ Á∆ ¡Ú√Ê≈ Á≈ Úȉ ’Á∂ ‘ÈÕ ‘˜» ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È, ‹Ø ÓÈ∞º÷ ÍÃÌ» «√ÓÈ ’Á∂ ‘È, √≈Ë √ø◊«Â ¡Â∂ ◊π» Á∆ «’Í≈ √Á’≈ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª √≈∆¡ª «ÂzÙÈ≈Úª Â∂ Ìπº÷ª ÷ÂÓ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞‘ ≈ «ÁÈ ÍÃÌ» Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Òº◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈Ú ÍÃÌ» Á∂ ‘π’Óª Á∆ Í≈Ò‰≈ ’È Òº◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‘À ‘∆ «ÓÒ≈Í Á∆ «ÈÙ≈È∆ : «Âz√È≈ Ì»÷ √Ì È≈√∆® √ø ÍÃ√≈«Á ‹«Í¡≈ ¡«ÏÈ≈√∆® À«È «ÁÈ√π ÍÃÌ √∂Ú ’Ó≈È∆® ‘« «ÓÒ‰À ’∆ ¬∂‘ È∆√≈È∆® (897) «¬√ ¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ ÓÈ Á∆ «ÚÙ∂«Ú’≈ª Á∂ ÌØ◊‰ Á∆ π⁄∆ «Ó‡ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‘π‰ ÍÃÌ» ‹∆ √≈∆¡ª «¬øÁ∆¡ª Í»È Úº√ «Ú⁄ ’ «ÁøÁ∂ ‘È Â∂ «¬È∑ª ˘ «‹Ë Ò◊≈¬∆¬∂, ¿∞Ë Ò◊Á∆¡ª ‘ÈÕ «÷º⁄ØÂ≈‰ ¡’Â±Ï B@AD
¿∞µ’≈ È‘ƒ ’Á∆¡ª : √«Ì «¬øÁÃ∆¡≈ Ú«√ ’« «ÁÂ∆˙ √ÂÚøÂ≈ √≈Û≈® «‹Â∞ Ò≈¬∆¡«È «ÂÂÀ Ò◊Á∆¡≈ È‘ «÷ø‹ØÂ≈Û≈® (1097) «¬‘Ø ‘∆ ¡Ú√Ê≈ ‘À «‹√ ¡Ú√Ê≈ Á≈ «˜’ ‘˜» √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ‹Íπ ‹∆ √≈«‘Ï «Ú⁄ ’Á∂ ‘È, «’ «‹√ ÓÈ∞º÷ È∂ ÓÈ ˘ ’≈Ï» ’ «Ò¡≈ ‘À, ¿∞√ È∂ «¬√ √ø√≈ Á∆ Ï≈˜∆ «‹ºÂ Ò¬∆ ‘À, Ì≈Ú ¿∞√ Á≈ «¬√ √ø√≈ «Ú⁄ ÓÈ∞º÷≈ ‹ÈÓ ÒÀ‰≈ √ÎÒ ‘À : Ó«È ‹∆ÂÀ ‹◊π ‹∆Â∞® (‹Íπ ‹∆) ÈΩÚƒ Í≈ÂÙ≈‘∆ √≈«‘Ï √Ã∆ ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ È∂ È≈Ó-ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∆ «ÈÙ≈È∆ «¬√ ÍÃ’≈ ÎπÓ≈¬∆ ‘À : Ó≈¬∆ ÓÀ ËÈ∞ Í≈«¬˙ ‘« È≈Óπ® ÓÈ Ó∂Ø Ë≈ÚÈ Â∂ ¤±«‡˙ ’« ÏÀ·Ø «Ï√≈Óπ® 1® ‘≈¿∞® Ó≈«¬¡≈ ÓÓÂ≈ ÂÈ Â∂ Ì≈◊∆ ¿∞Í«‹˙ «ÈÓÒ «◊¡≈Èπ® ÒØÌ ÓØ‘ ¬∂‘ Í«√ È √≈’À ◊‘∆ Ì◊«Â Ì◊Ú≈È® (1186) ¿∞ÍØ’Â ¡Ú√Ê≈ «Ú⁄ «Ú⁄Á∂ ‘ج∂ ÓÈ∞º÷ Á∆ √π«Â (‹Ø«Â) ÍÃÌ» Á∆ ‹Ø«Â «Ú⁄ «ÓÒ∆ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞√ ÓÈ∞º÷ ˘ ÍÃÌ» Á∆ √Á∆Ú∆ √ø◊ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ ¡Ú√Ê≈ Á≈ «Ï¡≈È Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ È∂ «¬√ ÍÃ’≈ ’∆Â≈ ‘À : ¡Ï ¿∞ ‹≈«¬ ⁄„∂ «√øÿ≈√«È «ÓÒ∂ ‘À √≈«ø◊Í≈È∆® ≈Ó ’Ï∆≈ ¬∂’ ̬∂ ‘À ’Ø«¬ È √’À ͤ≈È∆® (969)
’Ï∆ ÓÈ∞ «ÈÓ´ Ì«¬¡≈ ‹À√≈ ◊ø◊≈ È∆π® Í≈¤À Ò≈◊Ø ‘« «ÎÀ ’‘ ’Ï∆ ’Ï∆® (1367) ÙÏÁ Á∂ ¡Ê «¬√ ÍÃ’≈ ‘È : ÍÁ ¡Ê : √Ì «’¤∞∏√≈≈ ’∞fi, √≈≈ ¡≈ÂÓ’ ¡≈ÈßÁÕ ÿ« Ó«‘∏«‘Á∂ ÿ «Ú⁄ («‡’∂ «‘ª)Õ ‡ØÒÀ∏(√π÷ Á∆) Ì≈Ò ’Á≈ ‘ÀÕ Ì«Ó∏̇’‰≈ «Ú⁄ ÍÀ ’∂Õ ÌπÒ≈‘∆∏ÌπÒ≈«‘, ’∞≈‘∂ ͬ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Í√≈Á∆∏Í√≈«Á, «’Í≈ È≈ÒÕ ¡≥«∏¡≥Á, «‘Á∂ «Ú⁄Õ ¡≥« Ï≈‘«∏ÍÃÌ» ⁄Ȫ «Ú⁄ ‹π«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ ‹◊ È≈Ò ÍÃ∂Ó Á∆ ÚÂØ∫ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈Õ √π‘∂Ò≈∏√π÷∆Õ 1Õ «fi«Ó «fi«Ó∏Óº·∆ Óº·∆ √π È≈ÒÕ √π«È∏√π‰ ’∂Õ ¡ÈÁ «ÏÈØÁ∏¡≈ÂÓ’ √π÷ ¡ÈßÁÕ ’∂Ò≈∏¡≈ÈßÁ, ÷∂Ò ÂÓ≈Ù∂Õ 2Õ √≈Ë∏◊πÕ» √πÓ«Â∏⁄ø◊∆ ¡’ÒÕ ◊πÓπ«÷∏◊π» Á∆ ÙÈ ÍÀ ’∂Õ 3Õ ‹Ò«‘∏‹«Ò ‘∆, ‹Ò «Ú⁄ ‘∆Õ ÌzÓ «’Ú≈Û≈∏̇’‰≈ Á∂ Â÷Â∂Õ ‹¿∞Ò≈ (Î≈√∆ Ò¯˜)∏ÁΩÛÁ≈, ÁΩÛ Ìº‹ ’È Ú≈Ò≈, ̇’‰ Ú≈Ò≈Õ 4Õ ¡Ê : ◊π» Á∆ «’Í≈ È≈Ò «‹È∑ª ÓÈ∞πº÷ª È∂ ¡≈͉∂ «‘Á∂ «Ú⁄ ‘∆ «‡’ ’∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ ÒºÌ «Ò¡≈ ‘À, ¿∞‘ ¡≥ ¡≈ÂÓ∂ «√ÓÈ ’Á∂ ‘ج∂ Ú∆, Â∂ ‹◊ È≈Ò ÍÃ∂Ó Á∆ ÚÂØ∫ ’Á∂ ‘ج∂ Ú∆ √Á≈ √π÷∆ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ √≈≈ ¡≈ÂÓ’ √π÷ «‘Á∂ «Ú⁄ «‡’∂ «‘‰ «Ú⁄ ‘ÀÕ Ï≈‘ ̇’‰ È≈Ò È‘ƒ «ÓÒÁ≈Õ «‹‘Û≈ ÓÈ∞º÷ Ï≈‘ √π÷ Á∆ Ì≈Ò ’Á≈ ‘À ¿∞‘ √π÷ È‘ƒ ÒºÌ √’Á≈Õ
¡«‹‘∂ ÓÈ∞º÷ ª ̇’‰≈ «Ú⁄ ÍÀ ’∂ ’∞≈‘∂ ͬ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ 1Õ «‹Ú∂∫ Óº·∆ Óº·∆ Ú÷≈ ‘πøÁ∆ ‘À Â∂ ¿∞‘ ËÂ∆ «Ú⁄ «√ø‹Á∆ ‹ªÁ∆ ‘À, «ÂÚ∂∫ ‹Á º’ ¡≈ÂÓ’ ¡‚ØÒÂ≈ Á∆ ‘≈Ò «Ú⁄ È≈Ó-¡≥«ÓàÁ∆ Ë≈ √«‘‹∂ √«‘‹∂ Ú∑Á∆ ‘À, ÂÁØ∫ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÓÈ ◊π» Á≈ ÙÏÁ (ÍÃÌ» Á∂ ◊π‰ª Á∆ «Ú⁄≈) √π‰ ’∂ ¿∞√ ¡≥«ÓÃÂË≈ ˘ ̓Á≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ¡≈͉∂ ¡≥Á «‡’≈¬∆ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÂÁØ∫ ‘ Ú∂Ò∂ ¡≈ÂÓ’ ¡ÈßÁ Ó≈‰Á≈ ‘À, √Á≈ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ «ÓÒ≈Í Á≈ √π÷ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ 2Õ ÍÃÌ» «√ÓÈ Á∆ Ï’Â È≈Ò ‹ÈÓ ‹ÈӪª Á≈ «Ú¤«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‹∆Ú ÍÃÌ» ⁄Ȫ È≈Ò «ÓÒ≈Í ‘≈√Ò ’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Á≈ πº÷≈ ‘Ø ⁄πº’≈ ÓÈ ◊π» Á∆ «’Í≈ È≈Ò «Í¡≈-√ È≈Ò Â ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ◊π» Í≈√Ø∫ ‹ÁØ∫ ÓÈ∞º÷ √Ã∂Ù‡ Ӻ ÒÀ∫Á≈ ‘À ª ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ È≈Ó «√ÓÁ≈ ‘ÀÕ ◊π» Á∆ ÙÈ «Í¡ª ‹∆Ú Á≈ ÍÓ≈ÂÓ≈ È≈Ò «ÓÒ≈Í ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ 3Õ ‘∂ È≈È’! ¡≈÷∏(◊π» Á∂ √ÈÓπ÷ ‘Ø ’∂ «√ÓÈ ’∆«Â¡ª ÓÈ∞º÷ Á∂) ̇’‰≈ »Í Â÷Â∂ (π’≈Ú‡ª) «‹È∑ª ’’∂ «¬‘ ÓÈ Ì‡’Á≈ «ÎÁ≈ ‘À, ÷πºÒ∑ ‹ªÁ∂ ‘È, π’≈Ú‡ª Á» ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘È Â∂ ÓπÛ ÓÈ∞º÷ Ó≈«¬¡≈ Á∂ «Íº¤∂ ÁΩÛ Ìº‹ ’È Ú≈Ò∂ √πÌ≈¡ Ú≈Ò≈ È‘ƒ «‘øÁ≈Õ «‹Ú∂∫ ÈÁ∆ ¡≈«Á’ Á∂ Í≈‰∆ Á∆ Ò«‘ ¿∞√ ÈÁ∆ «Ú⁄Ø∫ ¿∞Ì ’∂ ÓπÛ ¿∞√ Í≈‰∆ «Ú⁄ ‘∆ Ò ‹ªÁ∆ ‘À «ÂÚ∂∫ ◊π» Á∆ ÙÈ ÍÀ ’∂ «√ÓÈ ’È È≈Ò ÓÈ∞º÷ Á∆ √π«Â ‹Ø«Â ÍÃÌ» Á∆ ‹Ø«Â «Ú⁄ «ÓÒ∆ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ
«√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ Á∂ ÏÀ∫’ ¡’≈¿±∫‡ ÈßÏ ’∞fi √’Òª/Í≈·’ª ˘ ‘Àµ‚-¡≈«¯√ Á∂ ¡’≈¿±∫‡ «Ú⁄ ÍÀ√∂ ‹Ó∑ª ’Ú≈¿∞‰ √Ó∂∫ HDFC ÏÀ∫’ ÚÒØ∫ Í∂Ù≈È∆ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ÏÀ∫’ Á∆¡ª ’¬∆ Ïê⁄ª Cash ‹Ó∑ª ’ ÒÀ∫Á∆¡ª ‘È Â∂ ’¬∆ Ïê⁄ª ‹π¡≈Ï Á∂ «ÁøÁ∆¡ª ‘È «’ Cash ‹Ó∑ª È‘ƒ ‘Ø √’Á≈, Cheque ‹Ó∑ª ’Ú≈˙Õ «¬√ √Óº«√¡≈ Á≈ ‘ºÒ ’º„‰ Ò¬∆ H.D.F.C. ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÁØ ‘Ø ÏÀ∫’ª, «‹È∑ª Á≈ Ú∂Ú≈ ‘∂·ª «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, «Ú⁄ ¡≈Í ‹∆ ÍÀ√∂ ‹Ó∑ª ’Ú≈ √’Á∂ ‘ØÕ
ÏÀ∫’ Á≈ È≈Ó
¡’≈¿»∫‡ ÈßÏ
1. ICICI Bank
00 170 103 0934
Feroze Gandhi Market, Ludhiana
2. State Bank of Patiala
651 456 23904
Saban Bazar Ludhiana
3. HDFC
134 11 0000 63856
Gill Road, Miller Ganj, Ludhiana.
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
6
Ϫ⁄
¡’Â±Ï B@AD
√Ú≈Ò? ‹Ú≈Ï √Ú≈Ò : Á∂√∆ Ó‘∆«È¡ª Á∆¡ª Â∆’ª «Ú⁄ √πÁ∆ ‹ª ÚÁ∆ «Ò«÷¡≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª (√πÁ∆ Â∂ ÚÁ∆) Á≈ ¡Ê ’∆ ‘À? ∏¡ÚÂ≈ «√øÿ, ¡≥«ÓÃÂ√
‹Ú≈Ï : Á∂√∆ Ó‘∆È∂ ÁØ Â∑ª Á∂ ‘È; «¬’ √»‹∆ Ó‘∆È∂ (√Ω Ó≈√) ¡Â∂ Á»‹∂ ⁄øÁ Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò Ï‰≈¬∂ Ó‘∆È∂ (⁄øÁÓ≈√)Õ (¿) √»‹∆ Ó‘∆È≈ ‘ √ø◊êÁ ˘ ¡øÌ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ «ÁÈ √»‹ «¬’ ≈Ù∆ (Ó∂÷, «ÏÃ÷, «ÓÊÈ, ’’ ¡≈«Á’) ÂØ∫ Á»‹∆ ≈Ù∆ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ’Á≈ ‘ÀÕ «‹øÈ≈ «⁄ √»‹ «¬’ ≈Ù∆ «Ú⁄ «‘øÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ «¬’ √»‹∆-Ó‘∆È≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ BI ÂØ∫ CB «ÁȪ Á≈ ‘πøÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬√ «Ú⁄ ’ج∆ √πÁ∆ ‹ª ÚÁ∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ (¡) ⁄øÁ-Ó≈√ : ⁄øÁ Ó≈√ C@ «ÁȪ Á≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ AE «ÁÈ ⁄≈ȉ≈ ͺ÷ ¡Â∂ AE «ÁÈ ‘È∂≈ ͺ÷Õ ⁄≈ȉ∂ ͺ÷ ˘ “√πÁ∆” ¡≈÷Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ Óº«√¡≈ (¡Ó≈Ú√) Á∂ ¡◊Ò∂ «ÁÈ (√πÁ∆ 1) ÂØ∫ ¡øÌ ‘Ø ’∂ Í»ÈÓ≈Ù∆ (√πÁ∆ 15) º’ Á≈ √Óª ‘ÀÕ ‘È∂∂ ͺ÷ ˘ “ÚÁ∆” ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ Í»ÈÓ≈Ù∆ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ «ÁÈ (ÚÁ∆ 1) ÂØ∫ ¡øÌ ‘Ø ’∂ Óº«√¡≈ (ÚÁ∆ 15) º’ Á≈ √Óª ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ⁄øÁ Ó≈√ √πÁ∆ 1 ÂØ∫ ÚÁ∆ 15 º’ ‹ª ÚÁ∆ 1 ÂØ∫ √πÁ∆ 15 º’ (’∞ºÒ 30 «ÁȪ/«ÂºÊª) Á≈ «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ È؇ : A. Óº«√¡≈ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ⁄øÁ «ÏÒ’∞Ò «Ú÷≈¬∆ È‘ƒ «ÁøÁ≈Õ «¬√ ÂØ∫ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ÂØ∫ ⁄øÁ ÊØÛ∑≈-ÊØÛ∑≈ Úˉ≈ («Á÷≈¬∆ Á∂‰≈) ¡øÌ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ Í»ÈÓ≈Ù∆ Ú≈Ò∂ «ÁÈ Í»≈ ⁄øÁ «Ú÷≈¬∆ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª AE «ÁȪ ˘ “⁄≈ȉ≈ ͺ÷” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ ¿∞Ò‡ Í»ÈÓ≈Ù∆ Á∂ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ÂØ∫ ⁄øÁ ÿ‡‰≈ Ùπ» ‘πøÁ≈ ‘À ¡Â∂ Óº«√¡≈ ˘ «ÏÒ’∞Ò «Á÷≈¬∆ È‘ƒ «ÁøÁ≈Õ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª AE «ÁȪ ˘ “‘È∂≈ ͺ÷” ¡≈÷Á∂ ‘ÈÕ B. Í«‘Òª ◊πÍπÏ ⁄øÁ-Ó≈√ Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ ÓÈ≈¬∂ ‹ªÁ∂ √È, «¬√ Ò¬∆ √πÁ∆/ÚÁ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ √∆Õ «Î ÙÃØ. ◊π. ÍÃ. ’Ó∂‡∆ ÚÒØ∫ B@@C Á∆ ÚÀ√≈÷∆ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
ÂØ∫ “È≈È’Ù≈‘∆ ’À¶‚” Ò≈◊» ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ «‹√ È≈Ò ÚÁ∆/√πÁ∆ Á≈ ⁄º’ ıÂÓ ‘Ø «◊¡≈ √∆Õ Í ÙÃØÓ‰∆ ’Ó∂‡∆ ÚÒØ∫ ‘∆ ¿∞√ ˘ «Î ◊Ò „ø◊ È≈Ò √ØË ’∂ √øÈ B@A@ «Ú⁄ «Ï’Ó∆ √øÓ È≈Ò Ò◊‚ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¡√ƒ «¬√ «Ú⁄≈ Á∂ Íπ˜Ø ‘≈Ó∆ ‘ª «’ ◊πÍπÏ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ «Á‘≈«Û¡ª Á∆¡ª Â∆’ª «È√«⁄ ‘؉∆¡ª ˜»∆ ‘È Â∂ ’ΩÓ ˘ “ÚÁ∆”, “√πÁ∆” Á∂ ◊∂Û «Ú⁄ È‘ƒ Í≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ √Ú≈Ò : ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ ’¬∆ ¡º÷ª ˘ ÁØ-ÁØ Ó≈Â≈Úª Òº◊∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È, «‹Ú∂∫ ¡È«ÁÈ∞Ø, Â∞Ø‘∆, ‹πØ¡≈È∆ ¡≈«Á «Ú⁄Õ «¬‘ ÁØÚ∂∫ Ó≈ª «¬’Ø √Ó∂∫ «’Ú∂∫ ¿∞⁄≈∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘È? ∏«√ÓÈ‹∆ «√øÿ, «ÁºÒ∆ ’À∫‡
‹Ú≈Ï : «‹È∑ª ¡º÷ª ˘ ÁØ Ó≈ª Òº◊∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È, ¿∞È∑ª ”⁄Ø∫ ¿∞⁄≈È ’∂ÚÒ «¬’ Ó≈Â≈ Á≈ ‘∆ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ ÁØ Ó≈Â≈Úª «Ú⁄Ø∫ «¬º’ ÙÏÁ Á∂ √‘∆ »Í ˘ ÍÃ◊‡ ’È Ò¬∆ Ò≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ Á»‹∆ Ó≈Â≈ Â∞’ Á∂ Ú˜È ¡Ê≈ ’≈«Ú-ÂØÒ ˘ Í»≈ ’È Ò¬∆ Ò≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ¿∞⁄≈È √Ó∂∫ «¬√ Ú˜È Í»≈ ’È Ú≈Ò∆ Ó≈Â≈ Á∆ ‘∆ ÚÂØ∫ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ ‘∂· «Ò÷∆ ¿∞Á≈‘‰ ÂØ∫ «¬‘ ◊ºÒ √ͺه ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ ÁØ Ó≈Â≈Úª Ú≈Ò∆¡ª ’∞fi Â∞’ª ‘È : (A) √‘√ ÂÚ ÈÀÈ ÈÈ ÈÀÈ ‘«‘ ÂØ«‘ ’¿∞ √‘√ Ó»«Â ÈÈ≈ ¬∂’ Â∞Ø‘∆® (13) (B) ‘« ⁄‰ ’ÚÒ Ó’øÁ ÒØ«Ì ÓÈØ ¡È«ÁÈ∞Ø ÓØ«‘ ¡≈‘∆ «Í¡≈√≈® (13) (C) ≈‹ «ÓÒ’ ‹ØÏÈ «◊Ñ √ØÌ≈ (379) »ÍÚøÂ∞ ‹πØ¡≈È∆® (D) √≈¬∆ √πØ‘≈◊«‰ È≈È’≈ (400) ‹Ø Ì≈‰∆ ’Â≈« ∆® (E) ÍÃÌ «’Í≈Ò Á«¬¡≈Ò ◊Øπ«ÏøÁ® (866)
¿∞ÍØ’Â Â∞’ Èß: A, B, C «Ú⁄ ÙÏÁ ÂØ∞‘∆, ¡È«ÁÈ∞Ø ¡Â∂ ‹πØ¡≈È∆ Ó»Ò »Í «Ú⁄ ¡Ω∫’Û ( π) È≈Ò «Ò÷∂ ‹ªÁ∂ ‘È, Í Â∞’ª Á≈ Ú˜È (’≈«Ú-ÂØÒ) Í»≈ ’È Ò¬∆ ‘ØÛ∂ ( Ø) Á≈ ¿∞⁄≈È ’È Ò¬∆ √ø’∂ 7
«ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬È∑ª Á≈ ÙπºË ¿∞⁄≈È ÂØ‘∆, ¡È«ÁÈØ ¡Â∂ ‹Ø¡≈È∆ ‘ØÛ∂ È≈Ò ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ Â∞’ Èß: D ¡Â∂ E «Ú⁄ ÙÏÁ √πØ‘≈◊«‰ ¡Â∂ ◊πØ«ÏøÁ Á≈ √‘∆ »Í ‘ØÛ∂ È≈Ò ‘À Í Â∞’ª Á≈ Ú˜È Í»≈ ’È Ò¬∆ ÙπºË ¿∞⁄≈È ¡Ω∫’Û È≈Ò √π‘≈◊‰ ¡Â∂ ◊π«ÏøÁ ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ È؇ : ¿∞ÍØ’Â ¿∞Á≈‘‰ ÂØ∫ «¬‘ Ú∆ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ‘À «’ ÁØ-Ó≈Â∂ ÙÏÁ «‹Ú∂∫ «Ò÷∂ ‘È, ¿∞È∑ª Á≈ ¿∞⁄≈È ¿∞Ú∂∫ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ √Ú≈Ò : ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ «’Â∂-«’Â∂ ¡È‘Á-È≈Á ‹ª ¡È‘Á ÙÏÁ Ú‹≈¿∞‰ Á∆ ◊ºÒ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ «¬‘ ¡È‘Á È≈Á/ÙÏÁ ª ‹Ø◊ Ó È≈Ò √øÏøË ‘È, «Î ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ «¬È∑ª Á≈ ’∆ ¡Ê ‘À? ∏«ÙÚÁ∂Ú «√øÿ, ‹ÏÒÍπ
‹Ú≈Ï : ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ Íπ≈ÂÈ Ë≈«Ó’ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ («‘øÁ» ËÓ, «¬√Ò≈Ó, ÔØ◊ Ó ¡≈«Á) È≈Ò √ÏøË ’¬∆ ÙÏÁ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ Í ◊π» √≈«‘Ï È∂ ¿∞È∑ª ˘ ÈÚ∂∫ (◊πÓ«Â Ú≈Ò∂) ¡Êª «Ú⁄ ګ¡≈ ‘À; «‹Ú∂∫ Óπ’Â∆, √Ú◊-È’, Í»‹≈, Â∆Ê, È≈Ó ‹Í‰≈, Á«¬¡≈, Á≈È, ‹Í, ÂÍ, √ø‹Ó ¡≈«ÁÕ ◊π» √≈«‘Ϫ È∂ ª «‘øÁ» Á∂ګ¡ª Á∂ È≈Úª ˘ «È≈’≈ ÍÃ̱ Ò¬∆ Ú∆ ګ¡≈ ‘À; «‹Ú∂∫ ≈Ó, Ï√πÁ∂Ú, Óπ≈∆, ◊ØÚËÈ, Ï∆·∞Ò, ÓËπ√»ÁÈ, Á≈ÓØÁ, Ó≈ËÚ, ⁄Â∞Ìπ‹ (ÏÑÓ≈)...... ¡≈«ÁÕ ◊πÓ«Â «Ú⁄ ÓÈ∞÷ º ≈ ‹∆ÚÈ Á≈ ÓÈØÊ ÍÃÌ» È≈Ò «¬’-«Ó’ ‘؉≈ Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘À, «‹√ Á≈ √≈ËÈ ‘À È≈Ó ‹Í‰≈, È≈Ó «√ÓÈÕ «ÚË∆ ‘À∏¡’≈Ò Íπ÷ Á∆ «√¯Â-√≈Ò≈‘ ’È∆, Ú«‚¡≈¬∆¡ª Á∆ «Ú⁄≈ ’È∆, ◊π‰ ◊≈¿∞‰∂, ◊π‰ª Á≈ «⁄øÂÈ ’È≈Õ «¬øfi ’È È≈Ò ÍÃÌ» Á∂ ◊π‰ ÓÈ∞º÷ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ Úº√ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿∞√ Á∆ √Ø⁄‰∆ Á≈ Ì≈◊ ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ◊π‰ª Á∆ √Ó≈ÈÂ≈ ‘؉ È≈Ò ÓÈ∞º÷ Á∆ ÍÃÌ» È≈Ò √ªfi ÍÀ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‹Íπ ‹∆ √≈«‘Ï «Ú⁄ ◊π» È≈È’ Í≈ÂÙ≈‘ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ ¡≥«ÓàÚ∂Ò≈ ÍÃÌ» Á∂ È≈Ó ‹Í‰ Á≈ Ú∂Ò≈ ‘À ¡Â∂ ¡’Â±Ï B@AD
È≈Ó ‹Í‰≈ ‘À∏Ú«‚¡≈¬∆¡ª Á∆ «Ú⁄≈ ’È∆ : ¡≥«ÓàÚ∂Ò≈ √⁄π È≈¿∞ (Í¿∞Û∆ 4) Ú«‚¡≈¬∆ Ú∆⁄≈π® «¬√ √ÏøË «Ú⁄ √«Â◊πª Á∂ ’∞fi ‘Ø Ï⁄È ‘È : ∏ È≈È’π ¡≈÷À ¬∂‘π Ï∆⁄≈π® «√ÎÂ∆ ◊ø„π ÍÚÀ ÁÏ≈«® (143) ∏ √≈⁄∆ Ï≈‰∆ √»⁄≈ ‘Ø«¬® ◊π‰ Â∂ È≈Óπ Í≈Í«Â ‘Ø«¬® (361) ∏ √Á≈ ¡Èß«Á ‘«‘ «ÁÈπ ≈Â∆ ◊π‰ ’«‘ ◊π‰∆ √Ó≈Ú«‰¡≈® (122) (◊π‰∆∏◊π‰ª Á≈ Ó≈Ò’, Ú≈«‘◊π») ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ ÍÃÌ»-«ÓÒ≈Í Á∆ ¡Ú√Ê≈ Á∂ ¡ÈßÁ ˘ ÓÈ «Ú⁄ ÚË≈¬∆ Á∂ Ú≈‹∂ Úº‹‰ ‹ª ¡È‘Á È≈Á Úº‹‰/ √π‰≈¬∆ Á∂‰ È≈Ò ÂÙÏ∆‘ (Â∞ÒÈ≈) «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ÔØ◊∆ Á∆ √≈ËÈ≈ Á≈ ‡∆⁄≈ “¡È‘Á È≈Á” √π‰È≈ ‘À, ‹Á«’ «√º÷ Á∂ È≈Ó-«√ÓÈ Á≈ ‡∆⁄≈ Ú≈«‘◊π» È≈Ò «ÓÒ‰≈ ‹ª ¡Ì∂Á ‘؉≈ ‘ÀÕ «¬√ “«ÓÒ≈Í Á≈ ¡ÈßÁ” ‘∆ «√º÷ Ò¬∆ ¡È‘Á È≈Á ‘À : ÍÃÌ ’À «√Ó«È ¡È‘Á fiπÈ’≈® √π÷π ÍÃÌ «√ÓÈ ’≈ ¡≥Âπ È Í≈®
«¬’ Í≈Ò’∆ «Ú⁄ ÁØ √»Í ÍÃ’≈Ù ’È∂ ¡Â∂ «¬’Ø √Ó∂∫ ÁØ ¡÷≥‚ Í≈· º÷‰∂ «’√ Â∑ª Ú∆ ÔØ◊ ·«‘≈¬∂ È‘ƒ ‹≈ √’Á∂Õ «¬‘ «¬’ ◊Ò ∆ ‘À, ‹Ø ’∂ÚÒ ÚË∂∂ Ó≈«¬¡≈ Á∆ ’Ó≈¬∆ Ò¬∆ ÂØ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ ª ◊πÓ«Â Á∆ √Øfi∆ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ ‘À ª «’ «√º÷ √ø◊ª ◊π¿∞ÍÁ∂Ùª ˘ √Ófi ’∂ ¿∞È∑ª ÓπÂ≈Ï’ ‹∆ÚÈ «ÏÂ≈ √’‰Õ ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ Í≈ÚÈ Ï⁄È ‘À : √∂Ú’ «√÷ Í»‹‰ √«Ì ¡≈Ú«‘ √«Ì ◊≈Ú«‘ ‘« ‘« ¿±ÂÓ Ï≈È∆® ◊≈«Ú¡≈ √π«‰¡≈ «ÂÈ ’≈ ‘« Ê≈«¬ Í≈ÚÀ «‹È √«Â◊π ’∆ ¡≈«◊¡≈ ≤ √«Â √«Â ’« Ó≈È∆® (ËÈ≈√∆, Ó: 4, 669)
√Ú≈Ò : √≈‚∂ Ù«‘ Á∂ «¬’ ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ «¬’Ø Í≈Ò’∆ «Ú⁄ ÁØ ¡÷≥‚ Í≈· √≈«‘Ï «¬’º·∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ √ø◊ª È∂ Ì≈Ú∂∫ «ÚØË ’∆Â≈ Í ◊πÁπ¡≈∂ Á∂ √’ºÂ È∂ «’‘≈ «’ «¬√ Â∑ª ’È≈ ◊Ò ȑƒ «’¿∞∫«’ Í∂‘ØÚ≈ ‚∂∂ «Ú⁄ ¡’√ «¬Ú∂∫ ‘∆ ¡÷≥‚ Í≈· º÷∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’∆ ◊πÓ«Â ÓÔ≈Á≈ ¡È∞√≈ «¬ø‹ ’È≈ ·∆’ ‘À?
√Ø ◊πÏ≈‰∆ ˘ ◊≈¿∞‰, √π‰È Â∂ Í≈· ’È Á≈ ¿∞√∂ «Ú¡’Â∆ ˘ Ò≈Ì ‘πøÁ≈ ‘À, ‹Ø ◊πÏ≈‰∆ Á∂ ‘π’Óª ˘ Ó≥ÈÁ≈ ‘À; Ì≈Ú ¿∞È∑ª ÓπÂ≈«Ï’ ‹∆ÚÈ «‹¿±∫Á≈ ‘ÀÕ √Ø Ó‘ºÂÂ≈ Ï‘πÂ∂ Í≈· √π‰È Á∆ È‘ƒ, «¬’Ø Í≈· √π‰ ’∂ ¿∞√ ˘ ÓÈ «Ú⁄ Ú√≈¿∞‰ Á∆ ‘ÀÕ Í≥Ê ÍÃÚ≈«‰Â «√º÷ «‘ ÓÔ≈Á≈ Á≈ Ú∆ «¬‘∆ ¡≈Á∂Ù ‘À «’ ““√ø◊«Â «Ú⁄ «¬’ √Ó∂∫ «¬’Ø ‘∆ ◊ºÒ ‘؉∆ ⁄≈‘∆¬∂∏’∆ÂÈ ‹ª ’Ê≈, Ú«÷¡≈È ‹ª Í≈·Õ”” «¬√ ¡≈Á∂Ù ÓπÂ≈Ï’ Ú∆ «¬’ √Ó∂∫ «¬’ ‘∆ ¡÷≥‚ ‹ª √«‘‹ Í≈· ‘∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ÍÃÏøË’ √º‹‰ Ó≈«¬¡≈ Á∂ Ò≈Ò⁄ «Ú⁄ «¬’Ø √Ó∂∫ «¬’ ÂØ∫ ÚË∆’ Í≈· º÷ «ÁøÁ∂ ‘È, ‹Ø «’ ·∆’ È‘ƒÕ √Ú≈Ò : ◊πÏ≈‰∆ Á∆ Â∞’ “Ì◊ Â∂À ÓÈ Ì≈ÚÁ∂” Á≈ ¡Ê Áº√Ø ¡Â∂ ÙπºË ¿∞⁄≈È Ú∆ Áº√ÕØ
∏◊Ø«ÏøÁ «√øÿ Â∂ √≈Ê∆, ‘«¡≈‰≈ ÍêÂ
∏ÍÃ∆ ÓØ«‘øÁ «√øÿ, Ó≥πϬ∆
‹Ú≈Ï : «¬’ ‘≈Ò ‹ª ’Ó∂ «Ú⁄ ’∂ÚÒ «¬’ ‘∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á≈ ÍÃ’≈Ù ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À, «’¿∞∫«’ «¬’ √Ó∂∫ «¬’ ʪ ‘∆ Í≈· ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ ‹∂ «¬’º·∂ Í≈· ’∆Â∂ ‹≈‰◊∂ ª Í≈· Á∆ √Ófi È‘ƒ ¡≈ √’∂◊∆Õ ‹∂ Í≈· «¬’ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ÂØ∫ ‘ØÚ∂, Â∂ ‘ØȪ Ï∆Ûª Á∂ Í≈·∆ Ó≥»‘ «Ú⁄ ‘∆ Í≈· ’È ‹ª «√Î ÓÈ «Ú⁄ ‘∆ ÍÛ∑∆ ‹≈‰ ª ¿∞√ Á≈ √ø◊ ˘ ’ج∆ Ò≈Ì È‘ƒÕ «¬√ Ò¬∆ «¬’ ’Ó∂ «Ú⁄ «¬’ ‘∆ Ï∆Û ÂØ∫ Í≈· ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
‹Ú≈Ï : ¡Ê ‘È : ‘∂ Ú≈«‘◊π»! Ì◊Â-‹È Â∂∂ ÓÈ ˘ ⁄ø◊∂ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ ’¬∆ «◊¡≈È∆ ¡Ê «¬‘ Ú∆ ’Á∂ ‘È∏ Â∂∂ Ì◊Â; ÓÈ ˘ ⁄ø◊∂ Ò◊Á∂ ‘È, ‹Ø «’ ·∆’ È‘ƒ «’¿∞∫«’ ◊πÏ≈‰∆ «Ú¡≈’‰ ¡È∞√≈ “Â∂À” Á≈ √øÏøË “ÓÈ” È≈Ò ‘À “Ì◊” È≈Ò È‘ƒÕ «Ï√≈Ó “Ì◊” ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘À, “Â∂À” ÂØ∫ Ï≈¡Á È‘ƒÕ √Ú≈Ò : ‘∂· «Ò÷∆¡ª Â∞’ª Á∂ ¡Ê Áº√ØÕ «¬‘ Ú∆ Áº√Ø «’ «¬È∑ª «Ú⁄Ò≈ ÒΘ √≈ËÈ ‘À ‹ª √≈ ËÈ :
(◊¿∞Û∆, √π÷ÓÈ∆, Ó: 5, 263)
◊πÓ«Â ≈Óπ ‹ÍÀ ‹Èπ Í»≈® «ÂÂ∞ ÿ‡ ¡È‘ Ï≈‹∂ ±≈® (◊¿∞Û∆, Ó: 1, 228)
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
8
«¬¡≈‰∆ Ï≈Ò∆ «’¡≈ ’∂ ‹≈ ËÈ ’øÂ È Ì≈ÚÀ® ’‰ ÍÒ≈‘ ’∂ Ï‘πÂ∂∂ √≈ ËÈ Ó‘´ È Í≈ÚÀ® ∏¡ÓÈÍÃ∆ ’Ω, Ù≈‘Á≈
‹Ú≈Ï : √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ ¡≥’ 722 ”Â∂ Á‹ «¬√ Â∞’ Á∂ ¡Ê ‘È : ¡‰‹≈‰ ‹∆Ú «¬√Â∆ («¬¡≈‰∆ Ï≈Ò∆) ’∆ ’ √’Á∆ ‘À ‹∂ ¿∞‘ ‹∆Ú«¬√Â∆ (√≈ ËÈ) ÍÃÌ»-ÍÂ∆ ˘ ⁄ø◊∆ ‘∆ È≈ Òº◊? ∂ ¡«‹‘∆ ‹∆Ú-«¬√Â∆ Ì≈Ú∂∫ «’øÈ∂ ‘∆ ÂÒ∂ (’‰ ÍÒ≈‘) ͬ∆ ’∂, ¿∞‘ ÍÃÌ» ÍÂ∆ Á≈ «‡’≈‰≈ (Ó‘Ò) È‘ƒ ÒºÌ √’Á∆Õ Á»‹∆ Â∞’ «Ú⁄ “√≈ ËÈ” ¿∞⁄≈È ·∆’ ‘À, «‹√ Á≈ ¡Ê ‘À∏¿∞‘ ‹∆Ú «¬√Â∆Õ √Ú≈Ò : ‹Ï ‘∆ «√¡≈π «√øÿ ’¿∞ ÷≈«¬® λ«Ò ‘∆ √◊Ò∆ ÏÈ≈«¬® «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «√¡≈π Á≈ ¡Ê «◊ºÁÛ ’∆Â≈ ‘À, ÍÃø± «◊ºÁÛ Âª Ù∂ ˘ ÷≈ È‘ƒ √’Á≈, √Ø «¬È∑ª Â∞’ª Á∂ ¡Ê √ͺه ’ØÕ ∏¡«ÁÓÈ «√øÿ, ≈«¬Ï∂Ò∆
‹Ú≈Ï : «¬‘ Â∞’ª √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á∂ ¡≥’ 1161 ”Â∂ Á‹ ‘È ¡Â∂ Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ Á∆¡ª ¿∞⁄≈È ’∆Â∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ «¬ºÊ∂ «√¡≈π ¡Â∂ «√øÿ √ø’∂Â’ ÙÏÁª (ÍÃÂ∆’ª) Á∂ ÂΩ ”Â∂ ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «√¡≈ “«ÈÓÃÂ≈” ¡Â∂ «√øÿ “‘ø’≈” Á≈ Ì≈Ú ÍÃ◊‡ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Â∞’ª «Ú⁄ «¬‘ √Ófi≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘À «’ ‹∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ ¡≥Á ‘ø’≈ ‘ØÚ∂ ª ’ج∆ ◊π‰ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ Ú∆ ‘ø’≈ Á∂ ’≈È ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‹∂ «ÈÓÃÂ≈ ¡≈ ‹≈Ú∂ ª «¬√ È≈Ò ‘ø’≈ Ú∆ ıÂÓ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‘Ø ◊π‰ Ú∆ ÍÃÎπºÒ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞ÍÒ∆¡ª Â∞’ª ÂØ∫ Í«‘Òª ÁØ Â∞’ª «¬√ ÍÃ’≈ ‘È : ‹Ï Ò◊π «√øÿπ ‘À ÏÈ Ó≈«‘® ÂÏ Ò◊π ÏÈ∞ λÒÀ ‘∆ È≈«‘® «¬È∑ª ⁄Ω‘ª Â∞’ª ˘ «ÓÒ≈ ’∂ ¡Ê «¬√ Â∑ª ωÁ∂ ‘È : ‹ÁØ∫ º’ «¬√ «‘Á∂ (»Í) ‹ø◊Ò «Ú⁄ ‘ø’≈ (Ù∂) «‘øÁ≈ ‘À, ÂÁ º’ «¬‘ «‘Á≈-ÎπÒÚ≈Û∆ ÎπºÒÁ∆ È‘ƒ («‘Á∂ «Ú⁄ ’ØÓÒ ◊π‰ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘πÁ ø )∂ Õ Í ‹ÁØ∫ «ÈÓÃÂ≈ (»Í∆ «◊ºÁÛ) ‘ø’≈ (Ù∂) ˘ ÷≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª («‘Á∂ Á∆ √≈∆) ÏÈ√ÍÂ∆ ˘ ÎπºÒ Òº◊ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡’Â±Ï B@AD
Í≈·’ «Ò÷Á∂ ‘È... Í≥Ê È≈ ‘≈ ÂØ Â∂≈ ◊ÃøÊ ’Ω‰ Ó≈ÈÀ◊Ø «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆ Ó≈«√’ ͺ Á∂ «Í¤Ò∂ Ó‘∆«È¡ª «Ú⁄ ¡≈Í Á∂ «Ò÷∂ ‘ج∂ ÁØÚ∂∫ √øÍ≈Á’∆ “Í≥Ê È≈ ‘≈ ÂØ Â∂≈ ◊ÃøÊ ’Ω‰ Ó≈ÈÀ◊Ø” ¡Â∂ “¡’≈Ò Âı ӑ≈È ‘À, Í....” «ÁÒ ˘ fiø‹ØÛ ’∂ º÷ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Ó∂∂ ◊πÍπÚ≈√∆ «ÍÂ≈ ‹∆ ‹Ê∂Á≈ ÏÒÚø «√øÿ Ï≈◊Ú≈ÈÍπ∂ Ú≈Ò∂ ’«‘øÁ∂ √È «’ «√º÷∆ ’∂√ª √Ú≈√ª È≈Ò ‘∆ «È̉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ ¡≈Í √À∫‡Ò Ó≈fi≈ Á∆Ú≈È Á∂ ÓÀ∫Ï √È, ‹ÀÂØ Á∂ ÓØ⁄∂ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂ √È ¡Â∂ ◊π» ’∂ Ï≈◊ Á∂ ÓØ⁄∂ «Ú⁄ Ú∆ ’øÓ ’Á∂ ‘∂ √ÈÕ ⁄Ø∆ «¤Í∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∂ ¡≥Á ≈ÙÈ Í‘πø⁄ªÁ∂ √È ¡Â∂ ¤≈¤∆ Íπ«Ò√ Ú≈«Ò¡ª Á∆¡ª ‚ª◊ª Ú∆ ÷≈Ë∆¡ªÕ «ÍÂ≈ ‹∆ ’º‡Û ¡’≈Ò∆ √ÈÕ ‹Ø ’∞Ï≈È∆¡ª ¡’≈Ò∆¡ª È∂ ËÓ Â∂ ÓπÒ’ Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Ò¬∆ ’∆Â∆¡ª, ¿∞‘ ÁπÈ∆¡ª Á∂ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄ √πÈ«‘∆ ¡º÷ª «Ú⁄ ¡≥«’ ‘ÈÕ «¬È∑ª ’∞Ï≈È∆¡ª Á∂ «Íº¤∂ ¡√Ò ‹˜Ï≈ ª «√º÷∆ √«Í‡ Á≈ ‘∆ √∆Õ ¡’≈Ò∆ Á≈ ÓÂÒÏ ‘∆ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ◊π» ’≈ «√º÷ ‘À, «‹√ Á∆ Á√Â≈ È∆Ò∆ ‘À ¡Â∂ ‘ √Ó∂∫ «‘ «Ú⁄ Íͺ’ ‘ÀÕ Ó∂∆ ‡zª√Î Í«‡¡≈Ò∂ ÂØ∫ ¡≥«ÓÃÂ√ ’Ú≈¿∞‰ Ú≈√Â∂ «ÍÂ≈ ‹∆ «ÁºÒ∆ ◊¬∂ ª Ó∂∂ ‹∆‹≈ ‹∆ ’«‘‰ Òº◊∂ «’ «ÍÂ≈ ‹∆ ‹∂ Â∞√ƒ «⁄º‡∆ ͺ◊ ÏøÈ∑ ÒÚØ Âª ⁄ø◊≈ ‘ÀÕ «ÍÂ≈ ‹∆ Á≈ ‹Ú≈Ï √∆∏ÏÁÒ∆ Ï∂Ùº’ È≈ ‘ØÚ∂, «¬‘ È∆Ò∆ ͺ◊ È‘ƒ ÏÁÒ √’Á∆Õ ¡º‹ ‹Á Í≥Ê Á∆ Ú≈Û ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂ Óπ„Ò∂ «‘ ÓÔ≈Á≈ Á∂ ¡√»Ò ‘∆ ÂØÛ «ÁºÂ∂, «¬‘ «√º÷ª Á∆ ‹Ó≈ ‘∆ È≈ ‘∆ ª Í≥Ê’ «’√ ˘ ’‘∆¬∂? Í≥‹≈Ï∆ √»Ï∂ Á∆¡ª Ï⁄ÍÈ «Ú⁄ Ú∂÷∆¡ª Ú≈Á≈ª ¡º÷ª Á∂ ¡º◊∂ ¡≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘È «’ «’√ Â∑ª ‹¨√ ¿∞µÍ «¬º‡ª √πº‡∆¡ª ◊¬∆¡ª, ‚ª◊ª ÍÀ∫Á∆¡ª √ÈÕ Ó≈Â≈ ‹∆ Ú∆ ’ÀÁ ‘∂ √ÈÕ √Ã∆ ÁÏ≈ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
√≈«‘Ï ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ ¡‹≈«¬Ï ÿ «Ú⁄ ¿∞È∑ª ’∞Ï≈È ‘ج∂ «√º÷ª ¡Â∂ Ϻ«⁄¡ª Á∆¡ª Î؇ءª ‘؉◊∆¡ªÕ ’È≈Ò «Ú⁄ «¬’ Ϻ⁄∂ ’≈’≈ «¬øÁ‹∆ «√øÿ ˘ ÍπÒ∆√ È∂ ‚ª◊ª È≈Ò Ó≈ ’∂ ÷»‘ «Ú⁄ √πº‡ «ÁºÂ≈ √∆Õ «¬‘ √Ì ’∞fi √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Á∂ ¡‹≈«¬Ï ÿ «Ú⁄ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡◊ ¡√ƒ ’ª◊√ ˘ Ïπ∆ ’«‘ ‘∂ ‘ª «’¿∞∫«’ ’ª◊√ Í≈‡∆ È∂ «√º÷ª È≈Ò ËÑ Ø ’∆Â≈ ‘À, «√º÷ª ˘ ÷ÂÓ ’È Á∂ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‘ÈÕ Í ¿∞√ Í≈‡∆ Ú≈«Ò¡ª ˘ ‹ºÎ∆¡ª Í≈¿∞‰ Á≈ ’∆ ’≈È ‘À, «‹È∑ª È∂ «¬‘ «’‘≈ √∆ «’ Í≥‹≈Ï∆ √≈‚∆ ÏØÒ∆ ‘∆ È‘ƒ ‘À ¡Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ Ú≈√∆ ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ Í≥‹≈Ï∆ ÏØÒ∆ ÂØ∫ ÓπÈ’ ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ «√º÷ª ¿∞µÂ∂ ˜πÒÓ Á∆ ‘È∂∆ fiπÒ≈¿∞‰ Á≈ Óπº„ Ïø«È∑¡≈Õ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï ¿∞µÂ∂ √øÈ ”HD «Ú⁄ ‘ج∂ ‘ÓÒ∂ Á∂ ‘º’ «Ú⁄ «Ï¡≈È Á∂‰ Ú≈Ò∂ ’ª◊√∆ ‘∆ È‘ƒ, ¡‹Ø’∆ ‘π’Ó≈È Í≈‡∆ Á∂ ¡≈ÁÓ∆ Ú∆ ‘È «‹È∑ª È∂ «’ «¬‘ ‘ÓÒ≈ ‹≈«¬˜ Áº«√¡≈Õ √Á≈ √≈«‘Ï, Â∞√ª «Ò«÷¡≈ ‘À «’ ‹∂ Ï∆Ï∆¡ª Á≈Û∑∆¡ª Â∂ ÿ؇Ú∆¡ª Á√Â≈Úª Ú≈Ò∂ √≈‚∂ ¡≈͉∂ ‘∆ ’ΩÓ È≈Ò «Ú√≈‘ÿ≈ ’Á∂ ‘؉ ª «Î √≈‚≈ ºÏ ‘∆ ≈÷≈ ‘ÀÕ «ÏÒ’∞Ò ·∆’ ‘À, √≈‚≈ ◊π» ‘∆ ≈÷≈ ‘À «‹√ È∂ √≈˘ «Ú√≈÷∆ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ¡≈͉≈ ÍπºÂ ω≈ ’∂ «ÈÚ≈«‹¡≈ √∆, ‘Ø ’ج∆ È‘ƒÕ ∏√π‹∆ «√øÿ ÂÈ ÂÈ «‡’≈‰≈, ÍÒ≈‡ Èß. IF, ◊Ò∆ Èß. F, ◊ø‚≈ «√øÿ ’≈ÒØÈ∆, ¡≥«ÓÃÂ√
◊π» È≈È’ Á∂ «√º÷ ‘ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∆ ÷≈«‘Ù ‘πøÁ∆ ‘À «’ ¿∞√Á≈ Ϻ⁄≈ ⁄ø◊∆ Â≈Ò∆Ó, ¿∞µ⁄ «Úº«Á¡≈ ‘≈√Ò ’’∂ «’√∂ ¿∞µ⁄∂ ¡‘πÁ∂ ”Â∂ Í‘πø⁄∂Õ ¿∞√ Ϻ⁄∂ ˘ „≈¬∆-«ÂøÈ √≈Ò Á∆ ¿∞Ó «Ú⁄ √’±Ò ÍÛ∑È Ì∂‹ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‘ Ϻ⁄∂ Á∂ Ó≈Í∂ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È «’ ¿∞È∑ª Á≈ Ϻ⁄≈ ÍÛ∑-«Ò÷ ’∂ ‚≈’‡, «¬ø‹∆È∆¡, 9
Ú’∆Ò, ¡«Ë¡≈Í’, ¡≈¬∆. ¬∂. ¡À√., Í∆.√∆.¡Àµ√. ¡Î√ ω √’∂Õ Í «’√∂ Ú∆ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ ˜≈ Ú∆ «÷¡≈Ò È‘ƒ ¡≈¿∞∫Á≈ «’ ¿∞√˘ Í«‘Òª ◊π» È≈È’ Á≈ «√º÷ ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ ¿∞√ ˘ «‹ºÊ∂ Áπ«È¡≈Ú∆ Â≈Ò∆Ó Áπ¡≈¬∆ ‹≈Ú∂, ¿∞µÊ∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ Â≈Ò∆Ó Á∆ Ú∆ «Î’ ‘؉∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À «’¿∞∫«’ ‹Ø Áπ«È¡≈Ú∆ Â≈Ò∆Ó ‹ª «Úº«Á¡≈ ‘À «¬‘ «√¯ Â∂ «√¯ «¬√ ÁπÈ∆¡ª «Ú⁄ ‘∆ ’øÓ ¡≈Ú∂◊∆, «¬‘ ÍÛ∑≈¬∆ Â∞‘≈˘ √π÷ Á∆ ؇∆, ⁄≈ √‘»Òª ª ˜» Á∂ √’Á∆ ‘À, Í ¿∞‘ »‘≈È∆¡Â, ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ¿∞µ⁄Â≈, ºÏ∆ «ı¡≈Ò, ÓÈ Á∆ ÙªÂ∆, ÓÈ Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ ˘ È‘ƒ ‹◊≈ √’Á∆Õ ¡◊ ’ج∆ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ «¬‘ ’‘∂ «’ Ϻ«⁄¡ª ˘ ¤Ø«‡¡ª ‘πø«Á¡ª ‘∆ ¡≥«Óऒ≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ª Ó≈Í∂ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ϻ⁄≈ ¡‹∂ ¤Ø‡≈ ‘À, ‹ÁØ∫ √ÓfiÁ≈ Â∂ Úº‚≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈, ¡≈Í ‘∆ ¤’ ÒÚ∂◊≈Õ È≈ ª ¿∞‘ Ϻ⁄≈ Úº‚≈ ‘Ø ’∂ ¡≥«ÓऒÁ≈ ‘À Â∂ È≈ ‘∆ ¿∞‘ «√º÷ ‹ª «¬øfi ’«‘ Ò¿∞ ’∂√≈Ë≈∆ «‘øÁ≈ ‘À, ¿∞‘ √Ó∂∫ Á∆ Ó≈ ¡È∞√≈ Í«ÂÂÍπ‰∂ Á≈ «Ù’≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂ Â∞‘≈‚≈ Ϻ⁄≈ „≈¬∆-«ÂøÈ √≈Ò Á≈ √’±Ò ‹≈ √’Á≈ ‘À, ÍÛ∑ √’Á≈ ‘À, ‚Àµ√ Í≈ √’Á≈ ‘À, ¿∞µÊ∂ √’±Ò Á∂ «ÈÔÓª Á≈ Í≈Ò‰ ’Á≈ ‘À ª ◊π» È≈È’ Á∂ √’±Ò «Ú⁄ Ú∆ «’¿∞∫ È≈ Á≈÷Ò≈ Áπ¡≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂, «’¿∞∫ È≈ ¿∞‘ «√º÷∆ Á∆ Í≈Ò‰≈ ’∂◊≈Õ ¤Ø‡∂ Ϻ⁄∂ Á≈ ÓÈ ‹ª «ÁÓ≈◊ Í»∆ Â∑ª «¬’ ’Ø≈ ’≈◊˜ ‘πøÁ≈ ‘À, ‹Ø ¿∞√ ”Â∂ «Ò÷ª◊∂ ¿∞‘ ‘∆ «Ò«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡◊ ¿∞‘ ◊π» È≈È’ Á∂ ÿ Á≈ «√º÷ ω∂◊≈ ª ¿∞‘ «¬’ √π«‘Á Â∂ È∂’ ‚≈’‡, «¬ø‹∆È∆¡, ‹º‹, Ú’∆Ò Ï‰ √’∂◊≈ Â∂ √Ó≈‹ Á∆ √∂Ú≈ Í»∆ ÂÈÁ∂‘∆ Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò ’∂◊≈Õ È≈Ò ‘∆ ◊π» Á∆ ÷πÙ∆ ÍÃ≈Í ’’∂ ◊π» ÿ Á≈ È≈Ó ΩÙÈ ’∂◊≈ Â∂ Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ ˘ Ú∆ ¯÷ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿∞√Á≈ Ϻ⁄≈ «¬’ È∂’ «¬È√≈È, «¬’ Í»È «√º÷ Â∂ «¬’ √Ó≈‹ √∂Ú’ Úª◊ (Ï≈’∆ Á∂÷Ø √¯≈ DH ”Â∂) ¡’Â±Ï B@AD
◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ ‹∆ÚÈ «Ïê ¡Â∂ ¿∞ÍÁ∂Ù «’Í≈Ò «√øÿ Ï«·ß‚≈, ÓØÏ≈: IHEEDH@GIG «√º÷ª Á∂ ⁄ΩÊ∂ ◊∞», ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ Íz’≈Ù BE ¡º√» √≥Ó AEIA ÓπÂ≈«Ï’ BD √Â≥Ï √≥È AECD ˘ «ÍÂ≈ ‘«Á≈√ ‹∆ ¡Â∂ Ó≈Â≈ Á«¬¡≈ ’Ω ‹∆ Á∂ ÿ ⁄»È≈ Ó≥‚∆ Ò≈‘Ω «Ú÷∂ ‘Ø«¬¡≈Õ √Ã∆ ◊∞» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ AECI «Ú⁄ ‹ØÂ∆ ‹Ø«Â √Ó≈¬∂, √Ã∆ ◊∞» ¡≥◊Á Á∂Ú ‹∆ Á≈ Íz’≈Ù √≥È AE@D «Ú⁄ Â∂ √z∆ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ Íz’≈Ù ADGI «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ Â∑ª AECD ÂØ∫ AECI º’ Á∂ E √≈Ò Âº’ «¬’Ø √Ó∂∫ √∆’ ÂΩ ”Â∂ ⁄≈∂ ◊∞» √≈«‘Ï≈È «¬√ √≥√≈ «Ú⁄ «Ú⁄ ‘∂ √ÈÕ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ Á∆ Í«‘Ò∆ √≥Â≈È ‘؉ ’’∂ ¿∞È∑ª Á≈ È≈Ó Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Íz«√ºË ‘Ø«¬¡≈Õ ¤Ø‡∆ ¿∞Ó «Ú⁄ ‘∆ √Ã∆ (◊∞») ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ ¡’≈Ò ⁄Ò≈‰≈ ’ ◊¬∂Õ ¤Ø‡∆ ¿∞Ó∂ ÔÂ∆Ó ‘؉ ’≈È ¿∞È∑ª Á∆ È≈È∆ ‹∆ ¡≈͉∂ È≈Ò «Í≥‚ Ï≈√’∂ ÒÀ ¡≈¬∆Õ Á∂Ú È∂ ‘∆ «¬‘ «Í≥‚ √Ã∆ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ ¡≈͉≈ ‹ÈÓ √Ê≈È Á≈ «Í≥‚ √∆Õ ¬∂Ê∂ ¡≈ ’∂ √«Â’≈ ÔØ◊ È≈È∆ ‹∆ È∂ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ ˘ Áπ’≈ÈÁ≈∆, Ú≈Í≈ ¡≈«Á ÷≈ÈÁ≈È∆ «’ºÂ≈, «√÷≈¿∞‰≈ ¡≈≥Ì ’ «ÁÂ≈ ª «’ √Óª ¡≈¿∞‰ ”Â∂ Ϻ⁄≈ ¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ ÍÀª «√ ÷Û∑≈ ‘Ø √’∂ Â∂ È≈ˇ∂ ÿ «Ú⁄ ˆ∆Ï∆ ‘؉ ’’∂ Ú∆ ¤Ø‡∆ ¿∞Ó ÂØ∫ ‘∆ ’∞fi ’Ó≈¿∞‰ Òº◊ ÍÚ∂Õ È≈È∆ ‹∆ È∂ ¤Ø«Ò¡ª ˘ ¿∞Ï≈ˇ ’∂ ¿∞‘Ȫ Á∆¡ª ÿ∞≥◊‰∆¡ª ω≈ ’∂ «¬º’ ¤≈Ï∂ «Ú⁄ √‹≈ ’∂ ؘ≈È≈ Ï≈Ò’ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ ˘ Ú∂⁄‰ Ò¬∆ Ì∂‹‰≈Õ ¡≈Í ‹∆ Ï⁄ÍÈ ÂØ∫ ‘∆ ¿∞Á≈ «⁄ºÂ ‘؉ ’’∂ «’√∆ «ÏÂ∆ Á∂ Ë≈È∆ È‘∆ √È Â∂ «¬√ Â∑ª ÒØÛÚ≥Áª ˘ ‘∞Á≈ ‹ª ÓπΠÚ∆ ÿ∞≥◊‰∆¡ª ÷Ú≈ Á∂‰∆¡ª Â∂ ÍÀ«√¡ª Á∆ ’ج∆ ÍÚ≈‘ È≈ ’È∆Õ ¡≈Í ‹∆ ’∞fi √≈Ò «Í≥‚ Ï≈√’∂ «Ú⁄ ‘∂Õ ‹ÁØ∫ ◊∞» ¡≥◊Á Á∂Ú ‹∆ Á∂ ‘∞’Óª È≈Ò ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ Ì≈¬∆ ◊Ø∫Á∂ Á∆ Ï∂ÈÂ∆ ”Â∂ ◊Ø«¬≥ÁÚ≈Ò √≈«‘Ï È◊ Ú√≈«¬¡≈ ª Ï≈√’∂ «Í≥‚ Á∂ ’≈Î∆ Í«Ú≈ª ˘ ◊Ø«¬≥ÁÚ≈Ò √≈«‘Ï «Ú÷∂ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ «¬‘Ȫ «Ú⁄ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Ú∆ ¿∞‘Ȫ Á∆ È≈È∆ ‹∆ Á∂ È≈Ò ◊Ø«¬øÁÚ≈Ò √≈«‘Ï ¡≈ ◊¬∂Õ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ Ì≈ÚÈ≈, ◊∞Ó«Â Á∆ √»fi, «Óº·∆ Â∂ «Í¡≈ Ì∆ ÏØÒ∆ Ú∂÷ ’∂ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ √≈«‘Ï ‹∆ È∂ ¿∞È∑ª Á≈ «Ú¡≈‘ ¡≈͉∆ √ÍπºÂ∆ Ï∆Ï∆ Ì≈È∆ ‹∆ È≈Ò ’ «ÁºÂ≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ÿ «Â≥È √ÍπºÂª Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ Úº‚∂ Ï≈Ï≈ «ÍzÊ∆ ⁄≥Á, «Ú⁄’≈Ò∂ Ï≈Ï≈ Ó‘ªÁ∂Ú ‹∆ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ √Ã∆ (◊∞») ¡‹È Á∂Ú ‹∆Õ «Ú¡≈‘ ¿∞Íz≥ Ú∆ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ È∂ Áπ«È¡≈Ú∆ «ÙÂ∂ Á≈ ’Á∆ Ú∆ ’ج∆ Ó≈‰ È≈ ’∆Â≈ Â∂ «¬º’ √º⁄∂ √∂Ú’ Úª◊ ‘∆ ◊∞» ÿ «Ú⁄ «‘ ’∂ √∂Ú≈ ’Ó≈¿∞∫Á∂ ‘∂Õ ¡≈Í ‹∆ È∂ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ ‘Ó∂Ù≈ «¬’ «√º÷ Á∆ Â∑ª ’∆Â∆Õ «¬‘ȃ «ÁÈ∆∫ ‘∆ Ò≈‘Ω ÂØ∫, Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Á∂ Ù∆’∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ √Ø„∆, ‘«Áπ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ج∂ √Ã∆ ◊Ø«¬≥ÁÚ≈ˇ √≈«‘Ï π’∂Õ ¿∞‘Ȫ Á≈ «Ú⁄≈ √∆ «’ √≈‚≈ «ÙÂ∂Á≈ ÒÛ’≈ ◊∞» Á≈ ‹Ú≈¬∆ ‘À Â∂ ◊∞» ÿ Á∆ Ú«‚¡≈¬∆ √≈∂ Íz«√ºË ‘∆ √∆; «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √Ø⁄Á∂ √È «’ ˙Ê∂ ¿∞√ Á∆ ÏÛ∆ Íπº¤ «◊º¤ ‘ØÚ∂◊∆Õ √≈˘ ’∞ÛÓ≈⁄≈∆ ’’∂ ¿∞⁄∂⁄≈ ¡≈Á Ó≈‰ «ÓÒ∂◊≈ Â∂ √≈‚∆ «ÚÙ∂Ù √∂Ú≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ Í ◊∞» ÿ «Ú⁄ ª, T◊∞ «√÷≈ «¬’Ø «Í¡≈π, ◊∞ «ÓÂ≈ ÍπÂ≈ Ì≈¬∆¡≈®U (√Ø«· ’∆ Ú≈, Ó: 4, 648) Ú≈Ò≈ ÚÂ≈≈ ‘∆ ÚÂÁ≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª È∂ Ú∂«÷¡≈ «’ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ ˙Ê∂ ¡≈Ó «√º÷ª Úª◊ ‘∆ √∂Ú≈ ’ ‘∂ ‘È Â∂ ‹Ú≈¬∆¡ª- Ì≈¬∆¡ª Ú≈Ò≈ ÚÂ≈≈ ’ج∆ È≈ «Áº«√¡≈ ª ¿∞‘ ◊∞º√∂ «Ú⁄ Ïπ≈-ÌÒ≈ ÏØÒ‰ Òº◊ ͬ∂Õ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ ˘ Â≈‘È∂ Ó≈È Òº◊ ͬ∂ «’ ““‹∂ «¬√ Â∑ª ‡Ø’∆ „Ø¡ ’∂ ‘∆ ؇∆ ÷≈‰∆ √∆ ª √‘∞«¡ª Á≈ ÿ ‘∆ «‘ «◊¡≈ √∆! «’Â∂ ‘Ø «Ó‘È Ә»∆ ’ ÒÀ∫Á≈!U ÏπÛ ÏπÛ ’Á∂ ‘∆ ◊∞» ‹∆ Í≈√ ‹≈ ’∂ Ú∆ ‘≥’≈ Á∂ Ï⁄È ÏØÒ‰ Òº◊ ͬ∂Õ ¿∞‘Ȫ ˘ ¿∞ÒªÌ≈ Á∂ ’∂ ¡≈÷‰ Òº◊∂, T‹∂ √≈‚∂ Ù∆’ ÒÛ’∂ ˘ ÁπÈ∆¡≈Á≈∆ Á∆ √Ófi È‘∆ ª Â∞√∆∫ ª «√¡≈‰∂ «Ï¡≈‰∂ √∆Õ Â∞√∆∫ ÿ ‹Ú≈¬∆ ˘ 10
«¬√ Â∑ª Ó˜Á»ª Úª◊ ‡Ø’∆ „؉ Ò≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Â∞‘≈˘ ’∞fi Ú∆ ÒØ’ Ò≈‹ Á≈ «÷¡≈Ò È‘∆!U ◊∞» ‹∆ È∂ Óπ√’≈ ’∂ ¡≈«÷¡≈, TÍπ÷Ø, «¬‘ ‡Ø’∆ È‘ƒ, Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Á∂ «√ ”Â∂ Á∆È ÁπÈ∆ Á≈ ¤Â ‘ÀU Í ¿∞‘ ÌØˇ∂ Áπ«È¡≈Ú∆ √Ø⁄ Ú≈Ò∂ ÒØ’ ’∆ ‹≈ȉ ◊∞» Á∆¡ª Ó˜ª ˘! Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ È∂ ‘ºÊ ‹ØÛ ’∂ «ÈÓÂ≈ √«‘ ◊∞» ‹∆ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Ï∂ÈÂ∆ ’«Á¡ª ¡≈«÷¡≈ «’ ¿∞‘ ◊∞» Á∆ Ó«‘Ó≈ ˘ È‘∆ ‹≈‰Á∂Õ «¬√ Ò¬∆ «Èº’∆¡ª ◊ºÒª ’Á∂ ‘ÈÕ «’Í≈ ’’∂ ¿∞‘Ȫ ˘ Óπ¡≈Î ’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ‹∆Õ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ Á≈ Ò≈‘Ω∆ Ù∆’≈ ≈ «‘ ’∂ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ¡º◊∂ ˘ Â∞ «◊¡≈Õ √Ã∆ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ √≈«‘Ï ‹∆ Á∂ ’«‘‰ ”Â∂ ¡≈Í ‹∆ È∂ «¬º’ È◊ Ú√≈«¬¡≈ «‹√ Á≈ È≈Ó ◊∞» ’≈ ⁄º’ º«÷¡≈ «◊¡≈Õ Ï≈¡Á «Ú⁄ «¬√ Á≈ È≈Ó ≈ÓÁ≈√Íπ ‘Ø «◊¡≈Õ ¡º‹ ’ºÒ∑ «¬‘ ¡≥«ÓzÂ√ Á∂ È≈Ó È≈Ò ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ◊∞» ÁÏ≈ «Ú⁄ ≈ «ÁÈ «ÈÙ’≈Ó √∂Ú≈ Á∆ ’Û∆ ÿ≈Ò ’Ó≈¬∆ ’Á∂ ‘ج∂ ’Ï∆ ‹∆ Á∂ ÙÏÁ, T√≥ÂÈ √≥«◊ ’Ï∆≈ «Ï◊«˙® √Ø ’Ï∆π ≈ÓÀ ‘Ø«¬ «ÈÏ«˙® 4® 5®U (ÌÀ¿∞ ’Ï∆ ‹∆, 1158) ¡È∞√≈ ¡≈Í ‹∆ √∂Ú’ ÂØ∫ √∂Ú≈ ’’∂ ¡≥ «Ú⁄ ◊∞» Á≈ »Í ‘∆ ‘Ø «ÈºÏÛ∂Õ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ «Ú≈«¬Â ¡È∞√≈ Í»∆ √Ó ’’∂ Ì≈¬∆ ‹∂·≈ ‹∆ ˘, A √Â≥Ï AEGD ˘ ◊∞◊ºÁ∆ ¿∞Í √Ê≈ÍÈ ’ «ÁÂ≈Õ ◊∞» ‹∆ Á≈ ‘∞’Ó Ó≥È ’∂ Ï≈’∆ ÍÚ≈ ª ¤Ø‡∂ √≈«‘Ϙ≈Á∂ Ï≈Ï≈ ÓØ‘∆ ‹∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· √Ã∆ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ ⁄È∆∫ ÍÀ «◊¡≈ Í Úº‚∂ √≈«‘Ϙ≈Á∂ Ï≈Ï≈ ÓØ‘È ‹∆ È≈≈˜ ‘∆ ‘∂Õ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ ÍÛÍØÂ∂ Ï≈Ï≈ √π≥Á ‹∆ È∂ ≈Ó’Ò∆ ≈◊ «Ú⁄ ¿∞⁄≈‰ ¡≈͉∆ Ï≈‰∆ “√Áπ” «Ú⁄ «¬√ «¬«Â‘≈√’ ÿ‡È≈ ˘ «¬¿∞∫ ¡≥’ ’∆Â≈ ‘À : “√«Â◊∞π Íπ÷π «‹ ÏØ«Ò¡≈ ◊∞«√÷≈ Ó≥«È Ò¬∆ ‹≈«¬ ‹∆¿∞® ÓØ‘∆ ÍπÂ∞ √ÈÓπ÷π ‘Ø«¬¡≈, ≈ÓÁ≈√À ÍÀ∆ Í≈«¬ ‹∆¿∞® √Ì ÍÚÀ ÍÀ∆ √«Â◊∞» ’∂∆, «‹ÊÀ ◊∞» ¡≈Íπ ¡’Â±Ï B@AD
«÷¡≈® ’ج∆ ’« Ï÷∆Ò∆ «ÈÚÀ È≈‘∆, «Î« √«Â◊∞» ¡≈«‰ «ÈÚ≈«¬¡≈® ‘« ◊∞«‘ Ì≈‰≈ Á∆¬∆ Ú«‚¡≈¬∆, Ëπ« «Ò«÷¡≈ Ò∂÷π ‹≈«¬ ‹∆¿∞® ’‘À √π≥Áπ √π‰‘∞ √≥‘∞ √Ì∞ ‹◊Â∞ ÍÀ∆ Í≈«¬ ‹∆¿∞® 6® 1®” (924) Ì≈¬∆ ◊∞Á≈√ ‹∆ Á∂ ÙÏÁª «Ú⁄, T¡≥«ÓzÂ√ «Ú⁄ ‹Ø«Â ‹◊≈ÚÀU ¡È∞√≈ ¡≈Í È∂ ¡≥ÂÓ √Ó∂∫ ◊∞» ‹∆ Á∆ ¡≈«◊¡≈ Ó≥È ’∂, ¿∞‘Ȫ Á∆ ¡≈«◊¡≈ ¡È∞√≈ ¡≈͉∂ Ú√≈¬∂ È◊ ¡≥«ÓzÂ√, «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ◊∞» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∆ «√º«÷¡≈ Á∂ ◊ºÎ∂ ÚÂ≈¿∞‰∂ ¡≈≥Ì ’ «ÁÂ∂Õ √∂Ú≈ Â∂ «√ÓÈ Á≈ ÍzÚ≈‘ ⁄Ò≈ ’∂ Ì∞ºÒ∆ ̇’∆ ÒØ’≈¬∆ ˘ ÙÏÁ È≈ˇ ‹Ø«Û¡≈Õ Óπº÷ ÂΩ ”Â∂ ¡≈Í ‹∆ Á∆¡ª «√«÷¡≈Úª ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈ ‘È : A. ◊∞» È≈È’ √≈«‘Ï ‹∆ È∂ ÙÏÁ ◊∞» Á≈ ‹Ø «√˪ «ÁºÂ≈, ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ ¿∞√ ˘ Í»∆ Â∑ª «ÁzÛ∑ ’≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ Ï≈‰∆ ◊π» ‘À Â∂ ◊π» ‘∆ Ï≈‰∆ ‘À : “Ï≈‰∆ ◊∞», ◊∞» ‘À Ï≈‰∆, «Ú«⁄ Ï≈‰∆ ¡≥«ÓzÂ∞ √≈∂®” (982) B. ºÏ∆ Ï≈‰∆ Á∆ Ó‘≈ÈÂ≈ Á√≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ ÎπÓ≈«¬¡≈ «’ «¬‘ «’√∂ ÓÈ∞º÷∆ «ÁÓ≈◊ ”⁄Ø∫ ¿∞Í‹∂ Ï⁄È È‘∆∫ ÏÒ«’ ’Â≈ ¡≈Í √«Â◊∞» Á∂ Ó»≥‘Ø∫ ’„Ú≈¿∞∫Á≈ ‘À «¬√ Ò¬∆ Ï≈‰∆ Á∂ Ï⁄Ȫ ˘ √«Â √«Â ’’∂ Ó≥ÈØ : “√«Â◊∞ ’∆ Ï≈‰∆ √«Â √«Â ’« ‹≈‰‘∞ ◊∞«√÷‘∞ ‘« ’Â≈ ¡≈«Í Óπ‘‘∞ ’„≈¬∂®” (◊¿∞Û∆ ’∆ Ú≈, Ó: 4, 308) C. ÓÈ∞º÷ ˘ Ò∞’ «¤Í ’∂ ◊Ò ’≥Ó ÂØ∫ Ú‹Á∂ ‘ج∂ ÎπÓ≈«¬¡≈ : “’»Û∞ ·◊∆ ◊∞fi∆ È≈ ‘À, ÓπÒßÓ≈ Í≈‹∞ Ò«‘ ‹≈«¬®” (◊¿∞Û∆
’∆ Ú≈, Ó: 4, 303)Õ ¡ÊÚ≈ “¡≥Á« ’Ó≈‰≈ √Í ¿∞ÿÛÀ Ì≈ÚÀ ’ج∆ Ï«‘ ËÂ∆ «Ú«⁄ ’Ó≈¬∆®” (◊¿∞Û∆ ’∆ Ú≈, Ó: 4, 316) D. ’Â≈ Á∂ Ì≈‰∂ ¡≥Á «‘‰ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «Á≥Á∂ ‘ج∂ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ ÎπÓ≈«¬¡≈ : “‹Ø «Â√π Ì≈ÚÀ È≈È’≈ √≈¬∆ ◊Ò ⁄≥◊∆®” («Â¶◊ Ó: 4, 726) E. ¬∆÷≈ ÂØ∫ Ï⁄‰ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «Á≥Á∂ ‘ج∂ ÎπÓ≈«¬¡≈ : “«‹√π ¡≥Á« Â≈«Â Í≈¬∆ ‘ØÚÀ, «Â√ Á≈ ’Á∂ È ‘ØÚ∆ ÌÒ≈®” (◊¿∞Û∆ ’∆ Ú≈, Ó: 4, 308) F. ‘· ’Ó ÂØ∫ Ú‹«Á¡ª Ï⁄È ’∆Â≈ : “ÓÈ ‘«· «’ÈÀ È Í≈«¬¡≈, ’« ¿∞Í≈Ú Ê’∂ √Ì∞ ’Ø«¬®” («√∆≈◊π, Ó: 4, 39-40) G. √»‘∆ ≈◊∞ ”⁄ ⁄≈ Ò≈Úª Á≈ ¿∞⁄≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ «√º÷∆ Á∂ «È¡≈∂ÍÈ ˘ ‘Ø Íº«’¡ª ’«Á¡ª «√º÷ Ϻ«⁄¡ª Á∂ «Ú¡≈‘ ¡ÈßÁ ∆Â∆ È≈Ò ’È Á∆ ÓÔ≈Á≈ «ÈÌ≈¿∞∫Á∂ √Ó∂∫ Ò≈Úª Á≈ Í≈· ’È Á∆ ‘Á≈«¬Â ’∆Â∆Õ «‹Ú∂∫ √z∆ ◊∞» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ Ó≥‹∆¡ª Â∂ Í∆‘«Û¡ª Á∂ »Í «Ú⁄ ÔØ◊ ◊∞«√º÷ª Á∆ «ÈÔ∞’Â∆ ’∆Â∆ √∆, «¬√∂ Â∑ª ‘∆ √Ã∆ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ Ó√≥Á ÍzÊ≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’’∂, ◊∞Ó«Â ˘ Íz‰≈¬∂ ‘ج∂ ¿∞⁄∂ √πº⁄∂ ‹∆ÚÈ Ú≈Ò∂ ◊∞«√º÷ª ˘ Á» Áπ≈‚∂ Ú√ ‘∆¡ª √≥◊ª Á∂ Óπ÷∆¡ª Ú‹Ø∫ Ê≈«Í¡≈ ª «’ ¿∞‘Ȫ ≈‘∆∫ Á» Á∆¡ª √≥◊ª ˘ ◊∞»-’∂∫Á È≈ˇ ‹ØÛÈ «Ú⁄ √‘»Ò ‘∂Õ Ó√≥Áª Á≈ ’≈‹ ‘∞≥Á≈ √∆ «’ ¡≈͉∂ «¬Ò≈’∂ Á∆¡ª √≥◊ª Á∆ Ë≈«Ó’ ¡◊Ú≈¬∆ ’È∆Õ ¿∞‘Ȫ ˘ ◊∞» Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁzÛ∑ ’Ú≈¿∞‰≈Õ ◊∞»-ÿ Á∂
È«Ó ’≈ Ì∂‡≈ Íz≈Í ’’∂ ◊∞» ÁÏ≈ «Ú⁄ Í‘πø⁄≈¿∞‰∆Õ ÚÀ√≈÷∆ ¡Â∂ Á∆Ú≈Ò∆ Á∂ «¤Ó≈‘∆ ÍπϪ √Ó∂∫ √≥◊ª ˘ ◊∞» ÁÏ≈ «Ú⁄ ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞‰≈Õ Ó√≥Á Ï‘∞ ‘∆ ÔØ◊ Â∂ ÙË≈Ú≈È «√º÷ ‘Ø«¬¡≈ ’Á∂ √È ‹Ø «’ √≥◊ª Á∆ √Ï Íº÷∆ ¡◊Ú≈¬∆ ’«¡≈ ’Á∂ √È Í Ï‘∞ √Óª «Íº¤Ø∫ ‹≈ ’∂ «¬√ √≥√Ê≈ «Ú⁄ ÷≈Ï∆¡ª ¡≈ ‹≈‰ ’’∂ Á√Ú∂∫ ◊∞» ‹∆ È∂ «¬√ √≥√Ê≈ ˘ Ï≥Á ’ «ÁÂ≈Õ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Á∂ «Â≥Ȫ √≈«‘Ϙ≈«Á¡ª Á∂ «Ú⁄≈ «ÏÒ’∞Ò Úº÷Ø Úº÷∂ √ÈÕ Ï≈Ï≈ «ÍzÊ∆ ⁄≥Á ‹∆ Óπ’≥ÓÒ ÂΩ ”Â∂ √≥√≈∆ ÍπÙ √È Â∂ ≈ «ÁÈ √≥√≈’ Íz≈ÍÂ∆¡ª ’È≈ ‘∆ ¿∞‘Ȫ Á≈ «¬º’ Ó≈ ¿∞Á∂Ù √∆Õ Á»‹∂ Ï≥È∂, «Ú⁄’≈Ò∂ Ï≈Ï≈ Ó‘ªÁ∂Ú ‹∆, «ÏÒ’∞Ò ‘∆ √Ì ’≈√∂ ÂØ∫ ¿∞Íz≈Ó ‘Ø ’∂ «Ú⁄Á∂ √ÈÕ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∂ √Ã∆ ◊∞» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ T‘∞’«Ó Ó≥«È¡À ‘ØÚÀ ÍÚ≈‰∞ Â≈ ÷√ÓÀ ’≈ Ó‘Ò∞ Í≈«¬√∆®U (¡≈√≈ ’∆ Ú≈, Ó: 1, 471) Á∂ √πÈ«‘∆ ¡√»Ò Á∂ Ë≈È∆ √È Â∂ «ÍÂ≈ ◊∞» ‹∆ Á∆ ¡≈«◊¡≈ «Ú⁄ ‘∆ «Ú⁄Á∂ √ÈÕ √Ã∆ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ È∂ ¡≈͉≈ ¡≥ÂÓ √Óª È∂Û∂ ‹≈‰ ’∂ Â∂ ‘ Íz’≈ Á∆ Íz∆«÷¡≈ ¿∞Íz≥Â, ◊∞» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ˘ ÔØ◊ ‹≈‰ ’∂ ◊∞◊ºÁ∆ Á∂‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈Õ «¬‘ ÍÂ≈ Òº◊‰ ”Â∂ Úº‚∂ √≈«‘Ϙ≈Á∂ Ï≈Ï≈ «ÍzÊ∆ ⁄≥Á ‹∆ È∂ Ï‘∞ Ì≈∆ «ÚØË ’∆Â≈Õ «ÍÂ≈ ◊∞» ‹∆ Á∂ √Ófi≈¿∞‰ ”Â∂ Ú∆ ¿∞‘ È≈ π«’¡≈Õ fi◊Û≈ ‡≈Ò‰ Ò¬∆ ◊∞» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ ¡≥«ÓzÂ√Ø∫ ◊Ø«¬≥ÁÚ≈Ò ⁄Ò∂ ◊¬∂ Â∂ ¿∞Ê∂ ‘∆, B ¡º√» √≥Ó AFCH ÓπÂ≈Ï’ A √Â≥Ï AEHA ˘, √Ã∆ ◊∞» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ˘ ◊∞«¡≈¬∆ ¿∞Í √πÙØÌ ’’∂ ¡≈Í ‹∆ ‹ØÂ∆ ‹Ø«Â √Ó≈ ◊¬∂Õ
Ò∂÷’ «Ë¡≈È Á∂‰ A. «√º÷ Ò∂÷’ ¡≈͉≈ Í»≈ È≈Ó («√øÿ Ò¯˜ √Ó∂Â) «Ò÷‰ ¡Â∂ È≈Ó Á∂ È≈Ò ‹≈Â/◊Ø È≈ «Ò÷‰Õ ’∞fi Ò∂÷’ ¡≈͉≈ È≈Ó √∆. ¡Àµ√. ¡ØÛ≈, ¡Àµ√. ¡Àµ√. √øË», ¡ÀµÓ. ¡Àµ√. √øË», ¡ÀµÓ. ¡Àµ√. ÏÂ≈ ¡≈«Á’ «Ò÷Á∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ È≈Úª Ú≈Ò∆¡ª ⁄È≈Úª Ì≈Ú∂∫ ¤Í‰ÔØ◊ Ú∆ ‘؉, “«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆” «Ú⁄ ¤≈Í∆¡ª È‘ƒ ‹≈‰◊∆¡ªÕ B. «ÚÙ∂Ù Ó‘∆È∂ È≈Ò √øÏøË ⁄È≈ («‹Ú∂∫ ◊πÍπÏ, Ù‘∆Á∆ «ÁÚ√ ‹ª ’ج∆ ÿ‡È≈), √ÏøË ӑ∆È∂ È≈ÒØ∫ «ÂøÈ Ó‘∆È∂ Í«‘Òª Ì∂‹∆ ‹≈Ú∂, È‘ƒ ª ¤≈Í∆ È‘ƒ ‹≈ √’∂◊∆Õ C. «¬’ ’≈◊˜ Â∂ «¬’Ø ⁄È≈ «Ò÷∆ ‘ØÚ∂, Ì≈Ú∂∫ ’«ÚÂ≈ ‘∆ «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂Õ D. √≈‚∂ ’ØÒ ’«ÚÂ≈Úª Ï‘π Íπº‹ ⁄πº’∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ’«ÚÂ≈Úª ÿº‡ ‘∆ Ì∂‹∆¡ª ‹≈‰Õ E. ¡√ƒ ¿∞È∑ª ‘∆ «√º÷ Ò∂÷’ª Á∆¡ª ⁄È≈Úª ¤≈ÍÁ∂ ‘ª ‹Ø ¡≈Í √≈ÏÂ-√»Â ‘Ø‰Õ «’Í≈ ’’∂ «¬√ Ò¬∆ ¡≈͉∆ ‹≈‰’≈∆ ˜» Ì∂‹Ø ‹∆ ∏√øÍ≈Á’ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
11
¡’Â±Ï B@AD
◊π«¡≈¬∆ «ÁÚ√ ”Â∂ «ÚÙ∂Ù
¡È∞ÌÚ ÍÃ’≈Ù √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ‚≈: ÁÒ‹∆ «√øÿ* ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ Ì≈¬∆ Ò«‘‰≈ ‹∆ ˘ ◊π◊ºÁ∆ √Ω∫͉ √Ó∂∫ ¡≈͉∆ ¡Â∂ Úº÷-Úº÷ Ì◊ª Á∆ «¬’º·∆ ’∆Â∆ Ï≈‰∆ Ú∆ ¿∞‘Ȫ ˘ √Ω∫Í «ÁºÂ∆ √∆Õ «¬√∂ Â∑ª «¬‘ «√Ò«√Ò≈ ¡º◊Ø∫ Ú∆ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ «√º÷ ◊π» √≈«‘Ï≈È Á∂ ÍÃÂ∆ ÒØ’ª Á∂ «ÚÙÚ≈√ ¡Â∂ ÙË≈ «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ «◊¡≈, «‹√ ’’∂ ◊π» ÿ Á∂ ’¬∆ «ÚØË∆ «¬√ Á≈ È‹≈«¬˜ Ò≈Ì ¿∞·≈¿∞‰ Ò¬∆ ’º⁄∆ Ï≈‰∆ Á∆ ⁄È≈ “È≈È’” ¤≈Í È≈Ò ’È Òº◊ ͬ∂Õ «¬√ ’º⁄∆ Ï≈‰∆ Á∆ ⁄È≈ «Ú⁄ ÷≈√ ’’∂ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ Á∂ Úº‚∂ Ì≈ «ÍÃÊ∆ ⁄øÁ Á∂ ÍπºÂ Ó∂‘Ï≈È Á≈ «˜’ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Ï‘π √≈∂ «√º÷ª «Ú⁄ ÌÓ ÍÀÁ≈ ‘؉ Á≈ ÷Â≈ √∆Õ ◊π» √≈«‘Ï≈È ÚÒØ∫ ¿∞⁄≈∆ Ï≈‰∆ «Ú⁄ «ÓÒ≈Ú‡ È≈ ‘Ø ‹≈¬∂ ¡Â∂ Ï≈‰∆ Á∆ ¡√Ò «’Â∂ ◊Ú≈⁄ È≈ ‹≈¬∂, «¬√ ’’∂ Í≥‹Ú∂∫ Í≈ÂÙ≈‘ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ È∂ ¿∞Í≈Ò≈ ’∆Â≈Õ ¿∞‘Ȫ È∂ ¡≈͉∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÂØ∫ Í«‘Ò∂ ⁄≈ ◊π» √≈«‘Ï≈È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÍÃ≈Í ‘ج∆ Úº÷-Úº÷ Ì◊ª Á∆ Ï≈‰∆ ˘ √øÍ≈Á ’’∂ «¬’º«·¡ª «¬’ ʪ ”Â∂ º÷‰ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó ¿∞Ò∆«’¡≈Õ «¬√ ’≈‹ ˘ «√∂ ⁄Û∑≈¿∞‰ Ò¬∆ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Á∂ «È’‡ ≈Ó√ √ØÚ Á∂ ’ø„∂ ”Â∂ ÏÀ· ’∂ Ì≈¬∆ ◊πÁ≈√ ‹∆ ‘ºÊƒ «Ò÷Ú≈¿∞‰≈ ¡øÌ ’∆Â≈Õ √øÈ 1604 ¬∆√Ú∆ «Ú⁄ «¬‘ “◊ÃÊ ø ” «Â¡≈ ‘Ø «◊¡≈, «‹√ ˘ “¡≈«Á ◊ÃøÊ” «’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬√ ◊ÃøÊ «Ú⁄ “Ëπ ’∆ Ï≈‰∆”, “÷√Ó ’∆ Ï≈‰∆” √∆, «¬√ Ò¬∆ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ È∂ «¬√ ◊ÃøÊ ˘ “ÍØÊ∆ ÍÓ∂√ ’≈ Ê≈È∞” ’«‘ ’∂ √øÏØËÈ ’∆Â≈Õ ¿∞‘Ȫ È∂ «¬√ ◊ÃøÊ ˘ ÁÏ≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ ÍÃ’≈Ù ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï ‹∆ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘∆ ⁄Ò∂ ¡≈ ‘∂ Ó‘≈È ◊π«√º÷ √∂Ú’ Ï≈Ï≈ Ïπº„≈ ‹∆ Á∂ √∆√ ”Â∂ “¡≈«Á ◊ÃøÊ” ˘ º«÷¡≈ ¡Â∂ ¡≈Í ¿∞√ ◊ÃøÊ ¿∞µÂ∂ ⁄Ω ’Á∂ ‘ج∂ ⁄ºÒ *«È¡≈ÓÂÍπ (¡≈√È√ØÒ), Ïø◊≈ÒÕ ÓØÏ≈: @ICCCC-HEAHE
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
ͬ∂Õ «Íº¤∂-«Íº¤∂ ‘˜≈ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ √ø◊ª “√«ÂÈ≈Ó-Ú≈«‘◊π»” Á≈ ‹≈Í ’Á∆¡ª ‘ج∆¡ª ⁄ºÒ ‘∆¡ª √ÈÕ «¬‘ √≈≈ ‘∆ Ș≈≈ «Ï¡≈È ÂØ∫ Í∂ ‘ÀÕ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Á∂ ¡≥Á ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ È∂ ÍÃ’≈Ù ’∆Â≈ ¡Â∂ ◊ÃøÊ∆ Á∆ √∂Ú≈ Ï≈Ï≈ Ïπº„≈ ‹∆ ˘ √Ω∫Í∆Õ ÍÃ’≈Ù ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∂· «Ò«÷¡≈ ‘π’ÓÈ≈Ó≈ ¡≈«¬¡≈ : √øÂ≈ ’∂ ’≈«‹ ¡≈«Í ÷ÒØ«¬¡≈ ‘« ’øÓπ ’≈Ú«‰ ¡≈«¬¡≈ ≈Ó® Ë«Â √π‘≈Ú∆, Â≈´ √π‘≈Ú≈ «Ú«⁄ ¡≥«Óà‹´ ¤≈«¬¡≈ ≈Ó® (783) «¬√ ◊ÃøÊ ˘ ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ ¡≈͉∂ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË √«Â’≈ «ÁøÁ∂ √ÈÕ ¿∞‘Ȫ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¤∂Ú∂∫, √ÂÚ∂∫ ¡Â∂ ¡·Ú∂∫ ◊π» ‹∆ È∂ Ï≈‰∆ ¿∞⁄≈È È‘ƒ ’∆Â∆, Í ÈΩÚ∂∫ √«Â◊π», ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ È∂ Ï≈‰∆ ¿∞⁄≈È ’∆Â∆Õ Á√Ú∂∫ ¡Â∂ √∆’ ÂΩ ”Â∂ ¡≥«ÂÓ ◊π», ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È∂ ¿∞√ ◊ÃøÊ ˘ √Ã∆ ÁÓÁÓ≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ Ì≈¬∆ ÓÈ∆ «√øÿ ‹∆ Á∂ ‘ºÊƒ ÁπÏ≈≈ «Ò÷Ú≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¿∞√ ◊ÃøÊ «Ú⁄ «ÍÂ≈◊π», ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ Á∆ Ï≈‰∆ Ú∆ Ù≈ÓÒ ’∆Â∆Õ ¡≈͉∂ ¡≥«ÂÓ √Ó∂∫ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È∂ √øÈ AG@H ¬∆: «Ú⁄ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ Ï≈‘ Á» ȪÁ∂Û (Ó‘≈≈Ù‡ «Ú÷∂ «¬√ ◊ÃøÊ ˘ ÓºÊ≈ ‡∂«’¡≈ ¡Â∂ √ͺه ÙÏÁª «Ú⁄ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈ «’ ¡º‹ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√º÷ª Á≈ ◊π» «¬‘ “◊ÃøÊ” ‘ØÚ∂◊≈Õ «√º÷ª È∂ ¿∞√ ‘π’Ó ˘ ÍÃÚ≈È ’∆Â≈ ¡Â∂ √≈«¡ª È∂ “◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆” Á∂ ¡º◊∂ √∆√ fiπ’≈ «ÁºÂ≈Õ «¬«Â‘≈√ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ◊Ú≈‘∆ ÌÁ≈ ‘À ¡Â∂ Á∂Ù-«ÚÁ∂Ù Á∂ ‘˜≈ª ◊πÁπ¡≈«¡ª «Ú⁄ ؘ≈È≈ ‘∆ ‘∂· «Ò÷∆¡ª Í≥’Â∆¡ª ≈‘ƒ «√º÷ ’ΩÓ «ÈÂ≈ÍÃÂ∆ Áπ‘≈¿∞∫Á∆ ⁄Ò∆ ¡≈ ‘∆ ‘À : ¡≈«◊¡≈ ̬∆ ¡’≈Ò ’∆, ÂÌ∆ ⁄Ò≈«¬˙ Í≥Ê® √Ì «√÷È ’Ø ‘π’Ó ‘À, ◊π» Ó≈«È˙ ◊ÃøÊ® 12
◊π» ◊ÃøÊ ‹∆ Ó≈«È˙, ÍÃ◊‡ ◊πª ’∆ Á∂‘® ‹Ø ÍÃÌ ’Ø «ÓÒÏØ ⁄‘À, ÷Ø‹ √ÏÁ Ó∂ Ò∂‘® ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ‘∆ «¬‘∆ ‘À «’ «¬‘ ’∂ÚÒ ◊ÃøÊ ‘∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ «¬‘ «√º÷ª Á≈ Í»‹È∆’ “◊π»” Ú∆ ‘ÀÕ ¿∞µÂ∂ «Ò«÷¡≈ ÁØ‘≈ √ͺه ’Á≈ ‘À «’ ¡’≈Ò Íπ÷ Á∆ ¡≈«◊¡≈ È≈Ò ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È∂ «¬’ (÷≈Ò√≈) Í≥Ê ⁄Ò≈«¬¡≈ ¡Â∂ ‘π‰ ¿∞‘ «√º÷ª ˘ ‘π’Ó ’Á∂ ‘È «’ ¡º‹ (¿∞√ «ÁÈ) ÂØ∫ Ï≈¡Á Â∞√ª È∂ «¬√ “◊ÃøÊ” ˘ ◊π» Ó≥ȉ≈ ‘ÀÕ ◊π» ◊ÃøÊ ˘ «¬√ Â∑ª ◊π» Ó≥ȉ≈ ‘À «‹√ Â∑ª ◊π» √≈’Ù≈ (Íú÷) √≈‘Ó‰∂ Á∂‘ Á∂ »Í «Ú⁄ ÏÀ·∂ ‘È ¡Â∂ ‹Ø Ú∆ ÍÃÌ» ˘ «ÓÒ‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ◊π» Á∂ ÙÏÁª (◊πÏ≈‰∆) «Ú⁄Ø∫ ÒºÌ √’Á≈ ‘ÀÕ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Áπ¡≈≈ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ˘ “◊π»” Á∆ ÍÁÚ∆ Á∂‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ¡⁄≈È’ È‘ƒ ‘Ø «◊¡≈, ÏÒ«’ «¬‘ «¬’ Í«‘Òª ÂØ∫ ‘∆ «Ó«Ê¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ÍÃØ◊≈Ó √∆Õ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ¡≈͉∂ √∆ Á∆ ʪ ◊π-ÙÏÁ (◊πÏ≈‰∆) ˘ ‘∆ Ó‘≈ÈÂ≈ Á∂∫Á∂ √ÈÕ «√ºËª È≈Ò «Ú⁄≈⁄⁄≈ ’Á∂ ‘ج∂ «√ºËª È∂ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ÂØ∫ √Ú≈Ò Íπº«¤¡≈∏ ’Ú‰ Ó»´, ’Ú‰ Ó«Â Ú∂Ò≈® Â∂≈ ’Ú‰π ◊π» «‹√ ’≈ ± ⁄∂Ò≈® (942) «¬√ Á≈ ¿∞µÂ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ «¬√ Â∑ª «ÁºÂ≈∏ ÍÚÈ ¡øÌπ √«Â◊π Ó«Â Ú∂Ò≈® √ÏÁπ ◊π», √π«Â Ëπ«È ⁄∂Ò≈® (942-43)
¡Ê≈Â∏ “ÙÏÁ” ‘∆ Ó∂≈ ◊π» ‘À ¡Â∂ ¿∞√ ÙÏÁ Á∆ ËπÈ «Ú⁄ Ó∆ ‘ج∆ Ó∂∆ √π«Â ¿∞√Á≈ ⁄∂Ò≈ ‘ÀÕ ⁄ΩÊ∂ ◊π», ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆ Ú∆ √ͺه ’Á∂ ‘È∏ Ï≈‰∆ ◊π», ◊π» ‘À Ï≈‰∆ «Ú«⁄ Ï≈‰∆ ¡≥«ÓÃÂ∞ √≈∂® ¡’Â±Ï B@AD
◊ππ Ï≈‰∆ ’‘À, √∂Ú’∞ ‹È∞ Ó≈ÈÀ (982) Í«÷ ◊π» «È√Â≈∂® √«Â◊π Ï⁄È, Ï⁄È ‘À √«Â◊π, Í≈Ëπ Óπ’«Â ‹È≈ÚÀ◊ØÕ (1309) Ó‘≈È «ÚÁÚ≈È, ◊πÏ≈‰∆ Á∂ «Ú¡≈«÷¡≈’≈ Ì≈¬∆ ◊πÁ≈√ ‹∆ Ú∆ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ◊Ú≈‘∆ ÌÁ∂ ‘È∏ ◊π» Ó»«Â ◊π √ÏÁ ‘À, √≈Ë √ø◊ «Ú⁄ ÍÃ◊‡∆ ¡≈«¬¡≈® «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø Ú∆ ’¬∆ ÍÃÓ≈‰ «√ºË ’Á∂ ‘È «’ ¡øÌ ’≈Ò ÂØ∫ ‘∆ ◊πÙÏÁ (◊πÏ≈‰∆) ˘ “◊π»” √Ó«fi¡≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Áπ¡≈≈ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ˘ “◊π”» Á∆ ÍÁÚ∆ È≈Ò √πÙÌ Ø Â ’È Á∂ ’¬∆ «¬«Â‘≈√’ Á√Â≈Ú∂˜ ÓΩ‹Á » ‘ÈÕ «¬√ ÿ‡È≈ ˘ Ì≈¬∆ ÈßÁ Ò≈Ò «√øÿ ‹∆ «¬√ Â∑ª «Ï¡≈È ’Á∂ ‘È∏ Â∆È »Í ‘À ÓØ«‘ ’∂ √π‰‘π ÈßÁ! «⁄ Ò≈«¬® «È◊π‰, √◊π‰, ◊π ÙÏÁ, ’‘‘π ÂØ«‘ √Ófi≈«¬® ‹Ø «√º÷ ◊π-ÁÙÈ ’∆ ⁄≈«‘, ÁÙÈ ’∂ ◊ÃøÊ ‹∆ ¡≈«‘® ‹Ø Óπfi Ï⁄È √π‰È ’∆ ⁄≈«¬, ◊ÃøÊ «Ú⁄≈ √π‰‘π «⁄ Ò≈«¬® Ó∂≈ »Í ◊ÃøÊ ‹∆ ‹≈È, «¬√ Ó∂∫ Ì∂Á È ø⁄’ Ó≈È® ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «√º÷ ◊π» √≈«‘Ï≈È Á≈ ¡≈͉∂ ‘ºÊƒ «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈, «¬’ºÂ ¡Â∂ √øÌ≈«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ◊ÃøÊ ‘ÀÕ «¬√ ◊ÃøÊ Á∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ ‘∆ «¬‘∆ ‘À «’ √≈∆ Ï≈‰∆ «ÏȪ «’√∂ Ó˜‘Ï, ˜≈Â, Ú‰ ¡Â∂ Á∂Ù-’≈Ò Á∂ Ì∂Á Á∂ √øÍ≈Á ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ ¬∆ÙÚ Á≈ «◊¡≈È ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ¡Â∂ «⁄øÂÈ ÍÃÌ» ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈ √≈ËÈ ‘ÀÕ «¬√ ◊ÃøÊ «Ú⁄ «‹ºÊ∂ ‹ÀÁ∂Ú ¡Â∂ ÍÓ≈ÈßÁ ‹À√∂ ÏÃ≈‘Ó‰ Ì◊ª Á∆ Ï≈‰∆ ‘À, ¿∞µÊ∂ ¡÷ΩÂ∆ È∆Úƒ ‹≈ Á∂ ’Ï∆ ¡Â∂ «ÚÁ≈√ ‹∆ Á∆ Ï≈‰∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Í≥‹ Ú’Â ÈÓ≈˜ ÍÛ∑È Ú≈Ò∂ Ì◊ Ù∂÷ Î∆Á Á∆ Ï≈‰∆ Ú∆ Á‹ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¡√ƒ Á∂÷Á∂ ‘ª «’ Úº÷-Úº÷ ¡√Ê≈Ȫ Á∂ 15 Ì◊ª, 11 ̺‡ª ¡Â∂ «ÂøÈ ◊π«√º÷ª Á∆ Ï≈‰∆ (’∞ºÒ 35) Ù≈ÓÒ ‘ÀÕ ÍÓ≈ÂÓ≈ È≈Ò «¬’«Ó’ ‘Ø«¬¡≈ ‘∂’ Ó‘ªÍπÙ √≈∆ Ó≈ÈÚÂ≈ Á≈ √ªfi≈ ‘πøÁ≈ ‘À «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á∂ ¿∞ÍÁ∂Ù Ú∆ √ªfi∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ ◊ÃÊ ø Á∆ «√º«÷¡≈ Í√Í «Í¡≈ ¡Â∂ √ÁÌ≈ÚÈ≈ Á≈ √øÁ∂Ù ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ Á≈ ¡≈ÁÙ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ ¬∂’Â≈ ˘ ’≈«¬Ó ’È≈ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ Á≈ √øÁ∂Ù∏¬∂’π «ÍÂ≈ ¬∂’√ ’∂ ‘Ó Ï≈«’...® (611); È≈ ’Ø ÏÀ∆ È‘∆ «Ï◊≈È≈ √◊Ò √ø«◊ ‘Ó ’¿∞ Ï«È ¡≈¬∆® (1299) ¡Â∂, √Ì∂ √≈fi∆Ú≈Ò √Á≈«¬«È, ±ø «’√À È «Á√«‘ Ï≈‘≈ ‹∆¿∞® (97) ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ Ë≈«Ó’ «◊¡≈È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ √Ó≈‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ¡≈«Á «Ú«Ù¡ª ¿∞µÂ∂ Ú∆ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ «’√∂ ʪ ”Â∂ ËÓ Á∂ ·∂’∂Á≈ª ÚÒØ∫ ÎÀÒ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ÌÓ‹≈Ò ˘ ÂØÛÈ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À, «’√∂ ʪ ”Â∂ ¿∞µ⁄∆ ‹≈«Â, ËÈ ¡Â∂ √∆’ √πøÁÂ≈ Á∂ ¡‘ø’≈ Á≈ «Â¡≈◊ ’’∂ «ÈÓÂ≈ ˘ ¡ÍÈ≈¿∞‰ ”Â∂ ˜Ø «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «’√∂ ʪ ”Â∂ ≈‹ ’È Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ ’Ó⁄≈∆¡ª ˘ ≈‹-ËÓ ¿∞µÂ∂ ⁄ºÒ‰ Á∆ È√∆‘ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘À ¡Â∂ «’√∂ ʪ ”Â∂ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ √∂Ú≈ ¡Â∂ «¬’ «È≈’≈ Ú≈«‘◊π» ˘ «Ë¡≈¿∞‰ Á∆ ÍÃ∂È≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ÚÍ≈, ÷∂Â∆Ï≈Û∆, ÈΩ’∆ «Ú⁄ «’Ú∂∫ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ È≈Ò ⁄ºÒ‰≈ ‘À, «¬‘Ȫ √≈∆¡ª ◊ºÒª Á≈ «◊¡≈È √≈˘ ◊πÏ≈‰∆ ÂØ∫ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á≈ ÚÂ, ⁄ø◊∂-Ó≈Û∂ «ÁȪ Á≈ Ú«‘Ó, ’Ϫ-ÓÛ∑∆¡ª Á∆ Í»‹≈, Á∂Ú∆Á∂ګ¡ª ¿∞µÂ∂ «ÚÙÚ≈√∏«¬‘Ȫ √≈∆¡ª ◊ºÒª Á≈ ÷≥‚È ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Í≈ÚÈ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ Í≥‹≈Ï∆, «ÏË, «‘øÁ∆, √ø√«¥Â, Ó≈·∆, «√øË∆, ¡Ï∆ ¡Â∂ Î≈√∆ Ì≈Ù≈ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ 31 Óπº÷ ≈◊ª ¿∞µÂ∂ ¡≈Ë≈«Â ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ 31 ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ 6 ≈◊ Ò«ÒÂ, ¡≈√≈Ú∆, «‘ø‚ØÒ, ÌØÍ≈Ò∆, «ÏÌ≈√ ¡Â∂ ’≈Î∆ Ú∆ ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «’√∂-«’√∂ ʪ ”Â∂ ÁØ ≈◊ «¬’º·∂ Ú∆ ÚÂ∂ ‘ج∂ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ Ì≈ÚÈ≈, «⁄øÂÈ ¡Â∂ «ÁzÙ‡∆’؉ «ÚÙÚ«Ú¡≈Í∆ ‘ÀÕ ◊π» √≈«‘Ï √≈∂ √ø√≈ Ò¬∆ «⁄ø √È, «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘Ȫ Á∆ ¡Á≈√ Ú∆ √ªfi∆ √∆∏ ““‹◊Â∞ ‹¶Á≈ «÷ ÒÀ, ¡≈͉∆ «’Í≈ Ë≈«® «‹Â∞ Áπ¡≈À ¿∞ÏÀ «ÂÂÀ ÒÀ‘π 13
¿∞Ï≈«® (853) √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ «¬«Â‘≈√’ ÍπÙ, Ó‘ªÍπÙ, ¡÷ΩÂ∆ ¡ÚÂ≈ª, ÈÁ∆¡ª, È◊ª ¡≈«Á Á≈ Ú∆ «˜’ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ «‹ºÊ∂ «‘øÁ» Á∂Ú∆-Á∂ګ¡ª, ¡ÚÂ≈ª, ËÓ ◊Ãøʪ Á≈ «˜’ ‘À, ¿∞µÊ∂ «¬√Ò≈Ó ËÓ È≈Ò ‹πÛ∂ ÍÃ√ø◊ª Á≈ Ú∆ «˜’ ‘ÀÕ «‘øÁ» √≈’≈ ÍÃÌ» ˘ «‹√ È≈Ó È≈Ò Íπ’≈Á∂ √È, ¿∞‘Ȫ ÙÏÁª ˘ ◊π» √≈«‘Ï≈È È∂ «È≈’≈ ÍÃÌ» Ò¬∆ ګ¡≈ ‘ÀÕ “≈Ó” ÙÏÁ ÁØ ¡Êª «Ú⁄ ګ¡≈ «◊¡≈ ‘À∏«¬’ ≈‹≈ ÁÙÊ Á∂ Ï∂‡∂ ≈Ó ⁄øÁ ‹∆ Ò¬∆ ¡Â∂ Á»‹≈ √≈∆ «√ÃÙ‡∆ «Ú⁄ Ó∂ ‘ج∂ «È≈’≈ ÍÃÌ» Ò¬∆Õ «‹ºÊ∂ «¬«Â‘≈√’ ÍÃÓ≈‰ Á∆ ÒØÛ Í¬∆, ¿∞µÊ∂ ≈‹≈ ≈Ó Á≈ ¡Â∂ «‹ºÊ∂ ‘∂’ ʪ ”Â∂ Ó∂ ‘ج∂ Á∆ «√º«÷¡≈ Á∂‰ Á∆ ÒØÛ √∆, ¿∞µÊ∂ ≈Ó (ÍÃÌ») Á∂ »Í «Ú⁄ Úȉ ’∆Â≈Õ «‹Ú∂∫ ◊Ø«ÏøÁ Á≈ ¡Ê ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È‘ƒ, ¿∞√∂ Â∑ª ≈Ó Á≈ ¡Ê-¡ÔØ«Ë¡≈ Á≈ ≈‹≈ ≈Ó È‘ƒÕ «‹√ Â∑ª Ú≈«‘◊π» Á∂ ◊π‰ª ˘ ÍÃ◊‡≈¿∞∫Á∂ ÙÏÁ «Á¡≈¨, «¥Í≈¨, ÍëÂÍ≈Ò’ ¡≈«Á ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘È, ¿∞√∂ Â∑ª ≈Ó, ‹Ø ‘ ʪ «Ó¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ¡Ê≈ √Ï-«Ú¡≈Í’ ‘À, ÙÏÁ ګ¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√Ò≈«Ó’ ◊π‰Ú≈⁄’ ÙÏÁ Ú∆ ÚÂ∂ ‘ج∂ «ÓÒÁ∂ ‘È, «‹Ú∂∫ «’ ’∆Ó, ‘∆Ó, ’≈Á, ÍÚÁ◊≈, ◊∆Ï«ÈÚ≈‹ ¡≈«ÁÕ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ «’√∂ «¬’ È≈Ó ¿∞µÂ∂ «ÚÙ∂Ù ˜Ø È≈ Á∂ ’∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ √Ï«Ú¡≈Í∆, √Ï-Ù’Â∆Ó≈È, √Ï◊π‰ √øÍ≥È Á√≈¿∞‰ Ò¬∆ ≈Ó, ‘∆Ó, ’∂√Ú, ¡ºÒ≈‘, Ï∆·Ò, ‘∆, ◊ØÍ≈Ò, ◊Ø«ÏøÁ, Ó¬∆¡≈, ·≈’∞, √«ÂÈ≈Ó, Ú≈«‘◊π», «Èø’≈ Ó≈ËØ ¡≈«Á ’¬∆ È≈Úª È≈Ò √øÏØËÈ ’’∂ «¬‘ ◊ºÒ «√ºË ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À «’ ◊πÏ≈‰∆ √Ï √ªfi∆ ‘À ¡Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ «’√∂ Ú∆ È≈Ó È≈Ò Ô≈Á ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ◊π» ‹∆ √ͺه ’Á∂ ‘È∏Ï«Ò‘≈∆ ‹≈¿∞ ‹∂Â∂ Â∂∂ È≈Ú ‘À® (1168)
«¬√∂ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ Ú∆ ¡≈͉∆ ÓØ‘ Ò◊≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ √ͺه ’Á∂ ‘È∏ÂÚ √Ï È≈Óπ ’ÊÀ ’ÚÈ∞, ’Ó È≈Ó ÏÈ √πӫ® ¡’Â±Ï B@AD
¡‹Ø’∆ Í≥Ê’ ÁÙ≈
¡≈Ë∂À ≈‘π È ’ج∆ «’Í≈Ò «√øÿ “⁄øÁÈ” ÓØÏ≈: IIADA-ACBAC Ó≈fi ’∆ Ú≈ «Ú⁄ ‹◊Â-◊π» ◊π» È≈È’ Í≈ÂÙ≈‘ Á≈ «¬’ √ÒØ’ ‘À, «‹√ ≈‘ƒ ¡≈Í ¡≈͉∂ √Ó∂∫ Á∆ ÁÙ≈ ˘ Úȉ ’«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ ≈‹∂ ’√≈¬∆ ω∂ ‘ج∂ ‘È ¡Â∂ ‹ÈÂ≈ Á∆ ◊ÁÈ ”Â∂ ¤∞∆ ⁄Ò≈ ‘∂ ‘È, ËÓ È≈Ó Á∆ ⁄∆˜ «’Ë∂ Ș È‘ƒ ¡≈ ‘∆Õ fi»· »Í∆ Óº«√¡≈ Á∆ ’≈Ò∆-ÏØÒ∆ ≈ ‘À ¡Â∂ √º⁄-⁄øÁÓ≈ «’Ë∂ ⁄«Û∑¡≈ Ș È‘ƒ ¡≈¿∞∫Á≈Õ ÓÀ∫ √º⁄ »Í∆ ⁄øÁÓ≈ ˘ ÒºÌ-ÒºÌ ’∂ Ï∂⁄ÀÈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ª, «Ú¡≈’∞Ò ‘Ø «◊¡≈ ‘ªÕ «¬√ ÿπÍ º ‘È∂∂ «Ú⁄ ’ج∆ ≈‘ «Ú÷≈¬∆ È‘ƒ «ÁøÁ≈Õ √º⁄ Á∂ ÍÃ’≈Ù Á∆ ¡‰‘Ø∫Á «Ú⁄ ÁπÈ∆¡ª ‘¿∞ÓÀ Á∂ ’≈È Áπ÷∆ ‘Ø ‘∆ ‘À∏«¬√ ÁÙ≈ ÂØ∫ ıÒ≈√∆ «’Ú∂∫ ‘ØÚ? ∂ ¡≈Í Á∂ Ï⁄È ‘È : ’«Ò ’≈Â∆ ≈‹∂ ’≈√≈¬∆ ËÓπ Í≥÷ ’« ¿∞‚«¡≈® ’±Û∞ ¡Ó≈Ú√ √⁄π ⁄øÁzÓ≈ Á∆√À È≈‘∆ ’‘ ⁄«Û¡≈® ‘¿∞ Ì≈«Ò «Ú’∞øÈ∆ ‘ج∆® ¡≈Ë∂À ≈‘π È ’ج∆® «Ú«⁄ ‘¿∞ÓÀ ’« Áπ÷π ج∆® ’‘π È≈È’ «’«È «Ï«Ë ◊«Â ‘ج∆®
«Ú⁄ ÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ ‘È, ÷≈Ò√≈ √’±Ò ‘È, Í≥‹≈Ï∆ Ô±È∆Ú«√‡∆ ¡Â∂ ◊π» È≈È’ Á∂Ú Ô±È∆Ú«√‡∆ ‘À, «‹È∑ª Á∂ ÷Ø‹ ’∂∫Á ‘È, Ë≈«Ó’ √≈«‘ «Â¡≈ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ ÙÃØÓ‰∆ ’Ó∂‡∆ Á∆ ËÓ-ÍÃ⁄≈ ’Ó∂‡∆ ‘À, «√º÷ «¬«Â‘≈√ ∆√⁄ ÏØ‚ ¡Â∂ ¯Â«‘◊Û∑ √≈«‘Ï «Ú⁄ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «ÚÙÚ Ô±È∆Ú«√‡∆ ‘ÀÕ ÏÛ± √≈«‘Ï ÚÒØ∫ «’øÈ∂ ‘∆ √’±Ò ⁄Ò≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘È, «¬’ Ô±È∆Ú«√‡∆ ω ⁄πº’∆ ‘À, Á»‹∆ ¡◊Ò∂ √≈Ò Âº’ √≈ÏØ ’∆ ÂÒÚø‚∆ «Ú÷∂ ¡øÌ ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√∂ Â∑ª ¡È∂’ª ‘∆ √Ó≈‹ √∂Ú∆ √ø√Ê≈Úª ‘È ‹Ø «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ¡≈Ê’ ÷∂ «Ú⁄ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ ’∞fi ‘È : ¡≈Ò «¬ø‚∆¡≈ «Í≥◊ÒÚ≈Û≈ √π√≈«¬‡∆, «ÈÙ’≈Ó «√º÷ ÚÀÒÎ∂¡ ’Ω∫√Ò, Ì≈¬∆ ÿȬ∆¡≈ √∂Ú≈ √π√≈«¬‡∆, «√º÷ ‘ÀÒ«Í≥◊ «√÷˜, √∂Ú ¡≈Ú «√º÷√, «√’Ò∆◊ª-Ú‰‹≈«¡ª Ò¬∆ ω∆¡ª √ø√Ê≈Úª, √ø√≈ «√º÷ √ø◊·È, «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ «√º÷ √ø√Ê≈Úª ‹Ø Ì≈ Á∆¡ª √ø√Ê≈Úª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ
(Ó≈fi ’∆ Ú≈, √ÒØ’∞ Ó: 1, 145)
‹∂ ¡º‹ «√º÷ Í≥Ê Á∆ √Óπº⁄∆ ÁÙ≈ ˘ «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈Ú∂ ª ◊π» Í≈ÂÙ≈‘ Á∂ ¿∞ÍØ’Â Ï⁄È «¬√ ”Â∂ Í»∆ Â∑ª „π’Á∂ ‘ÈÕ «√º÷ Í≥Ê Á∆ «√ÓΩ ¡÷Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ ‘À, «’øÈ∂ ‘∆ «ÓÙÈ∆ ¡Á≈∂ ‘È, √‡º‚∆ √’Ò ‘À, √π«¥Â ‡z√‡ ‘À, Ù«‘ª-’√«Ï¡ª «Ú⁄ ÍÃ⁄≈’ ‹Ê∂ ‘È, ‡’√≈Òª ‘È, √øª Á∂ ‚∂∂ ‘È, «’øÈ∂ ‘∆ ‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒ ‘È «‹È∑ª ÂØ∫ ◊πÏ≈‰∆ ’∆ÂÈ ¡Â∂ ÙÏÁ-«Ú⁄≈ ‘ ؘ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ’∞fi ⁄ÀÈÒ Âª ¡À√∂ ‘È «‹È∑ª ÂØ∫ √≈≈ «ÁÈ Ò◊≈Â≈ Ë≈«Ó’ ÍÃØ◊≈Ó ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È; Ë≈«Ó’ «ÎÒÓª «Á÷≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√∂ Â∑ª «Úº«Á¡’ √ø√Ê≈Úª Ú∆ ¡≈͉≈ ØÒ ¡Á≈ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ù«‘ª «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«¬øÈ∆¡ª √ø√Ê≈Úª Á∂ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ «√º÷ Í≥Ê Á∆ Ë≈«Ó’, √Ó≈«‹’, ¡≈Ê’, «Úº«Á¡’ ¡Â∂ ≈‹È∆«Â’ ÁÙ≈ «⁄øÂ≈‹È’ ‘∆ ‘ÀÕ «√º÷ª «Ú⁄ ¡ÈÍÛ∑Â≈, Ï∂π˜◊≈∆, «ÚÁ∂Ùª ˘ ÍÒ≈«¬È, È«Ù¡ª Á∆ ÁÒÁÒ, Ì»‰ ‘º«Â¡≈Úª, Á≈‹-Á‘∂‹, ’ÂÒØ◊≈Â, Ó«‘Ò≈Úª ÍÃÂ∆ ‹πÓ, «ÚÌ⁄≈, ‹≈Â-Í≈ Á∆ Ò≈‘ÈÂ, Á«Òª È≈Ò ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ÚÂ∆≈, ◊∆Ϫ Á∆ ¡≈Ê’ ´º‡ ¡Â∂ ‘Ø ¡È∂’ª √Ó≈«‹’ ’∞∆Â∆¡ª ÎÀÒ∆¡ª ͬ∆¡ª ‘ÈÕ Ë≈Ó’ ͺ÷Ø∫ Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª HE ÂØ∫ I@% «√º÷ ËÓ-ÍÃÂ∆’ ’∂√ª ˘ «Â¡≈◊ ⁄πº’∂ ‘È ¡Â∂ Í«ÂÂÍπ‰≈ «√º÷ª Á∆ ÈÓØÙ∆ Á≈ Úº‚≈ ’≈È Ï‰ «‘≈ ‘ÀÕ «Ú⁄≈Ë≈≈ 14
ͺ÷Ø∫ ª Á∆Ú≈Ò≈ ‘∆ «È’Ò ⁄πº’≈ ‘ÀÕ ÏÃ≈‘Ó‰∆ ’Ó-’ª‚, ∆Â∆-«Ú≈‹ ¡Â∂ ¡≥Ë-«ÚÙÚ≈√ «√º÷-‹∆ÚÈ ‹≈⁄ Á≈ ¡≥◊ ω ◊¬∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ «√º÷ª Á∆ Ï‘π«◊‰Â∆ «√º÷∆ ‹∆ÚÈ Á∂ ¡≥◊ √Ófi ’∂ «ÈÌ≈ ‘∆ ‘ÀÕ ÏÃ≈‘Ó‰∆ ’Ó-’ª‚ª Â∂ «ÚÙÚ≈√ª ˘ ÚË∂∂ ÎÀÒ≈¿∞‰ «Ú⁄ ‚∂∂Á≈ √◊Ó Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈ ‘∂ ‘ÈÕ «√º÷ª Á≈ «¬’ Úº‚≈ «‘º√≈ «Í¤Ò∂ C@-D@ √≈Òª «Ú⁄ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈¬∂ Á∂‘Ë≈∆ ◊π»¡ª Á∂ ⁄πø◊Ò «Ú⁄ Ϋ√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‹Á ÒØ’ª ˘ ◊πÁπ¡≈«¡ª «Ú⁄Ø∫ √‘∆ Ë≈«Ó’/ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ¡◊Ú≈¬∆ È‘ƒ «ÓÒÁ∆ ¡Â∂ «√º÷-Ò∆‚«ÙÍ ÚÒØ∫ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ¡≈Ê’ √Óº«√¡≈Úª √πÒfi≈¬∆¡ª È‘ƒ ‹ªÁ∆¡ª ª ¿∞‘ ‚∂«¡ª «Ú⁄ ¡Â∂ Á∂‘Ë≈∆ ◊π»¡ª Á∆ ÙÈ «Ú⁄ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈Ê’ Í÷Ø∫ ’Ó˜Ø ¡Â∂ Á«ÒÂ-Ú◊ È≈Ò √øÏøË º÷‰ Ú≈Ò∂ ’¬∆ «√º÷ ª ¬∆√≈¬∆ ¡≈«Á’ Á»‹∂ Óª ˘ Ú∆ ¡Í‰≈ ‘∂ ‘ÈÕ ‹Á ’«Ê Á«Ò «√º÷ª È≈Ò ’∞fi ‚∂∂Á≈ Â∂ ’«Ê ¿∞µ⁄-‹≈Â∆¬∂ «ÚÂ’≈ ’È∏¿∞È∑ª Ò¬∆ ¶◊ Á∆ Úº÷∆ Í≥◊ Һ◊∂, «’Â∂-«’Â∂ ª Á«Òª ˘ «Í≥‚ Á∆ ÙÓÙ≈È ÿ≈‡ «Ú⁄ ÓπÁ∂ Ú∆ ‹Ò≈¿∞‰∂ ÓÈ∑ª ’∆Â∂ ◊¬∂, “⁄ΩÊ∂ ÍΩÛ∂” Á∂ «√º÷ ¡≈÷¡≈÷ ’∂ ¡ÍÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈∏ª ¿∞‘ ¡ÈÓª ˘ È≈ ¡ÍÈ≈¿∞‰ ª ‘Ø ’∆ ’È? ◊πÁπ¡≈∂, «‹ºÊØ∫ ËÓ Á≈ ÍÃ’≈Ù ÎÀÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, ÊØÛ∑∂ «‹‘ª ˘ ¤º‚ ’∂ ÏÃ≈‘Ó‰∆ ’Ó-’ª‚ ÎÀÒ≈¿∞‰ Á≈ √≈ËÈ Ï‰ ◊¬∂ ‘ÈÕ ’∞fi √≈Ò Í«‘Òª º’ «’√∂ È∂ “ÁπÍ«‘≈, ⁄πÍ«‘≈ √Ó≈◊Ó” ÙÏÁ √π‰∂ Ú∆ È‘ƒ √È ‘π‰ ÁπÍ«‘∂-⁄πÍ«‘∂ È≈Ó‹Í √Ó≈◊Ó ‘؉ Òº◊ ͬ∂ ‘ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ «ÈØÒ ’∆ÂÈ Á∆ ʪ ”Â∂ ¡ºË≈ √Óª Ó»Ò Ó≥ ‹ª ◊πÓ≥ Á∂ ‹≈Í ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ’¬∆ Ê≈¬∆∫ ª Ò≈¬∆‡ Ïπfi≈ ’∂ “È≈Ó «√ÓÈ” ’Ú≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À; ’¬∆ ’Ò≈√ Ò≈ ’∂ È≈Ó-‹Í‰ Á∆ ‡z∂«Èß◊ «ÁøÁ∂ ¡’Â±Ï B@AD
‘ÈÕ “Ú≈«‘◊π»” ˘ «ÚÙ∂Ù ¡≥Á≈˜ („ø◊) È≈Ò ‡‰ Á∂ ¡«Ì¡≈√ ’Ú≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «’√∂ Ï≈‰∆/Ó»Ò Ó≥Â/◊πÓ≥ ¡≈«Á Á∂ Í≈· Òº÷ª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ ’È Ò¬∆ “Úø‚∂” ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «Î Í»≈ ÍÃ⁄≈ ’’∂ «¬È∑ª “Í≈·ª” Á∂ ÌØ◊ Í≈¬∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á≈ Ò≈Ì Í≈· Úø‚‰ Ú≈Ò∆ “Ù÷√∆¡Â” ¡Â∂ √Ó≈◊Óª Á∂ ÍÃÏøË’ª Á∆ ÓÙ‘»∆ Á∂ »Í «Ú⁄ ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ («’øÈ≈ ⁄ø◊≈ ‘ØÚ∂ ‹∂ «¬øÈ≈ ˜Ø √«‘‹ Í≈· Ò«‘ ⁄Ò≈¿∞‰ ”Â∂ Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ «‹Ú∂∫ «’ «¬’-ÁØ √ø√Ê≈Úª ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ √Ø⁄«Ú⁄≈ ’∂ ’∆Â≈ «◊¡≈ √«‘‹-Í≈· ÓÈ∞º÷ ˘ √‘∆ ¡Êª «Ú⁄ ◊π«√º÷ ¡Â∂ È∂’ «¬È√≈È Ï‰≈ «ÁøÁ≈ ‘À)Õ «¬‘Ø «‹‘∆¡ª ˆÀ-◊πÓÂ∆ ÓÔ≈Á≈Úª ÎÀÒ‰ Á≈ ’≈È «√º÷ª Á≈ ¡≈͉∂ Ëπ∂ ◊πÏ≈‰∆ ÂØ∫ Á» ‹≈‰≈ ‘ÀÕ «¬’ ª Ï‘π ‘∆ ÿº‡ «√º÷ª ˘ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ √Ófi ‘À; Á»‹≈ ¡º‹ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ ̪Â√π̪Â∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ «Ú¡≈«÷¡≈ «√º÷ª «Ú⁄ «Ú⁄≈Ë≈’ Ú÷∂Ú∂∫ ÍÀÁ≈ ’ ‘∆ ‘ÀÕ Úº÷-Úº÷ ‡∆.Ú∆. ⁄ÀÈÒª ”Â∂ ‘Ø ‘∆ ◊πÏ≈‰∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ˘ ‹∂ √π«‰¡≈ ‹≈Ú∂ ª √≈Ë≈‰ ÓÈ∞º÷ ÌøÏÒÌ»√∂ «Ú⁄ ÍÀ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ ÓȪ «Ú⁄ ËÓ ÂØ∫ ¡π⁄∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «√¡≈√∆ ÷∂ «Ú⁄ «‹øÈ≈ «Èÿ≈ «¬√ √Ó∂∫ ¡≈«¬¡≈ ‘À, ¿∞µÈ≈ ’Á∂ Ú∆ È‘ƒ √∆ ¡≈«¬¡≈Õ «¬’ Ú∆ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ È‘ƒ ‘À «‹√ ˘ «√º÷∆ Á∆ ÓΩ‹»Á≈ ÁÙ≈ Á∆ «⁄øÂ≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ ‹Ø «√º÷∆ Á∂ «√˪ ¡Â∂ √»Í Á∂ ͺ÷Ø∫ «È¡≈∂ÍÈ ”Â∂ Ó≈‰ ’ √’Á∆ ‘ØÚ∂Õ ¡≈Ó «√º÷ ˘ ¡º‹ «¬øÈ≈ Ú∆ È‘ƒ ÍÂ≈ «’ «√º÷ª Á≈ ’ج∆ «√¡≈√∆ «ÈÙ≈È≈ ‘À Ú∆ ‹ª È‘ƒÕ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ “Ù‘∆Áª Á∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆” ¡÷Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ Í≈‡∆ ˘ «√º÷∆ ÂØ∫ √ø◊ ¡≈¿∞‰ Òº◊ ͬ∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ “Í≥‹≈Ï∆ Í≈‡∆” ¡÷Ú≈¿∞‰ «Ú⁄ Ó≈‰ Ó«‘√»√ ’Á∆ ‘ÀÕ “¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï Á≈ ÓÂ≈” ¡Â∂ “¡≈ÂÓ-«È‰∂ Á≈ ¡«Ë’≈” ¡≈«Á Á∆ ª ‘π‰ ⁄⁄≈ Ú∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆, √◊Ø∫ «¬‘ ª ’∞«‘ √Ófi ’∂ «Â¡≈◊ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ‹Á ÿº‡-«◊‰Â∆ ’ΩÓª ˘ «È◊Ò‰ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó Ï‰≈¬∆ ÏÀ·∆ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
Í≈‡∆ È≈Ò ‹ÈÓ-‹ÈÓ Á∆ √ªfi Í≈¬∆ ‘ØÚ∂, ª «¬‘∆ ’∞fi ‘؉≈ ‘ÀÕ ’∞fi ’∞ ¡«‹‘∂ ÏøÁ∂ ˜» «ÓÒ ‹≈‰◊∂, «‹È∑ª Á∂ «Í¤Òº◊ ¿∞È∑ª ˘ “«√º÷ª Á∂ Ú≈«‘Á Ò∆‚” √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ò∆‚ Ú∆ ’Á∂-’Á≈¬∆∫ «√º÷ª Á∂ “¡≈͉∂ ÿ” Á∆ ◊ºÒ ¡≈÷ ¤º‚Á∂ ‘È ‹ª ı≈«Ò√Â≈È ˘ ¡≈͉≈ ¡≥«ÂÓ «ÈÙ≈È≈ Áº√Á∂ ‘ÈÕ Í «¬È∑ª Á∆ “ÒÒ’≈” ¿∞√ «Ú¡’Â∆ Ú◊∆ ‘πøÁ∆ ‘À ‹Ø √πºÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ ’Á∂-’Á≈¬∆∫ ÏÛ≈¿∞‰ Òº◊ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬‘Ø «‹‘∂ Ò∆‚ ’ΩÓ «Ú⁄ ˜» «ÓÒ ‹≈‰◊∂ ‹Ø ¡≈͉≈ «ÈÙ≈È≈ «¬’ Áº√Á∂ ‘È, Í ¿∞‘ «¬’ ʪ ÏÀ·‰ Ò¬∆ «Â¡≈ È‘ƒ ‘È; ‘Ø Áπº÷ Á∆ ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ «¬‘ ÒØ’ ¡≈͉∂ È≈Ò ’∞fi ‘˜≈ Ïø«Á¡ª ˘ Ú∆ ÂØ È‘ƒ √’Á∂Õ ‹∂ “¡≈͉≈ ÿ” ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ª ÒØ’ª ˘ «¬‘ Áº√‰/√Ófi≈¿∞‰ Á∆ ÒØÛ ‘À «’ ¿∞‘ «’¿∞∫ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ¡Â∂ «’Ú∂∫ ω≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ÒØ’ª ˘ «¬‘ Ú∆ Ș ¡≈¿∞‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞È∑ª Á∂ Ò∆‚ «ÈÙ≈È∂ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ¡ÓÒ∆ ÂΩ ”Â∂ Ú∆ ’∞fi ’ ‘∂ ‘È, «È∂ Ú∑∂-«¤Ó≈‘∆ «Ï¡≈È ‘∆ È‘ƒ Á≈◊ ‘∂Õ ’∞fi ÒØ’ ¡«‹‘≈ «ÚÙÚ≈√ º÷Á∂ ‘È «’ “’ΩÓ «Ú⁄ «È≈Ù≈ È‘ƒ ÎÀÒ≈¿∞‰∆ ⁄≈‘∆Á∆, „«‘øÁ∆ ’Ò≈ Ú≈Ò∆¡ª ◊ºÒª È‘ƒ ’È∆¡ª ⁄≈‘∆Á∆¡ªÕ «‹√ ◊π» È∂ «¬‘ ’ΩÓ √≈‹∆ √∆, ¿∞√ ˘ √≈‚∂ È≈ÒØ∫ «’Â∂ ÚºË «¬√ Á∆ «⁄øÂ≈ ‘ÀÕ” ¡√ƒ √ÓfiÁ∂ ‘ª «’ «¬‘Ø «‹‘∆¡ª ◊ºÒª ’È∆¡ª ¡≈͉∂ Θª ÂØ∫ Ó≥»‘ Î∂È≈ ‘ÀÕ «¬‘ ª ¿∞‘∆ ◊ºÒ ‘ج∆ «’ Ó∆˜ Ì≈Ú∂∫ «‹øÈ≈ Ó˜∆ «ÏÓ≈ ‘ØÚ∂, «¬‘∆ ’«‘‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ÿÏ≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ’ج∆ ÒØ≤Û È‘ƒ, Áπ¡≈Á≈» Á∆ Ú∆ ’ج∆ ÒØÛ È‘ƒ, Ú≈«‘◊π» È∂ «¬√ ˘ ÓÈ È‘ƒ Á∂‰≈Õ ⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ‘À «’ Ó∆˜ Á∆ Í»∆ ‹ª⁄ (Diagnose) ’’∂ Ø◊ Òº«Ì¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿∞«⁄ «¬Ò≈‹ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «Íº¤∂ «‹‘∂ √≈‚∂ «¬’ √Ó’≈Ò∆ È∂ «Ò«÷¡≈ «’ ◊πÓ«Â-«ÚØË∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª ÂØ∫ ’º⁄∂-«ÍºÒ∂ ÏøÁ∂ ‘∆ ÿÏ≈¿∞∫Á∂ ‘È, «¬‘Ø «‹‘∆¡ª ’≈Ú≈¬∆¡ª/‘≈Ò≈ ͺ’∂ «√º÷ª Á≈ ’∞fi È‘ƒ «Ú◊≈Û √’Á∂Õ «¬‘Ø «‹‘∆ 15
√Ø⁄‰∆ ”Â∂ Â√ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ HE ÂØ∫ I@% «√º÷ ¡÷Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ «√º÷ «Ú⁄≈Ë≈≈ (◊πÓ«Â) ¡Â∂ «√º÷∆ √»Í ÂØ∫ Ó≥»‘ Î∂ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ Ï≈’∆ Ï⁄∂ “ͺ’∂ «√º÷ª” «Ú⁄Ø∫ ¡ºË∂ ÂØ∫ ÚºË ‚∂∂Á≈ª Á∆ ⁄È-ÙÈ «Ú⁄ ‹≈ ⁄πº’∂ ‘È, ‹Ø “ÙÏÁ” Á∆ ʪ ”Â∂ √∆-Í»‹≈ ˘ ‹∆‘ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄ ¿∞‘ Ú∆ ‘È ‹Ø ÈÚ∆È-◊π»¡ª Á∂ ⁄∂Ò∂ ω ⁄πº’∂ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ B-D% Ï⁄∂ ‘È ¿∞‘ Úº÷-Úº÷ √ø√Ê≈Úª/‹«Ê¡ª ¡≈«Á È≈Ò ‹πÛ ⁄πº’∂ ‘ÈÕ ’∆ «¬‘ ÁØ-⁄≈ ÍÃÂ∆Ù ͺ’∂ «√º÷ «√º÷ª Á∆¡ª ÓΩ‹»Á≈ √Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ ÒºÌ ÒÀ‰◊∂? Ú؇ª Á∂ Ô∞◊ º «Ú⁄ ª «¬‘ √øÌÚ È‘ƒÕ ¿∞ÍØ’Â Ó‘≈È∞Ì≈Ú ‘∆ ¡≈͉∂ Ó≈«√’ ͺ «Ú⁄ ÍÃ⁄≈’ √ø√Ê≈Úª ˘ «¬‘ ¡≈÷ ’∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ «ÈßÁÁ∂ «‘øÁ∂ ‘È «’ ““√Ó≈‹/Í≥Ê «Ú⁄ «¬øÈ∆¡ª ’∞∆Â∆¡ª ÎÀÒ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘È, «¬‘ √ø√Ê≈Úª ’∆ ’ ‘∆¡ª ‘È? ¡√Ò «Ú⁄ «¬È∑ª ’∞∆Â∆¡ª Ò¬∆ «¬‘ √ø√Ê≈Úª ‘∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ”” «¬√ ˘ ’«‘øÁ∂ ‘È : ““¡≈«Í È Á∂«‘ ⁄π» Ì« Í≈È∆® «Â‘ «ÈßÁ«‘ «‹‘ ◊ø◊≈ ¡≈È∆®”” (332) «‹È∑ª ÒØ’ª È∂ ¡≈͉∂ Óπ‘ºÒ∂ Á∂ √πË≈ Ò¬∆ Ú∆ ’º÷ ÌøÈ ’∂ Á»‘≈ È≈ ’∆Â≈ ‘ØÚ∂, ¿∞‘ ¿∞È∑ª ˘ «ÈßÁ ‘∂ ‘È «‹È∑ª È∂ Í≥‹≈Ï ‹ª Ì≈ «Ú⁄ ‘∆ È‘ƒ, √◊Ø∫ «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄ Ú∆ «√º÷∆ ÂØ∫ Á» ‹≈ ‘∂ ‘˜≈ª ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ «√º÷∆ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‘À ¡Â∂ ËÓ ÍÃ⁄≈ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Ò≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¡º‹ Ú∆ ÓÀÁ≈È «Ú⁄ ‚‡∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ.....ÒØ’ª Á≈ ’∆ ‘À, ÒØ’ª È∂ ª “«√øÿ √Ì≈ Ò«‘” Á∂ ¿∞µ⁄∂-√πº⁄∂ ¡≈◊»¡ª ˘ Ú∆ “«√øÿª Á≈ √¯≈«¬¡≈ ’È Ú≈Ò∂” «’‘≈ √∆Õ ¿∞µÍ ¡√ƒ ¿∞È∑ª Ë≈«Ó’, «Úº«Á¡’ Â∂ √Ó≈«‹’ √ø√Ê≈Úª Á≈ «˜’ ’∆Â≈ ‘À, «‹‘Û∆¡ª ’ΩÓ∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Òº◊∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª Á∂ ‘πø«Á¡ª-√πø«Á¡ª Ú∆ «√º÷ ’ΩÓ Á∆ ÁÙ≈ ⁄ø◊∆ È‘ƒ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ √ͺه ‘À «’ «¬‘Ø «‹‘∂ ‘Ø ÌÚ∂∫ ÔÂȪ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «’√∂ ’ΩÓ Á∆ Â’Á∆ ¿∞√ Á∂ ÈΩ‹Ú≈È ‘∆ ω≈ √’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ √≈∆¡ª √ø√Ê≈Úª ˘ ¡’Â±Ï B@AD
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «’ ¿∞‘ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡≈͉∂ È≈Ò ÚºË ÂØ∫ ÚºË ‹ØÛÈ Á∂ ÔÂÈ ’È, ‹Ø ‘ Â∑ª Á∆ ËÛ∂ÏøÁ∆ ÂØ∫ ¿∞µÍ ¿∞µ· ’∂ «ÈÙ’≈Ó Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò ¡≈͉∆ ÔØ◊Â≈ ¡È∞√≈ «’√∂ È≈ «’√∂ √∂Ú≈ «Ú⁄ ÔØ◊Á≈È Í≈¿∞‰Õ «¬È∑ª ˘ ˜»∆ √∂Ë ¡Â∂ ´ÛƒÁ∂ √≈ËÈ Óπ‘º¬∆¡≈ ’Ú≈¬∂ ‹≈‰Õ ‹∂ «’√∂ ’≈È ¡«‹‘∂ ÔÂÈ ’ΩÓ ÚÒØ∫ È‘ƒ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ª Í≥Ê-«‘ÂÀÙ∆ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ¿∞‘ ÷πÁ ¿∞·‰, ¡≈Í√ «Ú⁄ √ªfi ÍÀÁ≈ ’ÈÕ ËÓ Á∂ Ó»Ò «√˪ª, «¬«Â‘≈√ ¡Â∂ √º«Ì¡≈⁄≈ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’’∂ ’ΩÓ∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ ‹π‡ ‹≈‰Õ Í≥‹≈Ï Á∂ ‘∂’
ÿ Á≈ ’∞ø‚≈ ÷Û’≈¿∞‰, ËÓ ÂØ∫ Á» ‹≈ ‘∂ ÌÀ‰ª-Ì≈Úª È≈Ò √øÚ≈Á ⁄≈¿∞‰Õ ¿∞È∑ª Á∂ Ùø«’¡ª ˘ Á» ’È; ◊π» √≈«‘Ï≈È, ◊π»-Í«Ú≈ª Â∂ ◊π«√º÷ª Á∆¡ª ’∞Ï≈È∆¡ª Á≈ Ú≈√Â≈ Á∂ ’∂ «√º÷∆ Á∆ Óπº÷-Ë≈≈ È≈Ò ‹πÛÈ Á∆ ÍÃ∂‰≈ Á∂‰Õ «Í¤Ò∆ √Á∆ Á∂ ¤∂Ú∂∫ Á‘≈’∂ «Ú⁄ ’≈Ò‹ª Á∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª È∂ ‘∆ E-G Á∂ ◊πºÍ «Ú⁄ «√º÷ «ÓÙÈ∆ Ò«‘ ˘ ¡øÌ ’∆Â≈ √∆Õ ¡≈Í ‘∆ ËÓ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆, ¡≈Í ‘∆ Ë≈«Ó’ √≈«‘ Á∆ ⁄È≈ ’∆Â∆ ¡Â∂ AE-B@ √≈Òª «Ú⁄ «¬’ Әϻ √ø◊·È Á≈ »Í Ë≈È ’∆Â≈Õ ¡º‹ «¬‘ Ò«‘ Úº÷-Úº÷ «ÓÙÈ∆ ¡Á≈«¡ª
Á∂ »Í «Ú⁄ «√øÿ √Ì≈ Ò«‘ Á∂ Ó◊Ø∫ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÍÃÌ≈Ú∆ ÍÃ⁄≈’ Ò«‘ Á≈ »Í Ë≈È ’ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ‘∆ ÈΩ‹Ú≈È «‘øÓ ’È Âª √Ó≈«‹’, ¡≈Ê’, «Úº«Á¡’ ¡Â∂ «√¡≈√∆ ÷∂ª «Ú⁄ «¬È’Ò≈Ï «Ò¡≈ √’Á∂ ‘ÈÕ ¡º‹ ÒØÛ ‘À «’ ‘∂’ «Í≥‚ ¡Â∂ ‘∂’ Ù«‘ Á∂ Óπ‘º«Ò¡ª «Ú⁄ ◊π«√º÷ª Á∆¡ª Í≥⁄≈«¬Âª ’≈«¬Ó ’∆Â∆¡ª ‹≈‰ ‹Ø √Ê≈È’ ÒØ’ª Á∂ ‘ ÍÃ’≈ Á∂ Ó√«Ò¡ª Á≈ ‘ºÒ ’È ¡Â∂ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ √ϺÂÚ≈Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò ‹ØÛÈÕ ¿∞ÂÙ≈‘∆ ÈΩ‹Ú≈È ‘∆ «¬‘ ’≈‹ «√∂ ⁄≈Û∑ √’Á∂ ‘ÈÕ
Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈ √Ïø√
Ú≈
’∂
√Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈Õ ’∞Ò ¡≈͉∆ ˘ ’∞Ï≈È ’’∂, Ï≈◊ƒ Â∂∂ «Ò¡ªÁ∆ Ï‘≈ «√øÿ≈Õ ¡Ωø◊˜∂Ï È∂ ‹ÁØ∫ √∆ ¡ºÂ ⁄πº’∆, fiø‚≈ «¬√Ò≈Ó Á≈ ‘ ʪ fi»ÒÁ≈ √∆Õ ‹È∂¿± ÏØÁ∆ Á∆ ‘∆ È≈ Úπº’ ’ج∆ ¡ºÊ» «‘øÁ»¡ª Á∂ ’ج∆ È≈ Í»øfiÁ≈ √∆Õ ¡‰÷, ˆÀÂ, ¬∆Ó≈È Á∆ ÓΩ ‘ج∆, Ï«‰¡≈ ÷ºÂ∆ Ï؇ ’±ø‹ Á≈ √∆Õ ‹Á √»Ó∂ Á∂Ù ”⁄Ø∫ ‘È ‘ج∂, ¡≈«¬¡≈ ’Ò◊∆Ë ’Ò≈Ë≈ «√øÿ≈Õ √Ïø√ Ú≈ ’∂ √Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈Õ «ÁÒ «ÁºÒ∆ Á≈ ‹ÁØ∫ È≈ ٪ ‘Ø«¬¡≈, «ÍÂ≈ √«Â◊πª «ÁºÒ∆ ˘ ÂØ ËπÈ∆ ˙Ó Á∆ «’Â∂ È≈ Óπº’ ‹≈Ú∂, Ë≈◊≈ ËÓ Á≈ È≈ ‘؉ ’Ó˜Ø Â∂◊ Â∂◊ Ï‘≈Á Á∂ √∆√ È≈Ò ‘ج∆ ÷≥π„∆ Í≥È≈ «¬«Â‘≈√ ”⁄ ÈÚª ‘∆ ‹ØÛ ‡ºÒ Ó≥Áƒ ª ‘∆ Úº‹Á∂ È∂, Ï∂Û∆ ‚∞ºÏÁ∆ ˘ ’∆Â≈ Í≈ √Ïø√ Ú≈ ’∂ √Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈
«ÁºÂ≈Õ
¤’ ’∂ ¡≥«Óà«√øÿ √Á≈ ‘ج∂Õ «⁄Û∆, ⁄»‘∂, ’∞ºÂ∂ ÂØ∫ ‚È Ú≈Ò∂, ‰ ºÂ∂ Á∂ Ù≈‘ ¡√Ú≈ ‘ج∂Õ Â∞‘≈‚∂ √≈‘ª È≈Ò ËÛ’Á≈ «ÁÒ Ó∂≈, «ÁºÂ≈ Á√Ó∂Ù È∂ «ÍÂ≈ «Í¡≈ «√øÿ≈Õ √Ïø√ Ú≈ ’∂ √Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈Õ fiø‚∂ ’∂√∆ È◊≈∂ Á∆ ◊»ø‹ ¿∞µ⁄∆ ȃÁ Ï∂¬∆Ó≈Ȫ Á∆ ‹ÁØ∫ ¿∞‚≈¿∞‰ Òº◊∆ «ÁÒ «ÁÓ≈◊ «ÁºÒ∆ Á≈ «◊¡≈ «‘ºÒ √≈≈ È≈È’ È≈Ó Á∆ ‘Ø∫Á «Ó‡≈¿∞‰ Òº◊∆Õ ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ È∂ ÂØ∂ Ò≈Ò ÁØÚ∂∫ ◊Û∑∆ ⁄Ó’Ω Á∆ ‹ÁØ∫ ¡˜Ó≈¿∞‰ Òº◊∆Õ √»‹ «√º÷∆ Á≈ ¡√ È≈ ‘ج∂ «’Ë∂ Ú≈ «ÁºÂ∂ ¡‹∆Â, ‹πfi≈ «√øÿ≈Õ √Ïø√ Ú≈ ’∂ √Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈Õ ØÓ
«ÁºÂ≈Õ «ÁºÂ≈Õ «√øÿ≈Õ «√øÿ≈Õ
‹Ï ˜πÒÓ Á∂ «’Ò∑∂ ˘ „≈‘π‰ ÷≈Â, Á√Ó «ÍÂ≈ ‹∆ ‹ÁØ∫ «Â¡≈ ‘ج∂Õ ÷ºÂ∆, ‹º‡, ¤ƒÏ∂, È≈¬∆ ´‘≈ √≈∂,
∏‹◊‹∆ «√øÿ √Â’Ø‘≈*
ØÓ
Í≥Ê
寺
Ú≈ «ÁºÂ≈, «’‘≈ Í≥Ê Á≈ Ù≈‘∆ ‹Ò≈Ò ‘ØÚ∂Õ ‹≈ ’∂ Íπº¤ Ò˙ ’øË √‘øÁ ’ØÒØ∫, ‹∂’ «Î Ú∆ ’ج∆ √π¡≈Ò ‘ØÚ∂Õ «ÏË Ó≈Â≈ Ú∆ ËÓ ÂØ∫ Ú≈ Á∂Ú∂ ‘À ¡«‹‘≈ ’ج∆ ÁπÈ∆ ”⁄ Ò≈Ò ‘ØÚ? ∂ ‹◊‹∆ «√øÿ≈ Í∆ ÍÀ◊øÏ È∂ Ï‘π ‘ج∂ Á√Ó∂Ù «‹‘≈ È≈ ’ج∆ Á≈Â≈ «√øÿ≈Õ √Ïø√ Ú≈ ’∂ √Ïø√Á≈È∆, Ï≈◊ «√º÷∆ Á≈ ’∆Â≈ «Â¡≈ «√øÿ≈Õ ’∞Ò ¡≈͉∆ ˘ ’∞Ï≈È ’’∂, Ï≈◊ƒ Â∂∂ «Ò¡ªÁ∆ Ï‘≈ «√øÿ≈Õ
*«Í≥‚ Â∂ ‚≈’: √Â’Ø‘≈, «˜Ò∑≈ ◊πÁ≈√Íπ-ADCEAH ÓØÏ≈: IDFCE-AGICC
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
16
¡’Â±Ï B@AD
Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á≈ Ù‘∆Á∆ √≈’≈ «√Ó‹∆ «√øÿ* Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆ «√øÿ ˘ ¡≈͉≈ ≈‹ Ì≈◊ ’≈«¬Ó ’È Ò¬∆ Ï‘π √Óª ‹ø◊ª-Ô∞ºËª «Ú⁄ ◊π˜≈È≈ «Í¡≈Õ ‹ÁØ∫ ¿∞√ ˘ ÙªÂ∆ È≈Ò ≈‹ ’È Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈ ª ¿∞√ È∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∆ √∂Ú≈-√øÌ≈Ò ÚºÒ «ÚÙ∂Ù «Ë¡≈È «ÁºÂ≈Õ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È «Ú⁄ ¶◊ ¡Â∂ ÍÃÏøË «Ú⁄ ’ج∆ ÓπÙ«’Ò È≈ ¡≈Ú∂, «¬√ Ò¬∆ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∂ Ȫ ‹◊∆ª ¡Â∂ ˜Ó∆Ȫ Ò◊Ú≈¬∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ È∂ ¡≈͉∆¡ª ¿∞Á≈√∆¡ª ÁΩ≈È «√º÷∆ Á≈ ÍÃ⁄≈ ’Á∂-’Á∂ ‘√È ¡ÏÁ≈Ò (¡º‹’ºÒ∑ Í≈«’√Â≈È) Á∆ ËÂ∆ ˘ Ì≈◊ Ò≈¬∂Õ «¬ºÊ∂ «‹√ ‹◊∑≈ ”Â∂ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ ¡Â∂ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È≈ ‹∆ È∂ Óπ√«ÒÓ Î’∆ ÚÒ∆ ’øË≈∆ Á≈ ‘ø’≈ ÂØ«Û¡≈ √∆, ¿∞µÊ∂ ◊π» ‹∆ Á∆ ¡≈ÓÁ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï √πÙØ«Ì ‘ÀÕ «√º÷ ‹ÈÀÒ √: ‘∆ «√øÿ ÈÒÚ≈ È∂ ◊π» ‹∆ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ √πÙØ«Ì «¬√ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆ Ù≈ÈÁ≈ «¬Ó≈ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’Ú≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ Á∂ È≈Ó Ï‘π √≈∆ ‹◊∆ Ò◊Ú≈¬∆Õ √øÈ AHCI ¬∆: «Ú⁄ Ó‘≈≈‹≈ ‰‹∆ «√øÿ Á∂ ¡’≈Ò ⁄Ò≈‰≈ ’È ¿∞Íø Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ≈‹ ◊ºÁ∆ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ‘È∂-◊Á∆ Óº⁄ ◊¬∆, ’ÂÒ-˙◊≈Á Ùπ» ‘Ø ◊¬∆Õ «¬È∑ª ‘≈Ò≈ Ï≈∂ ¿∞√ √Ó∂∫ Á≈ Íë√ºË ’Ú∆ Ù≈‘ Óπ‘øÓÁ ¡≈͉∂ ¡º÷ƒ Á∂÷∂ ‘≈Ò «¬øfi «Ò÷Á≈ ‘À : “‹∂‘Û≈ Ï‘∂ ◊ºÁ∆ ¿∞‘˘ Ó≈ ÒÀ∫Á∂, È‘ƒ ¤º«‚¡≈ √≈Ë Â∂ √ø Ó∆¡ªÕ «¬È∑ª ‘≈Ò≈ª «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∂ ÍÃÏøË’/Ó‘ø ‹Ø ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆¡ª ÓÒ’∆¡Â ˜Ó∆Ȫ Á∆ Á∂÷Ì≈Ò Ò¬∆ º÷∂ ◊¬∂ √È, ¿∞‘ «¬È∑ª ˘ ¡≈͉∆ «Èº‹∆ ‹≈«¬Á≈Á √Ófi‰ Òº◊ ͬ∂Õ ˜Ó∆Ȫ Á∆ Ì≈∆ ¡≈ÁÓÈ∆ È∂ «¬È∑ª ˘ *√øÍ≈Á’ ◊πÓ«Â ÍÃ’≈Ù/◊πÓ«Â «◊¡≈ÈÕ
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
ÌØ◊∆ Â∂ «ÚÒ≈√∆ ω≈ «ÁºÂ≈Õ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¡≥◊∂˜ª Á≈ ≈‹ ‘؉ ¿∞Íø ¡≥◊∂˜ª È∂ Ú∆ ÓπˆÒ ‘≈’Óª Úª◊ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È ˘ «√º÷-Ù’Â∆ Á≈ √ØÓ≈ Ó≥È ’∂ ÁıÒ-¡≥Á≈˜∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆Õ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∂ ÍÃÏøË’ Ó‘ø «¬È∑ª Á∂ «Íº·± ω ◊¬∂Õ ¡≥◊∂˜ª Á∆ Ù«‘ ”Â∂ Ó‘øª È∂ ‘È∂-◊Á∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆ ¡Â∂ AI@F ¬∆: «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á∂ Ó‘ø «Óº·≈ «√øÿ È∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆ ‹◊∆ ¡≈͉∂ Ȫ Ò◊Ú≈ Ò¬∆Õ Ó‘øª Á≈ Ò≈Ò⁄ «ÁÈ-ÍÃÂ∆-«ÁÈ ÚËÁ≈ «◊¡≈Õ ¿∞‘ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∂ ÁÙȪ Ò¬∆ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ √ø◊ È≈Ò Ó≈Û≈ √¨’ ’È Òº◊ ͬ∂Õ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆ ‘Á»Á «Ú⁄ ‘πøÁ∆¡ª «¬È∑ª Á∆¡ª ÓÈÓ≈È∆¡ª ˘ Á∂÷ ’∂ √ø◊ Á≈ ÓÈ Ï‘π Áπ÷∆ ‘πøÁ≈Õ ‹∂’ ’ج∆ «¬È∑ª ˘ √Ófi≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ª «¬‘ Ó‘ø Ì≈Û∂ Á∂ ◊πø«‚¡ª ÂØ∫ ¿∞√ Á∆ ⁄ø◊∆ Ò≈‘ͺ ’Ú≈¿∞∫Á∂Õ Ó‘øª Á∆¡ª «¬È∑ª «ÈºÂ-ÍÃÂ∆ «ÁÈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ÂØ∫ √»fiÚ≈È «√º÷ Ï‘π Áπ÷∆ ‘ج∂Õ ¿∞È∑ª È∂ «¬È∑ª ˘ √Ï’ «√÷≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á≈ ÍÃÏøË Í≥Ê’ ‘ºÊª «Ú⁄ ÒÀ‰ Á∆ √Ø⁄∆Õ ¿∞È∑ª È∂ ʪ-ʪ ‹≈ ’∂ «√º÷ª ˘ ‹≈«◊à’È≈ Ùπ» ’∆Â≈Õ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á∂ Ó‘ø «ÚπË º Ú∆ √≈Òª ϺË∆ «ÚÁØ‘ ⁄ÒÁ≈ «‘≈Õ ¡Àχ≈Ï≈Á Á∆ √ø◊ È∂ ‹ÁØ∫ Ó‘ø «Óº·≈ «√øÿ ÂØ∫ «‘√≈Ï Ó≥«◊¡≈ ª Ó‘ø È∂ ¿∞È∑ª ˘ ’ج∆ Â√ºÒ∆Ï÷Ù ‹Ú≈Ï È≈ «ÁºÂ≈Õ AIAE ¬∆: «Ú⁄ “Í≥Ê √∂Ú’” ¡ıÏ≈ È∂ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á∆ ‹≈«¬Á≈Á Ï≈∂ √≈∂ Á√Â≈Ú∂˜ ÍÃ’≈«Ù ’’∂ Ó‘ø Á≈ ̪‚≈ ÌøÈ «ÁºÂ≈ «’ ¿∞√ È∂ ËØ÷∂ È≈Ò ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆ √≈∆ ‹≈«¬Á≈Á ¡≈͉∂ Ȫ Ò◊Ú≈ Ò¬∆ ‘ÀÕ Ó‘ø «Óº·≈ «√øÿ Á∆ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á AH ÈÚøÏ, AIB@ ¬∆: ˘ Ì≈¬∆ ’Â≈ «√øÿ fiºÏ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ BE «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Í‘πø«⁄¡≈Õ ’∞fi Â’≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á 17
Ó‘ø Á∂ Í«Ú≈«’ ÓÀ∫Ϫ È∂ Óπ¡≈Î∆ Ó≥◊ ’∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á≈ √≈≈ ÍÃÏË ø ÙÃÓ Ø ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ ˘ √Ω∫Í «ÁºÂ≈Õ Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ ˘ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï «Ú⁄ √À’‡∆ ÓÀÈ∂‹ ¡Â∂ ÷˜≈È⁄∆ «ÈÔ∞’ ’’∂ √∂Ú≈-√øÌ≈Ò Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √Ω∫Í «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∂ ÍÃÏøË «Ú⁄ √πË≈ ’È Ò¬∆ «¬’ Á∆Ú≈È Ë≈ØÚ≈Ò∆ «Í≥‚ «Ú⁄ Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ’≈‹ Ò¬∆ ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ √Ã∆ ¡≥«ÓÃÂ√ C@ ¡ÍÃÀÒ, AIBA ˘ «‹√‡‚ ’Ú≈¬∆ ◊¬∆Õ «ÈÔÓ Ï‰≈ ’∂ ‹πÒ≈¬∆ AIBA ¬∆: «Ú⁄ «¬√ Á∆ ⁄؉ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬√ ÈÚƒ ’Ó∂‡∆ Á∂ ⁄π‰∂ ‘ج∂ ÓÀ∫Ϫ Á≈ Í≥‹Úª «‘º√≈ AD ¡◊√ ˘ È≈Ó˜Á ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ÈÚƒ ’Ó∂‡∆ Á∆ «¬’ºÂÂ≈ BG ¡◊√Â, AIBA ¬∆: ˘ ‘ج∆Õ «¬√ ’Ó∂‡∆ È∂ ÏÛ∂ ¿∞ÂÙ≈‘ È≈Ò ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∂ ÍÃÏøË ˘ √πË≈È Á≈ ’øÓ ¡øÌ «ÁºÂ≈Õ ’≈Î∆ √øÿÙ ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï ÂÈ Â≈È √≈«‘Ï Á≈ ÍÃÏË ø «ÌzÙ‡ Ó‘øª ÂØ∫ ¡≈͉∂ ‘ºÊ «Ú⁄ ÒÀ «Ò¡≈Õ «¬√ √øÿÙ «Ú⁄ Ì≈¬∆ ‘˜≈≈ «√øÿ ‹∆ Ù‘∆Á∆ Í≈ ◊¬∂ √ÈÕ «¬√ ÿ‡È≈ Á≈ ÍÂ≈ Òº◊‰ ”Â∂ √ø◊ª Á»Ø∫-Á»Ø∫ ¡≈ ‘∆¡ª √ÈÕ «¬√ √Ó∂∫ ÿπº’∂Ú≈Ò∆ «Í≥‚ È∂Û∂ Á∂ «√øÿ, ‹Ê∂Á≈ ’Â≈ «√øÿ fiºÏ ‹∆ Í≈√ Í‘πø⁄∂Õ «¬È∑ª È∂ ÿπº’∂Ú≈Ò∆ «Í≥‚ Á∂ «¬«Â‘≈√’ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È ◊π» ’∂ Ï≈◊ ”Â∂ ’≈Ϙ Ó‘ø √πøÁ Á≈√ Á∆¡ª ’±ª Áº√ ’∂ Ó≈Û∂ ÍÃÏøË Ï≈∂ «⁄øÂ≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∆Õ Ó‘ø ˘ √Ófi≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹Ê∂Á≈ ’Â≈ «√øÿ fiºÏ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ E@ «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ ÿπº’∂Ú≈Ò∆ «Í≥‚ Í‘πø«⁄¡≈ ª Ó‘ø È∂ ¿∞È∑ª ÂØ∫ Óπ¡≈Î∆ Ó≥◊ ’∂ ¡º◊∂ ÂØ∫ ◊π-ÓÔ≈Á≈ «Ú⁄ «‘ ’∂ ÍÃÏøË ’È Á≈ «¬’≈È≈Ó≈ «Ò÷ «ÁºÂ≈Õ ’∞fi √Óª ª Ó‘ø ·∆’ «‘≈ Í «Î ÂØ∫ ¡≈͉∆¡ª Íπ≈‰∆¡ª ’±ª ”Â∂ ¡≈ «◊¡≈Õ ¡’Â±Ï B@AD
H-I ¡◊√Â, AIBB ¬∆: ˘ √ø◊ Á∂ ’∞fi «√øÿ ¶◊ Ò¬∆ ◊π» ’∂ Ï≈◊ «Ú⁄Ø∫ Òº’Û∆¡ª ÒÀ‰ ◊¬∂Õ Ó‘ø È∂ Íπ«Ò√ È≈Ò Ò ’∂ «¬È∑ª «√øÿª Á≈ ⁄Ò≈‰ ’Ú≈ «ÁºÂ≈ «’ «¬‘ Ó∂∆ «Èº‹∆ ‹≈«¬Á≈Á «Ú⁄Ø∫ Òº’Û∆¡ª ’º‡‰ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ È≈Ò ‘∆ ◊π» ’∂ Ï≈◊ Á≈ ÓØ⁄≈ Ùπ» ‘Ø «◊¡≈Õ ‘ ؘ A@@ «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ ÙªÂÓ¬∆ „ø◊ È≈Ò Ø√ ÍÃÁÙÈ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ◊π» ’∂ Ï≈◊ ÚºÒ ‹ªÁ≈ Â∂ Íπ«Ò√ ¿∞È∑ª ”Â∂ ¡≥È∑≈ ÂÙºÁÁ ’Á∆Õ ¡≥«ÓÃÂ√ Íπ«Ò√ Á≈ «‚͇∆ √πÍ‚À∫‡ «Ó√‡ Ï∆.‡∆. «¬È∑ª ”Â∂ ’∞ºÂ∂ ¤º‚ ’∂ ‚ª◊ª È≈Ò Ó≈-’∞º‡ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ÿØ«Û¡ª Á∂ √πøÓª ‘∂· ÒÂ≈ÛÁ≈Õ ¡È∂’ª «√øÿ ◊øÌ∆ κ‡Û ‘Ø ‹ªÁ∂Õ ◊π» ’∂ Ï≈◊ Á∂ ÓØ⁄∂ «Ú⁄ ÎΩ‹∆ ÍÀÈÙÈ∆¡ª Á≈ «¬’ ‹Ê≈ Ú∆ Ø√ Óπ˜≈‘≈ ’È Ò¬∆ Íπ‹ º ≈Õ «¬√ ‹Ê∂ Á≈ Óπ÷∆ √»ÏÁ ∂ ≈ ¡Ó «√øÿ «¡≈√ ’Í»ÊÒ≈ Á∂ «Í≥‚ Ë≈Ò∆Ú≈Ò Á≈ √∆, Ó∆ ‹Ê∂Á≈ Ó≈√‡ ⁄ «√øÿ ‘Ú≈ÒÁ≈ ÍÒ‡È ÈßÏ AI √ÈÕ «¬‘ ‹Ê≈ ¡≈͉∆ Ù≈È-˙-ÙΩ’Â È≈Ò Ó≈⁄ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ◊π» ’∂ Ï≈◊ ÚºÒ Ú≈È≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ ‹Ê∂ Á∂ «√øÿª Á∂ ◊Òª «Ú⁄ ‘≈, «¬’Ø «‹‘∆¡ª ÚÁ∆¡ª Â∂ «¬’Ø «‹‘∆¡ª Á√Â≈ª √ÈÕ «¬È∑ª ˘ «◊ïÂ≈ ’’∂ √Ã∆ ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ ÓÀ«‹√‡z∂‡ ÈÚ≈Ï ¡√ÒÓ ‘Ô≈ ÷ª Á∆ ’⁄«‘∆ «Ú⁄ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÈÚ≈Ï È∂ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ BF ˘ F-F Ó‘∆È∂ «ÏȪ ÓπÙº’ ’ÀÁ Â∂ A@@-A@@ πͬ∂ ‹πÓ≈È≈, Ï≈’∆ Á∂ GD «√øÿª ˘ „≈¬∆-„≈¬∆ √≈Ò Á∆ ’ÀÁ Ï≈-ÓπÙº’ ¡Â∂ «¬’-«¬’ √Ω ‹πÓ≈È∂ Á∆ √˜≈ Á∂ «ÁºÂ∆Õ ¡≈͉∂ «¬’ √ªfi∂ «Ï¡≈È «Ú⁄ «¬È∑ª ÎΩ‹∆¡ª È∂ «’‘≈ «’ ¿∞‘ Á»-Áπ≈‚∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ ÍÁ∂√ª «Ú⁄ ‹≈ ’∂ ¡ºÂ Á∂ «Ï÷Û∂ ‘≈Ò≈ª «Ú⁄ Ï‘π √≈∆¡ª Áπº÷-Â’Ò∆¯ª √‘≈Á∂ ‘ج∂ ¡≥◊∂˜ √’≈ Á∆¡ª ÒÛ≈¬∆¡ª ÒÛÁ∂ ‘∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª «Ú⁄Ø∫ Ò◊Ì◊ ‘ «¬’ ˘ Ï‘≈Á∆ ÏÁÒ∂ ÓÀ‚Ò «Ó«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, ‹∂ √’≈ ¿∞È∑ª Á∂ ËÓ «Ú⁄ ÁıÒ¡≥Á≈˜∆ ’ ‘∆ √∆ ª «¬‘ ¿∞È∑ª È≈Ò ¡‰ÓÈ∞º÷∆ ÚÂ≈≈ √∆, √Ø «¬‘ ¡≈͉∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∆ ≈÷∆ Ò¬∆ ‹∂Ò∑ ‹ª«Á¡ª ¯ı Ó«‘√»√ ’ ‘∂ √ÈÕ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
BI ¡’±Ï, AIBB ˘ «¬È∑ª ÎΩ‹∆ ÍÀÈÙÈ∆¡ª Á∂ ‹Ê∂ ˘ √Ã∆ ¡≥«ÓÃÂ√ ÂØ∫ ∂Ò-◊º‚∆ ≈‘ƒ ¡‡’ Â∂ ’ÀÓÒÍπ Á∆¡ª ‹∂Ò∑ª ˘ Ú≈È≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‹ÁØ∫ «¬‘ ◊º‚∆ ◊πº‹ªÚ≈Ò∂ Í‘πø⁄∆ ª ¿∞ÊØ∫ Á∆ √ø◊ ˘ «’√∂ Â∑ª ◊º‚∆ Á∂ ¡≈¿∞‰ Á∆ «¬ÂÒ≈‘ «ÓÒ ◊¬∆Õ ◊π‹ º ªÚ≈Ò∂ √‡∂ÙÈ ¿∞µÍ Ì≈¬∆ ¡Ó∆’ «√øÿ, ‚≈’‡ Ó‘ª «√øÿ, Ú’∆Ò È≈«¬‰ «√øÿ, Ó≈√‡ ¤«‘Ï «√øÿ Ì≈∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ √ø◊ª È≈Ò ‹Ê∂ Á∂ √Ú≈◊ Ҭ∆ Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ ÎÒ, Ó«·¡≈¬∆ Â∂ ‘Ø ⁄∆˜ª Ì∂‡ ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «‹√ ◊º‚∆ «Ú⁄ ÎΩ‹∆ «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ ‹≈ «‘≈ √∆, ¿∞‘ √ÍÀÙÒ √∆Õ «¬‘ ◊º‚∆ C@ ¡’Â±Ï ÁπÍ«‘ Á∂ √Ó∂∫ ≈ÚÒ«Í≥‚∆ Íπº‹ ◊¬∆Õ «¬√ ÂØ∫ ¡º◊∂ √Â∂ «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï ¡≈¿∞∫Á≈ √∆Õ ◊πº‹ªÚ≈Ò∂ ÂØ∫ ‘∆ «¬√ Á∆ ÷Ï √Ã∆ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Íπº‹ ⁄πº’∆ √∆Õ ¿∞µÊ∂ √ø◊ª È∂ ◊º‚∆ ÷Û∑∆ ’ ’∂ ’ÀÁ∆ Ú∆ª Á∆ √∂Ú≈ ’È Á∆ «Ú¿∞∫ ω≈¬∆Õ √ø◊ª ÚÒØ∫ ¡≈͉∆ ω≈¬∆ «Ú¿∞∫ ¡È∞√≈ ÓØ⁄∂ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ’ÀÁ∆ Ú∆ª Ò¬∆ ¶◊ «Â¡≈ ’ ’∂ ∂ÒÚ∂ √‡∂ÙÈ ”Â∂ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √Ó∂∫ C@@ Á∂ Ò◊Ì◊ √ø◊ ∂ÒÚ∂ √‡∂ÙÈ ”Â∂ «¬’º·∆ ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ √‡∂ÙÈ Ó≈√‡ Á∂ Áº√‰ ”Â∂ ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ √’≈ ÚÒØ∫ √ı ‘π’Ó ‘À, «¬√ Ò¬∆ ◊º‚∆ «¬ºÊ∂ È‘ƒ π’∂◊∆Õ «√ºË∆ ¡‡’ ‹≈¬∂◊∆Õ «¬‘ √π‰ ’∂ √Ã∆ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á∆ √ø◊ ˘ Ï‘π «È≈ÙÂ≈ ‘ج∆Õ ¿∞√ Ú’Â Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ È∂ √ø◊ ˘ «’‘≈, ““◊º‚∆ ˜» ÷Û∑∆ ‘ØÚ◊ ∂ ∆Õ ¡√ƒ ¡≈͉∂ Ú∆ª ˘ ÍÃÙ≈Á≈ ¤’≈ ’∂ ¡º◊∂ ‹≈‰ Á∂Úª◊∂Õ”” ÁØ‘ª È∂ ‹≈È Ú≈ ’∂ Ì≈Úª Á∆ √∂Ú≈ ’È Ò¬∆ ÓÈ Ï‰≈ «Ò¡≈Õ Í뺫◊¡≈ ÏÛ∆ ’«·È √∆Õ Í ¿∞È∑ª È∂ ◊π» ÍÓ∂Ù Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄ ¡Á≈√ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∆ Í뺫◊¡≈ ˘ Í»≈ ’ÈÕ ≈ÚÒ«Í≥‚∆ ÂØ∫ ⁄ºÒ∆ ◊º‚∆ √Ã∆ Í≥‹≈ √≈«‘Ï √‡∂ÙÈ Á∂ Ò≈◊∂ Íπº‹ ⁄πº’∆ √∆Õ √‡∂ÙÈ Ó≈√‡ È∂ Ò≈¬∆È ’Ò∆¡ Á≈ √ø’ ∂ «ÁºÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ◊º‚∆ Á∂ ÷Ò؉ Á∆ ’ج∆ ¡≈√ È‘ƒ √∆Õ «¬‘ Ú∂÷ ’∂ Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ 18
ÁØÚ∂∫ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆È «Ú⁄ Ò∂‡ ◊¬∂Õ ‘Ø Ú∆ Ï‘π √≈∆ √ø◊ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆È Á∂ «Ú⁄’≈ ÏÀ· ◊¬∆Õ ◊º‚∆ Á∂ ‚≈¬∆Ú È∂ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆È ¿∞µÂ∂ Ò∂‡∂ ‘ج∂ «√øÿª ˘ Ú∂÷ ’∂ ÏÊ∂∂ «Ú√Ò «ÁºÂ∂ Í «’√∂ È∂ ’ج∆ ÍÚ≈‘ È‘ƒ ’∆Â∆Õ ¿∞‘ ÓΩ ÂØ∫ «ÈÌÀ ¡Â∂ Á∂‘ ¡«Ë¡≈√ ÂØ∫ ¿∞µ⁄∂ ‘Ø ⁄πº’∂ √ÈÕ «Ú’‡ ‘∆¿±◊Ø Á≈ ’ÊÈ ‘À : ““«˜øÁ◊∆ Ì≈Ú∂∫ «’ÂÈ∆ Ù≈ÈÁ≈ «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂, Í ¿∞‘ Â…≈∆ı∆ ÎÀ√Ò∂ Ò¬∆ √Á≈ ÓΩ Á∆ ¿∞‚∆’ ’Á∆ ‘ÀÕ”” Ù‘∆Á ÍÃÂ≈Í «√øÿ Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ È∂ Ù‘∆Á∆ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ÂÚ≈∆ı∆ ¯À√Ò≈ ’ «Ò¡≈ √∆Õ ∂Ò ◊º‚∆ Â∂˜∆ È≈Ò ¡≈ ‘∆ √∆Õ ∂Ò ◊º‚∆ Á≈ «¬ø‹‰ ÁØÚ∂∫ «√øÿª Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ ¡Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ Á∆¡ª ‘º‚∆¡ª ˘ ⁄» ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ ¶ÿ «◊¡≈Õ ÁØ‘ª Á∂ √∆ «Í≥‹∂ ◊¬∂Õ Ï‘π √≈∂ «√øÿ √ı ˜÷Ó∆ ‘Ø ◊¬∂Õ F «√øÿª Á∆¡ª Һª-Ï≈‘ª ’º‡∆¡ª ◊¬∆¡ª Í ‹≈È Ï⁄ ◊¬∆Õ ◊º‚∆ ÷Û∑∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬∆È Á∂ ÁπÍ≈√Û √À∫’Û∂ √ø◊ª «¬√ ÁÁÈ≈’ «ÁzÙ ˘ Ú∂÷ ’∂ Âz≈‘-Âz≈‘ ’ ‘∆¡ª √ÈÕ ‹Á ÁØ‘ª «√øÿª ˘ «¬ø‹‰ Á∂ Í‘∆¡ª ”⁄Ø∫ ’º„‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆ ª Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ È∂ «’‘≈ «’ Í«‘Òª ◊º‚∆ «Ú⁄ √Ú≈ ◊π«√º÷ª ˘ ÍÃÙ≈Á≈ ¤’≈¿∞ Î∂ √≈‚∂ ÚºÒ ¡≈¿∞‰≈, ‹∂’ √≈˘ ◊º‚∆ ‘∂·Ø∫ ’º„ «Ò¡≈ ª ‚≈¬∆Ú ◊º‚∆ Ì‹≈ ’∂ ÒÀ ‹≈¬∂◊≈Õ ◊º‚∆ «Ú⁄ ‹≈ ‘∂ ’ÀÁ∆¡ª ˘ ÍÃÙ≈Á≈ ¤’≈¿∞‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ ˘ ◊º‚∆ ‘∂·Ø∫ ’º«„¡≈ «◊¡≈, ¿∞‘ «√√’ ‘∂ √ÈÕ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ ˘ «¬√ Á∆ «¬ÂÒ≈‘ «ÓÒ∆Õ ¿∞‘ ÓΩ’∂ ”Â∂ Íπº‹ «◊¡≈Õ √ø◊ È∂ ˜÷Ó∆ ‘ج∂ «√øÿª ˘ ‘√È ¡ÏÁ≈Ò Á∂ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ Á≈ıÒ ’Ú≈«¬¡≈Õ Ì≈¬∆ ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ Â∂ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ ˘ ˜÷Ó∆ ‘≈Ò «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ √Ã∆ Í≥‹≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ «‹ºÊ∂ ¿∞‘ Í≥‹ ̻’ √∆ «Â¡≈◊ ’∂ ¡≈«Ӓ ÂΩ ”Â∂ ◊π» ⁄Ȫ «Ú⁄ ‹≈ «Ï≈‹∂Õ «¬È∑ª ÁØ‘ª Ù‘∆Áª Á≈ ÏÛ∂ ÍÃ∂Ó ¡Â∂ √«Â’≈ È≈Ò √√’≈ ≈ÚÒ«Í≥‚∆ «Ú⁄ ÈÁ∆ Á∂ ’ø„∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Á∂Ù Úø‚ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡’Â±Ï B@AD
◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ «¬È∑ª Ù‘∆Áª Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ √≈Ò≈È≈ √Ó≈◊Ó Ú∆ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ √ÈÕ «¬√ √≈’∂ «Ú⁄ ˜÷Ó∆ ‘ج∂ Í≥‹ «√º÷ª ”Â∂ Íπ«Ò√ È∂ ∂ÒÚ∂ ¡À’‡ Á∆ Ë≈≈ ABH ¡Ë∆È ’∂√ Á‹ ’’∂ «◊ÃÎÂ≈ ’ «Ò¡≈Õ ¡Á≈Ò È∂ ⁄ΩË∆ Ò≈Ò ⁄øÁ Ø‘Â’ Á∂ «÷Ò≈Î Óπ’ºÁÓ∂ Á≈ ¯À√Ò≈ √π‰≈¿∞∫«Á¡ª «¬’ ‘˜≈ πͬ∂ Á∆ È∂’ ⁄Ò‰∆ Á∆ ˜Ó≈È ¿∞µÂ∂ «‘≈¬∆ Á≈ ‘π’Ó «ÁºÂ≈Õ Í ¿∞√ È∂ ˜Ó≈È ÒÀ‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «¬’ √≈Ò Á∆ Ï≈ÓπÙº’ ’ÀÁ ’º‡∆Õ Ù‘∆Á ÍÃÂ≈Í «√øÿ ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ BA √ÂøÏ AHIH ¬∆: ˘ «˜Ò∑≈ ◊πº‹ªÚ≈Ò≈ Á∂ Ù«‘ ¡’≈Ò◊Û∑ «Ú÷∂ ◊π«√º÷ Í«Ú≈ «Ú⁄ «ÍÂ≈ √: √»Í «√øÿ ¡Â∂ Ó≈Â≈ ÍÃ∂Ó ’Ω Á∂ ÿ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ Á√Úƒ º’ Á∆ «√º«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Í ¡≈͉∂ Ì≈ Í≈√ «ÙÓÒ∂ ¡≈Ó∆ ‘À‚’∞¡≈‡ «Ú⁄ ⁄Ò∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿∞µÊ∂ ‘∆ ÈΩ’∆ ’È Òº◊ ͬ∂Õ AI √≈Ò Á∆ ¿∞Ó «Ú⁄ ¡≈Í Á∆ Ù≈Á∆ Ï∆Ï∆ ‘È≈Ó ’Ω È≈Ò ‘ج∆Õ «¬È∑ª Á∂ ÿ «¬’ ÒÛ’∂ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ ¡’≈Ò∆ Ò«‘ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ¡Ë∆È ¡≈Í ÁΠ«Ú⁄ ’≈Ò∆ Í◊Û∆ ÏøÈ∑ ’∂ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ¡≥◊∂˜ ¡Î√ È∂ ¿∞√ ˘ ÁΠ«Ú⁄ ’≈Ò∆ Í◊Û∆ ÏøÈ∑ ’∂ ¡≈¿∞‰ ÂØ∫ Ø’ «ÁºÂ≈ ª Ì≈¬∆ √≈«‘Ï Á∆ ¿∞√ È≈Ò Ï«‘√ ‘Ø ◊¬∆Õ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï È∂ ’≈Ò∆ Í◊Û∆ È‘ƒ ¿∞Â≈∆ √◊Ø∫ ÈΩ’∆ ÂØ∫ ¡√Â∆Î≈ Á∂ «ÁºÂ≈Õ Ì≈¬∆ √≈«‘Ï È∂ ¡√Â∆Î≈ Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ‹«Ò∑¡ª Ú≈Ò∂ Ï≈◊ Á∂ ¡≥ÁØÒÈ «Ú⁄ «‘º√≈
«Ò¡≈ ¡Â∂ Î∂ ◊πÁπ¡≈≈ Í≥‹≈ √≈«‘Ï ˘ Ó‘øª ÂØ∫ ¡˜≈Á ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ √øÿÙ «Ú⁄ ◊¬∂Õ ¡≈Í È∂ ¡≈͉∂ √»‡ ¡≈«Á √≈Û ’∂ √Á≈ Ò¬∆ ÷ºÁ Á≈ ⁄ØÒ≈ Ë≈È ’ «Ò¡≈Õ A ‹ÈÚ∆, AIBB ¬∆: ˘ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª Á≈ ÁØ √≈Òª Á≈ ÍπºÂ ¿∞ÏÒÁ∂ Í≈‰∆ È≈Ò √Û ’∂ Ó «◊¡≈ ª ¡≈Í ‹∆ È∂ «¬√ ÿ‡È≈ ˘ ¡’≈Ò Íπ÷ Á≈ Ì≈‰≈ Ó≥È«Á¡ª «’√∂ ˘ ؉ ’πÒ≈¿∞‰ È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ Í≥‹≈ √≈«‘Ï ÂØ∫ ’ÀÁ∆ «√øÿª ˘ ÒÀ ’∂ ¶ÿ ‘∆ ∂Ò ˘ Ø’‰ Ò¬∆ ¡≈Í È∂ Ù‘∆Á∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆ Ù‘∆Á∆ ÂØ∫ ’∞fi Ó‘∆È∂ Ï≈¡Á ¡≈Í ‹∆ Á∂ ÿ Ϻ⁄∆ ‹Ø«◊øÁ ’Ω Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ Ì≈¬∆ ’Ó «√øÿ ‹∆ Á≈ ‹ÈÓ √Ã∆ ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï Á∂ Ó‘ø Ì≈¬∆ Ì◊Ú≈È «√øÿ ¡Â∂ Ó≈Â≈ »Í ’Ω Á∂ ÿ AD ÈÚøÏ AHHE ¬∆: ˘ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í ⁄≈ Ì≈Úª «Ú⁄Ø∫ √Ì ÂØ∫ ¤Ø‡∂ √ÈÕ ¡≈Í ‹∆ Á≈ Í«‘Ò≈ Ȫ √: √ø «√øÿ √∆ Í ‹ÁØ∫ ¡≈Í È∂ √Ã∆ ‘˜» √≈«‘Ï ‹≈ ’∂ ÷≥‚∂ Á∆ Í≈‘πÒ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ª Ȫ √: ’Ó «√øÿ º÷ «Ò¡≈Õ ¡≈Í ‹∆ Á∂ «ÍÂ≈ Ì≈¬∆ Ì◊Ú≈È «√øÿ ¿∞µ⁄ ’؇∆ Á∂ «ÚÁÚ≈È √È «‹È∑ª ˘ Ó‘≈≈‹≈ Í«‡¡≈Ò≈ È∂ ◊πÓ«Â ÍÃ⁄≈ Ò¬∆ ¡≈͉∂ Í≈√ ÏπÒ≈ «Ò¡≈ √∆Õ √: ’Ó «√øÿ ‹∆ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ÂØ∫ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ «√º«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’ ’∂ ’∆ÂÈ ¡Â∂ ’Ê≈ ’È Òº◊ ͬ∂ √ÈÕ «ÍÂ≈ ‹∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡≈Í ˘ √Ã∆ ’∂√◊Û∑ √≈«‘Ï Á≈ Ó‘ø Ê≈«Í¡≈ «◊¡≈Õ ◊πÁπ¡≈≈ √πË≈ Ò«‘ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ‘∂· ¡≈Í È∂ Ó‘øÂ∆ ¤º‚ «ÁºÂ∆ Â∂ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á≈ √≈≈ ÍÃÏË ø ÙÃÓ Ø ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ ˘ √Ω∫Í «ÁºÂ≈Õ
¡≈Í √Ã∆ ¡≥«ÓÃÂ√ «Ú÷∂ ¡≈ ’∂ ◊π» ’∂ Ï≈◊ Á∂ ÓØ⁄∂ Ò¬∆ Í≥Ê’ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¿∞‰ Òº◊∂Õ ¡≈Í ‹∆ ˘ «¬Â«‘≈√’ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï≈È Á∂ ÁÙȪ Á≈ Ï‘π ÙΩ’ √∆Õ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Á∂ Ù‘∆Á∆ √≈’∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈Í √Ã∆ ÈÈ’≈‰≈ √≈«‘Ï Á∂ ÁÙÈ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈ √≈«‘Ï Íπº‹∂ √ÈÕ ‹ÁØ∫ ◊π» ’∂ Ï≈◊ Á∂ ÓØ⁄∂ «Ú⁄ ’ÀÁ ‘ج∂ ÎΩ‹∆¡ª ˘ ÒÀ ’∂ ◊º‚∆ Í≥‹≈ √≈«‘Ï Í‘πø⁄∆ ª ¡≈Í È∂ ◊º‚∆ ˘ Ø’‰ Ò¬∆ Ù‘≈Á ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ¡≈Í ‹∆ Á∆ ¿∞Ó CG √≈Ò Á∂ Ò◊Ì◊ √∆Õ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ÿ ’ج∆ ¡ΩÒ≈Á È‘ƒ √∆Õ ∂ÒÚ∂ «ÚÌ≈◊ Á∂ «ÌzÙ‡ ‘≈’Óª È∂ ∂Ò ◊º‚∆ Á∂ ‚≈¬∆Ú, ‹Ø ◊π‹≈ Á≈ ¡≈¬∆ Óπ√ÒÓ≈È √∆, ˘ ◊º‚∆ Ø’‰ Á∂ ÁØÙ «Ú⁄ ÈΩ’∆ ÂØ∫ Óπ¡ºÂÒ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ Á∆ ÍÛÂ≈Ò Ò¬∆ ‘≈¬∆’؇ Á∂ «¬’ ‹º‹ ˘ Ò◊≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‚≈¬∆Ú È∂ «¬√ ÍÛÂ≈Ò «Ú⁄ ¡≈͉≈ «Ï¡≈È Á‹ ’Ú≈¿∞∫«Á¡ª «’‘≈, «’ ÓÀ˘ ◊º‚∆ ˘ «’√∂ Ú∆ ’∆Ó ”Â∂ ÷Û∑≈ È≈ ’È Á≈ ˜πÏ≈È∆ ‘π’Ó ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ÓÀ∫ ¿∞√ ‘π’Ó Á∆ Í»∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ È≈Ò Í≈Ò‰≈ ’Á≈ ¡≈ «‘≈ √∆Õ ◊º‚∆ Í»∆ ÎÂ≈ ”Â∂ ‹≈ ‘∆ √∆ ‹ÁØ∫ «¬‘ ÍÃÂ≈Í «√øÿ «Ú⁄ Úº‹∆ ª ÓÀ˘ «¬√ Â∑ª Ó«‘√»√ ‘Ø«¬¡≈ «‹Ú∂∫ ◊º‚∆ «’√∂ Í‘≈Û È≈Ò ‡’≈ ◊¬∆ ‘ØÚÕ∂ Ó∂≈ ‘ºÊ ÚÀ’Ó ÂØ∫ ¤∞º‡ «◊¡≈ Â∂ ◊º‚∆ π’ ◊¬∆Õ «¬ø‹‰ Á∆ ÍÛÂ≈Ò ’È ”Â∂ Ú∆ «¬‘Ø ÈÂ∆‹≈ «È’«Ò¡≈ √∆ «’ Ï∂’ È‘ƒ Òº◊∆Õ «¬√ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‚≈¬∆Ú ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ ÈΩ’∆ ÂØ∫ ’º„ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
ÓÈ∆¡≈‚ Ì∂‹‰ Ú≈Ò∂ «Ë¡≈È Á∂‰ ¡≈Í ‹∆ ‹Ø ÓÈ∆¡≈‚ Ì∂‹Á∂ ‘Ø, ¿∞√ «Ú⁄Ò∂ √øÁ∂Ù Ú≈Ò∆ ‹◊∑≈ ”Â∂ ¡≈Í ‹∆ Á≈ Í»≈ ÍÂ≈ ¡Â∂ Ó≈«¬¡≈ «’√ Ú≈√Â∂ Ì∂‹∆ ‘À, «Ò÷∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ‚≈’ «ÚÌ≈◊ È∂ ‘π‰ √≈≈ ’øÓ ’ø«Í¿±‡ ¿∞µÍ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ ‚≈’-«ÚÌ≈◊ ÚÒØ∫ ¡≈Í ‹∆ Á≈ Ì∂«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √øÁ∂Ù ¡Â∂ Í»≈ ÍÂ≈ ·∆’ „ø◊ È≈Ò È‘ƒ ¿∞Â≈«¡≈ ‹ªÁ≈Õ «¬√ Â∑ª ¡Ë»≈ ÍÂ≈ ¡Â∂ √øÁ∂Ù √≈‚∂ ’ØÒ Íπº‹Á≈ ‘À «‹√ ’’∂ ¡√ƒ √‘∆ ÍÂ∂ ”Â∂ ÓÀ◊˜∆È ‹ª «Ò‡∂⁄ Ì∂‹‰ ÂØ∫ ¡√ÓºÊ ‘πÁ ø ∂ ‘ª «’¿∞∫«’ ¡≈Í ‹∆ Ú≈Ò≈ Ì∂«‹¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ÓÈ∆¡≈‚ Î≈Ó ‚≈’-«ÚÌ≈◊ ¡≈Í º÷ ÒÀ∫Á≈ ‘À, «¬√ Ò¬∆ ¡≈Í ‹∆ ˘ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ¡≈Í ‹∆ ‹ÁØ∫ Ú∆ ÓÈ∆¡≈‚ Ì∂‹Ø ª «¬’ Úº÷∆ «⁄º·∆ ‹ª ÍØ√‡ ’≈‚ «Ò÷Ø «‹√ «Ú⁄ ¡≈Í ‹∆ Á≈ Í»≈ ÍÂ≈ ¡Â∂ ÓÈ∆¡≈‚ «’√ ’øÓ Ò¬∆ Ì∂«‹¡≈ ‘À, ¿∞‘ √≈¯-√≈¯ Ó؇∂ ¡º÷ª «Ú⁄ «Ò«÷¡≈ ‘ØÚ∂Õ ¡≈Í ‹∆ Á∆ «⁄º·∆ ‹ª ÍØ√‡ ’≈‚ ÂØ∫ Ú∂÷ ’∂ ¡√ƒ ¡≈Í ‹∆ ˘ ÓÀ◊˜∆È, «Ò‡∂⁄ ‹ª ’Ø√ ·∆’ ÍÂ∂ ¿∞µÍ √Ó∂∫ «√ Ì∂‹ √’ª◊∂Õ «¬√ Â∑ª ¡≈Í ‹∆ ˘ ’ج∆ «Ù’≈«¬Â Á≈ ÓΩ’≈ È‘ƒ «ÓÒ∂◊≈Õ «¬√ Ï∂ÈÂ∆ ÚºÒ ¡≈Í ‹∆ È∂ ¿∞⁄∂⁄≈ «Ë¡≈È Á∂‰ Á∆ «’ÃÍ≈ÒÂ≈ ’È∆ ‹∆Õ ∏⁄∂¡ÓÀÈ, «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, ´«Ë¡≈‰≈ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
19
¡’Â±Ï B@AD
«Ú⁄≈Ë≈≈
◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ √¯Ò ÁÙÈ «¬ø‹∆: ‹Ø«◊øÁ «√øÿ* √≈Ë≈‰ ÂΩ ”Í “ÁÙÈ ’È” Á∂ ¡Ê ‘πøÁ∂ ‘È : Ú∂÷‰≈, «ÓÒ‰≈ ‹ª ‹≈‰È≈ ¡≈«ÁÕ √¯Ò-ÁÙÈ ÂØ∫ Ì≈Ú ‘À ’∞fi ¡À√≈ Ú∂÷‰≈-⁄≈÷‰≈, «ÓÒ≈Í ‹ª √Ófi‰≈-Ïπºfi‰≈ «‹‘Û≈ «ÚÙ∂Ù »Í «Ú⁄ Ò≈Ì’≈∆, √π¯Ò≈ ‹ª ¯ÒÁ≈«¬’ ‘ØÚ∂Õ ¡√ƒ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ÷πºÒ∑∆¡ª ¡º÷ª È≈Ò Ï‘π ’∞fi Ú∂÷Á∂ ‘ª∏’¬∆ Â∑ª Á∆¡ª Ú√±¡ª, «Ú¡’Â∆ Â∂ «ÈÂÚ≈ÍÁ∆¡ª ÿ‡È≈ÚªÕ «’√∂ ˘ º’«Á¡ª √≈‚∂ ÓÈ «Ú⁄ ’π‰≈, Á«¬¡≈ ‹ª Â√ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¿∞Í‹Á∆ ‘À, Â∂ ’¬∆¡ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ ‘πø«Á¡ª ‘∆, √≈˘ ȯ Â∂ ÁπÙÓ‰∆-Ì«¡≈ ¥ØË ‹ª ◊πº√≈ ¡≈ ‹ªÁÀÕ ’¬∆¡ª «Ú¡’Â∆¡ª ÂØ∫ ¡√ƒ ’øÈ∆ ’Â≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ªÕ Â∂ «’√∂-«’√∂ Ù÷√∆¡Â ˘ Ú∂÷«Á¡ª ‘∆, √≈‚≈ ÓÈ «÷Û ¿∞µ·Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ’ج∆ ’∞Á Á≈ √πøÁ Ș≈≈ ‹ª ’ج∆ ‹≈‰’≈∆ «¬øÈ∆ ⁄ø◊∂∆ Â∂ √π‘≈Ú‰∆ Ò◊Á∆ ‘À «’ ¿∞√Á≈ ÷πÙ∆¡ª-Ì«¡≈ ÍÃÌ≈Ú, ÏÛ∂ ¶Ó∂ √Ó∂∫ º’, √≈‚∆ «⁄ºÂ-«ÏÂ∆ ˘ «ÂzÍÂ, √øÂ∞Ù‡∆ Â∂ ¡ÈßÁ-ÌÍ» ω≈¬∆ º÷ÁÀÕ ¡À√∆ ÙªÂ∆, º‹ Â∂ √‘‹-√øÂØ÷ Ú≈Ò∆ ¡Ú√Ê≈ ÍÀÁ≈ ’Á∆ «ÓÒ‰∆, ÍÃ∆Â-√ø‹Ø◊∆ º’‰∆, ¡È∞ÌÚ, ‹ª ¡È∞ÌÚ Áπ¡≈≈ ÍÃ≈Í «◊¡≈È, Ì≈Ú «˜øÁ◊∆ «‹¿±‰ Á∆ √≈Ê’ «Ú⁄≈Ë≈≈ ‹ª ¯Ò√¯∂ ˘, ¡√ƒ √¯ÒÁÙÈ ¡≈÷Á∂ ‘ª.....¡Ê≈ «‹‘Û≈ ÁÙÈ ÎÒÁ≈«¬’ ‘ØÚ∂, «‹‘Û≈ √≈‚∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ √≈Ê’Â≈ «Ú⁄ ’«Ò¡≈‰’≈∆ ‘ØÚ∂ ‹ª √≈˘ ¡≈͉∂ Ó’√Á Á∆ Í»Â∆ º’ ¡ÍÛ≈¿∞‰ «Ú⁄ √‘≈¬∆ ‘ØÚÕ∂ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ ˘ √π⁄≈» »Í «Ú⁄ ⁄Ò«Á¡ª º÷‰ ÷≈Â, ’∞fi «¬’ ¡ÚºÙ’ ÍÁ≈ʪ Â∂ ‘≈Ò≈ª Á∆ ÒØÛ ‘Ó∂Ù≈ ω∆ *«‚͇∆ ⁄∆¯ «¬ø‹∆È∆¡ («‡≈:), CF-Ï∆/C@, «Ú’≈√ È◊, ´«Ë¡≈‰≈Õ ÓØÏ≈: IDFC@-EEB@F
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«‘øÁ∆ ‘À∏’∞ºÒ∆ ◊πºÒ∆ Â∂ ‹πºÒ∆, Ô≈«È «’ ‹∆¿∞∫«Á¡ª «‘‰ Ò¬∆ ÌØ‹È, ÂÈ ’º‹‰ Ú≈√Â∂ ’ºÍÛ∂-ÒºÂ∂ Â∂ «‘≈«¬Ù Ò¬∆ Ó’≈È ¡≈«Á ¡Â∂ «Î Ó‘ºÂÚÍ»È ˜»Â ωÁ∆ ‘À∏Ó≈È«√’-÷πÙ∆, ÍÃ◊Â∆, ÍÃÎπºÒÂ≈ Â∂ ¡≥Â∆Ú-ÍÃ√øÈÂ≈ Á∆Õ Ï∂ÙπÓ≈ ËÈ-ÁΩÒª, Ï‘πÂ∂ Ë∆¡ª ÍπºÂ, «ÙÂ∂Á≈∆¡ª Â∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ Ú«‚¡≈¬∆ ‹ª ÍÃÌÂ≈ Ú∆ ¡≥Â∆Ú ¡ÈßÁ Â∂ ¡≈ÂÓ’ √‘‹-√øÂØ÷∆ ¡Ú√Ê≈-«√‹‰ «Ú⁄ √‘≈¬∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ ‹∂ ÍÁ≈Ê’ ¿∞ÍÌØ◊Â≈ Á∆ «ÂzÙÈ≈, «¬’ √∆Ó≈ ÂØ∫ ÚË ‹≈Ú∂, ª «ÈÂ-ÈÚ∂∫ √Ú≈ÁÒ∂-Í’Ú≈Ȫ, ’∆ÓÂ∆ ∂ÙÓ∆-Í«‘≈«Ú¡ª Â∂ ¡≈Ò∆Ù≈È Ó«‘ÒÓ≈Û∆¡ª Á∆¡ª «¬º¤≈Úª Á∂ ÒØÌ Úº√ ‘Ø ’∂ «¬‘ ÓÈ∞º÷≈ «˜øÁ◊∆ Ò¬∆ Ï∂ÒØÛ∆ ‰≈‰∆-«÷º⁄ØÂ≈‰, Ó≈È«√’ ÁÏ≈˙ ‹ª ÏØfi ‘∂· «Ò¡≈¿∞∫«Á¡ª, Ï∆Ó≈∆¡ª ˘ «ÈÓ≥‰ Á∂‰≈ ‘Ø «ÈºÏÛÁ≈ ‘ÀÕ ÍÁ≈Ê’-Ìπº÷ª ª «Ó‡Á∆¡ª ‘∆ È‘ƒ Ì≈Ú∂∫ Ú√ª Á∂ ¡≥Ï≈ Òº◊ ‹≈Ú‰Õ Ìπº÷ª ª Ò‡ Ò‡ ÏÒÁ∆ ¡º◊ Úª◊ª ‘È, «‹√ «Ú⁄ ‘Ø ‘Ø Ï≈Ò‰ Í≈«¬¡ª, «¬‘ ‘Ø ÚºË Óº⁄Á∆ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ÒØÛƒÁ∆ √∆Ó≈ ÂØ∫ ÚºË Ú√±¡ª Á∆ ‹Ó∑ª÷Ø∆ Â∂ ¿∞ÍÌØ◊Â≈ ˘ Ò≈Ì’≈∆, ¯ÒÁ≈«¬’ ‹ª √ÎÒ≈ √Ófi‰≈ Úº‚∆ ÌπºÒ ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√∂ Â∑ª Ï‘π«◊‰Â∆ ‹È-√≈Ë≈‰ ÒØ’ ¡≈ÂÓ’-ÍÃ√øÈÂ≈ ¡Â∂ Ó≈È«√’ √‘‹-¡Ú√Ê≈ Á∆ ÒØ⁄≈ «Ú⁄ ¡≈͉∂ «¬Ù‡ Á∆ Ó»Â∆ ‹ª «⁄Âz Á∂ ÁÙÈ ’Á∂ ‘ÈÕ Ó≥«Áª-◊πÁπ¡≈«¡ª «Ú⁄ ‹≈ ’∂ «ÈÂ≈-ÍÃÂ∆ Í»‹≈ ¡⁄È≈, ’Á∂ ’·È ‹Íª-Âͪ Á∆ √≈ËÈ≈ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ͫں √Ófi∂ ‹ªÁ∂ Â∆ʪ Á∂ ÁÙȪ«¬ÙÈ≈Ȫ Ò¬∆ ¶Ó∆¡ª Ô≈Â≈Úª Á∆¡ª ÿ≈Ò‰≈ Ú∆ ÿ≈ÒÁ∂ ‘ÈÕ ÙË≈¨ ÒØ’ ÍøÍ≈◊ ͫں ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ ÍπϪ«Á‘≈«Û¡ª ”Í Ë≈«Ó’-¡√Ê≈Ȫ Á∆¡ª Ô≈Â≈Úª Ò¬∆ Ú‘∆ª ÿºÂ ’∂ ‘πÈ≈Ò∂-«√¡≈Ò∂ Á∂ ÓΩ√Óª Â∂ ÏÎ≈È∆20
‘Ú≈Úª Á∆ ÍÚ≈‘ È‘ƒ ’Á∂Õ Í ¡À√∆¡ª «ÚË∆¡ª Áπ¡≈≈ √≈‚∆¡ª «’øÈ∆¡ª ’∞ ÓÈØ’≈ÓÈ≈Úª Í»∆¡ª ‘Ø √’Á∆¡ª ‘È? ‹∂ √πÌ≈Ú’ ÂΩ ”Í «¬’ ’≈‹ ≈√ ‘Ø Ú∆ ‹≈Ú∂ ª ’∆ ¡º◊Ø∫ Ò¬∆ √≈‚∆ Ó≈È«√’Â≈ ”⁄ √‘‹-√øÂØ÷ ‹ª √Ï-Ùπ’≈È≈ ω ¡≈Ú∂◊≈? √≈‚≈ ¿∞Á∂Ù Â∂ ¡≈Á٠ª Ï‘π ¡◊≈‘ª ‹≈‰ Á≈ ‘À «’¿∞∫«’ ÒØ⁄≈ ª ““ÁÙÈ Ì∂‡Â ‘Ø «È‘≈Ò®” (272) Á∆ ‘ÀÕ Ó’√Á ª ““Á√È Á∂÷ ÁØ÷ È√∂®” (826) ¡Â∂ “Á√È∞ Á∂«÷ √◊Ò Áπ÷ È≈√«‘ ⁄È ’ÓÒ Ï«Ò‘≈≈®” (1221) Á≈ ‘ÀÕ ¡Á≈√ ª “√Ø √δ Á√È∞ Á∂‘π ’Â∂ «‹√π ‘« «‘ÁÀ È≈Óπ √Á ⁄«Ú¡≈®” (1115) Ú≈√Â∂ ‘À ª ‹Ø ‹∆ÚÈ «Ú⁄ √Â∞ √øÂØ÷ «◊¡≈È Á∂ √Á’∂ ¡≈ÂÓ’-¡ÈßÁ Á≈ ÍÃ’≈Ù ‘ØÚ∂Õ ‹∆ÚÈ Á≈ ⁄º‹-¡≈⁄≈ ÏÁÒ ‹≈Ú∂Õ ÓÈ∞º÷ Á≈ «Ú¡’Â∆◊ Â∂ √Ó≈‹’ ¡≈⁄‰ ‹ª √πÌ≈¡ ÏÁÒ ‹≈Ú∂, «˜øÁ◊∆ Á≈ «ÁzÙ‡∆’؉ ‹ª Ò’Ù ÏÁÒ ‹≈Ú∂Õ «¬√∂ ’’∂ ‘∆ Â∆‹∆ Í≈ÂÙ≈‘∆ ◊π» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ ’∂ÚÒ Ó≈Âz ÁÙ’ Ï«‰¡ª, ‹∆ÚÈ È‘ƒ √øÚÈ≈Õ ◊π-¿∞ÍÁ∂Ù ˘ «˜øÁ◊∆ Á∂ ¡ÓÒ∆-ÚÂ≈∂ «Ú⁄ Ò≈◊» ’È≈ ‘∆ ◊πÓ«Â Ó≈◊ ‘À : √«Â◊π ÈØ √Ìπ ’Ø Ú∂÷Á≈ ‹∂Â≈ ‹◊ √ø√≈π® «‚·À Óπ’«Â È ‘ØÚ¬∆ «‹⁄π √Ï«Á È ’∂ Ú∆⁄≈π® (594) «√º÷ «√˪ √ͺه ‘À «’ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ ¡ÊÌ≈Úª È∂ ‘∆ ◊πÓ«Â-ÎÒ√Î∂ Á∂ ◊π‘fi ‘º√ª, »‘≈È∆ √ª Â∂ «◊¡≈ÈΩÙÈ∆ È∂ ‘∆ «√º÷ Á∆ Ó≈È«√’Â≈ ˘, ÏΩ«Ë’Â≈ ˘ ¡Â∂ √πÂ∆-«ÏÂ∆ ˘ πÙÈ≈¿∞‰≈ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ Á∆ √ͺه √Ê≈ÍÈ≈ ‘À «’ ÓÈØ«ÏÂ∆¡ª ˘ «ÏȪ ’≈Ï» «Ú⁄ ’∆«Â¡ª, «ÂzÍÂ∆, √øÂØ÷ ‹ª º‹ È‘ƒ ¡≈¿∞∫Á≈ : “«ÏÈ≈ √øÂØ÷ È‘∆ ’Ø¿± ≈‹À® √πÍÈ ÓÈØÊ «ÏÃÊ∂ √Ì ’≈‹À®” (279) Â∂ ¡’Â±Ï B@AD
«ÏȪ º‹ ‹ª √øÂØ÷ ¡≈«¬¡ª ÂÈ ÓÈ √π÷∆, ٪ Â∂ √øÂ∞Ù‡ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ◊πÏ≈‰∆ Á≈Ù«È’ «√˪ ¡È∞√≈, √π÷, ÙªÂ∆, √Ï-√øÂØ÷, º‹-«ÂzÍÂ∆ Â∂ √Á∆Ú∆ √‘‹-¡ÈßÁ Á≈ √ØÓ≈, ÍÃÌ»ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ Ì◊Â∆ Â∂ È≈Ó «√ÓÈ ‘À : √π÷ÓÈ∆ √π÷ ¡≥«ÓàÍÃÌ È≈Óπ® Ì◊ ‹È≈ ’À Ó«È «Ï√Ã≈Ó® (262) ¡Â∂ È≈Ó Á∆ Á≈ √º⁄∂-√«Â◊π» ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «√∆≈◊π Ó: 4 ”⁄ Ï⁄È ‘È : √«Â◊ππ Á≈Â≈ ‘« È≈Ó ’≈ ÍÃÌπ ¡≈«Í «ÓÒ≈ÚÀ √Ø«¬® √«Â◊π« ‘« ÍÃÌπ Ïπ«fi¡≈ ◊π ‹∂Ú‚∞ ¡Úπ È ’Ø«¬® ‘¿∞ ◊π √‰≈¬∆ „«‘ ÍÚ≈ ’« Á«¬¡≈ Ó∂Ò∂ ÍÃÌπ √Ø«¬® (39) ...ª Â∂, √«Â◊π» Á∆ ⁄‰-Ù‰ ”⁄ ¡≈¿∞‰≈, ◊π-¿∞ÍÁ∂Ù √π‰È≈-Ó≥ȉ≈, Â∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ’Ó≈¿∞‰≈ ‘∆ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ ¡≈¬∂ √ÎÒ ÁÙÈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ Â∂ Í«Ì≈Ù≈ √Ófi‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘À : √ÎÒ Á√È∞ Í∂÷ ÍπÈ∆® Í√ ⁄È ◊«Â «ÈÓÒ ∆«Â® (287)
¡Â∂∏ Ó«Â Í»∆ ¡≥«ÓÃÂ∞ ‹≈ ’∆ «Áz√«‡® Á√Èπ Í∂÷ ¿∞Ë «√Ã√«‡® ⁄È ’ÓÒ ‹≈ ’∂ ¡È±Í® √ÎÒ Á√Èπ √πøÁ ‘« »Í® (293) «¬√ Â∑ª ◊πÏ≈‰∆ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ‘À «’ √«Â◊πª ÚÒØ∫ Ï÷Ù∆¡ª «√º«÷¡≈Úª ¡È∞√≈ ‹∆ÚÈ ‹∆¿∞∫«Á¡ª, Ú≈«‘◊π»«√ÓÈ ’«Á¡ª «√ÃÙ‡∆ Á∂ «√‹‰‘≈ ¡Â∂ √Ì ‹∆Úª «Ú⁄ ‹∆ÚÈ-Ω∫ ω ’∂ «Ï≈‹Ó≈È, ’Â≈ Íπ÷ Á∂ √ÎÒ ÁÙȪ Á≈, √πÌ≈◊ Ó≈‰∂ ‹≈‰ Á∆¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª, √≈’≈ ‘Ø √’Á∆¡ª ‘ÈÕ ˙√ √«Â-√»Í ’Â∂ Á∂ ÁÙÈ ‘∆ “√ÎÒ ÁÙÈ” ‘È, ˙√ «ÈÌ¿∞-«ÈÚÀ, ¡«ÁzÙ‡, ¡◊Ó¡◊Ø⁄ “¡’≈Ò Ó»«Â” Á∂ ÁÙÈ ‘∆ √ÎÒ ÁÙÈ ‘ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ ÎπÓ≈È ‘À : ¿∞« Ë≈À ‹Ø ¡≥« È≈Óπ® «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
√Ï ÓÀ Í∂÷À Ì◊Ú≈È∞® (274) Ì≈Ú ‹Ø ÓÈ∞º÷, √Á≈ ¡≈͉∂ «‘Á∂ «Ú⁄, ¡’≈Ò Íπ÷π Á≈ È≈Ó «‡’≈ ’∂ º÷Á≈ ‘À, ¿∞‘ Ú≈«‘◊π» ˘ √ÌȪ «Ú⁄ √Ú «Ú¡≈Í’ Ú∂÷Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ÍÃÌ» Á∂ √ÎÒ ÁÙÈ ’«Á¡ª, ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ «¬¿∞∫ ‹π‡ ‹ªÁ≈ ‘À, «‹Ú∂∫ ¿∞‘ ÍÃÌ»-Ì◊Â∆ ’ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ Ó÷¨’≈ «Ú⁄ «Ï≈‹∂, ‘∆ ÍÃÌ» Á∆ ¡Â∂ ¡À√∆ √Øfi∆ Ï÷Ù‰ Ú≈Ò∂ √«Â◊π» Á∆ √∂Ú≈ ’È∆ ‘∆ “◊πÏ≈‰∆◊π»” Á≈ √ÎÒ ÁÙÈ ‘À : «Ú«⁄ √ø◊«Â ‘« ÍÃÌπ Ú√À ‹∆¿∞® ¡Â∂ È≈È’ √∂Ú≈ ’‘π ‘« ◊π √ÎÒ Á√È ’∆ «Î« Ò∂÷≈ Ó≥◊À È ’ج∆® (306) ¡À√∂ «◊¡≈È È≈Ò ˙Â-ÍØ ◊πÓπ÷ ÏÑӫ◊¡≈È∆, Í¿∞Í’≈ ˙Ó≈‘≈ «Ú⁄ ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ √ÎÒ ’Á≈ ‘ÀÕ Í ’∆ √≈«¡ª ‹∆Úª «Ú⁄ “’Â≈-Íπ÷” Ú≈«‘◊π» Á∂ √ÎÒ ÁÙÈ Á∆Á≈ ’È∂, √≈‚∂ Ò¬∆ √øÌÚ ‘È? «¬‘ «’øÈ∆ ’∞ √Ω÷∆ ‹ª √Ò Íë’«¡≈ ‘À? «Èº‹∆ √Ú≈ʪ Á∂ ÓØ‘ ”⁄ Ϋ√¡≈ ÏøÁ≈ «’Ú∂∫ Á»√«¡ªÏ∂◊≈«È¡ª ˘ ºÏ-»Í Ú∂÷«Á¡ª, √Ϻ Á∂ ÌÒ∂ Ú≈Ò∆¡ª √∂Ú≈Úª ÚºÒ π«⁄ ‘ØÚ? ∂ ¡√ƒ ª ø◊-»Í, Ú‰, ‹≈Â-Í≈Â∆ Úø‚ª «ÚÂ’«¡ª Á∂ √πÌ≈¡ ¡Ë∆È ‘¿∞ÓÀ-¡‘ø’≈ «Ú⁄ ◊Ã√∂ ͬ∂ ‘ªÕ «¬√ Í«Í∂÷ «Ú⁄ Ó≈» ≈◊ Á∂ ¡≥Â◊«Â ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆, «¬’ √ÒØ’ «Ú⁄ ÎπÓ≈¿∞∫Á∂ ‘È «’ : «‹¿∞∫ «‹¿∞∫ ÓÀ∫ «¬‘Ȫ √∆’ ¡º÷ª È≈Ò ÁπÈ∆¡≈Ú∆ ÍÁ≈ʪ Â∂ «Ù«Â¡ª ˘ º’Á≈ ‘ª, «¬È∑ª Ú≈√Â∂ Ó∂∆ Ò≈Ò√≈ Óπ’Á∆ ‘∆ È‘ƒ, ÏÒ«’ ÚË∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‘∂ È≈È’! «ÂzÙÈ≈-Ó≈∆¡ª ¡º÷ª È≈Ò, Ó≈Ò’-ÍÃÌ» «Ú÷≈¬∆ È‘ƒ Á∂ √’Á≈Õ «‹È∑ª ¡º÷ª È≈Ò ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ √ÎÒ ÁÙÈ ‘؉∂ ‘È, ¿∞‘ ª ¡≥Â∆Ú Ó≈È«√’-«ÁzÙ‡∆ ‹ª ÙπºË ¡≥ÂÙ’‰ ‘À : ÒØ«¬‰ Òج∆ «‚· «Í¡≈√ È ÏπfiÀ Ó» ÿ‰∆® È≈È’ √∂ ¡÷Û∆¡≈ «Ï¡≥«È «‹È∆ «‚√øÁØ Ó≈ «Í∆® (1099) ¡Â∂ ¿∞‘ «Ï¡≥«È ¡º÷ª ‹ª ÓÂ-Ïπ«Ë Á∆ ÙπºËÂ≈ ª ÍÃÌ»-È≈Óπ Áπ¡≈≈ ‘∆ √øÌÚ ‘À : 21
Ì∆¡À Ó«Â Í≈Í≈ ’À √ø«◊® ˙‘π ËØÍÀ È≈ÚÀ ’À ø«◊® (‹Íπ ‹∆) ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ¡È∞√≈, Í≈ÏÑÓπ ÍÓ∂√π Ú≈«‘◊π» Á≈ “√ÎÒ ÁÙÈ” «¬’ «ÏÒ’∞Ò «Èº‹∆, «Ú¡’Â∆◊Â, ¡≥Â∆Ú Ó≈È«√’¡Ú√Ê≈ ‘ÀÕ √»÷Ó ‹∆Ú≈ÂÓ≈ È∂ Ïë‘Ó≥‚∆ ⁄∂ÂÈ≈ ‹ª ÍÓ-¡≈ÂÓ≈ È≈Ò Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ ÂÒ ”Í, ¡≈͉∂ Ó»Ò È≈Ò ‹πÛÈ≈ ‘À, «¬‘ ª “¡’Ê ’‘≈‰∆ ÍÃ∂Ó ’∆ ’Ø ÍÃ∆ÂÓπ ¡≈÷À ¡≈«¬®”” (759) Á∆ ÷∂‚ ‘ÀÕ “√ÎÒ ÁÙÈ” Á≈ «ÚÙ≈Ò Â∂ «Ú≈‡ √ø’ÒÍ, ¿∞’Â∆¡ª-Ô∞’Â∆¡ª ÂØ∫ ¿∞µÍ, «’√∂ Ú∆ Â∑ª Á∂ Â’-«ÚÂ’ ‹ª «È¡≈«¬-Ù≈√Âz Á∂ √»Âª Á∂ ’ÊȪ, «Ï¡≈Ȫ Á∆¡ª √∆Ó≈Úª «Ú⁄ È≈ Ïø«È∑¡≈ ‹≈ √’‰ Ú≈Ò≈ ¡ÈßÁÓ¬∆ ¡«‘√≈√ ‘À! √ √øÂØ÷ Â∂ «ÂzÍÂ∆ Á≈ «◊¡≈ÈÓ¬∆ ¡≈Ì≈√ ‘À, ¡È∞ÌÚ ÍÃ’≈Ù ‘À! √ø÷∂Í «Ú⁄ «¬øfl √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ ÍπÂz «¬√Âz∆ Â∂ ‘Ø «ÙÂ∂Á≈∆¡ª È≈Ò √ø√≈’ ÓØ‘ Á∂ √øÏø˪ È∂ ¡≈÷ «Ú⁄ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÓÁÁ◊≈ È‘ƒ ωÈ≈Õ Ò≈‚ª È≈Ò Í≈«Ò¡≈ √∆ Ú∆ Ë»ø¬∂∫ Á∂ ϺÁÒª «È¡≈¬∆∫ È≈Ù ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «Í¡≈-√È∂‘ ’ÈÔØ◊ Ú√ ª, ’∂ÚÒ ÍÓ «ÍÂ≈ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘À, «‹√ Á∆ ‘√Â∆ √Ï’≈Ò∆ ‹ª ÓΩ ÂØ∫ «‘ ‘ÀÕ ˙‘ «¬√ Ú∂Ò∂ Ú∆ √≈‚∆ √‘≈«¬Â≈ Ú≈√Â∂ ÓΩ‹»Á ‘À Â∂ ‘Ó∂Ù≈ ’≈«¬Ó «‘‰ Ú≈Ò∆ √Ï √ÓºÊ ‘Ø∫Á ‘ÀÕ ’∂ÚÒ ˙√ ¡’≈Ò-Ó»«Â Á≈ √ÎÒ ÁÙÈ ‘∆, Ó≈È√ ‹ÈÓ Á∆ √≈Ê’Â≈-»Í∆ ÎÒ ÍÃÁ≈È ’∂◊≈ Â∂ “◊Ø«ÏøÁ «ÓÒ‰ ’∆ «¬‘ Â∂∆ Ï∆¡≈®” (12) Á∆ ¡≈ÁÙ’ ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈ Ú√∆Ò≈ ω∂◊≈Õ ◊πÏ≈‰∆ ÎπÓ≈È ‘À : √ÎÒ Á√È∞ ¡’≈Ò Ó»«Â ÍÃÌ ‘À Ì∆ ‘ØÚÈ‘≈≈® ’ø«· Ò◊≈«¬ ¡ÍπÈ∂ ‹È ≈÷∂ ¡ÍπÈ∆ ÍÃ∆«Â «Í¡≈≈® 3® Ú‚∆ Ú«‚¡≈¬∆ ¡⁄‹ √ØÌ≈ ’≈‹π ¡≈«¬¡≈ ≈√∂® È≈È’ ’¿∞ ◊ππ Í»≈ Ì∂«‡˙ √◊Ò∂ Á»÷ «ÏÈ≈√∂® 4® (609-10)
¡’Â±Ï B@AD
√π‰‘π ∂! ± ’Ω‰ ’‘≈ Â∂ ¡≈«¬˙ ’ÈÒ Á«ÚøÁ «√øÿ («‡≈:)* ÍÓ≈ÂÓ≈ È∂ ¿∞ÂÍÂ∆ ¡Â∂ ˙ÍÂ∆ Á∂ ÁØ «ÈÔÓª «Ú⁄ √≈∆ «√ÃÙ‡∆ ˘ ÏøÈ∑ º«÷¡≈ ‘À, Í ¡≈Í «¬√ «√ÃÙ‡∆ Á≈ ¡«Èº÷ÛÚª ¡≥◊ ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª Ú∆ «¬È∑ª ÁØÚª «ÈÔÓª ÂØ∫ Óπ’ ‘À, ¡≈˜≈Á ‘ÀÕ ¿∞ÂÍÂ∆ ¡Â∂ ˙ÍÂ∆ Á∂ ’≈Ò «Ú⁄ ‹Ø ’∞fi Ú∆ Ú≈ÍÁ≈ ‘À, ÿ‡Á≈ ‘À, ¿∞√ ˘ √ø√≈’ ÍÃ≈‰∆¡ª È∂ ÍÃÌ» Á∆ Ò∆Ò∑≈, ¿∞√ Á≈ ø◊, Ì≈‰≈, ‘π’Ó ¡≈«Á ’«‘ ’∂ ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ ¿∞√ ÂØ∫ √π÷» ‘؉ Á≈ ¡≥ÂÒ≈ ¡≈√≈ ÒºÌ º«÷¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‘Ø ’ Ú∆ ’∆ √’Á≈ ‘À? «’¿∞∫«’ Ï‘π ’∞fi ¡À√≈ Ú≈ÍÁ≈ ‘À, «‹√ Á≈ Ú‰È ¡Â∂ «Ú¡≈«÷¡≈ ÓÈ∞º÷ Á∆ √∆Ó √Ø⁄, Ó«Â ¡Â∂ Ïπ«Ë ÂØ∫ Í∑∂ ‘ÀÕ ‹Ø ’∞fi Ú∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À, ¿∞‘ ’≈Ò Úº√ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∆ «ÓºÊ∆ ¡≈Ô± ÌØ◊ ’∂ ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈‰≈ ‘ÀÕ “ıÂÓ” Á≈ ’∆ Ì≈Ú ‘À? «‹√ ⁄∆˜ Á≈ ¡≈Ì≈√ √≈˘ «¬’ ÍÒ ‘À Â∂ ¡◊Ò∂ ÍÒ È‘ƒ ‘À, ¡√ƒ ’«‘øÁ∂ ‘ª «’ ¿∞‘ ıÂÓ ‘Ø ◊¬∆ ‘À, È≈√ ‘Ø ◊¬∆ ‹ª ÷∂‘ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ Í ıÂÓ Âª ’∞fi Ú∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¿∞√ Ú√± È∂ «√Î ¡≈͉≈ »Í Ú‡≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ √≈∆ «√ÃÙ‡∆ Á∆¡ª ⁄∂ÂøÈ ¡Â∂ ‹Û∑ Ú√±¡ª Á∆¡ª ÒØÛª ˘ Í»«¡ª ’È Ò¬∆ ÍÃÌ» È∂ √Ì ’∞fi «¬’Ø Ú≈∆ ‘∆ Í≈ «ÁºÂ≈ ‘À ¡Â∂ È≈Ò ‘∆ ¡’Ò ’Ò≈ Á∆ ÷∂‚ ≈‘ƒ »Í Ú‡≈¿∞∫Á∆¡ª Ú√±¡ª ˘ ÍÁ≈Ê (matter) ¡Â∂ Ù’Â∆/¿±‹≈ (energy) «Ú⁄ ͫګ ’È Á∆ Ò∆Ò∑≈ Ú∆ ⁄ «ÁºÂ∆Õ «Ú«◊¡≈È Á≈ «¬’ «√˪ ‘À «‹√ ˘ “’ø˜Ú∂ÙÈ ¡≈¯ ÓÀ‡/’ø˜Ú∂ÙÈ ¡≈¯ ¡ÀÈ‹∆” (Conservation of matter/ Conservation of energy) ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ ÁØÚª «√˪ª «Ú⁄ ’ج∆ Ì∂Á-Ì≈Ú È‘ƒÕ «¬’ Á»‹∂ Á∂ Í»’ ‘ÈÕ √Ò ÙÏÁª «Ú⁄ «¬√ Á≈ ¡Ê ‘À «’ ’ج∆ Ú∆ ÍÁ≈Ê (matter) Ù’Â∆/¿±‹≈ (energy) «Ú⁄ ÏÁÒÁ≈ «‘øÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬√∂ Â∑ª ¿±‹≈ Ú∆ ÍÁ≈Ê «Ú⁄ ÏÁÒÁ∆ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ *ADB, Ó‹∆·∆¡≈ «¬È’Ò∂Ú, Í«‡¡≈Ò≈Õ ÓØÏ≈: @IHAEF-@HDID
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
’∞Á «Ú⁄ «¬‘ ¡ÓÒ ‘ ÍÒ/«¤È ⁄ÒÁ≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ““‹Ø «’¤∞ Í≈«¬¡≈ √π ¬∂’≈ Ú≈®”” (‹Íπ ‹∆) ◊πÏ≈‰∆ Á≈ Ó‘ªÚ≈’ √«Â ‘πøÁ≈ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞Á≈‘‰ Ú‹Ø∫ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ ’ØÒ≈ Ï≈ÒÁ∂ ‘ª ª ◊Ó∆, ÍÃ’≈Ù Â∂ ◊À√ª Á∂ »Í «Ú⁄ ¿±‹≈ ¡≈ÔØ«‹Â ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Í»∆ Â∑ª ‹Ò-‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ØÒ∂ Á∆ ≈÷ «‘ ‹ªÁ∆ ‘À ‹Ø Ó»Ò ÍÁ≈Ê Á≈ Ï‘π ÿº‡ ÍÃÂ∆Ù ‘πøÁ≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ Ú≈Í√ «Óº‡∆ «Ú⁄ ‹≈ «ÓÒÁ≈ ‘À, «‹ºÊØ∫ ’ØÒ≈ «È’«Ò¡≈ ‘ÀÕ ◊Ó∆, ◊À√ª ¡Â∂ ÍÃ’≈Ù Ú≈Â≈Ú‰ «Ú⁄ ÷Í ‘Ø ◊¬∆¡ª, «‹È∑ª È∂ Á»√∂ ºª È≈Ò «ÓÒ ’∂ ’∞Á Á∂ ‘Ø ÍÁ≈ʪ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ «Ú⁄ √‘≈«¬’ ‘؉≈ ‘ÀÕ Ï√ «¬‘ ¿∞ÂÍÂ∆-˙ÍÂ∆, ÿÛÈ-Ìøȉ, «Ú’≈√-«È’≈√ Á∆ Ò∆Ò∑≈ ‘À, ‹Ø ¡’≈Ò Íπ÷ È∂ ¡≈«Á ’≈Ò ÂØ∫ ⁄Ò≈ º÷∆ ‘ÀÕ «¬‘ Ò∆Ò∑≈ ¡‰Êº’ ‘À, ¡«Óº‡ ‘À Â∂ Ô’∆È∆ ‘À ‹ÁØ∫ º’ ¿∞‘ ÍÃÌ» ¡≈Í «¬√ «Ú⁄ ¡ÁÒ≈ÏÁÒ∆ È‘ƒ ’Á≈Õ ¿∞√ Á∂ ω≈¬∂ «ÈÔÓª ˘ ¿∞‘ ¡≈Í ‘∆ ÏÁÒ √’Á≈ ‘À, ‘Ø ’ج∆ È‘ƒÕ ¿∞‘ √Ï Ù’Â∆Ó≈È, √Ï ’Ò≈ √ÓºÊ ‘ÀÕ ¿∞√ Ú◊≈ ‘Ø ’ج∆ È‘ƒ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ Ú∆ «¬√∂ ¿∞ÂÍÂ∆-˙ÍÂ∆ Á∂ «ÈÔÓ Á≈ ‘∆ «√º‡≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ «Ú⁄ ‹Û∑ ¡Â∂ ⁄∂ÂÈ Á∂ ÁØÈØ∫ º ÓΩ‹»Á ‘ÈÕ √∆ ÍÁ≈ʪ Á≈ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À, «‹√ «Ú⁄ ‘Ú≈, Í≈‰∆, «Óº‡∆ ¡º◊ Â∂ ¡≈’≈Ù (space) Ó»Ò ‘ÈÕ «¬È∑ª ºª ’≈È ‘∆ ÓÈ∞º÷≈ Á∂‘ ‘Ø∫Á «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ¡√Ò «Ú⁄ «¬‘ Í≥‹∂ º √Ì ‹∆Úª/ÍÃ≈‰∆¡ª «Ú⁄ √ªfi∂ ‘È Â∂ ¿∞È∑ª ˘ ¡≈’≈/√≈’≈ »Í Ï÷ÙÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¡√Ê»Ò √∆ ‘À, «‹√ ˘ ¡≥◊∂˜∆ «Ú⁄ ◊Ã≈√ (Gross) Ú‹Ø∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ì ‹∆Ú ÍÃ≈‰∆¡ª Á≈ «¬’ √»÷ÙÓ Ì≈◊ Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘À, ‹Ø √≈∂ ¡√Ê»Ò √∆ «Ú⁄ «Ó¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú √∆ «Ú⁄ ¿∞√ Á∆ ’ج∆ «ÚÙ∂Ù ‹◊∑≈ È‘ƒ, «‹Ú∂∫ ‘Ø ÍÃ≈‰ «¬øÁ«¡ª Á∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «¬‘ ⁄∂ÂÈ≈ »Í ‘À, «‹√ ˘ ¡≥◊∂˜∆ «Ú⁄ “√ÀÒΔ Ì≈Ú «È‹ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¡√ƒ ¿∞√ ˘ ¡≈ÂÓ≈ ’’∂ ‹≈‰Á∂ ‘ªÕ ¡≈ÂÓ≈ ÍÓ22
Ù’Â∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ «¬’ Ï∂‘Á º √»÷Ó ¡≥◊ ‘À, «‹√ «Ú⁄ ÍÓ «ÍÂ≈ ÍÓ∂ÙÚ Á∂ √≈∂ ◊π‰ ÓΩ‹»Á ‘È, ·∆’ ¿∞√∂ Â∑ª «‹Ú∂∫ «¬’ √ØÈ∂ Á∂ Í‘≈Û ÂØ∫ Ò¬∂ ◊¬∂ «¬’ ºÂ∆ ÂØ∫ Ú∆ ÿº‡ √ØÈ∂ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‹∆Ú/ÍÃ≈‰∆ Á∆ √≈Ê’Â≈ «¬√∂ √»÷Ó Ù’Â∆ Á∂ ’≈È ‘∆ ‘ÀÕ «¬‘ Ù’Â∆ ⁄∂ÂÈ≈ »Í ‘À, ‹Ø «¬’ ‹∆Ú Á∂ ÍÁ≈Ê »Í∆ √∆ ˘ ÍÃÌ» Á∆ ⁄∆ «√ÃÙ‡∆ Á∂ √ Ó≈ȉ Á∆ √ÓºÊ≈ Ï÷ÙÁ∆ ‘ÀÕ ¡≈ÂÓ≈ (Self), √∆ (gross) ˘ ⁄∂ÂÈ≈ Ù’Â∆ Á∂ »Í «Ú⁄ Ú‰ ÔØ◊ ω≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÁÒ∆Ò ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ Ó≥È ÒÚØ «’ «¬’ ÍÃ≈‰∆ Ï∂‘ØÙ∆ Á∆ ‘≈Ò «Ú⁄ «Í¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ √»÷Ó ¡Â∂ ¡√Ê»Ò √∆ ÁØÈØ∫ ’≈«¬Ó ‘ÈÕ √≈‘ª Á≈ ªÂ≈ ª ⁄ºÒ «‘≈ ‘À Í ¿∞√ Á∂ Ï≈’∆ √Ì «◊¡≈È «¬øÁ∂ «È„≈Ò ‘È, ’∞fi ’È ÔØ◊ È‘ƒ ‘ÈÕ Ì≈Ú ¿∞√ Á∂ ¡≥Á Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ √«¥¡ È‘ƒ ‘ÀÕ «¬‘ ÍÃ≈‰∆ «¬√ ‘≈Ò «Ú⁄ ’¬∆ √≈Ò ◊π˜≈ √’Á≈ ‘À ‹ª ◊π˜≈ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ √Ì ’∞fi ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª Ú∆ ¿∞‘ ‹Û∑ Ú√± ÂØ∫ Í∑∂ ’∞fi È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ ¿∞‘ √∆’ ͺ÷Ø∫ ª ‹∆Ú ‘À Í ⁄∂ÂÈ≈ ͺ÷Ø∫ ÓπÁ≈, «’¿∞∫«’ ¿∞‘ ’∞fi Ú∆ ’È Á∂ √ÓºÊ È‘ƒ ‘ÀÕ ⁄∂ÂÈ≈ ¿∞‘ ¡«ÁzÙ Ù’Â∆ ‘À, ‹Ø ‹∆Ú ˘ ‹∆ÚÈ Á∆ Ω∫¡ È≈Ò ‹ØÛÁ∆ ‘À, ‹∆ÚÈ ˘ Ó≈ȉ Á∆ Ù’Â∆ ÍÃÁ≈È ’Á∆ ‘ÀÕ √ͺه ‘À «’ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ √Ú √Ã∂Ù‡ «’ Á∂ «ÂøÈ Ó»Ò ¡≥◊ ‘È∏√∆, ¡≈ÂÓ≈ ¡Â∂ ⁄∂ÂÈÂ≈Õ «¬ºÊ∂ «¬‘ ◊ºÒ ’«‘ Á∂‰∆ ÔØ◊ ‘ØÚ∂◊∆ «’ ⁄∂ÂÈ≈ √Ì ‹∆Úª/ ÍÃ≈‰∆¡ª «Ú⁄ ‘πøÁ∆ ‘À Í ÓÈ∞º÷ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Á»√∂ ÍÃ≈‰∆¡ª «Ú⁄ ¿∞‘ «’Â∂ ÿº‡Õ «¬√∂ ’≈È ‘∆ ª ÓÈ∞º÷ ˘ √Ã∂Ù‡ ÍÃ≈‰∆ ‘؉ Á≈ Ó≈‰ ÍÃ≈Í ‘ÀÕ √≈‚≈ ‹∆ÚÈ √¯ √∆ ÂØ∫ ‘∆ Ùπ» ‘πøÁ≈ ‘À, ⁄≈‘∂ «¬‘ ⁄∂ÂÈ≈ Á∂ ÷≥‚ Á≈ √¯ ‘ØÚ∂ ‹ª ¿∞Ó Á∂ Íπ◊≈¿∞‰ Á≈Õ ¡√ƒ √∆ Í≈ÒÁ∂ ‘ª, Á∂÷Á∂ ‘ª, Ó«‘√»√Á∂ ‘ª, «Í¡≈Á∂ ‘ª, ¡≈͉∂ ˘ Ú∆ Â∂ Á»√«¡ª Á∂ ˘ Ú∆Õ ‹∆ÚÈ Á∂ ‘ ÍÒ «Ú⁄ √∆ ‘∆ ‘≈Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª √≈‚≈ √≈≈ ¡’Â±Ï B@AD
‹∆ÚÈ √∆ Á∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ‘∆ ÿ≥πÓÁ≈ ‘ÀÕ √≈‚≈ ‘ ’Ó √∆ Á∂ πfi≈‰ «Ú⁄ ‘∆ Ï∆ÂÁ≈ ‘ÀÕ “ÓÀ∫” Ó∂≈ √∆ ‘∆ ‘ÀÕ Ó∂∂ √∆ ˘ Áπº÷-Â’Ò∆¯ Ì≈Ú ÓÀ˘ Áπº÷, Â’Ò∆¯Õ ‹∂ √∆ √π÷ Ó≈‰ «‘≈ ‘À ª ÓÀ∫ √π÷ «Ú⁄ ‘ªÕ ¿∞Ó Á≈ «’ÂÈ≈ √Óª ¡√ƒ √∆ Á∂ Ò∂Í≈-ÍØÂ∆ Â∂ √π÷-¡≈≈Ó ”Â∂ ‘∆ ◊π˜≈ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ ÿª ˘ «Ùø◊≈Á∂ ¿∞‘ √≈∂ ¿∞Í’‰ «‹È∑ª ˘ ¡º‹’ºÒ∑ Á∆ ÚÍ≈’ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ Consumer Goods ’«‘øÁ∂ ‘ª, √∆ Á∂ √π÷ ¡≈≈Ó Ò¬∆ ‘∆ ‘ÈÕ ¡√ƒ √∆ ˘ ‘∆ ’ÁØ∫ Â∂ «’Ú∂∫ √Ì ’∞fi √Ófi‰ Òº◊ ͬ∂? «¬√ ‘º√ Á∆ ◊πÊ º ∆ √πÒfi≈¿∞‰∆ ÏÛ∆ ¡Ω÷∆ ‘ÀÕ √∆ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂ ¡¶’≈ Â∂ ¿∞Á≈‘‰ª ÚÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘ÈÕ ’ج∆ «¬√ ˘ “◊Û∑” ’«‘øÁ≈ ‘À Â∂ ’ج∆ “Ù«‘”Õ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ ª «¬√ ˘ “‘«Ó≥Á” Ú∆ ¡≈«÷¡≈ ‘À ¡Â∂ “’ºÍÛ” Ú∆Õ «¬√ Á∆ Â∞ÒÈ≈ ºÏ È≈Ò ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ◊˜ «¬‘ «’ «¬√ ˘ √Ófi‰ Ò¬∆ ’ج∆ «¬√ Ï≈∂ ’¬∆ ’∞fi ’«‘ ‹ªÁ≈ ‘À, Í Í»∆ Â∑ª √Ófi «Î Ú∆ È‘ƒ ¡≈¿∞∫Á∆ «’¿∞∫«’ «¬√ Á≈ «¬’ ı≈√ ¡Â∂ ÏÛ≈ √’≈ Ï∂Ò∆ “ÓÈ” ‘À, «‹√ Á∂ È≈Ò √∆ Á∆ Ô≈∆ √∆ ˘ ‘ Ú≈∆ ÈÚ∂∫ ø◊ «Ú⁄ ‘∆ Í∂Ù ’Á∆ ‘ÀÕ ◊Û∑ »Í∆ √∆ Á∂ Á√ Áπ¡≈ ‘ÈÕ (Íπ≈ÂÈ Ù≈√ª ¡È∞√≈ «◊¡≈ª∏¬∂’≈ Á√≈ Áπ¡≈) «¬È∑ª Á√ª Áπ¡≈ª «Ú⁄Ø∫ ÈΩ∫ ª Íú÷ ‘È Â∂ «¬’ (Á√Ó Áπ¡≈) ◊πÍ ‘À, ‹Ø ÍÃ≈‰∆ Á∂ ÍÃÌ» «ÍÂ≈ Á∂ «ÓÒ≈Í ‘؉ Á∂ ¡È∞ÌÚ È≈Ò ‘∆ ÷πºÒ∑Á≈ ‘À, «‹√ ≈‘ƒ ¡≈ÂÓ≈ Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ ¡≈Í√∆ Ó∂Ò √Ê≈«Í ‘πøÁ≈ ‘À, ÁÀÚ∆ ¡≥«ÓàÁ∂ fiÈ∂ ⁄ºÒ‰∂ Ùπ» ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È : ·∆’ ¿∞√∂ Â∑ª «‹Ú∂∫ Ó≈Â≈ Á∂ Í∂‡ «Ú⁄ Ï≈Ò’ Á∂ «Ú’≈√ Á∆ √Ì ÷π≈’ Ó≈Â≈ ≈‘ƒ Ï≈Ò’ Á∆ ËπøÈ∆ Á∂ ≈‘ƒ Ï≈Ò’ Á∂ √∆ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ’Á∆ ‘ÀÕ («‘øÁ» Ù≈√ª «Ú⁄ «¬√ ˘ «◊¡≈Úª Áπ¡≈≈ Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘À) Í ‹ÈÓ ¿∞Íø «‹ºÊ∂ Ï≈’∆ Á∂ ÈΩ∫ Áπ¡≈ ÷πºÒ∑ ‹ªÁ∂ ‘È ¡Â∂ ËπøÈ∆ Áπ¡≈ ÏøÁ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Á√Ó Áπ¡≈ ª √Ì ÍÃ≈‰∆¡ª «Ú⁄ ‘À, Í Òº÷ª «Ú⁄Ø∫ «’√∂ «¬’ ¡ºË∂ Á∆ ‘∆ ¿∞√ º’ √≈¬∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Ï‘π«Â¡ª ˘ ª «¬√ Á∆ ‘Ø∫Á Á≈ ÍÂ≈ ‘∆ È‘ƒ Â∂ È≈ ‘∆ «¬√ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ Ï≈∂ ‘∆ ’ج∆ ‹≈‰’≈∆ ‘ÀÕ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
‹∂ √∆ «¬’ ◊Û∑ ‘À, Ù«‘ ‘À ‹ª ºÊ ‘À ª «¬√ Á≈ ‘≈’Ó ‹ª √Ú≈ ’Ω‰ ‘À? ¿∞µÂ ‘À self–√»÷Ó »Í «Ú⁄ ¡√ƒ ¡≈Í, √≈‚≈ Ó»Ò ‹Ø ÍÃÌ» Á≈ ¡≥Ù ‘À∏¡≈ÂÓ≈, «‹√ Á≈ «ÈÚ≈√ √≈‚∂ Ëπ ¡≥Á ‘ÀÕ «’√∂ «¬’ ¡≥◊ «Ú⁄ ‹ª √∆ Á∂ ÷≥‚ «Ú⁄ È‘ƒÕ √≈∂ √∆ «Ú⁄ ‘ÀÕ ¿∞‘ √≈‚∂ √∆ Á∆ Ù’Â∆ Á≈ √ØÓ≈ ‘À, ¡√ƒ ¡≈Í ‘ª, √≈‚≈ ¡√Ò ‘ÀÕ √∆ √≈‚≈ ¡√Ò È‘ƒÕ √∆ ª √≈‚∂ ¡√Ò Á∂ «ÈÚ≈√/¡≈≈Ó Á∆ ʪ ‘ÀÕ √∆ √≈˘, Ì≈Ú √≈‚∂ ¡√Ò ˘, ’∞Á È≈Ò ‹ØÛÈ ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ ¡≥Á Ú≈Í ‘∂ ̪Â-̪ Á∂ ¡È∞ÌÚª ˘ Ó≈‰È Á≈ √≈ËÈ ‘ÀÕ ’¬∆ Ú≈∆ ÍÃÙÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ‹ª ’¬∆ «Ú⁄≈Ú≈Ȫ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ Ùº’ Ú∆ ¿∞Í‹Á≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ÍÓ≈ÂÓ≈ È∂ «√ÃÙ‡∆ Á∆ «√‹‰≈ ª ’∆Â∆ Í ¿∞√ ˘ «¬√ Á∂ ¡≥Á Á∂ ‘ ÍÁ≈Ê «Ú⁄ Úº√‰ Á∆ ’∆ ÒØÛ √∆? «¬√ ÍÃÙÈ Á∂ ’¬∆ ¿∞µÂ «ÁºÂ∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È Â∂ ’¬∆ «ÁºÂ∂ Ú∆ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡≈͉∆-¡≈͉∆ ‹◊∑≈ √Ì √‘∆ ‘È, «’¿∞∫«’ ‘º√Ó¬∆ ◊ºÒª «Ú⁄ «’√∂ «Ú⁄≈ ˘ ◊Ò ’«‘‰≈ √‘∆ È‘ƒ ‘πøÁ≈ ¡Â∂ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ◊ºÒ «√ºË∆ ÍÃÌ» È≈Ò ‹πÛ∆ ‘ØÚ∂ ª ¿∞√ ˘ ◊Ò ¿∞‘ ‘∆ ’‘∂ ‹Ø ÍÃÌ» ÂØ∫ Úº‚≈ ‘ØÚ∂ ‹ª ÚË∂∂ ‹≈‰’≈∆ º÷Á≈ ‘ØÚ∂Õ «¬È∑ª √ª Á∂ Ò∂÷’ Á≈ Ó ‘À «’ ÍÃÌ» È∂ ‹Ø ’∞fi Ú∆ «⁄¡≈, ¿∞√ ˘ Ó≈‰È Á≈ «¬’Ø«¬’ „ø◊ ¿∞√ ÍÁ≈Ê «Ú⁄ ¡≈Í √Ó≈¡ ’∂ ¿∞√ Á≈ ¡≈Ì≈√ ’È≈ ‘À ¡Â∂ «¬‘ ◊ºÒ ’Ω‰ È’≈ √’Á≈ ‘À «’ «√ÃÙ‡∆ Á≈ ‘ «ÁzÙ‡ ¡Â∂ ¡«ÁzÙ‡ º ¿∞√ Á∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ «È’«Ò¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈Í ‘∆ ’≈‰ Â∂ ’‰ ‘ÀÕ ¡√ƒ «¬’ Ó’≈È Ï‰≈¿∞∫Á∂ ‘ª; Ï‘π √πÁ ø «Áº÷ Ú≈Ò≈ Ó’≈È ‹Ø ¡≥ÁØ∫ Ú∆ Ï∂‘Á º ÷»Ï√»Â ‘À ¡Â∂ ‘ ÒØÛƒÁ∆ Ú√± È≈Ò ÒÀ√ ‘ÀÕ ¿∞√ Ó’≈È Á∆ ÷»Ï√»Â∆ ÂØ∫ ¿∞√ Á∆ ¿∞ÍÔØ◊Â≈ Á≈ √‘∆ ¡≥Á≈˜≈ È‘ƒ Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ ’∆ ¡≥Á Óπ‘º¬∆¡≈ ’≈¬∆ ◊¬∆ √Ì Ú√± Í»∆ Â∑ª Â√ºÒ∆ Á∂‰ ÔØ◊ ‘À? «¬‘ ¿∞√ ˘ Ú‰ ÂØ∫ ‘∆ ÍÂ≈ ⁄ºÒ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª ¡’≈Ò Íπ÷ È∂ ‘ ⁄∆˜ ˘ ¡≈Í Ó≈‰È≈ ‘À Â∂ Ó≈«‰¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆ ¿∞ÍÔØ◊Â≈ ˘ Á∂÷Á∂ ‘ج∂ ¿∞√ Á «Ú’≈√ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª ¿∞‘ ¡≈Í ‘∆ √Ì ’∞fi ‘ÀÕ ¿∞‘ «¬’Ø √Ó∂∫ ¡≈Í Ó≈¤∆ ‘À, Ó¤Ò∆ ‘À, ‹Ò Â∂ ‹≈Ò ‘À, ¡≈Í ‘∆ 23
Ó≈È’Û≈ ‘ÀÕ «¬È∑ª √≈«¡ª Á≈ Ó»Ò ¡≥◊ ‘Ø ’∂ ¿∞È∑ª ¿∞µÍ Ú≈Í ‘∆ «’«¡≈ ˘ «¬’Ø Ú∂Ò∂ ¡≈Í ¡È∞ÌÚ ’ «‘≈ ‘ÀÕ «¬√ ’≈È ¿∞√ ÍÓ Ù’Â∆Ó≈È «ÍÂ≈ Á∂ Ò¬∆ ’≈Ò (√Óª) ’ج∆ ¡Ê È‘ƒ º÷Á≈Õ ¿∞‘ ¡’≈Ò (√Ó∂∫ Â∂ «ÚºÊ ÂØ∫ Í∂) ‘ÀÕ ¿∞‘ Á≈Â≈ ω ’∂ Á≈ª Á∂‰ Á≈ ¡È∞ÌÚ ÒÀ∫Á≈ ‘À, Ìπ◊Â≈ ω ’∂ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ¡È∞ÌÚ∏Á≈Â≈ ω ’∂ «ÁºÂ∂ ¡Â∂ Ò¬∂ ‹≈‰ Á≈ ¡È∞ÌÚÕ ‘π‰ ‹∂ √Ì ’∞fi Â∂ √Ì ’Óª «Ú⁄ ¿∞‘ ¡≈Í ‘∆ ‘À ª “Ó∂≈” Ú‹»Á ’∆ ‘À? ’∞fi Ú∆ È‘ƒ, «ÏÒ’∞Ò ’∞fi È‘ƒÕ ÓÀ∫ ¡≈͉∂ Ú‹»Á Á≈ «√‹‰‘≈≈ ¡≈Í ‘∆ ‘ª Â∂ ÌÓ-ÌπÒ∂÷∂ «Ú⁄ ‹Ø Ó»Ò ‘À ¿∞√ ÂØ∫ Í∑∂ Â∂ ¡È‹≈‰Õ ÓÀ∫ ª ¿∞√ ÏπÒÏπÒ∂ Úª◊»ø ‘ª ‹Ø √ÓfiÁ≈ ‘À «’ ÓÀ∫ √≈∂ ¡≈’≈Ù ˘ ¡≈͉∆ ◊ÒÚ’Û∆ «Ú⁄ √Ó∂‡ «Ò¡≈ ‘ÀÕ Í ¿∞‘ ¡≈͉∂ Ú‹»Á Á∆ ¡√«ÊÂ≈ ÂØ∫ Ï∂-ıÏ ‘ÀÕ ¿∞‘ ª ¡≈͉∂ Ó»Ò √Ø (Í≈‰∆) Á∆ «ÚÙ≈ÒÂ≈ ÂØ∫ Ú∆ Ï∂-÷Ï ¡Â∂ Ï∂Óπ÷ ‘ÀÕ Ï∂Óπ÷Â≈ ¿∞√ Á∆ Ï∂‘ºÁ ¡≈˜∆ ‘Ø∫Á ’≈È ‘À, ¡≈’≈ ’≈È ‘À, √∆ ’≈È ‘ÀÕ Ïº√ «¬‘Ø ‘∆ ‘≈Ò √≈‚≈ ‘ÀÕ √∆ ’≈È ‘∆ ¡√ƒ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ √Ì ’∞fi √Ófi‰ Òº◊ ÍÀ∫Á∂ ‘ªÕ ÌπºÒ ‹ªÁ∂ ‘ª «’ «¬‘ ª ’º⁄≈ ÿÛ≈ ‘À, ‹‹≈ ‘À, «¬’ ‡π‰’∂ È≈Ò ‘∆ „«‘-„∂∆ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬ÂÈ∆ ¡√Ê≈¬∆ ‘Ø∫Á Á∂ ‘πø«Á¡ª Ú∆ √≈‚∂ Í≈√ ÔØ◊ √Óª, ÏπºË∆, √»fi-Ï»fi Â∂ √∂Ë ‘πøÁ∆ ‘À «’ ¡√ƒ ¡≈͉∂ «Èº‹ √»Í ˘ ‹≈‰ √’∆¬∂, Í«‘⁄≈‰ √’∆¬∂ ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ ¡√«ÊÂ≈ ˘ √«ÊÂ≈ «Ú⁄ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ÔØ◊ ÔÂÈ/¿∞Í≈Ò∂ ’ √’∆¬∂Õ Ú≈√ÂÚ «Ú⁄ √≈‚≈ «Èº‹ √»Í ¿∞‘Ø ‘∆ ‘À, ‹Ø ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ ¡≈͉≈ √»Í ‘ÀÕ √≈‚≈ «Èº‹ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ ¤Ø‡≈ «‹‘≈ ¡≥Ù ‘∆ ª ‘ÀÕ ¡√ƒ «¬√ ¡≥Ù ˘ ‹ÈÓª-‹ÈӪª ÂØ∫ ‘¿∞ÓÀ ’≈È Í≥‹ª «Ú’≈ª, ¡≈√≈, ÓÈÙ≈, ¬∆÷≈, Á…ÀÙ, «ÿÉ≈ ¡≈«Á ¡Ω◊π‰ª ’’∂ Á»«Ù ’ º«÷¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª «¬√ Á∂ º √»Í ‹Ø √º⁄∂ «◊¡≈È Á≈ Ìø‚≈ ‘À, ¿∞√ ÂØ∫ Úø«⁄ «‘ ’∂ Áπ«È¡≈Ú∆ ’±Û-’Ï≈Û ˘ «¬’ºÂ ’È «Ú⁄ πºfi∂ «‘øÁ∂ ‘ªÕ Ó‘≈È ¡≈ÂÓ≈Úª ‹Ø √Ó∂∫-√Ó∂∫ ”Â∂ √≈‚∂ ¿∞Ë≈ Ò¬∆ «¬√ ËÂ∆ ”Â∂ ÍÃ’≈ÙÓ≈È ‘πÁ ø ∆¡ª ¡≈¬∆¡ª ‘È, È∂ ¡≈͉∂ ¡≈«Ӓ ¡È∞ÌÚª Á≈ ¡Ê≈‘ ÷˜≈È≈ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ ˘ √‘∆ «ÁÙ≈«ÈÁ∂Ù Á∂‰ Ò¬∆ ¤º«‚¡≈ ‘ÀÕ Í ¡¯√Ø√! ¡’Â±Ï B@AD
¡√ƒ ¿∞Ȫ∑ ÂØ∫ Ò≈Ì ¿∞·≈¿∞‰ Ò¬∆ ◊øÌ∆Â≈ È≈Ò √Ø⁄Á∂ ‘∆ È‘ƒÕ ¡√ƒ «¬√ ÚºÒ ¡≈͉∆ π⁄∆ ¡’√ ¡≈͉∆ ¿∞Ó Á∂ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ ≈÷Úƒ º÷ ’∂ Áπ«È¡≈Ú∆ fiÓ∂«Ò¡ª «Ú⁄ ‘∆ Î√∂ «‘‰≈ «˜¡≈Á≈ Í√øÁ ’Á∂ ‘ªÕ ¡≈͉∆ √∆Ó ¿∞Ó «Ú⁄ «¬’ ¡≈Ó ÍÃ≈‰∆ ˘ ÍÀ√∂ ’Ó≈¿∞‰ Á∆ ‘ØÛ, ÷πÙ∆ ¡Â∂ ¡ÀÙØ-¡≈≈Ó Á∆¡ª Ú√±¡ª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆, ÍÃÌ»√ºÂ≈, Áπ«È¡≈Ú∆ Ú√±¡ª Á∆ ¡«Ë’Â≈ ¡Â∂ Ó≈È-ÍëÂÙ·≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ’∞fi √πºfiÁ≈ ‘∆ È‘ƒÕ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ÷∂ «Ú⁄ «¬‘ √Ì ’∞fi ’ج∆ ¡Ê È‘ƒ º÷Á≈Õ √Ì fi»· ‘À, ’±Û ‘ÀÕ ¡º‹ ‘À, ’ºÒ∑ È‘ƒÕ Áπ«È¡≈Ú∆ Ú«‚¡≈¬∆¡ª Â∂ ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª È∂ «’√∂ ˘ ÍÃÌ» «Ú⁄ ¡Ì∂Á ‘؉ Á∂ ’≈ÏÒ È‘ƒ ω≈«¬¡≈Õ ¡Ì∂ÁÂ≈ ª √º⁄ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÂØ∫ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ‘À, fi»· «Ú⁄ ◊Ã√∂ «‘ ’∂ È‘ƒÕ ª √º⁄ ’∆ ‘À? ◊π» È≈È’ Í≈ÂÙ≈‘ È∂ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ ˘ √º⁄ Â∂ fi»· ÷∆Á‰ Ò¬∆ Ì∂«‹¡≈ ª Ó»Ò∂ ÷ºÂ∆ È∂ Ï≈Ï∂ Á∆ ◊πºfi∆ Ó˜ ˘ √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ ˘ «¬’ ’≈◊˜ ”Â∂ “ÓÈ≈ √º⁄, ‹∆¿±‰≈ fi»·” «Ò÷ ’∂ Á∂ «ÁºÂ≈Õ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ È∂ ¿∞‘ Í⁄∆ Ï≈Ï∂ ˘ ¡≈ Í’Û≈¬∆Õ Ï≈Ï∂ È∂ Í⁄∆ ÍÛ∑∆ Â∂ ¡≈Í Ó»Ò∂ ÷ºÂ∆ Á∂ ÿ ÚºÒ Â∞ «Í¡≈Õ Ó»Ò∂ ÷ºÂ∆ ˘ ¡≈͉∂ ’ØÒ ÏπÒ≈ «Ò¡≈Õ Ï≈Ï∂ È∂ ¿∞√ Á∂ «ÁÚÔ-«◊¡≈È Á∆ ÍÃÙø√≈ ’∆Â∆ Â∂ ¡≈͉≈ «√º÷ ω≈ ’∂ √º⁄ Á∂ ÍÃ⁄≈ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √Ω∫Í∆Õ ◊π» Á∆ «’Í≈ Áπ¡≈≈ ÍÃ≈Í √≈‚∂ ’ØÒ «¬‘ √Á∆Ú∆ √‘∆ ‹Ú≈Ï ‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª Ú∆ ¡√ƒ √º⁄ ÂØ∫ Ï∂Óπ÷ ‘ª Â∂ ‘ ÍÒ fi»· «Ú⁄ ˆÒÂ≈È «‘øÁ∂ ‘ªÕ √º⁄ ÂØ∫ «’¿∞∫ ÓπÈ’ ‘ª? «’¿∞∫ fi»· «Ú⁄ ˆÒÂ≈È ‘ª? Á»‹∂ ÍÃÙÈ Á≈ ‹Ú≈Ï Í«‘Òª∏«’¿∞∫«’ ¡√ƒ √∆ ˘ ‘∆ ¡≈͉≈ ¡√Ò √Ófi∆ ÏÀ·∂ ‘ªÕ Í«‘Ò∂ ÍÃÙÈ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’’∂ ¿∞√ Á∆ √º⁄≈¬∆ ‹≈‰È Ò¬∆ ¡√ƒ ’Á∂ ÔÂÈ ‘∆ È‘ƒ ’∆Â≈Õ ¡√ƒ ª “ÓΩ” ‹ª “ÓÈ” ÙÏÁ ÂØ∫ ‘∆ ÌÀÌ∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ª ‘≈Òª«’ ¡≈͉∆ √ø÷∂Í «˜øÁ◊∆ «Ú⁄ «¬‘ ’ΩÂ’ ¡√ƒ ÏÛ∆ Ï≈’≈«¬Á◊∆ È≈Ò Ú≈ÍÁ≈ Á∂÷Á∂ ‘ªÕ «¬ºÊ∂ Ó‘ªÌ≈ Á∆ «¬’ ’Ê≈ Á≈ «˜’ ’È≈ ¡ÔØ◊ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¡≈͉∂ ¡«◊¡≈Â-Ú≈√ √Ó∂∫ ͪ‚Ú Ì≈ ÁÁ, ‹ø◊Òª-Ï∆¡≈Ï≈Ȫ «Ú⁄ ̇’Á∂, «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
¤∞ÍÁ∂ «ÎÁ∂ √È, ¡’√ Ìπº÷∂ Ì≈‰∂ Â∂ «Í¡≈√∂, Ì ◊Ó∆ Á∂ ÓΩ√Ó «Ú⁄ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ «¬’ ‹ø◊Ò «Ú⁄Ø∫ ¶ÿ ‘∂ √È Âª ¿∞È∑ª È∂ «¬’ ¤Ø‡∆ «‹‘∆ fi∆Ò ÂØ∫ ’∞fi «ÚºÊ ”Â∂ √øÿ‰∂ ‹ø◊Ò «Ú⁄ ¡≈≈Ó ’È Á∆ √Ø⁄∆Õ ¡≈͉∆ «Í¡≈√ Ïπfi≈¿∞‰ Ò¬∆ Ú≈∆-Ú≈∆ fi∆Ò ÂØ∫ Í≈‰∆ Í∆‰ ‹≈‰ Òº◊∂Õ «¬’ ‹≈Ú∂ Í Ú≈Í√ È≈ ¡≈Ú∂Õ ¿∞‚∆’‰ Ï≈¡Á Á»√≈ «◊¡≈ ª ¿∞‘ Ú∆ ’≈Î∆ «⁄ Ú≈Í√ È≈ ¡≈«¬¡≈Õ ¡÷∆ Ô∞«ËÙ‡ «¬’ºÒ≈ «‘ «◊¡≈Õ ‘À≈È-Í∂Ù≈È ÏÀ·≈ √Ø⁄‰ Òº◊≈ «’ Ó∂∂ Ì≈ «’ºÊ∂ «‘ ◊¬∂ ‘È? ¡≈͉∂ Â∆ ’Ó≈È √øÌ≈Ò ¿∞‘ Ú∆ fi∆Ò ÚºÒ ‘Ø Â∞«¡≈Õ fi∆Ò Á∂ ’ø„∂ ”Â∂ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ ⁄≈ª Ì≈Úª ˘ Ï∂‘ØÙ∆ Á∆ ‘≈Ò «Ú⁄ Í≈«¬¡≈Õ Í≈‰∆ Á∂ ⁄πÒ∂ ÌÈ Ò¬∆ ‹ÁØ∫ ¿∞√ È∂ ¡≈͉≈ ‘ºÊ Í≈‰∆ ÚºÒ ÚË≈«¬¡≈ ª «¬’ ˆÀÏ∆ ¡≈Ú≈˜ È∂ ¿∞√ ˘ π’‰ Ò¬∆ «’‘≈Õ ‘À≈È Â∂ «Í¡≈√≈ ¿∞√ È∂ ¡≈͉≈ Â∆ ’Ó≈È √øÌ≈ÒÁ∂ ‘ج∂ √Ì Í≈√∂ º«’¡≈, Í ¿∞√ ˘ ’ج∆ Ú∆ «Ú¡’Â∆ «Á÷≈¬∆ È≈ «ÁºÂ≈Õ ¡≈Ú≈˜ «Î ◊‹∆ Â∂ ’«‘‰ Òº◊∆, ““≈‹È! ‹∂ ±ø ¡≈͉∂ Ì≈Úª ˘ Ï≈-‘ØÙ ’È≈ ‘À, ¡≈͉∆ «Í¡≈√ Ïπfi≈¿∞‰∆ ‘À ª ÂÀ˘ Ó∂∂ ’∞fi √Ú≈Òª Á≈ ‹Ú≈Ï Á∂‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ”” Ô∞«ËÙ‡ ’ØÒ∫Ø ’¬∆ √Ú≈Ò Íπ¤ º ∂ ◊¬∂, «‹È∑ª Á≈ ¿∞√ È∂ √‘∆ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈Õ ¡ı∆Ò≈ ÍÃÙÈ √∆ ““ÓÈ∞º÷≈ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ¿∞‘ «’‘Û∆ ÿ‡È≈ ‘À, «‹√ ˘ Á∂÷ ’∂ «¬’ «Ú¡’Â∆ «¬øfi Ó«‘√»√ ’Á≈ ‘À «‹Ú∂∫ «¬√ Â∑ª Á∆ ’ج∆ ÿ‡È≈ ¿∞√ È≈Ò ‘؉∆ ‘∆ È‘ƒ, «‹√ ’≈È ¿∞√ «Ú⁄Ø∫ √¯ÒÂ≈ È≈Ò «È’Ò‰ Ò¬∆ ¿∞‘ ’∞fi ÔÂÈ È‘ƒ ’Á≈?”” Ô∞«ËÙ‡ È∂ ¿∞µÂ «ÁºÂ≈, ““ÓΩÂ! ‘ ’ج∆ ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ ÓÈ Á∆ ÿ‡È≈ ÂØ∫ Ï∂÷Ï «‘‰ «Ú⁄ ‘∆ √π÷ Ó«‘√»√ ’Á≈ ‘À «‹Ú∂∫ «¬‘ ÿ‡È≈ ¿∞√ È≈Ò ’Á∂ Ú≈ÍÈ∆ ‘∆ È‘ƒÕ”” ’∆ ¡º‹’ºÒ∑ «¬√∂ Â∑ª Á≈ ÚÂ∆≈ ‘ «Ú¡’Â∆ È∂ È‘ƒ ¡Í‰≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈? ‘ ’ج∆ «¬ø‹ ‹∆¡ «‘≈ ‘À «‹Ú∂∫ ¿∞√ È∂ ’Á∂ ÓÈ≈ ‘∆ È‘ƒÕ ‹∂ «¬√ √º⁄≈¬∆ ˘ ’ج∆ ¡≈͉∂ «˜‘È «Ú⁄ º÷∂ ª Ô’∆ÈÈ ¿∞‘ ÓÈ (Â∂ «Î ‹øÓ‰) Á∂ ’≈Ò ⁄º’ ÂØ∫ Óπ’ ‘؉ Ò¬∆ ÔÂÈ ’∂◊≈Õ ‹∆ÚÈ Á∆ √ÎÒÂ≈ Á≈ ‘º√ ÓΩ Á∂ «◊¡≈È «Ú⁄ ¤∞«Í¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‹∂ ÍÂ≈ 24
‘ØÚ∂ ÓÀ∫ ’∆ ‘ª? Ó∂≈ ¡√Ò ’∆ ‘À? ÓÁ≈ ’Ω‰ ‘À? ÓÈ ¿∞Íø ’∆ ‘πÁ ø ≈ ‘À? ‹ÈÓÓÈ Á≈ ’≈Ò-⁄º’ «’Ú∂∫ ÂØ«Û¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À? ‹∂ «¬√ √ø√≈ ÂØ∫ ⁄Ò∂ ‘∆ ‹≈‰≈ ‘À ª «¬ºÊ∂ ¡≈¿∞‰ Á≈ ÍÃÔØ‹È ’∆ ‘À? ¡≈«Á ¡È∂’ √Ú≈Òª Á∂ ‹Ú≈Ï «Ú⁄ ‘∆ ‹∆ÚÈ Á∂ √‘∆ „ø◊ È≈Ò «‹¿±‰ Á∆ ‹π◊ ¤∞Í∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ ‹∂ ¡√ƒ “ÓΩ” ÙÏÁ ÂØ∫ ‘∆ ’øÈ∆ ’Â≈¿∞∫Á∂ ‘ª Â∂ ’Â≈¿∞∫Á∂ ‘ª◊∂ ª ¿∞√ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «’Ú∂∫ Â∂ «’ºÊØ∫ ÍÃ≈Í ’ª◊∂? «’√∂ Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ ÍÃ≈Í ’È∆ ‘ØÚ∂ ª ¿∞√ È≈Ò √øÏøË √Ê≈«Í ’È∂ ÍÀ∫Á∂ ‘ÈÕ ¿∞√ ˘ ’ϻ҉≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À, √Ófi‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À, Ïπºfi‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À ª ‘∆ √≈‚∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ÏÁÒ≈¡ Á∂ ≈‘ ÷πÒ º ‰ ∑ ◊∂Õ ◊πÏ≈‰∆ ¡È∞√≈ «√º÷ Á≈ ‹∆ÚÈ Âª Ùπ» ‘∆ ÓΩ ÂØ∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Í«‘Ò≈ Ó‰∞ ’Ï»«Ò, ‹∆Ú‰ ’∆ ¤«‚ ¡≈√® (Í≥È≈ 1102) ÓΩ Á∂ «¬√ Ú«⁄ºÂ ‘º√ ˘ ’º· ¿∞Í«ÈÙÁ «Ú⁄ ÏÛ∂ Ω⁄’ „ø◊ È≈Ò «Ï¡≈«È¡≈ Â∂ ÷Ø«Ò∑¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ È≈⁄∆’∂ È≈Ó Á≈ Í≈ ÔÓ≈‹ ÂØ∫ √ÎÒ ‹∆ÚÈ «‹¿±‰ Á∆ ‹π◊ ÍÃ≈Í ’’∂ ÓÈ Á∂ ÌÀ ÂØ∫ Óπ’ ‘πøÁ≈ Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÓÈ ¿∞Íø ȑƒ, ‹∆Ú«Á¡ª ‘∆ ‘πøÁ∆ Á√≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ‹Ø ÒØ’ √π÷∆¬∂ ‘Ø «ÈÏÛÁ∂ ‘È, ¿∞‘ ÍÒØ’ «Ú⁄ Ú∆ √π÷∆ ‹∆ÚÈ ÏÂ∆ ’Á∂ ‘ÈÕ ÍÒØ’ Á∂ √π÷∆ ‹∆ÚÈ Á≈ ‘º√ ÎÒ Ó≈Â-ÒØ’ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ Ïج∂ Ï∆‹ Â∂ ¿∞È∑ª Ï∆‹ª ÂØ∫ ¿∞ÂÍ≥È ÎÒ-ÎπºÒª ÍΩ«Á¡ª ˘ ÍÃÎπºÒ ¡Â∂ «Ú’«√ ’È ”Â∂ «ÈÌ ‘ÀÕ √π÷∆ Â∂ √º⁄≈ ‹∆ÚÈ ¿∞‘ ‘À, «‹√ «Ú⁄ √≈‚∂ ¡≥‘’‰ «Ú⁄ ÙªÂ∆ Â∂ √«‘‹ ‘ØÚ∂, ’ج∆ ’Ò∂Ù È‘ƒ ’ج∆ ’Ò‘ È‘ƒÕ √≈‚≈ ¡≥Á Â∂ Ï≈‘ √Ó√ ‘Ø‰Õ È≈ ’ج∆ ÚÀ∆ ‘À Â∂ È≈ ‘∆ Ï∂◊≈È≈Õ ‹ÁØ∫ Á»√«¡ª Á∆ ¡≥Â-¡≈ÂÓ≈ √≈‚∆ ¡≈͉∆ ¡≥¡≈ÂÓ≈ Á≈ ÍÃÂ∆«ÏøÏ ‘∆ ‹≈Í∂Õ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ ¡≈͉∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ ÁÀÚ∆ √πøÁÂ≈ Â∂ ÙªÂ∆ Á≈ ¡≈Ì≈√ Ó«‘√»√ ’∆¬∂Õ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ ÁπÈ∆¡ª È≈Ò ‹πÛ∂ ÓÈ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¡≈͉∆ ¡≈ÂÓ≈ ≈‘ƒ ÍÃ≈Í ºÏ∆ ‘π’Ó Á∂ ÈÂÓ√Â’ ‘ج∆¬∂Õ (Íπ√Â’ “‹∆ÚÈ ‘º√” «Ú⁄Ø∫ ËøÈÚ≈Á √«‘Â)
¡’Â±Ï B@AD
’≈«Ú-ÎπÒÚ≈Û∆
Ï≈Ï≈
Ó«‘Ó≈ ◊π» ◊ÃøÊ Á∆ ∏√π÷Á∂Ú «√øÿ ÙªÂ*
Ó«‘Ó≈ ◊π» ◊ÃøÊ Á∆ ’ È≈ √’∂ ˜Ï≈ÈÕ Òº÷ ’ÒÓª ‹∂ ÿÛ ÒÚª «Ò÷ È≈ √’ª Ú«÷¡≈ÈÕ Ó«‘Ó≈ ◊π» ◊ÃøÊ Á∆ ¿∞µ⁄∆ ¡ÍøÍ≈Õ «¬√ Á∂ «¬’ «¬’ ÙÏÁ «Ú⁄ ¡≈Í √º⁄≈ ’Â≈Õ «¬√ Á≈ ⁄È≈-’≈Ò ‘À Í≥‹ √Á∆¡ª Á≈ ’≈ÒÕ Â≈‘∆˙∫ «¬√ Á≈ Á≈«¬≈ ‘Ø«¬¡≈ Ï‘π «ÚÙ≈ÒÕ ÚÈ-Ì∂Á ˘ ÂØÛ ’∂ √«Â’≈∂ ⁄È≈’≈Õ √ø◊Ó ‘Ø«¬¡≈ «√˪ Á≈ Úø‚ª Á∆ ‘ج∆ ‘≈Õ «¬√Â∆ Á∂ ’«Ò¡≈‰ «‘ «¬√ «Ú⁄ ‘À ¿∞ÍÁ∂ÙÕ Èƒ«Ú¡ª Â≈¬∆∫ ¿∞·≈¿∞‰ Á≈ «¬√ «Ú⁄ ‘À √øÁ∂ÙÕ ÏØÒ∆¡ª ¿∞Í-ÏØÒ∆¡ª Â∂ ÙÏÁª Á≈ Ìø‚≈Õ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘À «¬√ ”⁄ Á∂Ù Á≈ √º«Ì¡≈⁄≈Õ
∏‹π◊≈‹ «√øÿ “Ï≈‹’”* ¿∞‘Á∂ ‘π’Ó «ÏÈ ÍºÂ≈ È≈ fi»ÒÁ≈ ¬∂, «Ú⁄ √ø◊ Á∂ ’∂ Í⁄≈ ¿∞‘Á∆ «Ò÷∆ ˘ ’Ω‰ «Ó‡≈ √’ÁÀ, «Ò÷ «ÁºÂ∆ ‹Ø ’‘∂ ’Â≈ ’‘∂ √øª ˘ ÓΩ Á≈ ‚ ’≈‘Á≈, È≈Ò º÷∂ Ï≈‚∆◊≈‚ ⁄≈ ⁄Û∑≈¬∂ ÒØ’ª ˘ “È≈Ó ‹‘≈˜” ¿∞µÂ∂, ¡≈Í º÷∂ «¬ÓÍ؇‚ ’≈
Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ
ÍÛ∑ «√º÷ «¬«Â‘≈√ ˘ Á∂÷∆¬∂ ª, Ó√ª «ÓÒÁ∂ È∂ Í≥‹-⁄≈ ¡º‹ ’ºÒ∑ «√º÷∆ Á∂ Ì∂√ ¡≥Á, «¬ºÊ∂ «ÓÒÁ∂ ’¬∆ ‘˜≈ Úº÷Ø-Úº÷∆¡ª √Ì Á∆¡ª ‘π-∆ª, Úº÷Ø-Úº÷≈ ’È ÍÃ⁄≈ Áº√Ø «’√-«’√ Á≈ √«Â’≈ ’∆¬∂, ’∞fi ˘ ¤º‚ ’∂ √Ì Ï∂’≈
Ï≈Ï∂Õ Ï≈Ï∂Õ Ï≈Ï∂Õ Ï≈Ï∂Õ
‚∂≈ «Ú⁄ ÙÓÙ≈Ȫ Á∂ Ò≈ ÏÀ·≈, ¤º‚ ¡≈͉≈ √Ì ÿ-Ï≈ ÎÒ ÷≈, ÁπºË Í∆ ◊π˜≈È ’Á≈, ؇∆-Á≈Ò È≈ Ó≥◊∂ ¡⁄≈ Ó≥ ÍÛ∑ ’∂ ÒØ’ª Á∂ Áπº÷ ÂØÛ∂, Ì≈Ú∂∫ «⁄ª ÂØ∫ ¡≈Í «ÏÓ≈ Â’Ù∆Òª Á∂ È≈Ò ‹Á Ï«‘√ ‘ج∆, ‘Ø «◊¡≈ ≈ÂØ-≈ Î≈
Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ Ï≈Ï≈Õ
*«Í≥‚ Ï≈‹’, ‚≈’: ‹ø◊∆≈‰≈, «˜Ò∑≈ Ï«·ß‚≈Õ ÓØÏ≈: HHGBC-@@AFC
«ÒÍ∆ ‘Ø ◊¬∆ ◊πÓπ÷∆ ‘ج∆ ¡Ó ¡È±ÍÕ Í‡∆, Ï≈ÚÈ ¡÷∆ Á∂‰ ¿∞⁄≈‰ »ÍÕ
Ú√À ‘« ‘∆
Ï≈‘Ó≈‘ ˘ ÍÛ∑«Á¡ª ’∞Á ‘ج∂ ȘÁ∆’Õ ‹Íπ ‹∆ «Ú⁄Ø∫ ÒºÌÁ≈ ÁÙÈ Ï‘π Ï≈∆’Õ fi◊Û∂-fi∂Û∂ ¤º‚ «Á˙ ¤º‚ «Á˙ Ú≈Á-«ÚÚ≈ÁÕ “«√Ë ◊Ø√«‡” ÂØ∫ «√º÷ Ò˙ ’È≈ «’Ú∂∫ √øÚ≈ÁÕ “√π÷ÓÈ∆” √π÷ Á≈ √≈ ‘À “¡ÈßÁπ” ¡≈ÈßÁ Á∆ Ï≈ÂÕ Ì◊Â-Ï≈‰∆ ¡ÈÓØÒ ‘À «Óº·∆ ÏÛ≤∆ √π◊≈ÂÕ ’≈«Ú-√ ÌÍ» ‘È √ÚØÂÓ ‘À ’≈«ÚÕ ¡¶’≈ ÍÃÂ∆’ Ú∆ ÷Á∂ ‚±øÿ∂ Ì≈ÚÕ ≈◊ª «Ú⁄ ¿∞⁄≈«¡≈ ÙÏÁ-≈◊ Á≈ Ó∂ÒÕ Ú≈‘-Ú≈‘ Ó≥»‘Ø∫ «È’ÒÁ∆ ’≈«Ú-’Ò≈ Á≈ ÷∂ÒÕ ¿∞µÂÓ ‘À √øÍ≈ÁÈ≈ ¿∞µÂÓ ‘À ÂÂ∆ÏÕ √≈«‘ Ëπ ¡’≈Ò Á≈ »‘ Á∂ Ï‘π ’∆ÏÕ Ó«‘Ó≈ ◊π» ◊ÃøÊ Á∆ «ÌøÈ-Ì∂Á ÂØ∫ Á»Õ √Ì «Ú⁄ «¬’ Á∆ ‹Ø ‘À √Ì «Ú⁄ «¬’ Á≈ È±Õ «¬’ ¡ÈØ÷≈ Ê≈Ò ‘À «¬√ Á∆ Úº÷∆ Ù≈ÈÕ «¬√ «Ú⁄ ÍØ√∂ ‘ج∂ È∂ √«Â √øÂØ÷ «◊¡≈ÈÕ *ACFH, ÎØ‡È ‚≈«¬Ú, «¬È«‚¡≈È≈ÍØ«Ò√, «¬È«‚¡≈È≈-DFBCA, CAG-CGB-GIDA
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
∏ÍÃØ: ’ÚÒÁ∆Í «√øÿ ’øÚÒ*
Ï‘π Â≈ÍÀ ’∞Ò≈È∆ Ó∂Á«È, ’øÂÀ «Ï¤∞Û ÷Û∆® ¡≥« ‘¿∞ÓÀ ¡◊È∆ ‹≈Ò∆, Ï≈‘À Ì∂«÷ ‹∆® 1® ¡ΩÀ ◊«‘ √‘π ‘∆ ÌπÒ≈È∆, ’±Û«‘ ‡∂’ ’∆® «Êπ Â∂ ÂØÛÀ ¡√«Ê √ø⁄À, fi»«‘ fi»« Ó∆® 2® ¬∂ Ó≥πË«‘ «’Â∞ ø◊«‘ ≈⁄∆, «√ ÍÀ ¡≈¬∆ ÿÛ∆® ¡ÏÀ Ï∂ÈßÂ∆ Â∞«Ë Á« √≈¬∆, ¡◊«È ·≈« ‘∆® 3® «ÿ «ÿ ¡≈«¬ Ú∑∂ Ó∂ÿÒ≈, √≈Ú«‰ Ò≈¬∆ fiÛ∆® ÍÃ∆ÂÓπ Âz≈«√ ¿∞Í‹∆ ’≈Ó«‰, «ÓÒÏÀ π«Â ⁄Û∆® 4® «¬Ú È Ì∆‹∆ ¿∞ «’ Ì∆‹À, ·≈’∞π «Ï«Ë ’∆® ÿ« ¡≈«¬ «√¡≈Óπ Ó¬∆¡≈, Ú√À ‘« ‘∆® 5® ·≈«„ Í≈¬∆ ÂÈ ÓÈ √∆ÂÒ, ¡≈ÂÓ Ó¿∞ÒÀ ∆® «Á¡≈Úø ⁄«Ò ¡≈«¬ √≈‹È∞, ¡≈Í«È √¿∞ÍÀ ∆® 6® Â∞Ó∆ ¤Ø‘≈ Ï»ø«Á ÓÓ Âz≈√≈, Ò≈‹≈ «Â¡≈«◊ Ë∆® ’øÚÒ ¡≈«¬ «Ì¿∞ Ó» √π¡≈Ó∆, Ϫ«‘ ¿∞Ò≈« ÷Û∆® 7® *Mob. : +91-88728-83772 Email :
[email protected]
25
¡’Â±Ï B@AD
«√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ («‹:), ´«Ë¡≈‰≈ ¡Â∂ Ï≈Ï≈ √πº÷≈ «√øÿ ‹∆ ‚∂≈ ’≈ √∂Ú≈, ’¶Á∆ ◊∂‡, ’È≈Ò ÚÒØ∫ √Ì √ø◊ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò
√≈Ò≈È≈ ’∂∫Á∆ ◊πÓ«Â √Ó≈◊Ó ¡Â∂ ¡≥«Óà√ø⁄≈ «ÓÂ∆ B ÂØ∫ D ¡’Â±Ï B@AD «ÁÈ Ú∆Ú≈ ÂØ∫ ÙÈ∆Ú≈ º’ ◊πÁπ¡≈≈ ‚∂≈ ’≈ √∂Ú≈ ’¶Á∆ ◊∂‡, ’È≈Ò «Ú÷∂ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ «√º÷ ’ΩÓ Á∂ Ó‘≈È «ÚÁÚ≈È, ÏπÒ≈∂, ’Ê≈Ú≈⁄’ ¡Â∂ ’∆ÂÈ∆ ‹Ê∂ Í‘π⁄ ø ‘∂ ‘ÈÕ √Ó∂∫ «√ Í‘π⁄ ø ’∂ ¡≈͉≈ ‹∆ÚÈ √ÎÒ≈ ’Ø ‹∆Õ ¡≥«Óà√ø⁄≈ : C ¡’Â±Ï B@AD «ÁÈ Ùπº’Ú≈ √Ú∂∂ A@.@@ Ú‹∂ ¡øÌ ‘ØÚ∂◊≈Õ √Ó»‘ ¡≥«Óà¡«ÌÒ≈÷∆ √π’∂√∆∫ «¬ÙÈ≈È ’’∂, Í≥‹ ’’≈ª Á∂ Ë≈È∆ ‘Ø ’∂ √Ó∂∫ «√ Í‘πø⁄‰ Á∆ «¥Í≈ÒÂ≈ ’ÈÕ
ÈÀ«Â’ «√º«÷¡≈ Ú’Ù≈Í (Art of Learning)
√¯ÒÂ≈ ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∂ ⁄؉Ú∂∫ „ø◊ (Art of Winning)
B ¡’Â±Ï B@AD √Ú∂∂ A@ Ú‹∂ ÂØ∫ A Ú‹∂ º’ ◊πÁπ¡≈≈ ’≈ √∂Ú≈ ’¶Á∆ ◊∂‡ «Ú÷∂ √’±Ò∆ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Ò¬∆ (ÈΩÚƒ ÂØ∫ A@+B º’)
B ¡’Â±Ï B@AD Ï≈¡Á ÁπÍ«‘ B ÂØ∫ D-C@ Ú‹∂ º’ ◊πÁπ¡≈≈ ’≈ √∂Ú≈ ’¶Á∆ ◊∂‡ «Ú÷∂ ’≈Ò‹ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Â∂ √Ϻ «ÓÙÈ∆¡ª Ò¬∆Õ
«¬√ Ú’Ù≈Í «Ú⁄ ‡z∂«Èß◊ Á∂‰ Ò¬∆ «¬‘ «ÚÁÚ≈È Íπº‹‰◊∂ : (A) √Á≈È∆ ‘«‹øÁ ’Ω, ÓÀ∫Ï ÙÃØÓ‰∆ ’Ó∂‡∆ Â∂ √≈Ï’≈ Ó∂¡, ⁄ø‚∆◊Û∑Õ (B) √: ÍÓ‹∆ «√øÿ, Award Winner Best Trainer Motivator of Country (C) √: ◊πÙÈ «√øÿ National Trainer, Motivator & Success Coach. (D) √: ◊πÏ∆ «√øÿ, ‚≈«¬À’‡ ËÓ ÍÃ⁄≈, «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹Õ
ÍÃØ◊≈Ó
H.DE 寺 I.AE
ÒÀ’⁄
I.AE 寺 I.B@
’«ÚÂ≈
I.B@ 寺 I.D@
ÒÀ’⁄
B ¡’±Ï, B@AD Ú∆Ú≈ (≈Â) Í≈· : √Ø Áπ ‘≈«√ (ÌΩ √ÀÁª ’≈Ò‹) ’∆ÂÈ : A. ÓØ◊≈ ˜ØÈ (Ó∂∂ ≈Ó ‘Ó Ï≈«’ («ÓÙÈ∆ ◊πºÍ) ‘« ÍÃÌ ’∂ ‘À «¬¡≈‰∂) B. ’Í»ÊÒ≈ ˜ØÈ (Ó∂∂ ÓÈ ‘« ‹«Í ‘« «È ÍÛ¬∆¡À®) C. ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ (ÓÈ Ó∂∂ È≈«Ó ‘¿∞ «ÒÚÒ≈¬∆®) F.E@ ÂØ∫ G.B@ ÙÏÁ-Ú∆⁄≈ : À◊»Ò «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ª Á∂ ÙÏÁ Ú∆⁄≈ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄Ø∫ Í«‘Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈«¬¡≈ «Ú«Á¡≈Ê∆Õ G.B@ ÂØ∫ G.C@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ (’∞Û∆ Ó≈ √Óº«√¡≈ Â∂ √Ó≈Ë≈È) G.C@ ÂØ∫ G.CE ’«ÚÂ≈ : Í«‡¡≈Ò≈, ¡ÙÓ∆ ’Ω (Ù∂ª Á≈ Ó‘≈≈‹≈) G.CE ÂØ∫ G.DE ÒÀ’⁄ : ’Í»ÊÒ≈, ÓÈ«√ÓÈ ’Ω («√º÷ ≈‹≈ ‘À «Ì÷≈∆ È‘ƒ) G.DE ÂØ∫ H.AE ÒÀ’⁄ : ÍÃØ: ⁄È‹∆ «√øÿ, ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï (◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ √»Ï∆Â≈ Á≈ √ø’ÒÍ) H.AE ÂØ∫ H.DE ’∆ÂÈ Óπ’≈ÏÒ≈ : A. «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, Ï∂Ò∆ («ÈË≈«Â ≈◊ª «Ú⁄) (∂ «⁄ ⁄∂«Â ⁄∂ ¡⁄∂®) B. «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï (ÏØÒ‘π ̬∆¡≈ ≈Ó ’∆ Áπ‘≈¬∆®) C. «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, ÌΩ √ÀÁª (⁄Ò ’ ‡∂„∂ ‡∂„∂ ‡∂„∂®)
F.@@ 寺 F.B@ F.B@ 寺 F.E@
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
26
: √: ÍÚÈÁ∆Í «√øÿ ‹øÓ» (◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á≈ √«Â’≈) : Í«‡¡≈Ò≈, ◊π√∂Ú’ «√øÿ (¡º‹ ’Ω‰ ¡≈«¬¡À) : ´«Ë¡≈‰≈, ’øÚÒ‹∆ ’Ω (¡Á≈√)
(¿∞Íø ¡ÈßÁπ √≈«‘Ï, ¡Á≈√, ‘π’Ó ¡Â∂ Á∆Ú≈È Á∆ √Ó≈ÍÂ∆)
C ¡’±Ï, B@AD, Ùπº’Ú≈ (√Ú∂∂) D.@@ ÂØ∫ D.AE D.AE ÂØ∫ E.AE E.AE ÂØ∫ G.AE G.AE ÂØ∫ G.EE
«√ÓÈ (Ï∂Ò∆ ’≈Ò‹) Í≈· «ÈÂÈ∂Ó : (´«Ë¡≈‰≈, ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï, ‹¶Ë, ‘π«Ù¡≈Íπ, ⁄ø‚∆◊Û∑) ’∆ÂÈ ¡≈√≈ ’∆ Ú≈ (√: ‹◊‹∆ «√øÿ ⁄ø‚∆◊Û∑ ˜ØÈ) ÙÏÁ Ú∆⁄≈ : √: ‘‹∆ «√øÿ, ‹¶Ë [È≈«Á √Ó≈«¬ÒØ ∂ √«Â◊ππ Ì∂«‡Ò∂ Á∂Ú≈® (657)]
G.EE 寺 H.@E H.@E 寺 H.CE H.CE 寺 H.EE
H.EE 寺 I.A@
Ú≈Â≈Ò≈Í : ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ («√º÷ √º«Ì¡≈⁄≈ Á≈ ÿ≈‰ ’ج∆ ’ºÒ≈ ÊØÛ∑≈ ¬∆ ’ÁÀ) ÒÀ’⁄ : ÍÃØ: ÍÃ◊‡ «√øÿ, ÌΩ √ÀÁª ’≈Ò‹ (◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ “‘≈¿∞” Á≈ Ó‘ºÂÚ) ’∆ÂÈ : A. Í«‡¡≈Ò≈ ˜ØÈ (√≈Ë» √ø«◊ Ì‹‘π ◊πÍ≈Ò®) B. ÓØ◊≈ ˜ØÈ (‹Ò ‹≈¿∞ ‹∆ÚÈ È≈Ó «ÏÈ≈®) ÒÀ’⁄ : A. Í«‡¡≈Ò≈ ˜ØÈ, Í≈ÚÈ‹Ø ’Ω (¿∞µÁÓ) B. ’Í»ÊÒ≈ ˜ØÈ, ◊πÈ∆ ’Ω («√º÷∆ «’Á≈ ¡Â∂ ¡‹Ø’≈ «√º÷)
¡’Â±Ï B@AD
I.A@ 寺 I.BE
’«ÚÂ≈Úª
: A. ¡≥«ÓÃÂ√ ˜ØÈ, √πÓÈÁ∆Í ’Ω (√≈‚∆ ’∆ ◊ºÒ √∆) B. ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ, ◊π√∂Ú’ «√øÿ (⁄Ó’Ω Á∆ ◊Û∑∆)
(¿∞Íø ¡ÈßÁπ √≈«‘Ï, ¡Á≈√, ‘π’Ó ¡Â∂ Á∆Ú≈È Á∆ √Ó≈ÍÂ∆)
¡◊ª‘ ’± Âzªÿ ⁄∂ÂÈ≈ ’≈ÈÎø√ : AA-@@ ÂØ∫ A-@@ Ú‹∂ º’Õ «¬√ «Ú⁄ √Ó»‘ «ÓÙÈ∆ Ú∆, ÌÀ‰ª, Ϻ⁄∂ Ì≈◊ ÒÀ‰◊∂Õ “ËÓ ÍÃ⁄≈ Á∆ Ò«‘ ˘ ‘Ø «’Ú∂∫ ÍÃ⁄ø‚ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂” «ÚÙ∂ ”Â∂ ⁄Û∑Á∆ ’Ò≈ Á∆¡ª Ú∆⁄≈ª ‘؉◊∆¡ªÕ «¬√ ’≈ÈÎø√ Á∆ √∂Ú≈ “⁄ø‚∆◊Û∑ ˜ØÈ” «ÈÌ≈¬∂◊≈Õ (¿∞Íø ¶◊ Â∂ ¡≈≈Ó A-@@ ÂØ∫ D-@@ Ú‹∂ º’) √’Ò/˜ØÈÒ Í≥⁄≈«¬Âª Á∆ Ó∆«‡ø◊ : Ù≈Ó D-@@ ÂØ∫ F-@@ √’Ò/˜ØÈ Í≥⁄≈«¬Âª Á∆ √≈Ò≈È≈ «¬’ºÂÂ≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬√ «Ú⁄ ‘ √’Ò/˜ØÈ Á∂ √≈∂ Í≥⁄≈«¬Â ÓÀ∫Ï, √’Ò «¬ø⁄≈‹, ˜ØÈÒ ¡≈◊∂È≈¬∆˜ Ì≈◊ ÒÀ‰◊∂Õ ‘ √’Ò ¡Â∂ ‘ ˜ØÈ ¡ÍÃÀÒ B@AD ÂØ∫ √ÂøÏ B@AD º’ Á∆ ’≈◊π˜≈∆ ∆Í؇ È∆Ô ÍÃØÎ≈Ó∂ ”Â∂ ‹Ø ‘Àµ‚ ¡≈«¯√ ÚºÒØ∫ Ì∂«‹¡≈ «◊¡≈ ‘À, «Ú⁄ Ì ’∂ È≈Ò «Ò¡≈¿∞‰◊∂ Â∂ ⁄∂¡ÓÀÈ √≈«‘Ï ˘ Ó∆«‡ø◊ «Ú⁄ Á∂‰◊∂Õ ’ج∆ √’Ò/˜ØÈÒ Í≥⁄≈«¬Â ÓÀ∫Ï ˆÀ-‘≈˜ ‘؉ Á∆ ’Ø«ÙÙ È≈ ’∂Õ
C ¡’±Ï, B@AD, Ùπº’Ú≈ (≈Â) Í≈· : √Ø Áπ ‘≈«√ (¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï ’≈Ò‹) ’∆ÂÈ : A. Í«‡¡≈Ò≈ ˜ØÈ («Ó‚Ò ◊πºÍ) (¡È‘Áπ Ú≈‹À √‘«‹ √π‘∂Ò≈®) B. ÓØ◊≈ (Ì≈¬∆ ∂ ◊Óπ«÷ √Á≈ Í«Â ‘Ø«¬®) C. ⁄ø‚∆◊Û∑ (’«‘¡≈ ’‰≈ «ÁÂ≈ ÒÀ‰≈®) F.E@ ÂØ∫ G.A@ ÙÏÁ-Ú∆⁄≈ : ´«Ë¡≈‰≈, ÓÈ‹∆ ’Ω (‹Ø Á∆√À √Ø ¿∞Í‹À «ÏÈ√À®) G.A@ ÂØ∫ G.B@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ´«Ë¡≈‰≈ (ÚÀ∆ Â∂∂ ¡ÀÏ Ïø«Á¡≈!) G.B@ ÂØ∫ G.E@ ÒÀ’⁄ : ‹øÓ», √: √«ÂøÁ «√øÿ («√º÷∆ «¬’ Óπ’øÓÒ √Ó≈‹ Á∆ ωÂ) G.E@ ÂØ∫ H.@@ ’«ÚÂ≈ : Í«‡¡≈Ò≈, «’ÈÁ∆Í ’Ω (Â∆ ’Ó≈È) H.@@ ÂØ∫ H.DE ÒÀ’⁄ : «Í≥Ã: ‘«Ì‹È «√øÿ, ´«Ë¡≈‰≈ («√º÷ ’ΩÓ Á≈ ¡ÈÓØÒ «Ú√≈) H.DE ÂØ∫ H.E@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ¡≥«ÓÃÂ√ ˜ØÈ (√«Â◊π ¡≈◊À √∆√ Ì∂‡ Á∂¿∞) H.E@ ÂØ∫ I.@@ ÒÀ’⁄ : ‹øÓ», ‘‹Ø «√øÿ (’∆ ¡√ƒ ◊π» ◊ÃÊ ø √≈«‘Ï ‹∆ Á∂ «√º÷ ‘ª?) I.@@ ÂØ∫ I.C@ ÒÀ’⁄ Óπ’≈ÏÒ≈ : A. ¡ÈßÁÍπ √≈«‘Ï (⁄¿∞Ê≈ ÍÁ) (À◊»Ò ’≈Ò‹ª Á≈) B. Ï∂Ò∆ («È◊π‰ √◊π‰) C. ÌΩ √ÀÁª (ÍÃÌ»-ÈÁ«) I.C@ ÂØ∫ I.D@ ’∆ÂÈ : ⁄ø‚∆◊Û∑ ˜ØÈ (√π«ÈÏØ √÷∆ ’ø«Â ‘Ó≈Ø ’∆¡ÒØ ÷√Ó≈È≈®) (¿∞Íø ¡ÈßÁ √≈«‘Ï, ¡Á≈√, ‘π’Ó ¡Â∂ Á∆Ú≈È Á∆ √Ó≈ÍÂ∆) F.@@ ÂØ∫ F.B@ F.B@ ÂØ∫ F.E@
D ¡’±Ï, B@AD, ÙÈ∆Ú≈ (√Ú∂∂) D.@@ ÂØ∫ D.AE D.AE ÂØ∫ E.AE E.AE ÂØ∫ G.AE
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«√ÓÈ (’Í»ÊÒ≈ ˜ØÈ) Í≈· «ÈÂÈ∂Ó (’Í»ÊÒ≈, ‘π«Ù¡≈Íπ, Ï«·ß‚≈, ÓØ◊≈, Í«‡¡≈Ò≈) ’∆ÂÈ ¡≈√≈ ’∆ Ú≈ (Ì≈¬∆ ÓÈÁ∆Í «√øÿ, ¡≈. √∆. ¡ÀÎ. ’Í»ÊÒ≈)
27
G.AE 寺 G.EE
ÙÏÁ Ú∆⁄≈ : √: ◊πÏ∆ «√øÿ, ⁄ø‚∆◊Û∑ [˙∞«¬ √π÷ ’≈ «√¿∞ Ï«È √πÈ≈Ú® (1205)]
: A. ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ (√ÎÒ Ó»«Â Á√È Ï«Ò‘≈∆®) B. ◊πÁ≈√Íπ ˜ØÈ (Ì‹π ◊Ø«ÏøÁ √Ì ¤Ø«‚ ‹ø‹≈Ò®) H.A@ ÂØ∫ H.B@ ’«ÚÂ≈ : A. ´«Ë¡≈‰≈, ÓÈÓ∆ «√øÿ (¡ø«ÓàÁ∆ Ù’Â∆) B. ⁄ø‚∆◊Û∑, ÓÈ≈‹ «√øÿ (’∂√ª Á∆ Ó‘ºÂÂ≈) H.B@ ÂØ∫ H.C@ ÒÀ’⁄ : Í«‡¡≈Ò≈, ‹√Ò∆È ’Ω (Ìπ«º Ò¡≈ «Ú√≈) H.C@ ÂØ∫ H.D@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ÏÈ≈Ò≈ («√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ Á∆ ÚÀÏ√≈¬∆‡) H.D@ ÂØ∫ H.E@ ÒÀ’⁄ : ´«Ë¡≈‰≈, ⁄È∆ ’Ω (ËÓ ’∆ ‘À ¡Â∂ ËÓ Á∆ ÒØÛ) H.E@ ÂØ∫ I.@@ Ú≈Â≈Ò≈Í : Í«‡¡≈Ò≈ (√«Â◊π ¡≈◊À √∆√ Ì∂‡ Á∂¿∞) I.@@ ÂØ∫ I.A@ ÒÀ’⁄ : ÓØ◊≈ ˜ØÈ, ◊πÍÃ∆ ’Ω (¡≈˙! «√º÷∆ ˘ ¡≈Í √Ófi∆¬∂) I.A@ ÂØ∫ I.B@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ’Í»ÊÒ≈ ˜ØÈ (¡≥«Óऒ‰≈ «’¿∞∫ ˜»∆ ‘À?) I.B@ ÂØ∫ I.C@ ÒÀ’⁄ : ´«Ë¡≈‰≈ ˜ØÈ, ‹√’È «√øÿ (¡Ù ÂØ∫ Î٠º’) I.C@ ÂØ∫ I.D@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ⁄ø‚∆◊Û∑ ˜ØÈ (◊πÏ≈‰∆ Á≈ Í≈· «’Ú∂∫ ’∆¬∂?) I.D@ ÂØ∫ I.E@ ÒÀ’⁄ : ‘π«Ù¡≈Íπ, ÓÈÁ∆Í ’Ω (¡Á≈√) I.E@ ÂØ∫ A@.@@ Ú≈Â≈Ò≈Í : ’Í»ÊÒ≈ (Á∆Ú≈ ÏÒÀ ¡≥Ë∂≈ ‹≈«¬) A@.@@ ÂØ∫ A@.@E ÒÀ’⁄ : ´«Ë¡≈‰≈, ¡Óȱ ’Ω (◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á √≈«‘Ï Á∆ ¡ÁπºÂ∆ Ù‘≈ÁÂ) A@.@E ÂØ∫
[email protected] Ú≈Â≈Ò≈Í : A. ÏÈ≈Ò≈ (¡À! «ÓÙÈ∆ Ú≈Ò∂) B. ØÍÛ (‡»‰≈)
[email protected] 寺
[email protected]@ ’«ÚÂ≈ : ´«Ë¡≈‰≈, ◊πÍÃ∆ ’Ω (¡≥«ÓÃÂ)
[email protected]@ 寺
[email protected] ÒÀ’⁄ : ¡≥«ÓÃÂ√, ¡ÈÓØÒÁ∆Í «√øÿ («√º÷ ËÓ «Ú⁄ √º⁄ Á≈ √ø’ÒÍ)
[email protected] 寺
[email protected] ÒÀ’⁄ : Í«‡¡≈Ò≈, ◊πÍÃ∆ ’Ω (¡º‹ «Î ÒØÛ ‘À «◊¡≈È∆ «ÁºÂ «√øÿ Á∆)
[email protected] 寺
[email protected] ÒÀ’⁄ : ´«Ë¡≈‰≈, ‹√ÍÃ∆ «√øÿ (√∆√ Á∆¡≈ Í «√ È Á∆¡≈)
[email protected] ÂØ∫ AA.@@ ’∆ÂÈ : È∆ÒØ÷∂Û∆ √’Ò (¿∞Íø ¡ÈßÁπ √≈«‘Ï, ¡Á≈√, ‘π’Ó ¡Â∂ Á∆Ú≈È Á∆ √Ó≈ÍÂ∆) G.EE ÂØ∫ H.A@
È؇ :
’∆ÂÈ
A. Ï≈‘Ø∫ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∆¡ª √ø◊ª ¡≈͉∂ ¡≈¿∞‰ Á∆ √»⁄È≈ ÿº‡Ø-ÿº‡ AE «ÁÈ Í«‘Òª ‘«¡≈‰≈ ˜ØÈ ˘ ÎØÈ Èß: IDAFI-@HHEE, I@CD@-AHIB@, IFGAE-AAII@ ¿∞µÍ È؇ ’≈¿∞‰ Á∆ «¥Í≈ÒÂ≈ ’È Âª «’ «‘≈«¬Ù ¡Â∂ ¶◊ Á≈ √π⁄º‹≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈ √’∂Õ
B. ÍÃØ◊≈Ó √Ó∂∫ ’Ó«¡ª «Ú⁄ ‹≈ ’∂ ¡≈≈Ó ’È ‹ª «¬Ë-¿∞Ë «ÎÈ/Â∞È Á∆ Óπ’øÓÒ ÓÈ≈‘∆ ‘ØÚ∂◊∆Õ C. √Ì «ÓÙÈ∆ Ú∆/ÌÀ‰ª √Ó≈◊Ó ÁΩ≈È «⁄º‡∆ ÚÁ∆ Í≈¿∞‰Õ «ÓÙÈ∆ Ú∆ ’∂ÚÒ ’≈Ò∆ Á√Â≈ ‘∆ √‹≈¿∞‰◊∂, ‘Ø «’√∂ ø◊ Á∆ È‘ƒÕ D. ’ج∆ Ú∆ √’Ò ’∆ÂÈ ’È Ú≈√Â∂ √≈˜ ÒÀ ’∂ È≈ ¡≈Ú∂Õ √≈˜ª Á≈ Í»≈ ÍÃÏøË ‘«¡≈‰≈ ˜ØÈ ÚÒØ∫ √‡∂‹ ”Â∂ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
E. ’ج∆ Ú∆ √’Ò Í»≈ ÍÃØ◊≈Ó «ÈÌ≈¬∂ ψÀ, «ÏȪ ⁄∂¡ÓÀÈ √≈«‘Ï Á∆ ¡≈«◊¡≈ ÂØ∫ Ú≈Í√ ‹≈‰ Á∆ ÷∂⁄Ò È≈ ’∂Õ
¡’Â±Ï B@AD
Ó∂∆¡ª Ô≈Áª «Ú⁄ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ «ÍÃø: ÍÃ’≈Ù «√øÿ, ¡≥«ÓÃÂ√ √≈‚≈ Ú≈‘ «ÈºÂ √À∫’Û∂ ÓÈ∞º÷ª È≈Ò ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ‹∆ÚÈ ’≈Ò «Ú⁄ ª ¡√ƒ ‘˜≈ª ‘∆ ÒØ’ª È≈Ò «ÚÚ‘≈ º÷Á∂ ‘ªÕ Í ¡À√∂ «Ú¡’Â∆ Ï‘π ÊØÛ∑∂ ‘πøÁ∂ ‘È «‹È∑ª È≈Ò «ÓÒ≈Í Á∆¡ª ÿÛ∆¡ª √≈˘ „∂ «⁄ Ô≈Á «‘‰Õ ¡À√∂ Ó‘ªÍπÙª È≈Ò ÓπÒ≈’≈ Á∂ ÍÒª Á∆ Ô≈Á Â≈˜≈ ’’∂ ÷πÙ∆ Ú∆ ‘πøÁ∆ ‘À Â∂ ◊ΩÚ Ú∆ ¡Â∂ ¡À√∆ ÓπÒ≈’≈ Á≈ «˜’ ¡√ƒ ÏÛ∂ Ó≈‰ È≈Ò ’Á∂ ‘ªÕ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ ¡À√∂ √πÌ≈◊∂ ÍÒ ’Á∂ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ’¬∆ √≈Ò Ï∆ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ ‹Á ¿∞È∑ª ˘ ÓπÛ Ô≈Á ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ª √≈‚∂ ÓȪ ¿∞µÍ «‘√-Ó¬∆ «⁄øÂÈ Á≈ ÍÃÌ≈Ú ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’∞fi √Ø⁄‰ Â∂ ’∞fi ’È Á≈ ‹˜Ï≈ ‹≈◊ ¿∞·Á≈ ‘ÀÕ ’¬∆ Ú≈∆ ª «¬¿∞∫ ¡È∞ÌÚ ‘πøÁ≈ ‘À «’ √≈˘ ¿∞√ Ó‘ªÍπÙ Á∂ ÓπÛ ÁÙÈ ‘Ø ◊¬∂ ‘È «‹√ ˘ ¡√ƒ Ô≈Á ’∆Â≈ ‘ÀÕ «¬‘ «¬’ ¡◊øÓ∆ «ÓÒ‰∆ «‹‘∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ’∞fi ’∞ Ó‘ªÍπÙª È≈Ò «ÓÒ‰ Ó◊Ø∫ «‹È∑ª Á∆¡ª Ô≈Áª ÓÀ∫ √ªÌ º÷∆¡ª ‘È ¿∞È∑ª «Ú⁄Ø∫ «¬’ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ Ú∆ ‘ÈÕ ÍÃدÀ√ √≈«‘Ï ˘ ÓÀ∫ Í«‘Ò∆ Ú≈ AIDH «Ú⁄ «Ó«Ò¡≈, ˙ÁØ∫ ÓÀ∫ √≈„∂ «¬º’∆ √≈Ò Á≈ √ªÕ Í «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÓÀ∫ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ’∞fi «Ò÷ª È≈Ò ÍÃ∆«⁄ ‘Ø ⁄πº’≈ √ªÕ ’Ø«¬‡≈ (ÏÒØ«⁄√Â≈È) Á∂ ÷≈Ò√≈ ‘≈¬∆ √’±Ò «Ú⁄ √≈˘ ÈΩÚƒ Á√Úƒ Á∆¡ª ‹Ó≈ª ˘ Ó≈√‡ √π‹≈È «√øÿ (¡º‹ Á∂ ÓÙ‘» ’‘≈‰∆’≈) Í≥‹≈Ï∆ ¡Â∂ Ë≈Ó’ ÍÛ∑ªÁ∂ √ÈÕ ¿∞È∑ª È∂ √≈˘ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ Á∂ ‹Íπ ‹∆ √‡∆’ «Ú⁄Ø∫ ¡Ê Ô≈Á ’È Ò¬∆ «’‘≈Õ «¬‘ √øÈ AIDB Á∆ ◊ºÒ ‘ÀÕ «¬√ Ó◊Ø∫ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∆¡ª ’∞fi ‘Ø Íπ√Â’ª ÍÛ∑È Á∂ ¡¿∞√ Ú∆ ωÁ∂ ‘∂Õ ÓÀ‚∆’Ò ’≈Ò‹ ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á≈ ÍÃ’≈Ù ¿∞Â√Ú ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ √∆Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ È∂ ¿∞µÊ∂ «¬’ ÙÏÁ Á∆ ’Ê≈ ’∆Â∆Õ √«‘‹∂-√«‘‹∂, √Ófi≈ ’∂, ÏÛ∆ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
√ͺه ¡Â∂ Ï≈-ÁÒ∆ÒÕ Ó∂∂ ÓÈ ”Â∂ Ï‘π ¡√ ‘Ø«¬¡≈Õ ÓÀ∫ ÙÃØÓ‰∆ ¡’≈Ò∆ ÁÒ (˙ÁØ∫ «¬’Ø ¡’≈Ò∆ ÁÒ √∆) Á≈ √’ºÂ √ªÕ ÓÀ˘ Ú∆ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∂ ‹∆ÚÈ Â∂ «√º«÷¡≈ √ÏøË∆ «Ú⁄≈ Í∂Ù ’È Ò¬∆ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ’∞fi «Ó≥‡ª Ò¬∆ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ ‹∆ È≈Ò ◊ºÒÏ≈ Á≈ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ «¬√ Í«‘Ò∆ ÓπÒ≈’≈ È≈Ò ‘∆ ÓÀ∫ ÏÛ≈ ÍÃÌ≈Ú ‘Ø«¬¡≈Õ ¿∞È∑ª Á∆ «Ò÷ «Ú⁄Ø∫ ‹Ø ◊π‰ √≈¯ «Áº√ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È ¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∆ Ù÷√∆¡Â «Ú⁄Ø∫ Ú∆ fiÒ’Á∂ «Áº√∂∏√ÒÂ≈, √≈Á◊∆, ÙË≈ ¡Â∂ √ͺهÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓÀ∫ ÁØ ’∞ Ú≈∆ ¿∞È∑ª ˘ «ÓÒ √«’¡≈Õ «Î Ò◊Ì◊ ÈΩ∫ Á√ √≈Ò ÓÀ∫ ¿∞È∑ª Á∂ ÁÙÈ È≈ ’ √«’¡≈, «’¿∞∫«’ ÈΩ’∆ Á∂ «√Ò«√Ò∂ «Ú⁄ ÓÀ∫ ¡≥«ÓÃÂ√Ø∫ Ï≈‘ ¡Â∂ «Î Í≥‹≈ÏØ∫ Ï≈‘ Úº÷-Úº÷ Ê≈Úª ”Â∂ «Ú⁄Á≈ «‘≈Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï ˘ ÓÀ∫ AIEH ÂØ∫ AIFF Á∂ ÁΩ≈È ’¬∆ Ú≈ «Ó«Ò¡≈Õ ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ Á∂ Ó≈√’ ͺ “◊πÓ«Â ÍÃ’≈Ù” Ú≈√Â∂ √Ó∂∫-√Ó∂∫ Ò∂÷ ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆Õ ’Á∂ ’Á∂ «¬√ Í⁄∂ Ï≈∂ ’∞fi √πfi≈¡ ÒÀ‰ Ò¬∆Õ «¬√ √Ó∂∫ Á∂ ÁΩ≈È ÓÀ∫ “◊πÓ«Â ÍÃ’≈Ù” Á≈ √øÍ≈Á’ √ª, Ì≈Ú∂∫ Ó∂≈ Óπº÷ ’øÓ ¿∞ÁØ∫ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Á∂ «¬ÈÎÓ∂ÙÈ ¡Î√ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Á»√∂ Á∂Ùª ÂØ∫ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ Ô≈»¡ª ˘ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï ¡Â∂ «√º÷ ËÓ √ÏøË∆ Ú≈’¯∆ Á∂‰≈ ‘πøÁ≈ √∆Õ «¬’ Ú≈∆ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Ó∂∂ ÁΠ«Ú⁄ ¡≈͉≈ «¬’ Ò∂÷ ÒÀ ’∂ ¡≈ ◊¬∂Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¿∞‘ Ò∂÷ «’√∂ Á∂ ‘ºÊ Ì∂‹Á∂ ‹ª ‚≈’ ≈‘ƒÕ ‹Á ¿∞‘ ¡≈¬∂ ª ÓÀ∫ ¡Ó∆’≈ ÂØ∫ ¡≈¬∂ ÁØ ‡ºÏª ˘ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Á∂ ÁÙÈ ’Ú≈ ’∂ Ú≈Í√ ͫ¡≈ ‘∆ √ª, «‹È∑ª È≈Ò ÓÀ∫ ¡≈÷∆ ◊ºÒÏ≈ ’ «‘≈ √ªÕ ÓÀ∫ ¿∞È∑ª È≈Ò ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∆ ‹≈‰-ͤ≈‰ ’≈¬∆Õ Í≥‹ √ºÂ «Ó≥‡ ¿∞È∑ª ¡≈Í√ «Ú⁄ ’∞fi ◊ºÒª Ú∆ ’∆Â∆¡ªÕ ‹Á ¡Ó∆’È ⁄Ò∂ ◊¬∂ ª 28
ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Ó∂∂ ’ØÒ Ò◊Ì◊ ‚∂„ ÿ≥‡≈ ÏÀ·∂ ‘∂Õ “◊πÓ«Â ÍÃ’≈Ù” «Ú⁄ ¤ÍÁ∂ Ò∂÷ª Ï≈∂ ¿∞È∑ª ’∞fi Úº‚ÓπºÒ∂ √πfi≈¡ «ÁºÂ∂Õ ÷≈√ ’’∂ Í»¯ ÍÛ∑È √ÏøË∆ ¡Â∂ ◊πÏ≈‰∆ Á∆¡ª Â∞’ª ÙπºË ¤≈͉ Ï≈∂ ¿∞È∑ª ⁄ø◊∆ Â∑ª √Ófi≈«¬¡≈, ““ÍÃÀ√ «Ú⁄ ÓÀ‡ Ì∂‹‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘∆ ◊πÏ≈‰∆ Á∆¡ª Â∞’ª √ØË «Ò¡≈ ’ØÕ Í»¯ ÍÛ∑«Á¡ª Â∞’ª √Øˉ «Ú⁄ ’¬∆ «Áº’ª ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ”” ’∞fi ‘Ø ◊ºÒª ‘ج∆¡ª, ËÓ Ï≈∂, «√º÷ «¬«Â‘≈√ √ÏøË∆Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∂ «Ò÷∂ ‘ج∂ ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï ‹∆ Ï≈∂ Ò∂÷ª ˘ ÒÛ∆Ú≈ ¤≈͉ Á≈ ¡√ª ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ¿∞È∑ª Íπº«¤¡≈ : ““ÏÁ∂Ù∆ Ô≈Â∆¡ª ˘ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ’∆ Á√Á∂ ‘Ø?”” ÓÀ∫ √ø÷∂Í «Ú⁄ ’∞fi ◊ºÒª Áº√∆¡ªÕ ’«‘‰ Òº◊∂ «’ ‹Ø Ú∆ Á√Á∂ ‘Ø ·∆’ ‘ÀÕ ÔÂÈ ’«¡≈ ’Ø «’ «¬È∑ª ÏÁ∂Ù∆¡ª ˘ «√º÷ ËÓ Á∂ Óπ„Ò∂ ¡√»Òª Ï≈∂ ⁄ø◊∆ Ú≈’¯∆ ‘Ø ‹≈«¬¡≈ ’∂Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∂ √Ò Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ «Ò÷∂ Ò∂÷ ¡Â∂ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ √‡∆’ ÓÀ∫ ÍÛ∑∂ √È, ◊πÓ«Â Á∆ ÙÏÁ≈ÚÒ∆ «Ú⁄ ’Ê≈ Ú∆ √π‰∆ √∆, Í ¿∞√ «ÁÈ ÏÁ∂Ù∆¡ª È≈Ò ¿∞È∑ª ‹Ø √ø÷∂Í ◊ºÒÏ≈ ¡≥◊∂˜∆ «Ú⁄ ’∆Â∆ ¡Â∂ ¡«‹‘∂ Ô≈Â∆¡ª √ÏøË∆ ‹Ø ◊ºÒª √Ófi≈¬∆¡ª, «¬‘ √Ì ’∞fi √π‰ ’∂ ÁØ Íº÷Ø∫ ÓÀ∫ Ï‘π ‘∆ ÍÃÌ≈«Ú ‘Ø«¬¡≈Õ «¬’ ª ¿∞È∑ª Á∆ ¡≥◊∂˜∆ ÂØ∫ ¡Â∂ Á»‹∂ ¿∞È∑ª Á∂ ¡È∞ÌÚ ÂØ∫Õ ¡÷∆ ¿∞È∑ª ’«‘¡≈ : ““’øÓ Â∞‘≈‚≈ ‘ÀÕ Â∞√ƒ «˜¡≈Á≈ Ï∂‘ ‹≈‰Á∂ ‘ØÕ ÓÀ∫ ª «¬’ √È∂‘∆ È≈Â∂ ’∞fi ◊ºÒª ’‘∆¡ª ‘ÈÕ”” Ϋ‘ ÏπÒ≈ ’∂ ¿∞‘ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ÓÀ˘ «¬‘ «ÓÒÈ∆ ‹Á Ú∆ Ô≈Á ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À ª ÓÈ «Ú⁄ ÷∂Û∂ ¡Â∂ ‘πÒ≈√ Á≈ ¡È∞ÌÚ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ √ø÷∂Í Í Ì≈Ú-ͻ ÓπÒ≈’≈ È≈Ò Ó∂∂ ÓÈ «Ú⁄ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∂ √«Â’≈ ¡Â∂ ÙË≈ «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «√øÿ ÏÃÁ˜, Ï≈˜≈ Ó≈¬∆ √∂Úª, ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ Ì≈¬∆ √∂Ú≈ «√øÿ È≈Ò ÓÀ∫ AIDE-DF «Ú⁄ ÍÃ∆«⁄ ‘Ø«¬¡≈ √ªÕ ¿∞È∑ª Á∆ Áπ’≈È ¡È≈’Ò∆ Ò≈‘Ω «Ú⁄ √∆Õ ÓÀ∫ Ò≈‘Ω Á∂ ¡À¯ √∆. ’≈Ò‹ «Ú⁄ ¡’Â±Ï B@AD
ÍÛ∑Á≈ √ªÕ Á∂Ù Á∆ Úø‚ Ó◊Ø∫ ¿∞‘ ¡≥«ÓÃÂ√ ¡≈ ◊¬∂Õ «¬ºÊ∂ Ó∂Ò «ÓÒ≈Í «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø «◊¡≈Õ Ó∂∂ ÓÈ «Ú⁄ Ï‘π √«Â’≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ú∆ ÓÀ˘ ÏÛ≈ «Í¡≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª È∂ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ Á∆¡ª Íπ√Â’ª ¤≈͉∆¡ª Ùπ» ’∆Â∆¡ªÕ ’Á∂’Á∂ ¿∞‘ ÓÀ˘ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï Á∆¡ª ’∞fi «Ò÷ª Ï≈∂ Áº√Á∂ ¡Â∂ ’Á∂ ÓÀ∫ ¡≈Í Íπº¤ ÒÀ∫Á≈ «’ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ Á∆ ‘π‰ «’‘Û∆ ⁄∆˜ ¤≈Í ‘∂ ‘Ø? ’Á∂ ’Á≈¬∆∫ ¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∆¡ª ¤Í ‘∆¡ª «Ò÷ª Á∂ Í»¯ ‘∆ «Á÷≈ «ÁøÁ∂Õ «¬’ Ú≈∆ Ì≈¬∆ √∂Ú≈ «√øÿ È∂ Áº«√¡≈ «’ «¬’ «’Â≈Ï ¤≈Í ‘∂ ‘ª, ““◊π Ó»«Â ◊π ÙÏÁ ‘ÀÕ”” ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ ¡≈«◊¡≈ ’∆Â∆ ‘À «’ «¬’ Ò∂÷ «¬√∂ «ÚÙ∂ ”Â∂ ÍÃ’≈Ù «√øÿ ‘ت Á≈ Ú∆ Ù≈ÓÒ ’ Ò˙Õ ÓÀ∫ Ò∂÷ «Ò÷ «ÁºÂ≈Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È≈Ò ‹Á Ó∂≈ Ò∂÷ ¤Í ’∂ ¡≈«¬¡≈ ª «¬√ Ó≈‰ È≈Ò ÓÀ∫ ÏÛ≈ ÷πÙ ‘Ø«¬¡≈Õ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ ‹∆ È∂ «Î ¡≈͉∆¡ª «ÂøÈ Íπ√Â’ª «Ú⁄ ÓÀ∫ «ÈÓ≈‰∂ Á∆¡ª «Ò÷ª Ù≈ÓÒ ’∆Â∆¡ª Â∂ ÓÀ˘ Ó≈‰ Ï÷«Ù¡≈Õ “‹∆ÚÈ «Ïê ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆”, Á∂ ¡≥ ”Â∂ Ó∂≈ Ò∂÷ ‘À “◊π» È≈È’ Á∂Ú ˆÀ-«√º÷ «¬«Â‘≈√’≈ª Á∆ Ș «Ú⁄”Õ «¬ø‹ ‘∆ ‹∆ÚÈ «Ïê ◊π» ◊Ø«ÏøÁ Á∂ ¡÷∆ ”Â∂ Ó∂≈ Ò∂÷ “◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ ˆÀ-«√º÷ «ÚÁÚ≈Ȫ Á∆ Ș «Ú⁄” Ù≈ÓÒ ’∆Â≈Õ “‹∆ÚÈ «Ïê ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆” «Ú⁄ ¿∞È∑ª ÓÀÊØ∫ Ò∂÷ «Ò÷Ú≈ ’∂ Ù≈ÓÒ ’∆Â≈ : “◊π» ≈ÓÁ≈√ Â∂ ¡≥«ÓÃÂ√Õ” «¬√ Â∑ª ◊πÓ«Â √≈«‘ Á∂ ÷∂ «Ú⁄ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ È≈Ò ‹π≤Û∂ ‘؉ Á≈ ÓÀ˘ Ó≈‰ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈Õ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹, ¡≥«ÓÃÂ√ «Ú⁄ ‚≈: Â≈È «√øÿ Ë≈Ó’ Á∂ ÍÃØÎÀ√ «ÈÔ∞’ ‘ج∂ √ÈÕ ‹Á ¿∞‘ Í≥‹≈Ï∆ Ô±È∆Ú«√‡∆ Í«‡¡≈Ò≈ «Ú⁄ ⁄Ò∂ ◊¬∂ ª AIFF «Ú⁄ ¡√≈Ó∆ Ò¬∆ ¡˜∆¡ª Ó≥◊∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ ÓÀ∫ Ú∆ Áı≈√ Á∂ º÷∆ √∆Õ «¬ø‡«Ú¿± ÏØ‚ «Ú⁄ ÏÂΩ Ó≈«‘ ÍÃØ. √≈«‘Ï ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ ÓÀ˘ ⁄π‰ «Ò¡≈ «◊¡≈ Í ’≈Ò‹ Á∂ ¡«Ë’≈∆¡ª È∂ Á»‹∂ ÈßÏ ”Â∂ ¡≈¬∂ √: ¿∞Í’≈ «√øÿ ˘ «¬√ ¡√≈Ó∆ ”Â∂ º÷ ’∂ ÓÀ˘ «√º÷ «¬«Â‘≈√ ÷Ø‹ «ÚÌ≈◊ Á∂ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«¬ø⁄≈‹ Á∂ ÂΩ ”Â∂ «ÈÔ∞’ ’ «ÁºÂ≈Õ ¿∞√ √Ó∂∫ ÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ Á∂ √’±Ò «Ú⁄ «◊¡≈È∆ ’Â≈ «√øÿ Ë≈Ó’ Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ √ÈÕ ’≈Ò‹ Á∂ ’∞¡≈‡ª «Ú⁄ ¿∞‘ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ Á∂ ◊π¡ª„∆ ‘∂ √ÈÕ «◊¡≈È∆ ‹∆ È∂ ÓÀ˘ Áº«√¡≈ «’ «¬’ Ú≈∆ «¬’ ÍÃ⁄≈’ È∂ ’≈Ò‹ Á∂ ◊πÁπ¡≈∂ «Ú⁄ «ÂøÈ «ÁÈ Ò◊≈Â≈ √Ú∂∂ ◊πÙÏÁ Á∆ Ú∆⁄≈ ’∆Â∆Õ ‘ ؘ ¿∞√ È∂ ‹≈ÂÍ≈ Â∂ ¤±Â-¤≈ «ÚπºË ⁄ø◊≈ ÍÃ⁄≈ ’∆Â≈Õ Â∆‹∂ «ÁÈ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ È∂ ¿∞√ ˘ ¡≈«÷¡≈ «’ ¡º‹ ÁπÍ«‘ Á≈ ÷≈‰≈ √≈‚∂ ÿ ÷≈‰≈Õ ÍÃ⁄≈’ √Ó∂∫ «√ Íπº‹ «◊¡≈Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ «ÂøÈ Ê≈Ò ÍÃØ√ ’∂ «Ò¡≈¿∞‰ Á∆ ÿ «Á¡ª ˘ ¡≈«◊¡≈ ’∆Â∆Õ Á∆ ¿∞µÍ ÏÀ· ◊¬∂Õ «¬’ Í≈√∂ ¡≈Í Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ ÍÃ⁄≈’Õ «Ú⁄’≈Ò∆ Ê≈Ò∆ ’ØÒ ¡‹∂ ’ج∆ È‘ƒ √∆ ÏÀ·≈Õ «¬ÂÈ∂ ˘ «¬’ √≈Ë≈È «‹‘≈ «Ú¡’Â∆ «⁄º‡∂ ’ºÍÛ∂ Í≈¬∆ ’∞fi «fi‹’Á∂ ‘ج∂ ¡≈«¬¡≈Õ ““¡≈ Ì≈¬∆ «¬ºÊ∂ «Ú⁄’≈ ÏÀ· ‹≈Õ”” ¿∞‘ ÏÀ· «◊¡≈Õ «Î ’«‘˙ È∂, ““Ú≈«‘◊π» ÏØÒØ Â∂ ÍÃÙ≈Á≈ ¤’ØÕ”” ¡‹∂ ¿∞È∑ª Í«‘Ò∆ Í«‘Ò∆ Ïπ’∆ ‘∆ ÂØÛ∆ √∆ «’ ÍÃ⁄≈’ È∂ Í㮧 ¤¡≈ «¬‘ √º‹‰ ’Ω‰ ‘À? ¿∞µÂ «Ó«Ò¡≈ : “«¬‘ Ì≈¬∆ √≈‚∂ ÿ Á∆ √¯≈¬∆ ’Á≈ ‘ÀÕ” ÍÃ⁄≈’ È∂ ˜≈ Í∂ «÷√’ ’∂ Ê≈Ò∆ Ú∆ È≈Ò ‘∆ «÷√’≈ Ò¬∆Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ Áº«√¡≈ «’ «¬‘ ¿∞‘ ◊øÁ Ú∆ ⁄πº’Á≈ ‘À ‹Ø ¡√ƒ √Ú∂∂ ¡≈͉∂ ¡≥ÁØ∫ ’º„Á∂ ‘ªÕ ÍÃ⁄≈’ ‘؃ √π‰«Á¡ª ‘∆ ¿∞µ· ÷ÛØÂ∂ ¡Â∂ ÷≈‰≈ ÷≈Ë∂ «ÏȪ ‘∆ ‹≈‰ Òº◊Õ∂ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ ¡≈«÷¡≈ : ““Â∞√ƒ ª ¤±Â ¤≈ Â∂ ‹≈Â-Í≈ Á∂ «ıÒ≈¯ ÏÛ≈ ˜ØÁ≈ ÍÃ⁄≈ ’Á∂ ‘∂ ‘ØÕ ¿∞‘ Â∞‘≈‚≈ ÍÃ⁄≈ «’ºÊ∂ «◊¡≈? ”” ÍÃ⁄≈’ ª ⁄Ò≈ «◊¡≈ Í ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ √¯≈¬∆ ’È Ú≈Ò∂ «ÓºÂ È≈Ò ÍÃÙ≈Á≈ ¤’ ’∂ «¬’ «Ó√≈Ò ’≈«¬Ó ’∆Â∆Õ ‹Á ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ Ù‘∆Á «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ «Ú⁄ ÏÂΩ «ÍÃø√∆ÍÒ ’øÓ ’Á∂ ‘∂ ª ¿∞µÊ∂ √¯≈¬∆ Á∂ ’Ó⁄≈∆¡ª È∂ ‘ÛÂ≈Ò ’’∂ ◊øÁ Ó≥Á ⁄πº’‰≈ ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈Õ ˙ÁØ∫ ÎÒºÙ Á∆¡ª ‡º‡∆¡ª È‘ƒ √ÈÕ «¬’ «ÁÈ «Ú⁄ ‘∆ ÏÛ≈ ◊øÁ ÍÀ «◊¡≈Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï È∂ Á»‹∂ «ÁÈ ¡≈Í ‡Ø’∆ «Ú⁄ ◊øÁ «¬’º·≈ ’’∂ Ï≈‘ Á» 29
‹≈ √πº«‡¡≈Õ «¬‘ Á∂÷ ’∂ «Ú«Á¡≈Ê∆ Ú∆ È≈Ò Òº◊ ◊¬∂Õ ÊØÛ∑∆ Á∂ «Ú⁄ ‘∆ √Î≈¬∆ ‘Ø ◊¬∆Õ «¬‘ ◊ºÒ ÓÀ˘ Ó≈√‡ Â≈≈ «√øÿ Á∆ Ï∂‡∆ Ï∆Ï∆ «‹øÁ ’Ω È∂ Áº√∆ √∆ ‹ÁØ∫ ÓÀ∫ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ Á≈ «ÍÃø√∆ÍÒ Ê≈«Í¡≈ «◊¡≈Õ Ó≈√‡ ‹∆ Á∆ «‘≈«¬Ù ’≈Ò‹ Á∂ «ÏÒ’∞Ò È≈Ò √∆Õ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ Á∆ Ù÷√∆¡Â «Ú⁄ ’∞fi ÷≈√ ¡Â∂ ¡√≈Ë≈È ◊π‰ √ÈÕ ÍÃÌ» ¿∞µÍ ¡‡πº‡ «È√⁄≈, √ÚÀ-«ÚÙÚ≈√ ¡Â∂ Ò◊≈Â≈ ’Û∆ «Ó‘È ¿∞È∑ª Á∂ «ÚÙ∂Ù ◊π‰ √ÈÕ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈Á √∆ «’ ¿∞‘ ¡≈͉∂ «È√«⁄ ’∆Â∂ ¡√»Òª ¿∞µÍ ’≈«¬Ó «‘øÁ∂Õ «’√∂ Á≈ È‹≈«¬˜ π¡Ï È‘ƒ √È √«‘øÁ∂, ’ج∆ Ì≈Ú∂∫ «’ÂÈ≈ ‘∆ Úº‚≈ «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂Õ ‚Á∂ ¿∞µ’≈ ‘∆ È‘ƒ √ÈÕ √º⁄ ’«‘‰Ø∫ «fi‹’Á∂ È‘ƒ √ÈÕ ◊ºÒ ¤∂Â∆ «È͇≈¿∞‰ Á∂ ¡≈Á∆ √ÈÕ ‘Ó∂Ù≈ «’√∂ ’øÓ «Ú⁄ πºfi∂ «‘øÁ∂∏ÍÛ∑Á∂, «Ò÷Á∂ ‹ª «⁄øÂÈ ’Á∂ «‘øÁ∂Õ ¿∞È∑ª Á∂ ’øÓ «Ú⁄ ’ج∆ ‘‹ Í≈¿∞‰ Á∆ ‹π¡Â È‘ƒ √∆ ’ √’Á≈Õ √πÌ≈¡ Á∂ ’∞fi ’Û∂ √ÈÕ √≈¯ ◊ºÒ ’«‘‰Ø∫ È‘ƒ √È ‚Á∂Õ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ ’≈Î∆ ¿∞µ⁄∆ √∆Õ ÒØÛ ÍÀ‰ ”Â∂ ÷Û’ ’∂ Ú∆ ÏØÒÁ∂Õ ◊∆Ϫ, ¡È≈ʪ ¡Â∂ «ÈÂ≈«‰¡ª Á∆ ÓÁÁ ’È Ò¬∆ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï ‘Ó∂Ù≈ ÂÂÍ «‘øÁ∂Õ √Ó≈‹ «Ú⁄ ͤÛ∂ Â∂ ÒÂ≈Û∂ ‘ج∂ ÒØ’ª ¡Â∂ “È∆Ú∆¡ª ‹≈Â∆¡ª” «Ú⁄ ÙπÓ≈ ’∆Â∂ Ï∂Ú√ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È≈ ¡≈͉≈ Θ √ÓfiÁ∂ √ÈÕ ¡≈Ó ’’∂ ¡À√∆ ÓÁÁ ◊πÍ ‘∆ ’Á∂ √ÈÕ ¿∞‘ «Á÷≈Ú∂ Á∂ √÷ «÷Ò≈Î √ÈÕ ◊∆Ϫ Â∂ ÒØÛÚøÁª Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È Á∆ ¡≈Á Á≈ ’≈È Ù≈«¬Á «¬‘ √∆ «’ ¿∞‘ ‹ÈÓ ÂØ∫ ‘∆ ◊∆Ï∆ «Ú⁄ ÍÒ∂ √ÈÕ ◊∆Ï∆ Á≈ “ÂÒ÷ ‹Ï≈” √∆Õ ¿∞‘ ’¬∆ Ú≈∆ ◊∆Ï∆ ’≈È ¡≈¬∆¡ª ¡Ω’Ûª Á≈ «˜’ ’Á∂ ¡Â∂ Á√Á∂ «’ ¿∞È∑ª ÍÃÌ» Á∆ «Ó‘, «Ó‘ÈÂ, «‘øÓ Â∂ Ò◊È È≈Ò ’«·È≈¬∆¡ª ”Â∂ ’≈Ï» Í≈«¬¡≈Õ √º⁄∆ √πº⁄∆ «’Â, √º⁄∂ √πº⁄∂ «ÚÚ‘≈ ¡Â∂ Ò◊≈Â≈ ’øÓ «Ú⁄ ‹π‡∂ «‘‰ È≈Ò ¿∞È∑ª ◊πÓ«Â √≈«‘ Á∂ ÷∂ «Ú⁄ ÏÛ∆¡ª ¿∞µ⁄∆¡ª ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ’∆Â∆¡ª, Í ’Á∂ Ó≈‰ Â∂ ¡‘ø’≈ È≈ ’∆Â≈Õ ‘Ò∆Ó∆ Â∂ «ÈÓ √πÌ≈¡ ˘ ’≈«¬Ó º«÷¡≈Õ Ë≈«Ó’ ¡√»Òª ¡’Â±Ï B@AD
˘ ¡ÓÒ∆ ÂΩ ”Â∂ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ «Ú⁄ „≈Ò‰ ’’∂ ¿∞È∑ª Á≈ «¬‘ √πÌ≈¡ ω «◊¡≈ √∆Õ √Ó∂∫ Á∆ ¿∞‘ Ï‘π ’Á ’Á∂ √È ¡Â∂ ¡≈͉∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Ú∆ «¬‘Ø ¿∞ÍÁ∂Ù ’Á∂ «’ Ú’Â ’Á∂ Ú∆ ˜≈«¬¡≈ È≈ ’ØÕ Ú’Â Á∂ Í≈ÏøÁ √ÈÕ «’√∂ ’øÓ Ò¬∆ Ò∂‡ È‘ƒ √È ‘πøÁ∂, ‘≈Òª«’ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ÍÀÁÒ ⁄ÒÁ∂ √ÈÕ ¡≥«ÓÃÂ√ «Ú⁄ «‘øÁ∂ ‘ج∂ ÷≈Ò√≈ ’≈Ò‹ ÂØ∫ √Ã∆ ÁÏ≈ √≈«‘Ï Âº’ Â∂ «Î ¿∞ÊØ∫ Ú≈Í√ ’¬∆ Ú≈∆ ÍÀÁÒ ‘∆ ¡≈¿∞∫Á∂ ‹ªÁ∂Õ ¡≈Í ’«‘øÁ∂ √È : ““Һª Â∞È Ú≈√Â∂ √∆ È≈Ò Òº◊∆¡ª ‘ÈÕ Â∞Á∂ ‘∆¬∂ ª «√‘ ·∆’ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ ’ÁÓ ’ÁÓ ”Â∂ È≈Ó ‹Í∆ ‹≈˙, Ê’≈Ú‡ ÿº‡ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ¬∂’ Í≥Ê ÁØ ’≈‹Õ”” ¡≈Í √Ú∂∂ Ï‘π ‹ÒÁ∆ ¿∞·Á∂, «ÂøÈ ⁄≈ Ú‹∂Õ √À Ú∆ ’Á∂Õ «¬ÙÈ≈È ’’∂, Í≈· ’’∂, ◊πÁπ¡≈∂ ‹≈‰≈Õ Ú≈Í√ ¡≈ ’∂ «Î Í≈· ’È≈ Â∂ ’∞fi «Ò÷‰ ÍÛ∑È Á≈ ’øÓ ’’∂ È≈ÙÂ≈ ’È≈, ÊØÛ∑≈ ÷ªÁ∂, ÊØÛ∑≈ √Ø∫Á∂ ¡Â∂ ÊØÛ∑≈ ÏØÒÁ∂Õ ’≈Ò‹ ¡ÀÈ √Ó∂∫ «√ Í‘πø⁄ ‹≈‰≈Õ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ ¡À√∂ „ø◊ È≈Ò ÍÛ∑≈¿∞‰≈ «’ ¿∞È∑ª Á∆ Â√ºÒ∆ ‘Ø ‹≈¬∂Õ
Òÿ»-’Ê≈
ÍÛ∑≈¿∞∫Á∂ «¬ø‹ √È «‹Ú∂∫ ◊ºÒª ’ ‘∂ ‘؉ ¡Â∂ ◊ºÒª ◊ºÒª «Ú⁄ ’¬∆ ¡Ω÷∂ È∞’Â∂ √«‘‹∂ ‘∆ √Ófi≈ Á∂∫Á∂Õ ¿∞È∑ª ⁄»ø«’ √Ú∂∂ ‹ÒÁ∆ ¿∞·‰≈ ‘πøÁ≈ √∆, «¬√ Ò¬∆ ≈ ‹ÒÁ∆ √Ω∫ ‹ªÁ∂Õ √Á∆¡ª «Ú⁄ ¡º·, √≈„∂ ¡º· Ú‹∂ ¡Â∂ ◊Ó∆¡ª «Ú⁄ ÈΩ∫ ’∞ Ú‹∂Õ ‹Á √Ω∫ ‹ªÁ∂ ª ÿ «Ú⁄ «’√∂ ˘ ¿∞µ⁄≈ ÏØÒ‰ Á∆ «‘øÓ ȑƒ √∆ ‘πøÁ∆Õ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï ’«‘øÁ∂ √È «’ ‹Á ÓÀ∫ ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ «Ú⁄ Ó∆ √’ºÂ Á∆ √∂Ú≈ ’Á∂ ‘ج∂ ¡’≈Ò∆ ÓØ«⁄¡ª «Ú⁄ «‘º√≈ «Ò¡≈, «◊ÃÎÂ≈ Ú∆ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ ‹∂Ò∑ Ú∆ «◊¡≈, Í ÓÀ∫ «√¡≈√ «Ú⁄ ’Á∂ Ú∆ ÷⁄ ȑƒ √ª ‘Ø«¬¡≈Õ ≈‹ È∆Â∆ ÓÀ˘ È‘ƒ √∆ Ì≈¿∞∫Á∆Õ Ó∂∆ π⁄∆ Ë≈Ó’ ‘∆ ‘∆, ÓÀ∫ ËÓ ¡«Ë¡ÀÈ ı≈√ ÂΩ ”Â∂ ◊πÏ≈‰∆ ˘ √Ófi‰ √Ófi≈¿∞‰ Á≈ ‘∆ ¿∞Á∂Ù ¡≈͉∂ √≈‘Ó‰∂ º«÷¡≈Õ ¡≈͉∂ ÷∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ¿∞‘ «’√∂ ’øÓ «Ú⁄ Á÷Ò È‘ƒ √È «ÁøÁ∂Õ ¡≈Í «¬’ ÍëÂÌ≈Ú≈È Â∂ Í≈ÁÙ∆ «⁄øÂ’, ◊øÌ∆ «ÚÁÚ≈È ¡Â∂ «√Û √πÌ≈¡ Á∂ ÷Ø‹∆ √ÈÕ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ ¡Ê √Ófi≈¿∞‰, ’¬∆ Ë≈Ó’ ÌπÒ∂«÷¡ª ˘ Á» ’È Ú≈Ò∂ Ò∂÷
√ø√Ê≈
¡Â∂ Á√ª ◊π» √≈«‘Ï≈È Á∂ ‹∆ÚÈ «Ïê «Ò÷∂Õ ¿∞È∑ª «ÚÁÚÂ≈ Á∂ ÷∂ «Ú⁄ ¿∞µ⁄∆¡ª ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª ’∆Â∆¡ª «Èø «Ó‘È ¡Â∂ Ò◊È È≈ÒÕ «¬√ Á∆ «Ó√≈Ò «ÓÒ‰∆ Ï‘π ÓπÙ’Ò ‘ÀÕ ÍÃØÎÀ√ √≈«‘Ï «√øÿ È∂ ¡≈͉∆ √ÚÀ-‹∆ÚÈ∆ Ú∆ «Ò÷∆, «‹√ Á≈ È≈Ó ‘À “Ó∂∆ ‹∆ÚÈ ’‘≈‰∆”Õ «¬√ ˘ Í«Û∑¡ª ‘À≈È∆ ‘πøÁ∆ ‘À «’ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈͉∆ «˜øÁ◊∆ È≈Ò √ÏøË ÿ‡È≈Úª ˘ «’Ú∂∫ «¬øÈ-«ÏøÈ «Ï¡≈È ’È Á≈ ‘∆¡≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∆ ◊∆Ï∆ Â∂ «Ó‘È ˘ √≈¯-√≈¯ Úȉ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ‹∂ ’Á∂ «’√∂ È≈Ò ÂÒı ’Ò≈Ó∆ ’∆Â∆ ‹ª ÷∑Ú≈ ÏØÒ‰≈ «Í¡≈ ª ¿∞‘ Ú∆ √º⁄Ø-√º⁄ Áº√‰ «Ú⁄ ◊π∂˜ È‘ƒ ’∆Â≈Õ ÍÃØ. √≈«‘Ï «√øÿ ’¬∆ Ú≈∆ ÏÛ∂ ◊ΩÚ È≈Ò Áº√Á∂ ‘È «’ ¿∞‘ «’Ú∂∫ Ⱥʻ ≈Ó ÂØ∫ √≈«‘Ï «√øÿ ‘Ø ◊¬∂, ÍÃÌ» Á∆ «Ó‘ √Á’≈, ◊π» Á∆ «’Í≈ È≈ÒÕ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ «¬‘ Â∞’ª ÍÛ∑Á∂ : ‘Ó πÒÂ∂ «ÎÂ∂ ’ج∆ Ï≈Â È Í»¤Â≈ ◊π √«Â◊π √ø«◊ ’∆∂ ‘Ó Ê≈Í∂® (167) (“È≈È’ ÍÃ’≈Ù Í«Âz’≈” Á√øÏ AIIA «Ú⁄Ø∫ ËøÈÚ≈Á √«‘Â)
∏«¬’Ú≈’ «√øÿ ͺ‡∆ www.ikwaksingh.com
“«¬√ «ÚÙ∂ ”Â∂ ’Á∆ «’√∂ È∂ ◊ºÒ È‘ƒ ’∆Â∆, «¬√ Ò¬∆ ÒØÛ ‘À «’ «¬’ ¡«‹‘∆ ‹Ê∂ÏøÁ∆/√ø√Ê≈ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ‹Ø √‘∆ Â∆’∂ È≈Ò ◊πÓ«Â ÍÃ⁄≈ ’∂ ¡Â∂ ◊∆Ï/ÒØÛÚøÁª Á∆ ÓÁÁ ’∂Õ” “√‘∆ ◊ºÒ ‘À Ú∆ ‹∆, Â∞√ƒ √‘∆ «’‘≈ ¡≈ͪ Â∞‘≈‚∂ È≈Ò ‘ªÕ” “’∆ È≈Ó º÷∆¬∂? ‘ª‹∆ ’ج∆ Ú∆ º÷ Ò¿∞ ‹Ø ˜≈ Ë≈«Ó’ «‹‘≈ ‘ØÚ∂ È≈Ò∂ «¬√Á≈ «¬‘ Î≈«¬Á≈ Îø‚ ”’º·≈ ’È≈ √Ω÷≈ ‘Ø ‹ªÁ≈Õ” “√‘∆ ◊ºÒ ’∆Â∆ ‘À ‹∆! ÍÃË≈È «’‘˘ ω≈¬∆¬∂?” “Á∂÷Ø «¬‘ ¡≈¬∆‚∆¡≈ Ó∂≈ √∆ Â∂ Ó∂∂ ’ØÒ Â‹Ï≈ Ú∆ ‘À, ÓÀ∫ «Í¤Ò∂ ¶Ó∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ Úº÷-Úº÷ √ø√Ê≈Úª/‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª ¡≈«Á’ «Ú⁄ «Ú⁄«¡≈ ‘ª √Ì ÍÀ√∂ ”’º·∂ ’’∂ ÷≈ ‹ªÁ∆¡ª È∂, √Ø ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ ÚË∆¡≈ ◊≈¬∆‚ ’ √’ª◊≈Õ ÓÀ˘ ÍÃË≈È Ï‰≈ «Á¿∞, Â∂ Â∞√ƒ √≈«‘Ï ‹∆, Â∞‘≈˘ Ó∆ ÍÃË≈È Ï‰≈ Á∂Úª◊∂Õ” “«¬‘ ª ·∆’ «’‘≈ ‹∆, Í Ï≈’∆ ÓÀ∫Ï «’ÊØ∫ «Ò¡≈¿∞‰∂ ‘È?” “«¬√ Ú≈√Â∂ Ó∂≈ «¬’ «ÙÂ∂Á≈ ‘À ÏÛ≈ ¡Ó∆ «√º÷ ‘À, Â∂ Á≈È-Í≥πÈ Ú∆ Ú≈‘Ú≈ ’Á≈Õ ¿∞√˘ ’ج∆ Úº‚≈ «‹‘≈ ¡‘πÁ≈ Á∂ ’∂ ÓÀ∫Ï Ï‰≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ª, È≈Ò∂ ⁄≈ ÍÀ√∂ Ú∆ Á∂ Á¿±◊≈ ¡≈͉∆ √ø√Ê≈ Ò¬∆Õ Â∂ ⁄≈ Í≥‹ ‘Ø ’º·∂ ’ ÒÚª◊∂ ‘À◊∂ È∂ Ó∂∂ Ô≈ ÁØ√ÂÕ” “«¬‘ ª ÚË∆¡≈ ’øÓ ‘Ø ‹≈¿± «Î! G ’∞ ‹‰∂ «¬’º·∂ ‘Ø «Î «¬√˘ «‹√‡ ’Ú≈ ÒÚª◊∂, Â∂ «Î ‡Ω‘ ω ‹» «¬’ Ú∂ª ª Í»∂ «¬Ò≈’∂ «Ú⁄Õ” “¡≈‘Ø Ô≈ «¬’ ÍÃÀ√ √’ºÂ ˜» ω≈«¬˙ ¡÷Ï≈ª «Ú⁄ ÷Ï Ò◊Ú≈¿∞‰ √ÏøË∆, Ï≈’∆ Ï‘πÂ∂ ÓÀ∫Ï È‘ƒ ÌÂ∆ ’È∂, ¡ÀÚ∂∫ ÍÃË≈È◊∆¡ª Ò¬∆ ÒÛÁ∂ «ÎÈ◊∂Õ” “¡≈‘ Ù«‘ ”⁄ «‹‘Û∆¡ª Úº‚∆¡ª-Úº‚∆¡ª ’‘≈¿∞∫Á∆¡ª ‹Ê∂ÏøÁ∆¡ª, «¬‘ Ú∆ ª ¡√Ò «Ú⁄ E-G Ïø«Á¡ª Á∆¡ª ‹Ê∆¡ª «‹‘∆¡ª ª ‘πøÁ∆¡ªÕ ‘ÎÂ∂ ’∞ Ï≈¡Á Ó∆«‡ø◊ Á∆ ÷Ï ´¡≈ «Á¡≈ ’ª◊∂ Ï≈’∆ ϺÒ∂ ϺÒ∂!!” «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
30
¡’Â±Ï B@AD
Ï≈Ò ÎπÒÚ≈Û∆ ¡≥«ÓàÏ⁄È È≈È’ «Î’À ÏØ«Ò¡À ÂÈ∞ ÓÈ∞ «Î’≈ ‘Ø«¬® «Î’Ø «Î’≈ √Á∆¡À «Î’∂ «Î’∆ √Ø«¬® «Î’≈ Á◊‘ √‡∆¡À Óπ«‘ Êπ’≈ «Î’∂ Í≈«¬® «Î’≈ Ó»÷π ¡≈÷∆¡À Í≈‰≈ Ò‘À √‹≈«¬® 1®
(√ÒØ’ Ó: 1, ¡≈√≈ ’∆ Ú≈, 473)
¡Ê : ‘∂ È≈È’! ‹∂ ÓÈ∞º÷ πº÷∂ (Ì≈Ú ÍÃ∂Ó ÂØ∫ «‘Â) Ï⁄È ÏØÒÁ≈ ‘∂, ª ¿∞√ Á≈ ÂÈ ¡Â∂ ÓÈ ÁØÚ∂∫ πº÷∂ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È (Ì≈Ú ÓÈ∞º÷ Á∂ ¡≥ÁØ∫ ÍÃ∂Ó ıÂÓ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À)Õ πº÷≈ ÏØÒ‰ Ú≈Ò≈, ÒØ’ª «Ú⁄ πº÷≈ ‘∆ ÓÙ‘» ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÒØ’ Ú∆ ¿∞√ ˘ ÍÃ∂Ó-‘∆È Ï⁄Ȫ È≈Ò Ô≈Á ’Á∂ ‘ÈÕ πº÷≈ ÓÈ∞º÷ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ Á◊≈‘ «Ú⁄ º«Á¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À (Ì≈Ú, ÍÓ≈ÂÓ≈ Ú∆ ¿∞√ ˘ Í√øÁ È‘ƒ ’Á≈ ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ Ó≥»‘ ”Â∂ Êπº’ª (Ì≈Ú «Î‡’≈ª) ‘∆ ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ÍÃ∂Ó-‘∆È ÓÈ∞º÷ ˘ Ó»÷ ¡≈÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À; ¿∞√ ˘ ª ‹πºÂ∆¡ª Á∆ Ó≈ ÍÀ∫Á∆ ‘À (Ì≈Ú, ‘ ʪ ¿∞√ Á∆ Ï∂«¬º˜Â∆ ‘πøÁ∆ ‘À)Õ ÍÁ ¡Ê : «Î’À ÏØ«Ò¡À∏‹∂ «Îº’∂ ‹ª πº÷∂ Ï⁄È ÏØÒ∆¬∂Õ «Î’Ø∏«Îº’≈ ‘∆Õ «Î’≈ √Á∆¡À∏πº÷≈ (ÍÃ∂Ó-‘∆È) ‘∆ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ø«¬∏ÙØÌ≈, ÒØ’ª Á∆ ≈¬∂Õ Í≈‰≈∏‹π º ∆¡ªÕ ¿∞ÍÁ∂Ù : ÍÃ∂Ó ÂØ∫ ‘∆‰ Ï⁄È (ÏØÒ) ÏØÒ‰ Ú≈Ò∂ ˘ È≈ ª ÍÓ≈ÂÓ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √Ó≈‹ Í√øÁ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ √≈˘ ÍÃ∂Ó-Ì∂ ÏØÒ ‘∆ ÏØÒ‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘È, «‹È∑ª ˘ √π‰ ’∂ ÒØ’ √≈˘ «Í¡≈ ’ÈÕ
√≈˘ Ó≈‰ ‘À Ò‘» Á∂ ø◊ ¿∞µÂ∂ ∏‘Ì‹È «√øÿ ‘πøÁÒ
√≈˘ Ê≈͉≈ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ Á∆, √∆√ ÂÒ∆ ”Â∂ º÷‰≈ ‹≈‰Á∂ ‘ªÕ ºÂ∆ ÂÚ∆ ”Â∂ ÏÀ· ’∂ ◊∆ ◊≈¬∆¬∂, ¡≈∂ ‘∂· Ú∆ «˜øÁ◊∆ Ó≈‰Á∂ ‘ªÕ √∆√ ◊ø‹ Â∂ ◊Û∑∆ ⁄Ó’Ω Ú≈Ò∆, √≈˘ ¡º‹ Ú∆ ‹»fi‰≈ Áº√Á∂ È∂Õ ‹≈ ’∂ Íπº¤ Ò¿∞ ’øË √‘øÁ Á∆ ˘, Ï≈Ò «⁄‰∂ ‘ج∂ «’ºÁª ‘º√Á∂ È∂Õ Ó∆ Ó˘ È∂ Ú≈„∆¡ª Òº÷ Í≈¬∆¡ª, ¡√ƒ Î∂ Ú∆ «÷Û∂ ◊πÒ˜≈ Úª◊»øÕ Úº„∂ «√ª Á∂ ‹ÁØ∫ √∆ ÓπºÒ ÍÀ∫Á∂, ‘ج∂ ‘Ω∫√Ò∂ √≈‚∂ ¡≥«◊¡≈ Úª◊»øÕ ÏøÁ ÏøÁ Ú∆ ’º‡ ’∂ Ú∂÷ ⁄πº’∂, ÎπºÒ Ó«‘’‰∂ ˜≈ È≈ ÏøÁ ‘ج∂Õ ⁄≈Û∑ ⁄÷∆¡ª Í÷Á∂ ‹Ø«Ë¡ª ˘, √≈‚∂ ’ºÁ Ú∆ ‘Ø Ïπ¶Á ‘ج∂Õ ‡Ø‡∂ «‹◊ Á∂ “√≈‘Ó‰∂ ’È ‡Ø‡∂” Ó≈Úª ‚º’∂ fiØÒ∆ ÍÚ≈¿∞∫Á∆¡ª È∂Õ ¿∞µ⁄≈ √πº‡ ’∂ ÏØ⁄Á∂ È∂«˜¡ª ”Â∂, ÌØ≈ Î∂ Ú∆ È‘ƒ ÿÏ≈¿∞∫Á∆¡ª È∂Õ ¡√ƒ Ì≈‹∆¡ª ÓØÛÈ≈ ‹≈‰Á∂ ‘ª, ‹≈ ’∂ Íπº¤ Ò¿∞ ÓπˆÒ ÁÏ≈ ’ØÒØ∫Õ ‹∂’ Î∂ Ú∆ «’√∂ ˘ Ùº’ ‘ØÚ∂, Íπº¤ Ú∂«÷¿∞ ‚≈«¬ Í«Ú≈ ’ØÒØ∫Õ ‹ÁØ∫ ¡≥Ϫ ˘ Òº«◊¡≈ Ï» ‘ØÚ∂, ’Ø«¬Ò ¿∞√ ʪ ¡≈‰ ’∂ ⁄«‘’Á∆ ¬∂Õ «‹ºÊ∂ «‹ºÊ∂ Ù‘∆Áª Á∆ ºÂ ‚∞ºÒ∑∂, ¿∞µÊ∂ Î√Ò ◊πÒ≈Ï Á∆ Ó«‘’Á∆ ¬∂Õ √≈‚∆ «Íº· ”Â∂ ÷Û∑≈ «¬«Â‘≈√ √≈‚≈, √≈˘ Ó≈‰ ‘À Ò‘» Á∂ ø◊ ¿∞µÂ∂Õ ¡√ƒ ‹≈‰Á∂ «’øfi ’∞Ï≈È ‘؉≈, ¡≈͉∂ ËÓ Á∆ «¬’ «¬’ Ó≥◊ ¿∞µÂ∂Õ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
31
’∆ Â∞√ƒ ‹≈‰Á∂ ‘Ø? A. ’∂ÚÒ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ ‘∆ ¡«‹‘≈ ËÓ-◊ÃøÊ ‘À «‹√ Á∆ Ï≈‰∆ «√º÷ ËÓ Á∂ √Ê≈Í’ª (◊π» √≈«‘Ï≈È) È∂ ¡≈Í ⁄∆ Â∂ ¡≈Í ‘∆ «¬’ºÂ ’∆Â∆ √∆Õ B. ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È∂ ‹ØÂ∆-‹Ø«Â √Ó≈¿∞‰ ÂØ∫ «¬’ «ÁÈ Í«‘Òª ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ¡Â∂ ı≈Ò√≈ Í≥Ê ˘ √ªfi∂ »Í «Ú⁄ ◊π«¡≈¬∆ «ÁºÂ∆ √∆Õ C. ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ F ◊π» √≈«‘Ï≈È, AE Ì◊ª, AA ̺‡ª ¡Â∂ «ÂøÈ ◊π«√º÷ª Á∆ Ï≈‰∆ Á‹ ‘ÀÕ D. «‹È∑ª ◊π«√º÷ª Á∆ Ï≈‰∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ ‘À, ¿∞‘ ‘È : Ì≈¬∆ √ºÂ≈ ‹∆, Ì≈¬∆ ÏÒÚø‚ ‹∆ ¡Â∂ Ì≈¬∆ √πÁ ø ‹∆Õ E. ◊π» ¡‹È Á∂Ú ‹∆ È∂ «¬È∑ª ¡÷ΩÂ∆ Ì◊ª Á∆ Ï≈‰∆ ˘ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ Á‹ ’È ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈ √∆∏Ì◊ ’≈‘È≈, ¤º‹», Í∆¨ Â∂ Ù≈‘ ‘π√ÀÈÕ F. ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ ’∞ºÒ BB Ú≈ª ‘È, «‹È∑ª «Ú⁄Ø∫ BA ◊π» √≈«‘Ï≈È Á∆¡ª ¡Â∂ «¬’ Ú≈ Ì≈¬∆ √ºÂ≈ ‹∆ Â∂ ÏÒÚø‚ ‹∆ Á∆ ⁄∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ G. Ì≈¬∆ √ºÂ≈ Â∂ ÏÒÚø‚ ‹∆ È∂ ≈Ó’Ò∆ ≈◊ «Ú⁄ Ú≈ ⁄∆ √∆Õ H. ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ ÁØ Ì◊ª∏Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ ¡Â∂ Ù∂÷ Î∆Á ‹∆ Á∂ √ÒØ’ª Á∂ √ø◊ë‘ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ I. “‹À‹≈ÚøÂ∆” ≈◊ «Ú⁄ Ï≈‰∆ ’∂ÚÒ ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ‹∆ È∂ ‘∆ ¿∞⁄≈∆ √∆Õ A@. ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ È∂ ÁÓÁÓ≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á∆ «¬’ Ï∆Û (√»Í) Ì≈¬∆ ÓÈ∆ «√øÿ ‹∆ ÂØ∫ «Ò÷Ú≈¬∆ √∆Õ ¿∞√ ˘ “ÁÓÁÓ∆ Ï∆Û” «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡’Â±Ï B@AD
’‘≈‰∆
ͺÊ
∏‹√ÍÃ∆ ’Ω*
ËÓ «√øÿ ¡Â∂ ’Ó «√øÿ ÁØ √’∂ Ì≈ √ÈÕ ¡≥ª Á≈ ÓØ‘ √∆ ÁØÚª Ì≈Úª «Ú⁄Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ √Óª Ï∆ÂÁ≈ «◊¡≈, ÁØÚ∫∂ ‹Ú≈È ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ ÁØÚª Á≈ «Ú¡≈‘ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Í ÁØÚª Á∂ ¡≈Í√∆ «Í¡≈ «Ú⁄ ’ج∆ Î’ È≈ «Í¡≈Õ √Óª Í≈ ’∂ ’Ó «√øÿ Á∂ ÿ «ÂøÈ ÍπºÂª È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ ’Ó «√øÿ Á≈ √∆È≈ Ó≈‰ È≈Ò ⁄ΩÛ≈ ‘Ø «◊¡≈, ¡≈÷ «ÂøÈ ÍπºÂª Á≈ «Í¿∞ ‹Ø √∆, Í ËÓ «√øÿ Á∂ ÿ ’ج∆ ¡ΩÒ≈Á È≈ ‘ج∆Õ ËÓ «√øÿ Á∆ ÿÚ≈Ò∆ Ï⁄È ’Ω ˘ Ú∆ ‹º◊ Á∂ Â∑ª Â∑ª Á∂ Â≈‘È∂ «Ó‘È∂ √π‰È∂ ͬ∂Õ ÏÊ∂∆¡ª ¡Á≈√ª ’∆Â∆¡ª ÍÓ≈ÂÓ≈ ¡º◊∂, ‹◊∑≈ ‹◊∑≈ ‹≈ ’∂ ÓºÊ∂ ‡∂’∂, Ⱥ’ ◊Û∂Õ ¡≈«÷ «¬’ «ÁÈ ¿∞È∑ª ÁØÚª Á∆ Ú∆ √π‰∆ ◊¬∆Õ ËÓ «√øÿ Á∂ ÿ «¬’ Ë∆ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈Õ ËÓ «√øÿ ¡Â∂ Ï⁄È ’Ω Á∆ ÷πÙ∆ Á≈ ’ج∆ «‡’≈‰≈ È≈ «‘≈Õ ¿∞È∑ª Ò¬∆ ª «‹Ú∂∫ Ïø‹ ËÂ∆ Á∆ «Í¡≈√ Ïπºfi ◊¬∆ √∆Õ ¿∞∫fi Ú∆ ËÓ «√øÿ ª ¡√Ò «Ú⁄ «¬’ ËÓ∆ ÏøÁ≈ √∆ «‹√ Á∂ Ò¬∆ Ë∆-ÍπºÂ «Ú⁄ ’ج∆ Î’ È‘ƒ √∆Õ ¿∞È∑ª Ò¬∆ ª «¬øÈ≈ ‘∆ Ï‘π √∆ «’ ‹º◊ ¿∞µÂ∂ ¿∞È∑ª Á≈ È≈Ó ÒÀ‰ Ú≈Ò≈ ’ج∆ ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ È≈Ò∂ Ó≈«Í¡ª Ò¬∆ ª Ë∆¡ª-ÍπºÂ √Ì Ï≈Ï ‘∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í ‹º◊ «’øÈ∑∂ «‹º«Â¡≈ ‘ÀÕ Í«‘Òª ¡ΩÒ≈Á È≈ ‘؉ Á∂ Â≈‘È∂ Â∂ «Î Ë∆ Á∆ Óª Ï‰È Á∂ Â≈‘È∂Õ Ï⁄È ’Ω Ò¬∆ «‹Ú∂∫ Ï⁄∂ ‘∆ Ϻ√ Â≈‘È∂ √ÈÕ ¡÷∂ ÍºÊ ‹øÓ‰ È≈ÒØ∫ ª Ì≈Ú∂∫ Ï∂¡ΩÒ≈Á ‘∆ «‘ ÒÀ∫Á∆Õ ¿∞√Á∆ √º√ È∂ Ú∆ ¡≈÷‰≈ «’, ““Ú≈Ë» Á≈ ÏØfi ‘∆ ÚË≈ «ÁºÂ≈ Ó∂∂ ÍπºÂ Á≈Õ”” Í ËÓ «√øÿ Â∂ Ï⁄È ’Ω È∂ «¬È∑ª Â≈‘È∂«Ó‘«‰¡ª Á∆ ’ج∆ ÍÃÚ≈‘ È≈ ’∆Â∆Õ ÏÛ∂ ‘∆ ⁄≈Úª È≈Ò ¿∞‘Ȫ ¡≈͉∆ Ë∆ Á≈ È≈Ó √πøÁ ’Ω º«÷¡≈Õ ‹º◊ Ò¬∆ Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘ ÍºÊ ‘ØÚ∂, ÏØfi ‘ØÚ∂ Í ËÓ «√øÿ Ò¬∆ ª ¿∞‘ ¿∞√ Á∆¡ª ¡º÷ª Á≈ Â≈≈ √∆Õ √Óª ¡≈͉∆ ⁄≈Ò∂ ⁄ÒÁ≈ «◊¡≈, Ϻ⁄∂ Úº‚∂ ‘؉ Òº◊∂Õ ’Ó «√øÿ È∂ ¡≈͉∂ «ÂøȪ ÍπºÂª ˘ «¬’ ÚË∆¡≈ √’±Ò «Ú⁄ ÍÛ∑È Ì∂«‹¡≈ Â∂ ‹ÁØ∫ Ú≈∆ √πøÁ ’Ω Á∆ ¡≈¬∆ ª ’Ó «√øÿ ¡≈͉∂ Ì≈ ËÓ «√øÿ ˘ √Ò≈‘ Á∂‰ Òº◊≈ «’ «¬√ ˘ ÍÛ∑≈¬∆ Á∆ ’∆ ÒØÛ ‘À? «¬√È∂ Úº‚∆ ‘Ø ’∂ ÿ ‘∆ ª √øÌ≈Ò‰≈ ‘ÀÕ È≈Ò∂ ‹≈‰≈ ª «¬√È∂ Ï∂◊≈È∂ ÿ ‘∆ ‘À, ¡≈ͪ «’‘Û∆ ÍÛ∑≈ «Ò÷≈ ’∂ «¬√Á∆ ’Ó≈¬∆ ÷≈‰∆ ‘ÀÕ ËÓ «√øÿ ”Â∂ «¬È∑ª ◊ºÒª Á≈ ’ج∆ ¡√ È≈ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ ¿∞√È∂ ¡≈͉∆ Ë∆ ˘ ÍÛ∑È Ò¬∆ √’±Ò Ì∂‹‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ «ÁÈ, Ó‘∆È∂, √≈Ò Ï∆ÂÁ∂ ◊¬∂Õ Ïº⁄∂ √’±Òª ÂØ∫ ’≈Ò‹ª «Ú⁄ Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ √πøÁ ’Ω È∂ ’Á∂ Ú∆ Â≈‘È∂-«Ó‘«‰¡ª Á≈ ◊πº√≈ È≈ ’∆Â≈ Â∂ ÓÈ Ò◊≈ ’∂ «ÁÈ-≈ «¬’ ’’∂ ÍÛ∑≈¬∆ ’∆Â∆ Â∂ ¡≈«÷ ¿∞√Á∆ «Ó‘È √ÎÒ Ú∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ¿∞‘ ¡≈͉∆ «Ó‘È √Á’≈ ‚≈’‡ ω ◊¬∆Õ Á»√∂ Í≈√∂ ’Ó «√øÿ Á∂ «ÂøÈ∂ ‘∆∂ Ï≈Í Á∆ «ÁºÂ∆ ÷πÒ º ∑ Â∂ Ò≈‚«Í¡≈ È≈Ò «ÁÈØ-«ÁÈ «Ú◊ÛÁ∂ ◊¬∂ Â∂ «¬øÈ∂ ÷≈Ï ‘Ø ◊¬∂ «’ «ÂøÈØ∫ ‘∆ È«Ù¡ª Á∂ ¡≈Á∆ ‘Ø ◊¬∂Õ ’Ó «√øÿ Á≈ «√ ‹Ø «ÂøÈ ÍπºÂª Á≈ «Í¿∞ ‘؉ ’≈È Ó≈‰ È≈Ò ¿∞µ⁄≈ ‘πøÁ≈ √∆, ¿∞‘ ¡º‹
ÏøÁ∂, ÏøÁ∂ Á≈ Ïπ≈ «’¿∞∫ ÒØÛÁ∂ È∂? ∏¡‹∆ «√øÿ Ϋ‘Íπ∆*
⁄ÒÁ∂ Íπ˜∂ ˘ ‘ ’ج∆ Íπº¤Á≈ ¬∂, Á∆È Áπ÷∆ Á∆ ’ج∆ È‘ƒ Ϫ‘ ÎÛÁ≈Õ ¡≈͉∂ Áπº÷ª ÂØ∫ ÿº‡ ‘À Áπ÷∆ ÁπÈ∆¡ª, ◊Úª„∆ √π÷∆ ˘ Ú∂÷ ’∂ ‘∂ √ÛÁ≈Õ ¬∂‘Á∂ ’ØÒ ‹∆Í ‘À, Ó∂∆ Ò◊˜∆ ’≈ ‘ØÚ∂ ¬∂¡ ’ø‚∆ÙÈ ‘Ø ‹≈¬∂ ÿ-Ï≈ Ó∂≈Õ ¬∂‘Á∂ ÁØ Ó≥π‚∂ ÍÛ∑È ¡≈√‡z∂Ò∆¡≈ ”⁄, √À‡Ò ’ÀÈ∂‚≈ ”⁄ ‘Ø ‹≈¬∂ Í«Ú≈ Ó∂≈Õ ËπºÍ «Ú⁄ πº÷, √øÿ‰∆ ¤ª Úø‚Á∂ È∂, ÎÒ Òº◊‰ ª ‘Ø Ú∆ È∂ fiπ’ ‹ªÁ∂Õ ‹∂’ «¬È∑ª Á∆ ‹Û∑ƒ ’ج∆ Â∂Ò Á∂Ú∂, ª Ú∆ ÏØÒ‰ È≈, ÷Û∑∂-÷Û∑∂ Ì≈Ú∂∫ √πº’ ‹ªÁ∂Õ Ì≈Ú∂∫ ’ج∆ Úº„∂, ’ج∆ ’º‡∂, ‹ª Íπº‡ Á∂Ú∂ Óؤ∂ Í≈Ú∂ ª Ú∆ «¬‘ ’∞√’Á∂ È‘ƒÕ ËøÈ «‹◊≈ ¿∞‘Ȫ Í«ø«Á¡ª Á≈ ¡≈Ò∑‰∂ Â∆Ò≈ Â∆Ò≈ Ú∂÷ ‹Ø Ïπ√’Á∂ È‘ƒÕ ‹∂’ ’øÓ È≈ «’√∂ Á∂ ¡√ƒ ¡≈ √’∆¬∂, Í∂Û ÍΩ«Á¡ª, Í«ø«Á¡ª ÂØ∫ Ú∆ «◊∂ ‘ج∂ ‘ªÕ Í∂Û ÍΩÁ∂ ª ÎÒ ÎπºÒ ÷πÙÏØ Úø‚Á∂ È∂, Í ¡√ƒ ÷πÁ◊˜∆ «Ú⁄ «ÿ∂ ‘ج∂ ‘ªÕ √∂Ú≈ «√ÓÈ ÂØ∫ Ï◊À «¬‘ ‹∆ÚÈ √¯Ò ’∆¬∂ Òº÷ ¿∞Í≈Ò∂ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «‹√ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ Á«¬¡≈ Â∂ ËÓ ‘À È‘ƒ ¡«Â Áπ÷∆ ˘ Ú∆ Ú∂÷, ¿∞‘ È‘ƒ Ø √’Á≈Õ ¡≥«ÂÓ √Ó∂∫ Ú∆ «ÓÃÂ’ È≈Ò ≈÷ ‘Ø ’∂ πº÷, ÓÈ∞º÷ ˘ ¡º◊∂ ÚºÒ ‡ØÁ∂ È∂Õ “¯Â«‘Íπ∆” Â≈¬∆∫ «¬‘ È≈ √Ófi ¡≈Ú∂, ÏøÁ∂, ÏøÁ∂ Á≈ Ïπ≈ «’¿∞∫ ÒØÛÁ∂ È∂? *«Í≥‚ Ϋ‘Íπ, ‚≈’: ÷πÁÍπ, «˜Ò∑≈ ‹¶Ë-ADDA@B. ÓØÏ≈: HADFF-CCFDF
*«Í≥‚ ¢Ò∆, «˜Ò∑≈ ‘π«Ù¡≈ÍπÕ ÓØÏ≈: IIAE@-CCAGF
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«ÂøÈ ÈÙ∂Û∆ ÍπºÂª Á≈ «Í¿∞ ‘؉ ’≈È fiπ’ «◊¡≈Õ ¡≈͉∂ È«Ù¡ª Á∆ Í»Â∆ Ò¬∆ ¿∞È∑ª ÿ Á∆ «¬’-«¬’ ⁄∆˜ Ú∂⁄‰∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆Õ ‘ΩÒ∆-‘ΩÒ∆ «ÂøȪ Ì≈Úª È∂ Ò ’∂ ’Ó «√øÿ Á∆ √≈∆ ˜Ó∆È Ú∂⁄ ÷≈Ë∆ Â∂ «¬È∑ª È«Ù¡ª Á∂ ’≈È ‘∆ ’Ó «√øÿ Á≈ «¬’ ͺπ ºÏ ˘ «Í¡≈≈ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ ÁØ ÈÙ∂ Ú∂⁄Á∂ ÎÛ∂ ◊¬∂ Â∂ ‹∂Ò∑ Í‘πø⁄ ◊¬∂Õ ¿∞‘ «ÂøÈ ÍπºÂ «‹È∑ª ”Â∂ Ó≈‰ ’’∂ ’Ó «√øÿ ¡≈͉∂ Ì≈ ËÓ «√øÿ ˘ «Ó‘‰∂ «ÁøÁ≈ √∆, √πøÁ ’Ω ˘ ÏØfi ¡≈÷Á≈ √∆ ¡º‹ ¿∞√Á∂ ¿∞‘∆ ÍπºÂ ¿∞√Á∂ Ò¬∆ ‹∆¡ Á≈ ‹ø‹≈Ò Ï‰ ◊¬∂Õ Á»√∂ Í≈√∂ √πøÁ ’Ω ‘ ؘ ÈÚ∆¡ª Ïπ¶Á∆¡ª ¤±ø‘Á∆ ‹ªÁ∆ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Ó≈«Í¡ª Á≈ È≈Ó ΩÙÈ ’Á∆ ‹ªÁ∆Õ ‘π‰ ’Ó «√øÿ È≈Ò∂ ¡≈͉∂ «È’øÓ∂ ÍπºÂª ˘ Ú∂÷ ’∂ fi»Á≈ «‘øÁ≈ Â∂ È≈Ò ‘∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ ’Ø√Á≈ «’ ’≈Ù! ÍÓ≈ÂÓ≈ È∂ ¿∞√˘ Ú∆ ¡«‹‘∂ «ÂøÈ ‘∆«¡ª Á∂ ÏÁÒ∂ «¬’ ÍºÊ ‘∆ «ÁºÂ≈ ‘πøÁ≈Õ
32
¡’Â±Ï B@AD
È«Ù¡ª Á∆ ÁÒÁÒ
’ج∆ ‘«¡≈ Ï»‡ «‘˙ ∆ ≈‹≈ «√øÿ «ÓÙÈ∆* ÷πÙ‘≈Ò ÓÈ∞º÷∆ «˜øÁ◊∆ Ò¬∆ ÁØ ÷∂ª «Ú⁄ ¿∞µÈÂ∆ ˜»∆ ‘À∏«¬’ √ø√≈’ ‹ª √∆’ Â∂ Á»√∆ ¡«Ë¡≈ÂÓ’Õ √Á∆Ú ’≈Ò ÂØ∫ ◊π»-Í∆ª, Ó‘ªÍπ÷ª È∂ ¡À√∂ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ∂, Í ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï ‹∆ È∂ ª Ëπ ’∆ Ï≈‰∆ ’ÒÓÏøÁ ’’∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ ‘ Θ ˘ «È÷≈ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ÒÀ ¡ªÁ≈Õ ◊πÏ≈‰∆ ÓÈ∞º÷ Á∂ ¡«Ë¡≈ÂÓ’ ‹∆ÚÈ Â∂ √ø√≈’ ‹∆ÚÈ Á≈ «¬’ √‘∆ √πÓ∂Ò ÍÀÁ≈ ’Á∆ ‘À «‹√ ˘ ¡Í‰≈ ’∂ ¿∞‘ Ï∂‘Â∆È «˜øÁ◊∆ ‹∆ √’Á≈ ‘ÀÕ Á»√∂ ÒΘª «Ú⁄ ¡≈÷ √’Á∂ ‘ª «’ Ï‘π ÚË∆¡≈ «˜øÁ◊∆ Á≈ ¡Ê √ø√≈’ Â∂ ÍÃÓ≈Ê’ Θª Á≈ ωÁ≈ √ÓÂØÒ ‘ÀÕ «√º÷-Ó «◊Ñ√Â-ÍÃË≈È ‘À, √ø√≈ «Â¡≈◊‰ Á∆ ◊ºÒ È‘ƒ, √◊Ø∫ ÷πÙ‘≈Ò Ó≥‚Ò «√‹‰ ˘ ËÓ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ «Ú⁄ ¡À√∆ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ Áº√∆ ‘À «‹√ «Ú⁄ ÈÎÂ, ◊πº√∂, ¬∆÷≈, fi◊Û∂ Á∆ ’ج∆ ʪ È‘ƒÕ ‘∂’ ÓÈ∞º÷ ˘ «’ ’È, È≈Ó ‹Í‰ ¡Â∂ Úø‚ ¤’‰ Á∆ ‘Á≈«¬Â ‘ÀÕ √ø√≈ «Ú⁄ Ó≈«¬¡≈ Á≈ ÏÛ≈ ÍÃÏÒ Í√≈≈ ‘ÀÕ Ó≈«¬¡≈ √≈˘ ÍÃÌ» ÂØ∫ ÂØÛ «ÁøÁ∆ ‘À ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ Áπ«È¡≈Ú∆ ÍÁ≈ʪ, «ÙÂ∂ ¡Â∂ √π÷ ¡≈≈Ó «Ú⁄ ‘∆ ◊π¡≈⁄ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷ ¡ÀÙ-ÍÃ√Â∆ Â∂ ¡≈≈Ó-ÍÃ√Â∆ «Ú⁄ Î√ ‹ªÁ≈ ‘À Í º‹Á≈ È‘ƒ Â∂ ‘Ø ¡≈≈Ó, ‘Ø ¡ÀÙ Á∆ ÁΩÛ «Ú⁄ ¡ÙªÂ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ï‘π Ú≈∆ ¡ÙªÂ ÓÈ∞º÷ È«Ù¡ª Á∆ ‹’Û «Ú⁄ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ ÓÈ∞º÷ª Á∂ «ÁÓ≈◊ «Ú⁄ «¬’ ıÂÈ≈’ Ë≈È≈ ÏÀ· ‹ªÁ∆ ‘À «’ ÈÙ∂ Á∂ ÒØ «Ú⁄ «⁄øÂ≈ ÌπºÒ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‘≈Òª «’ ¡√Ò∆¡Â ª «¬‘ ‘À «’ «⁄øÂ≈ È‘ƒ Á» ‘πøÁ∆ ÏÒ«’ ÓÈ∞º÷ Á∆ √Ø⁄‰∆ ”Â∂ Ú’Â∆ ÂΩ ”Â∂ ÍÛÁ≈ ÍÀ ‹ªÁ≈ ‘À Â∂ ÈÙ≈ ¿∞ÂÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á «Î “÷ØÂ∆ ÏØ‘Û ÊºÒ∂” Ú≈Ò∆ ’‘≈Ú Ú *
[email protected]
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ◊πÏ≈‰∆ Ú∆ ÈÙ∂Û∆¡ª ˘ √ÓfiªÁ∆ ‘À «’ ÈÙ∂ ’È Ú≈Ò≈ ¡≈͉≈ √Ì ’∞fi ◊π¡≈ ÏÀ·Á≈ ‘ÀÕ Í «¬‘ ¡À√≈ Óº’Û-‹≈Ò ‘À «’ «¬’ Ú≈∆ Î√ ‹≈˙ ª «È’Ò‰≈ ÏÛ≈ ¡Ω÷≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬’ ’Ú∆ È∂ «¬’ Ú≈∆ «¬√ È≈Óπ≈Á Ù≈Ï Ï≈∂ ’«ÚÂ≈ «Ò÷∆ «‹√ «Ú⁄ ¿∞√ È∂ Áº«√¡≈ ““«’ Ùπ»-Ùπ» «Ú⁄ Ù≈Ï∆ Ù≈Ï ˘ ̓Á≈ ‘À Í ’∞¤ «⁄ «Íº¤∫Ø Ù≈Ï Ù≈Ï∆ ˘ ̓Á∆ ‘ÀÕ”” ‘À «¬‘ √ØÒª ¡≈È∂ √º⁄, «√Î Ù≈Ï∆ ˘ ‘∆ È‘ƒ, ¿∞√Á∆ ˜Ó∆È ‹≈«¬Á≈Á Â∂ √Ì «ÙÂ∂ Í∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Á∂÷Ø «’ÂÈ∆ ‘À≈È∆ Á∆ ◊ºÒ ‘À «’ ’ج∆ «¬√ ˘ Ó‹Ï»∆ Áº√Á≈ ‘À Â∂ ’ج∆ Í∆‰«Í¡≈‰ ˘ ¡≈͉∆ ‡Ω‘ √ÓfiÁ≈ ‘ÀÕ √≈‚∆ ÏÁ«’√ÓÂ∆ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á∂ Ï‘πÂ∂ ÈΩ‹Ú≈È È«Ù¡ª Á∂ Á«¡≈ «Ú⁄ πÛ∑Á∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡À√∂ ¡À√∂ È≈Óπ≈Á ÈÙ∂, «‹‘Ȫ Á≈ ’Á∂ Ȫ º’ Ú∆ È‘ƒ √∆ √π«‰¡≈, ¿∞‘ Í≥‹≈Ï Á∆ ‹Ú≈È∆ ˘ «È◊ÒÁ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ’ºÒ∑ Á∆ ıÏ ‘À «’ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬’ √’≈∆ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ ÈÙ≈ ¤∞‚≈¿± ’∂∫Á Ùπ» ‘Ø«¬¡≈ ª ÁØ «ÁȪ «Ú⁄ ‘∆ Â∆‘ ÈÙ∂Û∆ Á≈÷Ò ‘Ø ◊¬∂Õ «¬√ ÂØ∫ ¡≥Á≈˜≈ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À «’ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ÈÙ∂ Á≈ ÿπ‰ «’ÂÈ≈ ÿ ’ ⁄πº’≈ ‘ÀÕ ‘π‰ ª ʪ ʪ ÈÙ≈ ¤∞‚≈¿± ’∂∫Áª Á∂ ÏØ‚ «ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ «¬√ Ï«‘√ «Ú⁄ È‘ƒ ÍÀ‰≈ «’ È«Ù¡ª Á≈ Â√’ ’Ω‰-’Ω‰ ‘ÀÕ ÈÙ≈ ’È Ú≈Ò∂ ˘ ¡≈͉≈ Ïπ≈ ÌÒ≈ √Ø⁄‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √≈‚∂ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª Í≥‹≈Ï Á∆ «⁄øÂ≈ ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ «¬’ Ú∑∂ ÁΩ≈È ÍÂ≈ È‘ƒ «’ÂÈ∂ ’ØÛª Á∂ ÈÙ∂ Í’Û∂ ◊¬∂ Â∂ ıϪ ¡È∞√≈ Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ «¬√ ËøÁ∂ «Ú⁄ Òº◊∂ ËøÁ∂Ï≈˜ ’≈Ï» ’∆Â∂ ◊¬∂, ÈÂ∆‹≈ ’∞fi ÍÂ≈ È‘ƒÕ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬’ √≈Ï’≈ ¡≈Ò≈‘ ¡Î√ È∂ ÏÛ∂ ¡«‘Ó ıπÒ≈√∂ ’∆Â∂ «’ ‹∂Ò∑ª, «‹‘Ȫ ˘ ’«‘‰ ˘ ª √πË≈ ÿ ¡≈«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À Í √≈Ï “«Ú◊≈Û33
ÿ” ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ¡Í≈Ë∆ ª ¡Í≈Ë∆ ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘À Ì≈Ú∂∫ «’ÂÈ≈ Ú∆ ¡Ó∆ ‹ª ¡√ √»÷ Ú≈Ò≈ «’¿∞∫ È≈ ‘ØÚ∂Õ ‹∂ ¿∞√ È≈Ò ’ÀÁ∆¡ª Ú≈Ò≈ ÚÂ≈≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ ª «Î ¿∞√ ˘ ¡≥Á ’È Á≈ ’∆ ¡Ê «‘ ‹ªÁ≈ ‘À? «¬‘ ◊ºÒ ´’∆ È‘ƒ «’ ’¬∆ ª ‹∂Ò∑ «Ú⁄ ÏÀ·∂ Ú∆ Í»∆ ·∞º’ È≈Ò «‘øÁ∂ ‘È, ‹Ø «’ ÏÛ∆ «⁄øÂ≈ Á≈ «ÚÙ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ‘π‰ «¬’ Úº‚∆ Óπ«‘øÓ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «‹‘Û≈ ’øÓ Ú∆ È∂’ È∆¡Â È≈Ò ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, ‘Ø √’Á≈ ‘À Í √≈‚∆¡ª √Ó≈‹ √∂Ú∆ √ø√Ê≈Úª, Ë≈«Ó’ √ø√Ê≈Úª ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª «¬√ ÍÃÂ∆ ◊øÌ∆ È‘ƒ Ò◊Á∆¡ªÕ «‹ºÊ∂ «’Ë∂ «’√∂ È∂ «ÈÙ’≈ÓÂ≈ È≈Ò ’øÓ ’∆Â≈, ¿∞µÊ∂ ÈÂ∆‹∂ Ú∆ «Áº√∂ ‘ÈÕ ’ÀÈ∂‚≈ (‡ª‡Ø) «Ú⁄ √: ËÓÍ≈Ò «√øÿ, ‚Ã◊ ¡Ú∂ÈÀµ√ √π√≈«¬‡∆ Á∂ Óπ÷∆ ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ ’≈¯∆ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¿∞Í≈Ò≈ ’ ‘∂ ‘È «’ È«Ù¡ª Ï≈∂ ÒØ’ª ˘ ‹≈◊»’ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ «¬√ ‡∆⁄∂ Ò¬∆ ¿∞‘ «Íº¤∂ «‹‘∂ Í≥‹≈Ï Ú∆ ◊¬∂ √ÈÕ ¿∞‘Ȫ «¬’ ÓπÒ≈’≈ «Ú⁄ Áº«√¡≈ «’ ‹∂ «¬‘ ’øÓ «Á¡≈ÈÂÁ≈∆ È≈Ò ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª ÈÂ∆‹∂ Ú∆ ˜» ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï Î∂∆ ÁΩ≈È ¿∞‘ Óπ’Â√ Á∆ ‹∂Ò∑ Á∂ ‹∂Ò∑ √Á≈ «ÙÚ≈‹ «√øÿ ÈßÁ◊Û∑ ˘ «ÓÒ∂ ¡Â∂ Á∂«÷¡≈ «’ ¿∞‘Ȫ Á∆ ‹∂Ò∑ Á≈ Ó≈‘ΩÒ ¡À√≈ ‘À «’ ’ÀÁ∆¡ª ˘ «¬’ ÚË∆¡≈ È≈◊«’ Ï‰È Ò¬∆ «Èº◊ ¿∞Í≈Ò∂ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ‹∂Ò∑ «Ú⁄ ’ج∆ Ú√± «ÏȪ ¤≈‰-Ï∆‰ Á∂ ÚÛÈ È‘ƒ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆, È≈ ‘∆ ’ج∆ ÈÙ≈, ÂÓ≈’± ¡≈«Á Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‹∂Ò∑ Á∂ ‘ ’ÀÁ∆ ˘ ¿∞‘ ÷≈‰≈ «ÓÒÁ≈ ‘À ‹Ø ‹∂Ò∑ «Ú⁄ ωÁ≈ ‘À; «’√∂ Á≈ ’ج∆ «Ò‘≈˜ È‘ƒ, «√¯≈Ù È‘ƒ, ’ج∆ ’ÀÁ∆ Ï≈‘Ø∫ ÷≈‰ Ò¬∆ ’∞fi È‘ƒ Ó≥◊Ú≈ √’Á≈Õ «¬‘ Á∂÷‰ ˘ Ì≈Ú∂∫ «¬’ ¡≈Ó ◊ºÒ «Áº√∂ Í «¬‘ ÏÛ∆ ‚±øÿ∆ È∆Â∆ ‘À «’¿∞∫«’ (Ï≈’∆ Á∂÷Ø √¯≈ CE ”Â∂) ¡’Â±Ï B@AD
◊πÁπ¡≈≈ √πË≈ Ò«‘
«√º÷ª Á≈ Í«‘Ò≈ ÓØ⁄≈∏G ¡’Â±Ï AIB@ ÓÈ‹∆ «√øÿ Í√∆⁄≈* «¬«Â‘≈√ ◊Ú≈‘ ‘À «’ «√øÿª È∂ ¡≈͉∆¡ª ‹≈Ȫ Ú≈ ’∂ Í≥Ê Á∂ «ÈÙ≈È ˘ ¿∞µ⁄≈ º«÷¡≈Õ «√º÷ √ø◊≈Ó Á∆ Á≈√Â≈È È∂ Ì≈Â∆ ËÓ Ù≈√ «Ú⁄ ’∞Ï≈È∆ Á∆ ÍøÍ≈ Á∂ ¿∞Ò‡ Ù‘≈Á Á∂ √ø’ÒÍ-«√˪ Â∂ ¡ÓÒ Á≈ ¡≈«Á¡≈øÌ ’∆Â≈Õ ◊π» √≈«‘Ï≈È È∂ «¬√ Ù‘∆Á∆ ÍøÍ≈ ˘ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈͉∂ ¡≈Í ”Â∂ Ò≈◊» ’∆Â≈Õ Í≥‹Ú∂∫, ÈΩÚ∂∫ ¡Â∂ Á√Ú∂∫ Í≈ÂÙ≈‘ ‹∆ È∂ ª Ù‘∆Á∆¡ª Á∆ fiÛ∆ ‘∆ Ò≈ «ÁºÂ∆Õ «Î ª √ÓfiØ «√º÷ ’ΩÓ ¡◊ª‘ ¡≈ ÷Û∑∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ’ج∆ ÓΩ’≈ ¡≈͉∂ ‘ºÊØ∫ ÷≥πfi‰ È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ ‘ Í«‘¨ ͺ÷Ø∫ ’∞Ï≈È∆¡ª Á∂ ’∂ «√º÷ ’ΩÓ ˘ «˜øÁ≈ º«÷¡≈, Ì≈Ú∂∫ Ù‘∆Áª Á∆ Ϋ‘«√ ¶Ï∆ ‘∆ ‘πøÁ∆ ◊¬∆Õ «√º÷ª ˘ ’Á∂ ¡≈͉∂ Ë≈Ó’ ¡√Ê≈È Ó‘øª-√’≈ª ÂØ∫ ¤∞‚≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈͉≈ ı»È Á∂‰≈ «Í¡≈Õ ’Á∂ ÿº¨ÿ≈∂ fi∂Ò∂, ‘«Ó≥Á √≈«‘Ï Á∆ º«÷¡≈ Ò¬∆ ¡º◊∂ ¡≈¿∞‰≈ «Í¡≈Õ ’Á∂’Á∂ ’≈ÏÒ Á∂ ˜≈ÒÓ Á«øÁ∂ ´‡∂∂ ¡≈‹Û∆¡ª È≈Á Ù≈‘-¡«‘ÓÁ Ù≈‘ ¡ÏÁ≈Ò∆ È≈Ò ‡º’ ÒÀ‰∆ ͬ∆, «¬√ Â∑ª Í≥‹≈Ï ˘ ’≈ÏÒ Á∂ ≈‹ Á≈ Ì≈◊ Ïȉ ÂØ∫ Ø«’¡≈ «◊¡≈Õ «√º÷ ≈‹ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ¿∞Íø ◊πÁπ¡≈«¡ª Á∂ Ȫ ’≈Î∆ Úº‚∆¡ª ‹◊∆ª ˜» Ò◊≈ «ÁºÂ∆¡ª Í ¡≥Á»È∆ ÍÃÏøË ÚºÒ «’√∂ È∂ «Ë¡≈È È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ó‘øª Â∂ Íπ‹≈∆¡ª È∂ ◊πÁπ¡≈«¡ª Á∆ ÓÔ≈Á≈ ¡Â∂ Ú≈Â≈ÚÈ «Èº‹∆ √π¡≈ʪ ¡È∞√≈ „≈Ò ’∂ «ÌzÙ‡ ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ Í≥‹≈Ï ¿∞µÂ∂ ¡≥◊∂˜ª È∂ ’Ϙ≈ ’È ¿∞Íø «√º÷ ËÓ ˘ «Ó‡≈¿∞‰ Ò¬∆ «‹ºÊ∂ ¬∆√≈¬∆ «ÓÙÈ∆¡ª ˘ ¡◊ª‘ Ò◊≈ «ÁºÂ≈, ¿∞µÊ∂ *ÎÒÀ‡ Èß. F@C, ‡≈Ú AG, ¡ÀÚ∆«È¿±GA, √À’‡ G, √Ø‘≈‰≈ Ø‚, ‚≈’: «Í≥‚ Î≈«˜ÒÍπ fi√≈, ◊πÛ◊≈¿∞∫-ABBA@A (‘«¡≈‰≈), ÓØÏ≈: ICAAFAH@HI
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
◊πÁπ¡≈«¡ª «Ú⁄ «√º÷ª Á≈ ÁıÒ ıÂÓ ’È Ò¬∆ Ó‘øª Â∂ Íπ‹≈∆¡ª Á∆ «Íº· ·Ø’‰∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆Õ √Ó∂∫ Á∂ Î∂ È≈Ò «√º÷ª «Ú⁄ ‹≈«◊ÃÂ∆ ¡≈¬∆Õ Ó‘øª ÂØ∫ ◊πÁπ¡≈∂ ¡≈˜≈Á ’≈¿∞‰ Ò¬∆ ◊ππÁ¡≈≈ √πË≈ Ò«‘ ⁄Ò≈¬∆ ◊¬∆Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∂ «ÈÙ≈È∂ ”Â∂ ¡≈«¬¡≈ ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï È≈Ò √øÏøË ◊πÁπ¡≈≈ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ «√¡≈Ò’Ø‡Õ Ì≈¬∆ √øÂØ÷ «√øÿ È∂ «¬√ √ÏøË∆ “√Ã∆ ◊π» È≈È’ ÍÃ’≈Ù ¿∞Â≈Ë (Ì≈◊ Á»‹≈)” Á∂ ¡«Ë¡≈«¬ «¬’ºÂ∆Úª «Ú⁄ ‘∂· «Ò÷∂ ¡È∞√≈ Ú‰È ’∆Â≈ ‘À : ““«‹√ Ù«‘ Á≈ Ȫ «√¡≈Ғ؇ ‘À, ¿∞µÊ∂ ‹≈ ’∂ ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï È∂ Ï≈‘ ‚∂≈ Ò≈ «Ò¡≈Õ «‹√ √Ó∂∫ ’≈Î∆ √Óª ¿∞µÊ∂ ÏÀ· ’∂ «ÏÂ≈«¬¡≈ ª ¿∞È∑ª È∂ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ ˘ «’‘≈, ““√ØÈ∂ Á≈ ‡’≈ (ÁØ ÍÀ√∂ Á≈ «√º’≈) ÒÀ ’∂ È◊ «Ú⁄ ‹≈˙Õ √º⁄ Â∂ fi»· ¿∞ÊØ∫ ÷∆Á ’∂ «Ò¡≈˙Õ”” ÓÁ≈È∂ È∂ ¡≈«◊¡≈ Ó≥È ’∂ √ØÈ∂ Á≈ ‡’≈ ÒÀ «Ò¡≈Õ «‹ºÊ∂ È◊ Á≈ Ϙ≈ √∆ ¿∞µÊ∂ ‹≈ Í‘πø«⁄¡≈Õ ¿∞‘ «¬’ Áπ’≈È ”Â∂ ‹≈ ’∂ Íπº¤‰ Òº◊≈, ““Â∞‘≈‚∂ ’ØÒ ‹∂’ √º⁄ Â∂ fi»· ‘ØÚ∂ ª «¬’ √ØÈ∂ Á≈ ‡’≈ ÒÀ ÒÚØ ¡Â∂ ¿∞√Á≈ √º⁄ Â∂ fi»· ÓÀ˘ Á∂ «Á¿∞Õ”” √≈∂ Ï≈˜≈ «Ú⁄ ¿∞‘ ÿ≥πÓ ’∂ Íπº¤Á≈ «‘≈Õ ¿∞√ ˘ √π‰ ’∂ √≈∂ ‘À≈È ‘ج∆ ‹≈‰ Í ’ج∆ Á∂‰ Ò¬∆ È≈ Ó≥«È¡≈Õ «¬’ Ï≈‰∆¬∂ ÂØ∫ Î∂ ‹ÁØ∫ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ È∂ Íπº«¤¡≈Õ ¿∞√È∂ ¿∞√∂ Ú∂Ò∂ ‡’≈ ÒÀ ’∂ ’≈◊˜ ”Â∂ ¿∞µÊ∂ ‘∆ «Ò÷ «ÁºÂ≈, ““‹∆¿±‰≈ fi»·, ÓÈ≈ √º⁄ ‘ÀÕ”” ÓÁ≈È≈ ¿∞√ ’≈◊˜ ˘ ÒÀ ’∂ Î∂ Óπ«Û¡≈Õ «‹√ ʪ ◊π» ‹∆ √È, ¿∞µÊ∂ ¡≈ «◊¡≈Õ ’«‘‰ Òº◊≈, ““ÓÀ∫ Ï‘π ÿ≥π«Ó¡≈Õ «’√∂ Á∂ ’ØÒ «¬‘ √ΩÁ≈ È‘ƒ Á∂«÷¡≈Õ «¬’ Ï≈‰∆¬∂ È∂ √π‰ ’∂ ÓÀ˘ ’≈◊˜ Á∂ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’≈◊˜ ÍÛ∑ ’∂ Á∂÷-‹≈‰ ÒÚØÕ”” ◊π» ‹∆ Ú∂÷ ’∂ ÏØÒ∂, ““Ô’∆ÈÈ Â±ø ⁄ø◊≈ √ΩÁ≈ «Ò¡ªÁ≈ ‘À, Í «‹‘Û≈ √ΩÁ≈ Ú∂⁄‰ Ú≈Ò≈ 34
‘À ¿∞√˘ √≈‚∂ ’ØÒ ÏπÒ≈ ’∂ «Ò¡≈ÚØÕ”” ¿∞√ ʪ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È≈ Î∂ «◊¡≈Õ ‹≈ ’∂ ¿∞√∂ Ï≈‰∆¬∂ ˘ ¡≈«÷¡≈, ““Â∞√ª «‹È∑ª ˘ √ΩÁ≈ «ÁºÂ≈ ‘À, ¿∞Ȫ∑ √ΩÁ∂ ˘ Í÷ ’∂ √º⁄≈ √Ò≈«‘¡≈Õ ¿∞‘ È◊ Á∂ Ï≈‘ «¬’ ¡√Ê≈È ¿∞µÂ∂ ÏÀ·∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª È∂ Â∞√ª ˘ ¡≈͉∂ ’ØÒ ÏπÒ≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬’ Ú≈ ⁄ºÒ ’∂ «ÓÒ ÒÚØÕ Î∂ ¡≈͉∆ Áπ’≈È ”Â∂ Ú≈Í√ ¡≈¿∞‰≈Õ”” «¬‘ √π‰ ’∂ ¿∞√ √Ê≈È ÚºÒ Ï≈‰∆¡≈ ⁄ºÒ «Í¡≈, «‹ºÊ∂ ◊π» ‹∆ «Ï≈‹∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿∞√ È∂ ◊π» ‹∆ Á≈ ¯’∆∆ Ú∂√ Ú∂÷ ’∂ ¿∞È∑ª Á∂ ⁄È-’ÓÒª ”Â∂ ÏøÁÈ≈ ’∆Â∆Õ «‘Á∂ «Ú⁄ ÍÃÓ ∂ Ë≈È ’’∂ ◊π» ‹∆ ’ØÒ ÏÀ· «◊¡≈Õ Ú∂÷ ’∂ ◊π» ‹∆ ÏØÒ,∂ ““Ù≈‘ ‹∆! Â∞‘≈‚≈ È≈Ó ’∆ ‘À? «’√Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «‘Á∂ «Ú⁄ Ë≈È ’∆Â≈ ‘À? ‹∆¿±‰≈ fi»·, ÓÈ≈ √º⁄ ‹≈«‰¡≈ ‘À «’ ‹ª ¡ÀÚ∂∫ ω≈ ’∂ «¬‘ ◊ºÒª «Ò÷ «ÁºÂ∆¡ª ‘ÈÕ”” Ï≈‰∆¡ª ÁØÚ∂∫ ‘ºÊ ‹ØÛ ’∂ ÏØ«Ò¡≈, ““‘∂ √ø ‹∆! ‘∂ Óπ’Â∆ Á≈Â∂ ◊π» ‹∆! ÓÀ∫ √º⁄ ¡≈÷ «‘≈ ‘ªÕ ‹º◊ Ó∂≈ È≈Ó Ó»Ò≈ ’«‘øÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Á≈ ‹Ø ÓÀ˘ «◊¡≈È ‘À «¬‘ ¡≈Í ‹∆ Á∂ ¡È∞√≈ ‘∆ ‘ÀÕ «‹√ ˘ ¡≈Í ⁄≈‘Ø ¿∞√˘ Ó«‘√»√ ’Ú≈ «ÁøÁ∂ ‘ØÕ √º⁄ fi»· Ï≈∂ √≈≈ ’∞fi «‘Á∂ «Ú⁄ «ÁzÛ∑ ’Ú≈ «ÁøÁ∂ ‘ØÕ Ó∂∂ «‘Á∂ «Ú⁄ ËÈ-ÁΩÒ Á≈ Ï‘π «˜¡≈Á≈ Ò≈Ò⁄ ‘À Í ÓÀ∫ ’≈◊˜ ”Â∂ ‹Ø √‘∆ ‘À «Ò÷ «ÁºÂ≈ √∆Õ ÓÀ∫ «‘Á∂ «Ú⁄ ‘Ó∂Ù≈ «¬√∂ Â∑ª ‘∆ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ª «‹Ú∂∫ ’≈◊˜ ”Â∂ «Ò÷ ’∂ Ì∂«‹¡≈ √∆Õ «‹√ Ú∂Ò∂ º’ «’√∂ √ø È≈Ò Ó∂Ò È‘ƒ ‘πÁ ø ≈, Ó∂∂ ÓÈ «Ú⁄ ͺ’∆ Â∑ª È≈Ò ¡«Ì¡≈√ È‘ƒ ‘؉≈Õ”” √π‰ ’∂ ◊π» ‹∆ È∂ ¿∞√ ˘ «’‘≈, ““«‘Á∂ «Ú⁄ ‹∂’ «¬√∂ Â∑ª Á∆ ⁄≈‘ ‘À ª ±ø √≈‚∂ È≈Ò ‘π, ÍÓ∂Ù Â∂∆ «¬º¤≈ Í»∆ ’∂◊≈Õ”” ¿∞√ Ú∂Ò∂ ÂØ∫ ‘∆ ““Ó»Ò≈”” ◊π» ‹∆ Á∂ Ï⁄È Ó≥È ’∂ ◊π» ‹∆ Á∂ ¡È∞√≈∆ ‘Ø ’∂ ⁄ºÒ «Í¡≈Õ «√¡≈Ғ؇ «Ú⁄ «¬’ Ï∂∆ ‘À «‹√ ‘∂· ¡’Â±Ï B@AD
◊π» È≈È’ ‹∆ «Ï≈‹∂ √ÈÕ Ó»Ò≈ ’≈Û «¬Ê∂ ‘∆ ◊π» ‹∆ Á≈ «√º÷ Ï«‰¡≈ √∆Õ Ì≈¬∆ ÓÁ≈È∂ ˘ «¬√∂ ʪ ÂØ∫ ‡’∂ Á≈ ““√º⁄ ¡Â∂ fi»·”” ÷∆Á‰ Ò¬∆ Ù«‘ «√¡≈Ғ؇ Ì∂«‹¡≈ √∆Õ «¬ºÊ∂ Ù‘∆Á ȺÊ≈ «√øÿ ‹∆ È∂ Úº‚∂ ÍÃ∂Ó È≈Ò √πøÁ ◊πÁπ¡≈≈ ωÚ≈«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ¡≈͉∆ ¡º· ‘˜≈ Á∆ ‹◊∆ Ï∂ √≈«‘Ï Á∂ Ȫ Ò◊Ú≈¬∆Õ ÁÏ≈ È≈Ò ¡º· ÿπÓ≈˙∫ ˜Ó∆È ‘À «‹√ «Ú⁄ Ï≈◊ ¡Â∂ √πøÁ Â≈Ò ‘ÀÕ «¬√ ¡‘≈Â∂ ¡≥Á ‘∆ Ì≈¬∆ ȺÊ≈ «√øÿ Á≈ Ù‘∆Á ◊ø‹ ‘ÀÕ «¬’ Ï‘π ⁄ΩÛ≈ √πøÁ ÷»‘ ËÓÚ∆ ȺÊ≈ «√øÿ Á≈ Ò◊Ú≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ◊πÁπ¡≈∂ Í≈√ ‘À «‹√ ”Â∂ ’¬∆ ‘‡ ⁄ºÒ √’Á∂ ‘ÈÕ Á√ ÓπºÏ∂ ˜Ó∆È «˜Ò∑≈ Ò≈«¬ÒÍπ «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈∂ ÚÒØ∫ ÷∆Á∆ ◊¬∆ √∆Õ «‹√ Ï∂∆ ‘∂· ◊π» √≈«‘Ï ÏÀ·∂ √∆, ¿∞‘ ¡‹∂ Ú∆ ÓΩ‹»Á ‘ÀÕ «¬ÊØ∫ ‘∆ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ «√º÷ ◊πÁπ¡≈«¡ª Á∂ √πË≈ Ò¬∆ ¡øÌ∂, ¶Ó∂ √Ó∂∫ º’ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∂ ¡≥ÁØÒÈ Á≈ ¡øÌ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≥◊∂˜ «√º÷∆ √«Í‡ ˘ ı»Ï √ÓfiÁ∂ √È Â∂ ÏÁ∂Ù∆ ‹≈Ï √’≈ ˘ ‚ √∆ «’ ‹∂’ «√º÷ ¡≈˜≈Á∆ Á∆ Ò«‘ «Ú⁄ ’∞ºÁ ͬ∂ ª «¬‘ Ò«‘ ÁÏ≈¿∞‰∆ ÓπÙ«’Ò ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ «√º÷ª Á∂ √≈∂ Á∂ √≈∂ «¬«Â‘≈√’ ◊πÁπ¡≈∂ Ó‘øª Á∂ ’Ϙ∂ «Ú⁄ √ÈÕ √’≈ È∂ Ó‘øª Á∆ «Íº· ·Ø’ ’∂ «√º÷ª ˘ ’Ó˜Ø ’È Á∆ «Ú¿∞∫ ◊ø„∆ ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ «Ë¡≈È ≈‹È∆Â∆ ÂØ∫ ‘‡≈¿∞‰≈ ⁄≈«‘¡≈Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ¤∂Û÷≈È∆ √: ÷Û’ «√øÿ Á∂ Ù«‘ «√¡≈Ғ؇ ÂØ∫ ‘∆ Ùπ» ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «√¡≈Ғ؇ «Ú⁄ ◊π» È≈È’ √≈«‘Ï Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ Á≈ «¬«Â‘≈√’ ◊πÁπ¡≈≈ ‘ÀÕ ¿∞µÊ∂ «√º÷ √ø◊ª Ó‘ø Á∂ ¡≈⁄‰ ¡Â∂ ÍÃÏøË Á∂ «ıÒ≈Î Â∆‘ √≈Ò Âº’ Óπ’ºÁÓ≈ ÒÛÁ∆¡ª ‘∆¡ª Í √Ì ÁØÙ √≈Ï ’È Á∂ Ï≈Ú‹»Á ’∞fi ÂÏÁ∆Ò∆ È≈ ‘Ø √’∆Õ «¬√ ◊πÁπ¡≈∂ Á∂ ÍÃÏøË √ÏøË∆ Ùπ» ÂØ∫ «¬‘ Â∆’≈ «‘≈ √∆ «’ ‹ÁØ∫ ’ج∆ Ó‘ø ÓÁ≈ ª «√¡≈Ғ؇ Á∆ «√º÷ ÍÏ«Ò’ √ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ¿∞√ Á∆ ʪ ÈÚª Ó‘ø Ê≈Í Á∂∫Á∆Õ «¬√ ÓÔ≈Á≈ ¡È∞√≈ ‘∆ √øÈ AHHG «Ú⁄ «¬ºÊ∂ Á≈ Ó‘ø ÍÃ∂Ó «√øÿ È∆Ô ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ √øÈ AI@A «Ú⁄ ÍÃ∂Ó «√øÿ È∂ ¡≈͉∆ ʪ ¡≈͉∂ ÍØÂ∂ ‘È≈Ó «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
«√øÿ ˘ Ó‘ø Ê≈Í «ÁºÂ≈Õ √øÈ AIAH «Ú⁄ ‘È≈Ó «√øÿ Á∆ ÓΩ ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ È≈Ï≈Ò◊ ÍÛÍØÂ∂ ◊π⁄È «√øÿ ˘ Ó‘ø ω≈«¬¡≈Õ «¬√ Á≈ «√º÷ª ÚÒØ∫ Ï‘π «ÚØË ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Íø± Ï≈Ú‹»Á «¬√ «ÚØË Á∂ ◊π⁄È «√øÿ ˘ ÍÃ∂Ó «√øÿ Á≈ ‹ºÁ∆ Ú≈√ ‹≈‰ ’∂ ◊πÁπ¡≈∂ Á∆ √Óπº⁄∆ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ «¬øÁ≈‹ ◊π⁄È «√øÿ Á∂ È≈Ó ‘Ø «◊¡≈Õ ¿∞√ Á∆ Óª È∂ «¬’ ͫ ◊ø‚≈ «√‘πø ˘ È≈Ï≈Ò◊ Ó‘ø Á≈ ◊≈‚∆¡È ‘؉≈ «‹√‡ ’≈ «ÁºÂ≈Õ «√º÷ «’Ú∂∫ ÏÁ≈Ù ’ √’Á∂ √È «’ «¬’ «√ ◊πøÓ Í«Â ◊πÁπ¡≈∂ Á≈ √Ï≈‘ ‘ØÚ? ∂ «¬√ ͫ «√º÷ Ï≈∂ ’Â≈ «√øÿ ’Ò≈√Ú≈Ò∆¬∂ È∂ «¬øfi Úȉ ’∆Â≈ ‘À : ◊ø‚≈ «√øÿ √Ғ؇ Á∂ «‘‰ Ú≈Ò≈ ¿∞Ï∂≈«¬ ⁄ø◊≈ Ó≈ÒÁ≈ √ÓfiØÕ «Í˙ Á≈Á∂ ÂØ∫ ¡ªÚÁ≈ «√º÷ ⁄«Ò¡≈ ◊∂∫Á Ϻ«Ò¡ª Á∆ ’∂ ’≈ √ÓfiØÕ ÍÀ√≈ Ï‘π ÚÍ≈ Á∂ «Ú⁄ ÚËÔ≈ «ÁÒ Á∂ «Ú⁄ ‘Ø «◊¡≈ ‘ø’≈ √ÓfiØÕ ÈΠÁ∂√∆ Í«‘≈«Ú˙∫ ’È Òº◊≈ √≈«‘Ï Ï‰È Á≈ ÙΩ’ ¡Í≈ √ÓfiØÕ «ÁºÂ∂ «√ Á∂ ’∂√ ’‡Ú≈ ¿∞√ È∂ Á≈Û∑∆ ’ Ò¬∆ ÎÀÙÈÁ≈ √ÓfiØÕ È≈Ò∂ ÍπºÂª Á∂ «√ ÓπÈÚ≈ «ÁºÂ∂ ÓØÈ≈ ’ «ÁºÂ≈ √Ì ÍÚ≈ √ÓfiØÕ «√º÷ Í≥Ê Á≈ ω «◊¡≈ ı»Ï ÚÀ∆ «‘øÁ» Ó Á≈ ’∂ Í⁄≈ √ÓfiØÕ ¡≈Í «‘øÁ» È «√º÷ ’Â≈ «√øÿ≈ Ô±Í∆Ȫ Á∂ È≈Ò «Í¡≈ √ÓfiØÕ «¬√ ◊πÁπ¡≈∂ Á∂ ÍÃÏøË Á∂ ‘≈Ò≈ «¬ÂÈ∂ «Ú◊Û∂ «’ √Á≈ ¡Ó «√øÿ fiÏ≈Ò ˘ ¡◊√ AIB@ «Ú⁄ ¡≥«ÓÃÂ√ ÂØ∫ «¬’ √Ω «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ «√¡≈Ғ؇ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ ¡˜≈Á ’Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ «Ò¡≈¿∞‰≈ «Í¡≈Õ ¡≈÷ ‹Á √’≈ ˘ fiπ’Á∂ È≈ Ú∂«÷¡≈ ª fiÏ≈Ò∆¬∂ √Á≈ È∂ «¬√ ÓØ⁄∂ Á∆ Ú≈◊‚Ø √Á≈ ÷Û’ «√øÿ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ «ÁºÂ∆Õ «√¡≈Ғ؇ Á∂ «‚͇∆ ’«ÓÙÈ È∂ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ ˘ ‹øÁ≈ ÒÚ≈ «ÁºÂ≈Õ √Á≈ ÷Û’ «√øÿ «¬‘ «È≈Á ’Á ÏÁ≈Ù ’ √’Á≈ √∆? ¿∞‘ ¡≈͉∂ È≈Ò «√øÿª Á≈ ‹Ê≈ ÒÀ ’∂ ◊πÁπ¡≈∂ ˘ 35
¡≈˜≈Á ’≈¿∞‰ «‘ ¡Á≈√≈ √ØË ’∂ «È’Ò «Í¡≈Õ ‚∆.√∆. È∂ ¡º◊∂ ‘Ø ’∂ √: ÷Û’ «√øÿ ˘ «’‘≈, ““Â∞√ƒ ’≈˘È ÂØÛ ‘∂ ‘ØÕ”” ¡º◊Ø∫ Í≥Ê Á∂ «ÈËÛ’ ‹ÈÀÒ È∂ ‹Ò≈Ò «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ¯Ó≈«¬¡≈, ““ÓÀ∫ Â∂∂ È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ ’≈˘È ‹≈‰Á≈ ‘ª?”” ÷Û’ «√øÿ È∂ ‹øÁ≈ ÂØÛ ’∂ ◊πÁπ¡≈≈ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ ”Â∂ ’Ϙ≈ ’ «Ò¡≈Õ «¬‘ Í≥Ê Á∆ √Á≈ ÷Û’ «√øÿ Á∆ ‹Ê∂Á≈∆ ‘∂· Ù≈ÈÁ≈ Ϋ‘ √∆Õ G ¡’Â±Ï AIB@ ˘ ’«ÓÙÈ Ò≈‘Ω È∂ «√º÷ª ÚÒØ∫ ⁄π‰∆ ’Ó∂‡∆ ˘ ÍÃÚ≈È ’ «Ò¡≈Õ Í«Â ◊ø‚≈ «√‘πø ¡Â∂ √’≈, «√º÷ª Á∂ ÁÏ≈¿∞ ’≈È ·«‘ È≈ √’∂Õ «¬√ Â∑ª ◊πÁπ¡≈≈ Ï≈Ï∂ Á∆ Ï∂ «√¡≈Ғ؇ Á≈ ’Ϙ≈ ’’∂ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË Ò«‘ Á∆ ȃ‘ º÷ «ÁºÂ∆Õ
’ج∆ ‘«¡≈ Ï»‡...(√¯≈ CC Á∆ Ï≈’∆) ÷≈‰ Ú≈Ò∆¡ª Ú√±¡ª Á∂ Ï‘≈È∂ ¡≥Á ’∞fi Ú∆ ‹≈ √’Á≈ ‘À ‹Ø «¬ºÊØ∫ Á∂ ‹∂Ò∑ √≈«‘Ï È∂ Í»∆ Â∑ª ’ø‡ØÒ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ √: ËÓÍ≈Ò «√øÿ ‹ÁØ∫ ¿∞√ ‹∂Ò∑ Á∂ ’ÀÁ∆¡ª ˘ «ÓÒ∂ ª ¿∞‘Ȫ Ú∆ ‹∂Ò∑ Á∂ Ó≈‘ΩÒ Á∆ Â≈∆¯ ’∆Â∆Õ ‹∂ «¬’ ¡≈ÁÓ∆ Á∂ ¿∞µÁÓ ¡Â∂ ÂÈÁ∂‘∆ È≈Ò «‚¿±‡∆ ’È ”Â∂ Í»∆ ‹∂Ò∑ Á≈ Ú≈Â≈ÚÈ √πË √’Á≈ ‘À ª Ï≈’∆ Ê≈Úª ”Â∂ «’¿∞∫ È‘ƒ? ÒØÛ ‘À ¡«‹‘∆ √Ø⁄ ˘ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ √’≈ª «Á¡≈ÈÂÁ≈∆ «Á÷≈¿∞‰ ª √Ì ’∞fi √øÌÚ ‘ÀÕ Á»√≈ ÓÈ ˘ «¬‘ √’±È «Ó«Ò¡≈ «’ «‹‘Ø «‹‘≈ Ú∆ Ó≈‘ΩÒ ‘ØÚ∂ √Á≈ «ÙÚ≈‹ «√øÿ Ú◊∂ ºÏ Á∆ ÌÀ-Ì≈ÚÈ∆ Ú≈Ò∂ «¬È√≈È Ú∆ «ÓÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡º‹ Á∂ Ô∞◊ «Ú⁄ ¡«‹‘∂ ÍπÙª Ï≈∂ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ «¬‘ ÏØÒ «’ÂÈ∂ √≈Ê’ ‘È : Á≈Ú≈ ¡◊«È Ï‘πÂ∞ «Âz‰ ‹≈Ò∂ ’ج∆ ‘«¡≈ Ï»‡π «‘˙ ∆® (384) The forest fire has burnt down so much of the grass; how rare are the plants which have remained green. ¡’Â±Ï B@AD
’‘≈‰∆
Ò‘» Á≈ ø◊ Ò≈Ò ÏÒÏ∆ «√øÿ “Ï∂Ò∆”* ““ºÏ Á≈ Ùπ’ ’, ◊π⁄∂ ’Ω∂””, Ó≥π‚∂ Á∆ ‹≈È Ï⁄ ◊¬∆ ¬∂Õ ⁄≈‘ Á≈ ÿπº‡ Ì«Á¡ª Ï√ø ’Ω ’«‘‰ Òº◊∆Õ ““È‘ƒ ª, ÓÀ∫ √π«‰¡≈ ¬∂, ‹∂ «ÁÓ≈◊ «Ú⁄ ı»È ‹øÓ ‹≈¬∂ ª, ‹≈ÈÒ∂Ú≈ «√ºË ‘πøÁ≈ ¬∂Õ”” ““¡≈‘Ø ⁄≈⁄∆ ‹∆, ‚≈’‡ Ú∆ «¬øfi ‘∆ ’«‘øÁ≈ √∆Õ √≈‚∂ ª ‘ºÊª ÍÀª Á∆ ÍÀ ◊¬∆ √∆Õ «‹øÈ≈ «⁄ º’ ◊πÓπ÷ «√øÿ Á∂ «ÁÓ≈◊ Á≈ ¡≈ÍÃ∂ÙÈ È‘ƒ ‘Ø «◊¡≈, √≈˘ ª √π÷ Á≈ √≈‘ È‘ƒ ¡≈«¬¡≈Õ”” ◊π⁄∂ ’Ω È∂ ¡≈͉∆ Í∂Ù≈È∆ Ï≈∂ Áº«√¡≈Õ ““«’¿∞∫.....? ÍÀ√∂ Ë∂Ò∂ Á∆ ’Ó∆ Í∂Ù∆ ’’∂ ¡≈ÍÃ∂ÙÈ ’Ú≈¿∞‰ ”⁄ «„ºÒ Óº· ‘Ø ◊¬∆ ‹ª ’ج∆ ‘Ø ◊ºÒ √∆?”” Ï√ø ’Ω È∂ Í㮧 ¤¡≈Õ ““ÍÀ√∂ Ë∂Ò∂ Á∆ ª, ⁄≈⁄∆ ‹∆, ¡√ƒ ÍÃÚ≈‘ È‘ƒ ’∆Â∆, ºÏ Á≈ «ÁºÂ≈ √Ì ’∞fi ‘ÀÕ Ïº√.......˜≈ ı»È Á∆ √Óº«√¡≈ ˜» ¡≈¬∆Õ”” ◊π⁄∂ ’Ω ÂØ∫ √π‰ ’∂ Ï√ø ’Ω È∂ √Ú≈Ò ’È Á∂ ¡≥Á≈˜ «Ú⁄ «’‘≈, ““ı»È Á∆ √Óº«√¡≈......?”” ““¡≈‘Ø, √º‡ Òº◊‰ È≈Ò Ï‘π √≈≈ ı»È Ú«‘ «◊¡≈ √∆, ¿∞√ ˘ Í»≈ ’È ”Â∂ ‘∆ ¡≈ÍÃ∂ÙÈ ‘Ø √’Á≈ √∆Õ ◊πÓπ÷ «√øÿ Á≈ ÏÒº‚ ◊πºÍ ˙ ÈÀ◊∂«‡Ú ‘À......Ϻ√ «¬√ ◊πºÍ Á≈ ı»È È‘ƒ «ÓÒ «‘≈ √∆Õ ÏÒº‚ ÏÀ∫’ Ú≈«Ò¡ª ÂØ∫ Íπº«¤¡≈ ¿∞ÊØ∫ Ȫ‘ ‘Ø ◊¬∆Õ «ÙÂ∂Á≈ª Á∂ ÏÒº‚ ◊πºÍ ‡À√‡ ’Ú≈¬∂, Í «’√∂ Á≈ Ú∆ ÏÒº‚ ◊πºÍ È≈ «Ó«Ò¡≈Õ”” ◊π⁄∂ ’Ω È∂ √≈∆ Ú≈Â≈ Áº√∆Õ «¬‘ ª Óπ√∆Ï ”Â∂ Óπ√∆Ï ÍÀ‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ‘ج∆Õ Ï√ø ’Ω È∂ ‘ÓÁÁ∆ ‹Â≈¬∆ Â∂ Íπº«¤¡≈, ““«Î «’Ú∂∫ ÍÃÏøË ‘Ø«¬¡≈?”” ““¡≈‘ ª ÌÒ≈ ‘ØÚ∂ √≈‚∂ Ù∆∆ ’ÙÓ∆ «√øÿ ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ Ì»¡≈ Á∂ Ó≥π‚∂ Á≈, «‹È∑ª *◊Ò∆ √≈«Ò◊≈Ó Ú≈Ò∆, Óπ‘ºÒ≈ ‡ª’ ’ÙºÂ∆, ÂÈ Â≈ÈÕ ÓØ: GFIFC-EGFDF
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
Á≈ ÏÒº‚ ◊πºÍ Ú∆ ˙ ÈÀ◊∂«‡Ú ‘ÀÕ ¿∞È∑ª ÷»È «ÁºÂ≈ ª «’Â∂ ‹≈ ’∂ ‚≈’‡ª È∂ ¡≈ÍÃ∂ÙÈ ’∆Â≈Õ”” ◊π⁄∂ ’Ω È∂ ‘¿∞’≈ Ì ’∂ Áº«√¡≈Õ Ó≥‹∂ ¿∞µÂ∂ Ò∂«‡¡≈ ◊πÓπ÷ «√øÿ Â∂ Ò≈◊∂ ’∞√∆ ”Â∂ ÏÀ·≈ ¿∞√Á≈ «ÍÂ≈ √πº⁄≈ «√øÿ, «¬‘ ◊π¯Â◊» √π‰ ‘∂ √ÈÕ ‹ÁØ∫ ◊π⁄∂ ’Ω ¡≈͉∂ Ù∆∆ ’ÙÓ∆ «√øÿ Â∂ ¿∞√ Á∂ Ì»¡≈ Á∂ Ó≥π‚∂ Á≈ Ùπ’◊π˜≈ ’ ‘∆ √∆, ¿∞√ √Ó∂∫ ◊πÓπ÷ «√øÿ È∂ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ ÚºÒ «Â¤∆ Ș È≈Ò Ú∂«÷¡≈ Â∂ Óπ√’≈ «Í¡≈Õ √πº⁄≈ «√øÿ ‹Ø ◊πÓπ÷ «√øÿ Á∂ «⁄‘∂ ÚºÒ Ú∂÷ «‘≈ √∆, ¿∞√ ˘ ¡≈͉∂ ÍπºÂ Á∆ «Â¤∆ Ș Â∂ Óπ√’≈¿∞‰∆ «Ú⁄Ø∫ √Ú≈Ò∆¬∂ «ÈÙ≈È È˜ ¡≈¬∂, «‹È∑ª Á≈ ¿∞µÂ Á∂‰≈, √πº⁄≈ «√øÿ Ò¬∆ ’«·È √∆, «’¿∞∫«’ ¿∞‘ ‘≈Ò∂ º’ Í∂Ù≈È∆ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ È‘ƒ «È’«Ò¡≈ √∆Õ ¿∞‘ ◊πÓπ÷ «√øÿ ’ØÒ∫Ø «¬‘ ’«‘ ’∂ ¿∞µ· ÷ÒØÂ≈ «’ ““◊π⁄∂ ’Ω∂, ¡≈ ◊πÓπ÷ «√øÿ ’ØÒ ÏÀ· Â∂ ◊ºÒª-Ï≈ª ’Õ √ÈÓπ÷ «√øÿ Á∂ ÿ, √Ú∂ ÂØ∫ ¡÷≥‚ Í≈· ‘Ø «‘≈ ‘À, ÓÀ∫ ‹≈ ’∂ ◊πÏ≈‰∆ √Ú‰ ’ ¡≈ÚªÕ”” ““⁄ø◊≈, ◊π⁄∂ ’Ω∂, ÓÀ∫ Ú∆ ÓºÊ≈ ‡∂’‰ ‹≈‰≈ ¬∂Õ”” «¬‘ ’«‘ ’∂ Ï√ø ’Ω Ú∆ ⁄Ò∂ ◊¬∆Õ ◊π⁄∂ ’Ω, ◊πÓπ÷ «√øÿ Ò≈◊∂ ÏÀ· ◊¬∆ Â∂ √πº⁄≈ «√øÿ, √ÈÓπ÷ «√øÿ Á∂ ÿ ‹≈ Íπº‹≈Õ ‹ÁØ∫ ÓÈ∞º÷ Á≈ ÓÈ Áπ÷∆ ‘ØÚ∂ ª, ¿∞√˘ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ È≈Ó Â∂ ◊πÏ≈‰∆ Á≈ ˙‡ ¡≈√≈ ‘∆ ≈‘ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ √Ø √πº⁄≈ «√øÿ ¡º÷ª Ó∆‡ ’∂, «¬’≈◊ ÓÈ È≈Ò Ï≈‰∆ √Ú‰ ’È Òº◊≈Õ ‹ÁØ∫ Í≈·∆ «√øÿ È∂ ÏÛ∆ √π∆Ò∆ ¡≈Ú≈˜ «Ú⁄ Ò◊ª Ó≈ª Â∂ «Ï√≈Óª Á≈ «÷¡≈Ò º÷ ’∂ ◊¿∞Û∆ ≈◊ «Ú⁄ ¿∞⁄≈«¡≈ Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ Á≈ «¬‘ ÙÏÁ∏ ““‹Ω ±ø ÏÃ≈‘Ó‰π ÏÑӉ∆ ‹≈«¬¡≈® ¿∞ ¡≈È Ï≈‡ ’≈‘∂ È‘∆ ¡≈«¬¡≈® 2® Â∞Ó ’ ÏÃ≈‘Ó‰ ‘Ó ’ √»Á® 36
‘Ó ’ ÒØ‘» Â∞Ó ’ Á»Ë® 3® (324)
Í«Û∑¡≈ ª √πº⁄≈ «√øÿ ˘ «¬ø‹ Òº◊≈ «‹Ú∂∫ Ì◊ ’Ï∆ √≈«‘Ï ¿∞√˘ ‘∆ fiø‹ØÛ ‘∂ √ÈÕ ¿∞‘ ¡≥ÁØ∫ Â∂ Ï≈‘Ø∫ Ëπ º’ ’øÏ «◊¡≈Õ √ÈÓπ÷ «√øÿ ‘πª ÏÊ∂≈ ˜Ø Á∂ ’∂ «’‘≈ «’ ““√πº⁄≈ «√øÿ ‹∆, ¶◊ ÍÃÙ≈Á≈ ¤’ ’∂ ‹≈«¬˙Õ”” Í ¿∞√ È∂ «¬‘ ’«‘ ’∂ «’ ““ÓÀ˘ Ìπº÷ È‘ƒ”” ÿ ‹≈‰ Á∆ «¬‹≈˜Â Ó≥◊ Ò¬∆Õ ÿ ‹≈ ’∂ Ú∆ «ÏȪ ÷≈Ë∂ Í∆Â∂, «√ºË≈ ¡≈͉∂ ’Ó∂ ”⁄ ‹≈ ’∂ Ò∂‡ «◊¡≈Õ Í ÈƒÁ.....ª «‹Ú∂∫ ÷≥Ì Ò≈ ’∂ ¿∞‚ ◊¬∆ ‘ØÚ∂Õ ¿∞√Ò Úº‡∂ ÌøÈ«Á¡ª √πº⁄≈ «√øÿ Ï∆Â∆¡ª ÿ‡È≈Úª «Ú⁄ ◊π¡≈⁄ «◊¡≈Õ √≈∆¡ª ÿ‡È≈Úª «¬’ «¯ÒÓ Úª◊ ¿∞√ Á∆¡ª ¡º÷ª √≈‘Ó‰∂ ⁄ºÒ‰ Òº◊∆¡ª..... ““˙Ê∂ Ù∆«¡≈, ±ø ‘π‰ √≈‚∂ Ï≈Ï Ï«‘ ’∂ ؇∆ ÷≈¬∂∫◊≈? ⁄ºÒ, Ó≥‹∂ ÂØ∫ ʺÒ∂ Í∂ ‘Ø ’∂ Ï«‘Õ”” √πº⁄≈ «√øÿ È∂ ¡≈͉∂ Ù∆∆ ˘ «’‘≈Õ ¿∞‘ «ÈßÓØfi»‰≈ ‘Ø ’∂ ¿∞·‰ Òº◊≈, Í ◊πÓπ÷ «√øÿ ‹Ø È∂Û∂ ‘∆ ÷Û∑≈ √∆, ¿∞√È∂ Ù∆∆ ˘ Ó≥‹∂ ÂØ∫ ¿∞µ·‰ È≈ «ÁºÂ≈ Â∂ √◊Ø∫ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ √πº⁄≈ «√øÿ ˘ ’«‘‰ Òº◊≈, ““Ï≈Í» ‹∆, Â∞‘≈˘ «’øÈ∆ Ú≈ «’‘≈ ‘À «’ ¡≈͉∂ Ù∆∆ ˘ Ù∆≈ È‘ƒ, ’ÙÓ∆ «√øÿ ’«‘ ’∂ ÏπÒ≈«¬¡≈ ’ØÕ ¿∞√È∂ Ú∆ ÷≥‚∂ Á∆ Í≈‘πÒ ¤’∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ ◊π» Á√Ó∂Ù ‹∆ Á≈ ‘π’Ó ‘À «’ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÓÁ Â∂ Â∆Ú∆¡ª Á∂ È≈Úª ¡º◊∂ «√øÿ Â∂ ’Ω Ò≈ ’∂ √øÏØËÈ ’È≈ ‘ÀÕ”” ““Â∂≈ ÓÂÒÏ ‘À «’ ¡√ƒ ‘π‰ ’øÓ∆¡ª ˘ ¡≈͉∂ Ï≈Ï «Ï·≈¬∆¬∂ Â∂....¿∞È∑ª ˘ √Á≈ ’ÙÓ∆ «√øÿ ’«‘ ’∂ ÏπÒ≈¬∆¬∂...”” ÏÛ∂ ¡‘ø’≈ «Ú⁄ √πº⁄≈ «√øÿ ÏØ«Ò¡≈Õ ““Ó∂∆ ◊ºÒ √π‰ Ò≈ ◊πÓπ÷ «√øÿ≈, ˜Ó∆È Â∂ ¡√Ó≈È Á≈ ¡≥ ȑƒ «Ó‡ √’Á≈Õ”” ““Ï≈Í» ‹∆, ÓÀ˘ «÷fi ¡≈¿∞∫Á∆ ¬∂ Â∞‘≈‚∂ ”Â∂, Ó∂≈ «√ ÙÓ È≈Ò fiπ’ ‹ªÁ≈ ‘À, «¬‘ ¡’Â±Ï B@AD
√Ø⁄ ’∂ «’ Ó∂≈ Ï≈Í» ‹Ø ÷πÁ Ú∆ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ‘À, Í ¡≈͉∂ ÓÈ «Ú⁄ ‹≈Â-Í≈Â, ¿±⁄ È∆⁄ Â∂ ø◊ È√Ò Á∂ «ÌøÈ-Ì∂Á Í≈Ò∆ ÏÀ·≈ ‘ÀÕ”” ◊πÓπ÷ «√øÿ Ø‘ «Ú⁄ ¡≈«¬¡≈ ÏØÒ «◊¡≈, ““Ï≈Í» ‹∆ Â∞‘≈‚∂ Ú◊∂ ‘∆ ‚∂«¡ª «Ú⁄ «¬È∑ª ÒØ’ª ˘ Í≥◊ «Ú⁄ Ï≈Ï ÏÀ· ’∂ ÍÃÙ≈Á≈ È‘ƒ ¤’‰ «ÁøÁ∂Õ Â∞‘≈‚∂ Ú◊∂ ‘∆ ‘È, ‹Ø «¬È∑ª Ò¬∆ ¡≥«ÓàÁ≈ Ï≈‡≈ Úº÷≈ «Â¡≈ ’È Á∆ Ó≥◊ ’Á∂ ‘ÈÕ Â∞‘≈‚∂ Ú«◊¡ª ’’∂ ‘∆ ‹≈ª Ï≈Á∆¡ª Á∂ È≈Úª ¿∞µÂ∂ ◊πÁπ¡≈∂ ω ◊¬∂ ‘ÈÕ”” √πº⁄≈ «√øÿ ¥ØË È≈Ò ’øÏ «‘≈ √∆Õ Í ◊πÓπ÷ «√øÿ «‹Ú∂∫ «ÁÒ Á∆ √≈∆ ÌÛ≈√ ’º„ ÒÀ‰∆ ⁄≈‘πøÁ≈ √∆Õ ¿∞‘ ’«‘ «‘≈ √∆, ““«‹È∑ª ÒØ’ª ˘ Á√Ú∂∫ Í≈ÂÙ≈‘ È∂ “øÿ∂‡∂ ◊π» ’∂ Ï∂‡∂” ’«‘ ’∂ «ÈÚ≈«‹¡≈ Â∂ ◊Ò È≈Ò Ò≈«¬¡≈, ¡º‹ Â∞√ƒ ¿∞È∑ª ˘ ÈΠ’Á∂ ‘ØÕ Â∞‘≈‚∆ ÈΠ’’∂ ‘∆ «¬‘ ÒØ’ ¡ÈÓª ÚºÒ π÷ ’ ÏÀ·∂ ‘ÈÕ”” √πº⁄≈ «√øÿ Á∂ ¥ØË Á∆ ‹Ú≈Ò≈ ÌÛ’ ¿∞·∆ Â∂ ’«‘‰ Òº◊≈, ““˙¬∂ ’≈’≈, ±ø «ÓÙÈ∆ Ú≈«Ò¡ª Á∆¡ª ⁄≈ «’Â≈Ϫ ’∆ ÍÛ∑ Ò¬∆¡ª.....‘π‰ «Í˙ ˘ Ӻª Á∂‰ Òº◊ «Í¡≈ ¬∂∫Õ”” ∏‹≈‰‘π ‹Ø«Â È Í»¤‘π ‹≈Â∆ ¡≈◊À ‹≈«Â È ‘∂® (349) ∏Î’Û ‹≈Â∆ Î’Ûπ È≈¿∞® √ÌÈ≈ ‹∆¡≈ «¬’≈ ¤≈¿∞® (83) Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á≈ ‘À, «ÓÙÈ∆¡ª Á≈ È‘ƒÕ ‹≈«Â ’≈ ◊Ïπ È ’« Ó»÷ ◊Ú≈≈® «¬√π ◊Ï Â∂ ⁄Ò«‘ Ï‘πÂπ «Ú’≈≈® (1127-28)
«¬‘ ‘π’Ó ◊π» ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á≈ ‘À, «ÓÙÈ∆¡ª Á≈ È‘ƒÕ “Ó≈È√ ’∆ ‹≈ √ÏÀ ¬∂’À Í«‘⁄≈ÈÏØ®” «¬‘ Ó≈◊ ÁÙÈ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹∆ ’Á∂ ‘È, «ÓÙÈ∆¬∂ È‘ƒÕ”” ◊πÓ÷ «√øÿ È∂ √Ófi≈¿∞‰ Á≈ ’∆Â≈ «’ ““«ÓÙÈ∆ Ú∆ ª ◊πÓ«Â «√˪ª Â∂ Í≥Ê ÍÃÚ≈«‰Â ÓÔ≈Á≈ Á∂ ¡È∞√≈ ‘∆ ÍÃ⁄≈ ‘ÈÕ”” «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
ÔÂÈ «¬È∑ª «‘ ’Á∂
Í √πº⁄≈ «√øÿ ¡º÷ª ”⁄Ø∫ ¡º◊ Ú√≈¿∞∫Á≈ ÏØ«Ò¡≈, ““Í.....ÓÀ∫ «¬‘Ø «‹‘∂ ÍÃ⁄≈ √π‰È Á≈ ¡≈Á∆ È‘ƒ ‘ª, √≈‚∆ ¿∞µ⁄∆ ‹≈ ‘À......Â∂ È∆Úƒ ‹≈ Ú≈Ò∂ √≈‚∂ ’øÓ∆.........Ϻ√.......ÓÀ∫ «¬√ ÂØ∫ ÚºË ‘Ø ’∞fi È‘ƒ ‹≈‰Á≈Õ”” ““Ï≈Í» ‹∆, ‹∂ Â∞‘≈‚≈ √∆, ‘º‚, Ó≈√ Â∂ È≈Û∆ ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ‘À ª ¡÷ΩÂ∆ È∆Úƒ ‹≈ Ú≈«Ò¡ª Á∂ √∆ª Á∆ ω Ú∆ «¬‘Ø «‹‘∆ ‘ÀÕ «‹È∑ª ˘ Â∞√ƒ È∆Úƒ ‹≈ Ú≈Ò∂ ’«‘øÁ∂ ‘Ø, ‹∂ ¿∞È∑ª Á∆¡ª È≈Ûª «Ú⁄ Ò≈Ò ø◊ Á≈ Ò‘» ‘À ª Â∞‘≈‚∆¡ª È≈Ûª «Ú⁄ Ú∆ ª Ò≈Ò Ò‘» ‘∆ ⁄ºÒ «‘≈ ‘À, «¬È∑ª «Ú⁄ ’ج∆ ÁπºË È‘ƒ ⁄ºÒ «‘≈Õ”” ◊πÓπ÷ «√øÿ È∂ Ì◊ ’Ï∆ ‹∆ Á∂ ¿∞ÍÁ∂Ù ¡È∞√≈ √Ófi≈¿∞‰ Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈Õ ◊Ó≈ ◊Ó∆ Á∂ Ó≈‘ΩÒ ˘ ٪ ’È Ò¬∆ ◊π⁄∂ ’Ω È∂ ◊πÓπ÷ «√øÿ ˘ √Ófi≈«¬¡≈, ““ÍπºÂ≈, «Í¿∞ ¡º◊∂ È‘ƒ Ï‘πÂ≈ ÏØÒ∆Á≈.....‹≈‘...‹≈ ’∂ ¡≈≈Ó ’ √Ú∂∂ √Úº÷Â∂ ◊øÈ∂ Ú≈Ò∆ ‡≈Ò∆ ˘ Ù»◊ «ÓÒ ÷ÛÈ≈ ¬∂∫Õ”” Óª Á≈ ‘π’Ó Ó≥È ¿∞‘ ¡≈͉∂ ’Ó∂ ”⁄ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ ÂÛ’√≈ ¿∞‘ ◊øÈ∂ Ú≈Ò∆ ‡≈Ò∆ ÒÀ ’∂ Â∞ «Í¡≈Õ ‹∆.‡∆. Ø‚ ”Â∂ ¡◊Ò∂ Í≈«√˙∫ Â∂˜ ¯Â≈ ”⁄ ¡≈¿∞∫Á≈ ‡º’, «√ºË≈ ‡À’‡ «Ú⁄ Úº‹≈Õ ◊πÓπ÷ «√øÿ ◊øÌ∆ ˜÷Ó∆ ‘؉ Á∂ È≈Ò Ï∂‘ØÙ ‘Ø «◊¡≈Õ ÒØ’ª È∂ ¿∞√˘ ⁄πº’ ’∂ ‘√ÍÂ≈Ò Í‘πø⁄≈«¬¡≈ ª √πº⁄≈ «√øÿ Á∂ ÎØÈ Á∆ «ø◊ Úº‹∆∏‡È......‡È......‡È.... ““‘ÀÒØ.....’Ω‰.....?”” √πº⁄≈ «√øÿ È∂ ÎØÈ ¡≈È ’«Á¡ª Íπº«¤¡≈Õ ¡º◊Ø∫ √Ú≈Ò ’È ”Â∂ ¿∞√È∂ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ≈, ““‘ª ‹∆.....‘ª ‹∆.....«¬‘ ÈßÏ «‹√ ÂØ∫ Â∞√ª ’≈Ò ’∆Â∆ ¬∂, Ó∂∂ ÍπºÂ ◊πÓπ÷ «√øÿ Á≈ ‘ÀÕ”” ÎØÈ ”⁄Ø∫ ¿∞√Á∂ ’øÈ ”⁄ ¡≈Ú≈˜ ͬ∆, ““◊πÓπ÷ «√øÿ Á≈ ¡À’√∆‚À∫‡ ‘Ø «◊¡≈....Õ”” √πº⁄≈ «√øÿ ÂzÌ’ ’∂ ¿∞· ÷ÒØÂ≈ «‹Ú∂∫ ¡À’√∆‚À∫‡ Ï≈∂ ÎØÈ ‘π‰ Ú∆ ¡≈ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ ¿∞‘ Ï∆Â∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á∂ fiØ÷∂ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ «È’Ò ¡≈«¬¡≈Õ ¿∞√Á∂ ÓºÊ∂ ”Â∂ Í√∆È≈ ÓØÂ∆¡ª Úª◊ ⁄Ó’ «‘≈ √∆Õ ¿∞‘ ‚ Á∂ √≈¬∂ ‘∂· ÏπÛÏπÛ≈ «‘≈ √∆, ““‹∂ ’ÙÓ∆ 37
«√øÿ Â∂ ¿∞√ Á∂ Ì»¡≈ Á∂ Ó≥π‚∂ Á≈ ÏÒº‚ ◊πºÍ È≈ «ÓÒÁ≈ ª Á∂ ‘Ø ‹≈‰∆ √∆Õ «‹È∑ª ˘ ÓÀ∫ È∆Úƒ ‹≈ Á≈ ’«‘ ’∂ ÈΠ’Á≈ √∆, ¡º‹ ¿∞È∑ª Á≈ ı»È, Ó∂∂ ÍπºÂ Ò¬∆ ÚÁ≈È «√ºË ‘Ø«¬¡≈ ¬∂Õ”” «Î ¿∞‘ ÁØÚ∂∫ ‘ºÊ ‹ØÛ ’∂ ¡Á≈√ ’È Òº◊≈, ““‘∂ √º⁄∂ Í≈ÂÙ≈‘, Ó∂∂ ◊πÈ≈‘ Ó≈Î ’ƒ, ÓÀ∫ «¬’ «√º÷ ‘Ø ’∂ Ú∆ ¡≈͉∂ ÓÈ «Ú⁄ ‹≈ Í≈ Á∂ «ÌøÈ Ì∂Á Í≈Ò‰ Á∆ ◊ÒÂ∆ ’ ÏÀ·≈ ‘ªÕ”” ¿∞√ Á∆¡ª ¡º÷ª «Ú⁄Ø∫ ‘øfi» Ú«‘ Â∞∂Õ «¬√ Â∑ª ¿∞√Á≈ ÓÈ ‘Ò’≈ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ Ú≈«‘◊π» Ú≈«‘◊π» ’«Á¡ª, ¿∞√˘ ÍÂ≈ Ú∆ È≈ Òº◊≈ «’ ’ÁØ∫ ȃÁ ¡≈ ◊¬∆Õ ‹ÁØ √Ú∂∂ ’ÙÓ∆ «√øÿ, √πº⁄≈ «√øÿ Á∂ ÿ ’øÓ-’≈‹ Ò¬∆ ¡≈«¬¡≈ ª ¿∞√È∂ ÏÛ∂ «Í¡≈ Ì∂ Ò«‘‹∂ È≈Ò ¡≈«÷¡≈, ““¡≈ √Á≈ ’ÙÓ∆ «√øÿ≈, Ó≥‹∂ ”Â∂ Ï«‘...Â∂ Í«‘Òª ÍÃÙ≈Á≈ ¤’ Â∂ «Î ⁄ÒÁ∂ ‘ª ÍÀÒ∆ ÏøÈ∂ ˘Õ”” Ì≈Ú∂∫ ◊πÓπ÷ «√øÿ ˜÷Óª Á∆ Í∆Û È≈Ò Ìø«È¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆, Í ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ Á∂ ÏÁÒ∂ √πÌ≈¡ ˘ Ú∂÷ ’∂, ¿∞√Á∂ «⁄‘∂ ”Â∂ Ω‰’ «‹‘∆ ¡≈ ◊¬∆Õ ¿∞√È∂ ÏÛ∂ ÙË≈ Ì∂ ¡≥Á≈˜ È≈Ò ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ ÚºÒ Ú∂«÷¡≈ Â∂ Ì∂ ◊Ò È≈Ò «’‘≈, ““Ï≈Í» ‹∆””, ¿∞‘ ¡º◊∂ ‘Ø ’∞fi ÏØÒÁ≈ √πº⁄≈ «√øÿ ’«‘‰ Òº◊≈, ““ÍπºÂ≈ Ó∂∆¡ª ¡º÷ª ÷ºπÒ∑ ◊¬∆¡ª ‘È, ÓÀ˘ ¡«‘√≈√ ‘Ø «◊¡À «’ ¡√ƒ √≈∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂ «¬È√≈È ‘ªÕ ’ج∆ Ú∆ ‹≈ ’’∂ ¿∞µ⁄≈ ‹ª È∆Úª È‘ƒ, √◊Ø∫ ’Óª ’’∂ ‘∆ ’ج∆ ¿∞µ⁄≈ Â∂ ’ج∆ È∆Úª ‘ÀÕ ‹∂ √≈‚∂ √≈«¡ª «Ú⁄ Ò≈Ò ø◊ Á≈ Ò‘» Ú«‘ «‘≈ ‘À Â∂ ‹∂ √≈‚∂ √≈«¡ª «Ú⁄ ÍÓ≈ÂÓ≈ «Ú¡≈Í’ ‘À ª «Î ’ج∆ ¿∞µ⁄≈ Â∂ È∆Úª «’Ú∂∫ ‘Ø«¬¡≈?”” ÍÃÙ≈Á≈ ¤’‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á √πº⁄≈ «√øÿ ’ÙÓ∆ «√øÿ Á∂ ÓØ„∂ ”Â∂ «Í¡≈ Ì∂ Ò«‘‹∂ «Ú⁄ ‘ºÊ º÷ ’∂ ÷∂ª ˘ ‹ªÁ≈ ‘Ø«¬¡≈, ÏÛ∂ «Ú√Ó≈Á «Ú⁄ ◊≈ «‘≈ √∆ : ¡Ú«Ò ¡Ò‘ ȱπ ¿∞Í≈«¬¡≈ ’∞Á«Â ’∂ √Ì ÏøÁ∂® ¬∂’ ȱ Â∂ √Ìπ ‹◊π ¿∞Í«‹¡≈ ’¿∞È ÌÒ∂ ’Ø Ó≥Á® ∂ 1® (ÍÃÌ≈Â∆, ’Ï∆ ‹∆, 1349)
¡’Â±Ï B@AD
«È¿±Ô≈’ ”⁄ «√º÷ «Ú«◊¡≈È∆ ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ Ó≈Â≈ ”Â∂ È√Ò∆ ‘ÓÒ≈ Ó≥π«‚¡ª Á∆ ‡ØÒ∆ È∂ «√º÷ ˘ “˙√≈Ó≈ «ÏÈ Ò≈Á∂È” Áº«√¡≈, «⁄‘∂ ¡Â∂ ◊ÁÈ ”Â∂ ÿ√πøÈ Ó≈∂ «È¿±Ô≈’, I ¡◊√ : «√º÷ ÈΩ‹Ú≈È ˘ ‡º’ È≈Ò ÿÛ∆√∂ ‹≈‰ ÂØ∫ ’∞fi «ÁÈ Ï≈¡Á ‘∆ «¬’ ‘Ø «√º÷ ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ Ó≈Â≈ ”Â∂ È√Ò∆ ‘ÓÒ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‘ÓÒ≈ ’È Ú≈Ò∂ Ó≥π«‚¡ª È∂ «√º÷ ˘ “˙√≈Ó≈ «ÏÈ Ò≈Á∂È” Á√«Á¡ª ¿∞√ Á∆ ’∞º‡Ó≈ ’∆Â∆ «‹√ ’≈È «√º÷ª ¡≥Á ’≈¯∆ ◊πº√≈ ¡Â∂ Ø‘ ‘ÀÕ ÿ‡È≈ G ¡◊√ Á∆ ≈ Á∆ ‘ÀÕ ‘ÓÒ∂ Á≈ «Ù’≈ ‘ج∂ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È∆ «√º÷ È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞‘ ¡Â∂ ¿∞√ Á∆ Óª ͺ◊ª ÏøÈ∑Á∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈͉∂ ¡’∆Á∂ ÓπÂ≈Ï’ Ú≈Ò Ú∆ È‘ƒ ’‡≈¿∞∫Á∂Õ ¿∞√ È∂ Áº«√¡≈ «’ ““G ¡◊√ Á∆ ≈ ˘ ’∆Ï A@ Ó≥π‚∂ ¿∞È∑ª ˘ ÿ∂ ’∂ “˙√≈Ó≈ «ÏÈ Ò≈Á∂È” ’«‘‰ Òº◊∂Õ Ó≥π«‚¡ª È∂ √≈˘ Ú≈Í√ ¡≈͉∂ Á∂Ù ⁄Ò∂ ‹≈‰ Ò¬∆ «’‘≈Õ ¡√ƒ ¿∞È∑ª ˘ Ï‘π ث’¡≈ Í ¿∞È∑ª Ó∂∂ «⁄‘∂ ¡Â∂ ◊ÁÈ ”Â∂ Óπº’∂ Ó≈∂Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¿∞È∑ª √≈‚∂ ¿∞µÂ∂ ÏØÂÒ √πº‡‰ Á∆ Ú∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ¡Â∂ «Î ÓΩ’∂ ÂØ∫ ÁΩÛ ◊¬∂Õ” «¬√ Ù÷√ È∂ ¡≈͉∂ È≈Ó Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ È‘ƒ ’∆Â≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ ¿∞È∑ª Ó≥π«‚¡ª ˘ √Ófi≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ «√º÷ ‘È Í ¿∞‘ È≈ Ó≥ÈÕ∂ ¡ı∆ ¿∞Ȫ∑ Á∂ ÁΩÛ ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á Íπ«Ò√ ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬‘ «√º÷ ‘π‰ ‘√ÍÂ≈Ò «Ú⁄ ˜∂∂-«¬Ò≈‹ ‘ÀÕ (√ÍØ’√ÓÀÈ)
√‘≈ÈÍπ «Ú÷∂ √≈Û∆¡ª ◊¬∆¡ª Áπ’≈Ȫ ˘ ÓπÛ «Â¡≈ ’ ‘∆ ‘À ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ‹Ê∂ÏøÁ∆ √Ã∆ Óπ’Â√ √≈«‘Ï, BB ¡◊√ : ı≈Ò√≈ ¬∂‚ ‹Ê∂ÏøÁ∆ È∂ ¿∞µÂ ÍÃÁ∂Ù Á∂ √‘≈ÈÍπ «Ú÷∂ ‘ج∂ Áø«◊¡ª «Ú⁄ √≈Û∆¡ª ◊¬∆¡ª «√º÷ª Á∆¡ª Áπ’≈Ȫ Á∆ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
ÓπÛ ÂØ∫ ¿∞√≈∆ ’È Á≈ «˜øÓ≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á≈ Óπº÷ Á¯Â Ô±.’∂. «Ú⁄ ‘À ¡Â∂ «¬‘ ‹Ê∂ÏøÁ∆ √≈Ò AIII ÂØ∫ √≈∆ ÁπÈ∆¡ª «Ú⁄ ÓÈ∞º÷Â≈ Á∆ ÌÒ≈¬∆ «Ú⁄ Òº◊∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «Í¤Ò∂ A@ «ÁȪ ÂØ∫ «¬√ ‹Ê∂ÏøÁ∆ Á∂ ÓÀ∫Ï √‘≈ÈÍπ «Ú÷∂ ≈‘ ’øÓª «Ú⁄ Òº◊∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ √‘≈ÈÍπ ÂØ∫ ÷≈Ò√≈ ¬∂‚ Á∂ ÓÀ∫Ï ¡ÓÈÍÃ∆ «√øÿ È∂ Áº«√¡≈ «’ Áø«◊¡ª ÁΩ≈È √≈Û∆¡ª ◊¬∆¡ª Áπ’≈Ȫ «Ú⁄Ø∫ ¿∞‘ ‘π‰ º’ A@ Áπ’≈Ȫ «Â¡≈ ’ ⁄πº’∂ ‘È ¡Â∂ C@ ÂØ∫ ÚºË Áπ’≈Ȫ Á≈ ’øÓ ‘≈Ò∂ Ï≈’∆ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª Áº«√¡≈ «’ ¡º‹ Í«‡¡≈Ò∂ ÂØ∫ ÁÓÈ‹∆ «√øÿ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ «¬’ «ÚÙ∂Ù ‡∆Ó «¬ºÊ∂ Íπº‹∆ ‘À ª«’ ≈‘ ’øÓª «Ú⁄ Â∂˜∆ «Ò¡ªÁ∆ ‹≈ √’∂Õ (√ÍØ’√ÓÀÈ)
¡Ó∆ ÚÍ≈∆¡ª ÂØ∫ Ó˜Á» ω ◊¬∂ ‘È ¡¯◊≈È∆ «√º÷∏Ì≈ Á∆¡ª ◊πÁπ¡≈≈ ’Ó∂‡∆¡ª È∂ Ú∆ Ϫ‘ È≈ ÎÛ∆, Í·≈‰ ’«‘øÁ∂ ‘È «¬√Ò≈Ó ËÓ ’Ï»Ò ’Ø ’≈ÏπÒ, BC ¡◊√ : ¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄ «√º÷ ¡Â∂ «‘øÁ» Ï‘π Ó≈Û∂ ‘≈Ò≈ «Ú⁄ «˜øÁ◊∆ ‹∆¡ ‘∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ÿº‡«◊‰Â∆¡ª Á∆ √’≈∂-ÁÏ≈∂ ’ج∆ Íπº¤-ÍÃÂ∆ ȑƒÕ «√º«÷¡≈, π˜◊≈, ’≈ØÏ≈ ¡≈«Á ͺ÷Ø∫ «¬È∑ª È≈Ò Ò◊≈Â≈ ÙØÙ‰ ¡Â∂ «ÚÂ’≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ ÊØÛ∑∂ «ÁÈ Í«‘Òª «√º÷ª Á∂ ‹‘≈˜ «Ú⁄ ´’ ’∂ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Íπº‹‰ Á∆ ÿ‡È≈ È∂ «¬’ Ú≈ «Î «¬È∑ª Á∆ ‘≈ÒÂ ÚºÒ √Ì Á≈ «Ë¡≈È «÷º«⁄¡≈ ‘ÀÕ «¬ø◊ÒÀ∫‚ «Ú⁄ Íπº¤ÍÛÂ≈Ò ÁΩ≈È «√º÷ª È∂ Áº«√¡≈ «’ ¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄ ¿∞È∑ª Á∆ ‘≈Ò ϑπ Ó≈Û∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ï‘π«◊‰Â∆ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ‘ºÊØ∫ ¿∞È∑ª È≈Ò º‹ ’∂ «ÚÂ’≈ ‘Ø «‘≈ ‘ÀÕ «√º÷ Ϻ«⁄¡ª ˘ √’±Òª «Ú⁄ ÚÛÈ Á∆ «¬‹≈˜Â È‘ƒÕ ‹∂ ¿∞‘ ‘Ω√Ò≈ ’Á∂ ‘È Âª ¿∞È∑ª ˘ ‚≈«¬¡≈-ËÓ’≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ 38
¡«‹‘∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ú∆ Ú≈ÍÁ∆¡ª ‘È ‹Á Óπ√ÒÓ≈È Ïº«⁄¡ª È∂ ¿∞È∑ª Á∂ ’∂√ ’º‡ «ÁºÂ∂Õ «√º÷ ¡Ωª ÿØ∫ Ï≈‘ È‘ƒ «È’ÒÁ∆¡ª «’¿∞∫«’ ¿∞È∑ª ˘ Ï∂«¬º˜Â ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «ÚÂ’∂ Á≈ «Ù’≈ ’¬∆ «√º÷ «‹‘Û∂ Í«‘Òª ¡Ó∆ ’≈ØÏ≈∆ √È, ‘π‰ Ó˜Á» ω ’∂ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ ’¬∆ «√º÷ Ϻ«⁄¡ª È∂ «’‘≈, “Í·≈‰ √≈˘ ’∞º‡Á∂ ‘È ¡Â∂ ‚≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ” «√º÷ Í«Ú≈ª ˘ «¬√Ò≈Ó ËÓ ’ϻ҉ Ò¬∆ Ú≈-Ú≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄ «‘øÁ» ¡Â∂ «√º÷ ’Ω∫√Ò Á∂ Óπ÷∆ ¡ÚÂ≈ «√øÿ Á≈ ’«‘‰≈ ‘À «’ ¡¯◊≈«È√Â≈È «Ú⁄ ‘π‰ ’∆Ï E@@ «√º÷ Í«Ú≈ Ï⁄∂ ‘È «‹‘Û∂ ◊πøÓÈ≈Ó∆ Á∆ «˜øÁ◊∆ ‹∆¡ ‘∂ ‘ÈÕ
ÁÏ≈ √≈«‘Ï ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È Ú≈Ò∂ ˘ Ó≈È≈ ◊πÈ≈‘ È‘ƒ : ‹Ê∂Á≈ ÏÈ≈Ò≈, C √ÂøÏ : ¡’≈Ò Âı Á∂ ‹Ê∂Á≈ «◊¡≈È∆ ◊πÏ⁄È «√øÿ È∂ «’‘≈ «’ ÁÏ≈ √≈«‘Ï ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È Ú≈Ò∂ ˘ Ó≈È≈ ’ج∆ ◊πÈ≈‘ È‘ƒÕ ‘≈Ò ‘∆ «Ú⁄ Ì≈‹Í≈ Á∆ √≈Ï’≈ Ó≥Â∆ Ò’ÙÓ∆ ’ªÂ≈ ⁄≈ÚÒ≈ ÚÒØ∫ «ÁºÂ∂ «Ï¡≈È ”Â∂ ÍÃÂ∆«’«¡≈ ’«Á¡ª ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ «√º÷ª Á∂ Ó≈Ó«Ò¡ª «Ú⁄ ÁıÒ Á∂‰ Ú≈Ò∆ Ï∆Ï∆ ⁄≈ÚÒ≈ ’Ω‰ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «˜’ÔØ◊ ‘À «’ Ï∆Â∂ «Áȃ Ï∆Ï∆ ⁄≈ÚÒ≈ È∂ «¬’ «Ï¡≈È «Ú⁄ «’‘≈ √∆ «’ «¬øÁ≈ ◊ªË∆ Á∂ ’≈ÂÒª ˘ Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ Ù‘∆Á «’¿∞∫ Ó≥ÈÁ∂ ‘ÈÕ «◊¡≈È∆ ◊πÏ⁄È «√øÿ È∂ «’‘≈ «’ √ÂÚø «√øÿ, Ï∂¡≥ «√øÿ ¡Â∂ «’‘ «√øÿ È∂ ÁÏ≈ √≈«‘Ï ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È Ú≈Ò∆ «¬øÁ≈ ◊ªË∆ ˘ Ó≈ ’∂ ‹Ø «¬«Â‘≈√ «⁄¡≈ ‘À, ¿∞√ ˘ «‘øÁ∆ ÁπÈ∆¡ª º’ Ô≈Á ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ (√ÍØ’√ÓÀÈ)
«¬’ ‘Ø «√º÷ Ó≈‚Ò Á∆ ⁄Û∑ ⁄ø‚∆◊Û∑, C √ÂøÏ : «√º÷ Ó≈‚Ò Ú≈√ ¡≈‘¨Ú≈Ò∆¡≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡º‹ «¬’ ‘Ø «√º÷ Ó≈‚Ò Á∆ «¬ø◊ÒÀ∫‚ «Ú⁄ ⁄⁄≈ ‘ÀÕ ’∂√Ë≈∆ «√º÷ ÈΩ‹Ú≈È Ó≈«È’ ¡’Â±Ï B@AD
«√øÿ Á∆ Â√Ú∆ Ú≈Ò∂ «¬Ù«Â‘≈ ˘ ¿∞ÊØ∫ Á∂ ÓÙ‘» √≈Ò∂ «Ú⁄ ÍÃÓπº÷Â≈ È≈Ò Êª «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ ÎÀÙÈ Á∂ ÓÙ‘» √≈Ò∂ ““‹À∫‡ÒÓÀȘ ’∞¡≈‡Ò∆”” È∂ ¡≈͉∂ Â≈˜≈ ¡≥’ «Ú⁄ Ó≈«È’ «√øÿ Á∆ Â√Ú∆ Ú≈Ò≈ «¬Ù«Â‘≈ ¤≈«Í¡≈ ‘ÀÕ «¬√ √≈Ò∂ Á≈ «√º÷∆ È≈Ò ’ج∆ ÒÀ‰≈ Á∂‰≈ È‘ƒ, Í «√º÷ Ó≈‚Ò ˘ √≈Ò∂ «Ú⁄ «Ú÷≈¿∞‰ Á∂ «¬√ Á∂ ÎÀ√Ò∂ È∂ ’¬∆¡ª ˘ ‘À≈È ’∆Â≈ ‘À ¡Â∂ «√º÷ª È∂ «¬√ Á≈ √Ú≈◊ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ ”⁄ I/AA Á∂ ‘ÓÒ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√º÷ ¡≈͉∆ «Á÷ ’≈È Ò◊≈Â≈ «‘ø√≈ Á∂ «Ù’≈ ‘πøÁ∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ √Ó«fi¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’ «√º÷ª ˘ «¬√ Â∑ª «¬Ù«Â‘≈ª «Ú⁄ Í∂Ù ’È Á≈ Ó’√Á «ÚÁ∂Ù∆¡ª ı≈√ ’ ◊Ø«¡ª ˘ «¬‘ √øÁ∂Ù Á∂‰≈ ‘À «’ «¬‘ ÒØ’ Ú∆ «¬È∑ª Á∂Ùª Á≈ ¡«Èº÷ÛÚª «‘º√≈ ‘ÈÕ (√ÍØ’√ÓÀÈ)
«√º÷ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á∂ ÁØÙ∆¡ª ˘ «ÁºÂ∆ ˜À‚ ÍÒº√ √πº«÷¡≈ Ú≈Í√ Ò¬∆ ‹≈Ú∂ : λҒ≈ È∂ ◊ë‘ Ó≥Â∆ ˘ «Ò«÷¡≈ ͺ ‹¶Ë (B √ÂøÏ, B@AD) : «ÁºÒ∆ «√º÷ ’ÂÒ∂¡≈Ó Á∂ ÁØÙ∆¡ª ˘ «ÁºÂ∆ √πº«÷¡≈, Ïø◊Ò∂ Â∂ ’≈ª ¿∞µÍ C@ √≈Òª ”⁄ ‘Ø«¬¡≈ ÷⁄ «¬øÈ≈ «˜¡≈Á≈ ‘À «’ «¬øÈ≈ ª ’ÂÒ∂¡≈Ó Á∂ Í∆Ûª ˘ Óπ¡≈Ú˜≈ È‘ƒ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ √∆È∆¡ Ú’∆Ò ¡À⁄. ¡À√. λҒ≈ È∂ Ì≈ Á∂ ◊ë‘ Ó≥Â∆ ≈‹È≈Ê «√øÿ ˘ «Ò÷∂ ͺ «Ú⁄ «Ò«÷¡≈ ‘À «’ √º‹‰ ’∞Ó≈ ˘ D@ Á∂ ’∆Ï √πº«÷¡≈ ◊≈‚, √’≈∆ Ïø◊Ò≈ Â∂ ’≈ª «ÁºÂ∆¡ª ‘ج∆¡ª ‘ÈÕ B@A@ «Ú⁄ ¿∞√ «ÚπºË Ú≈ø‡ ‹≈∆ ‘؉ √Ó∂∫ »ÍØÙ ‘Ø «◊¡≈ √∆, ¿∞√ √Ó∂∫ Ú∆ ¿∞√ Á∆ √πº«÷¡≈ Ú≈Í√ È‘ƒ Ò¬∆ ◊¬∆ √∆, ‹Ø «’ «È¡ª ÍÃÏøË Á≈ Ó÷ΩÒ ¿∞‚≈¿∞‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ‘ÀÕ ¡‹∆ ¡÷Ï≈ ¡È∞√≈ √: λҒ≈ È∂ ͺ ”⁄ «Ò«÷¡≈ ‘À «’ ”HD Á∂ Áø«◊¡ª ”⁄ «√º÷ª Á∂ ’ÂÒª Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ √Ófi∂ ‹ªÁ∂ «√¡≈√∆ È∂Â≈Úª ˘ √πº«÷¡≈ ◊≈‚, Úº‚∂ Ïø◊Ò∂ Â∂ ’≈ª «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È Â∂ «¬‘ ÒØ’ª Á∂ ÍÀ√∂ È≈Ò Ù≈‘≈È≈ «˜øÁ◊∆ Ï√ ’ ‘∂ ‘ÈÕ («√º÷ «√¡≈√ «È¿±˜) «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
√◊Ó∆¡ª √Ã∆ È◊ (’ÙÓ∆) Á∂ «¬√Â∆ «Úø◊ ÚÒØ∫ AC-G-B@AD «ÁÈ ¡ÀÂÚ≈ ˘ ◊πÁπ¡≈≈ ’Ò◊∆Ë ‹Ú≈‘ È◊, √Ã∆ È◊ «Ú÷∂ ◊π» ‘«≈«¬ √≈«‘Ï ¡Â∂ «√º÷ «‘ ÓÔ≈Á≈ «ÚÙ∂ ”Â∂ ¤Ø‡∂-Úº‚∂ Ϻ«⁄¡ª Á≈ «Ò÷Â∆ Í∂Í «Ò¡≈ «◊¡≈, «‹√ «Ú⁄ √ø◊ª È∂ Ú∆ «‘º√≈ «Ò¡≈Õ Â’∆ÏÈ G@ «Ú«Á¡≈Ê∆ Í∂Í «Ú⁄ ÏÀ·∂Õ BH ‹πÒ≈¬∆ ˘ «√º÷ «ÓÙÈ∆ Á∆¡ª Ï∆Ï∆¡ª Á≈ «¬’ ‹Ê≈ Óπ◊Ò Ø‚ ÂØ∫ Íπ‰¤ Ú∆ «◊¡≈Õ ÁØ «ÁÈ Á∂ ‡» «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ Ȫ◊Ò∆ √≈«‘Ï «Ú÷∂ BI-G-B@AD ˘ ¡≥«ÓàÚ∂Ò∂ Á≈ «ÈÂÈ∂Ó ÂØ∫ ’∆ÂÈ Âº’ √≈≈ ÍÃ◊ Ø ≈Ó Ï∆Ï∆¡ª È∂ «ÈÌ≈«¬¡≈Õ √ÂÈ≈Ó «√øÿ ‹∆ Á∂ ÿ ◊πÓ«Â Ú∆⁄≈ª Á∂ È≈Ò «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ Á∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ Ù≈Ó GC@ ÂØ∫ I Ú‹∂ º’ ◊π: «√øÿ √Ì≈ Íπ‰¤ «Ú÷∂ ‘≈«√ √≈«‘Ï Á∂ Í≈· ¿∞Íø ÙÏÁ ’∆ÂÈ ¡Â∂ ’Ê≈ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ÍÃØ◊≈Ó Á∆ √Ó≈ÍÂ∆ ”Â∂ ÍÃË≈È √≈«‘Ï √: È«øÁ «√øÿ È∂ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ú∆⁄≈ª ≈‘ƒ «’‘≈ «’ ¡◊Ò∆ Ú≈ ¡≈Í ‹∆ ÁØ «ÁÈ Á≈ √Ó≈◊Ó º÷Ø Âª «’ Ï∆Ï∆¡ª ≈‘ƒ ËÓ ÍÃ⁄≈ Á≈ Ï‘π ‘∆ Î≈«¬Á≈ «√º÷ ’ΩÓ ˘ ‘Ø √’∂◊≈Õ √’Ò Íπ‰¤ : ‹πÒ≈¬∆ B, B@AD «¬’ «ÁÈ Á≈ ◊πÓ«Â √Ó≈◊Ó «Í≥‚ ÷Û∆ ËÓ√≈Ò ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ √Ú∂∂ A@ Ú‹∂ ÂØ∫ «¬’ Ú‹∂ º’ ’∆ÂÈ, ◊πÓ«Â Ú∆⁄≈ª ¡Â∂ ’«ÚÂ≈Úª Á≈ ÍÃØ◊≈Ó √∆, ¿∞Íø ¡≥«Óà√ø⁄≈ ’∆Â≈ «◊¡≈, «‹√ «Ú⁄ BE ÍÃ≈‰∆¡ª È∂ ¡≥«ÓÃÂÍ≈È ’∆Â≈Õ ‹πÒ≈¬∆ E, B@AD ˘ ◊πÁπ¡≈≈ √ø Ø⁄≈ «√øÿ Ó‘ºÒ≈ Íπ≈‰∆ Íπ‰¤ «Ú⁄ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Á∆ ’Ó∂‡∆ Á∂ ÍÃË≈È √: ˙¡≥’≈ «√øÿ ‹∆ Á∆ Ï∂ÈÂ∆ ”Â∂ √’Ò Íπ‰¤ Á∂ ’Ò≈√ Á∂ Ϻ«⁄¡ª È∂ ◊π» ‘«◊Ø«ÏøÁ √≈«‘Ï ‹∆ Á≈ ÍÃ’≈Ù ÍπÏ Ù≈Ó ‘≈«√ √≈«‘Ï È≈Ò ÍÃØ◊≈Ó Á≈ ¡øÌ ’∆Â≈Õ √‡∂‹ Á∆ √∂Ú≈, ’∆ÂÈ, ÙÏÁ«Ú⁄≈, ÒÀ’⁄, ’«ÚÂ≈Úª ¡≈«Á Á∂ √Ì ÍÃØ◊≈Ó Ïº«⁄¡ª ÚÒØ∫ «ÈÌ≈¬∂ ◊¬∂Õ ¡≥ «Ú⁄ √’Ò «¬ø⁄≈‹ √: ÿÏ∆ «√øÿ È∂ 39
◊π» ‘«◊Ø«ÏøÁ √≈«‘Ï ‹∆ Á≈ ‹∆ÚÈ«Ïê È≈Ò ‘∆ «ÓÙÈ∆ ÍÃØ‹À’‡ª Ï≈∂ √ø◊ª ˘ ‹≈‰’≈∆ ’Ú≈¬∆Õ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ Á≈ «ÓÙÈ “◊πÓ«Â «√º÷ ’∂ ¡√ª «√÷≈‰∆, ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ’ΩÓ ÏÈ≈‰∆” Á≈ √ø’ÒÍ √ø◊ª √≈‘Ó‰∂ º«÷¡≈Õ ÓØ◊≈ ˜ØÈ : ˜ØÈ ÓØ◊≈ ‹◊≈˙∫ ÚÒØ∫ ˜ØÈÒ Ë≈«Ó’ Óπ’≈ÏÒ∂ «ÓÂ∆ C-HB@AD ˘ ◊πÁπ¡≈≈ ◊π» ≈ÓÁ≈√ ‹∆, Ù‘∆Á Ì◊ «√øÿ È◊, (’º⁄≈ Áπ√ªfi Ø‚) ÓØ◊≈ «Ú÷∂ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ √’Ò Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄ Í«‘Ò≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’È Ú≈Ò∂ Ϻ⁄∂/Ϻ⁄∆¡ª/ÈΩ‹Ú≈Ȫ È∂ ’«ÚÂ≈, ÒÀ’⁄, Ú≈Â≈Ò≈Í, ’∆ÂÈ ¡Â∂ ÙÏÁ «Ú⁄≈ Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄ Ì≈◊ «Ò¡≈Õ Í«‘Òª, Á»√≈ ¡Â∂ Â∆√≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’È Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ˘ Ù∆Ò‚ª Á∂ ’∂ √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬È≈Ó Úø‚‰ Á∆ √∂Ú≈ «ÍÃø√∆ÍÒ ÓÈ‹∆ «√øÿ ∆‡≈«¬‚ (‚∆.¬∆.˙.), Ú∆ Â∂«‹øÁ «√øÿ ´«Ë¡≈‰≈ ¡Â∂ Ì≈¬∆ ⁄È «√øÿ ·º·∆ Ì≈¬∆ È∂ «ÈÌ≈¬∆Õ ‹º‹ª Á∆ √∂Ú≈ Ú∆ Â∂«‹øÁ «√øÿ ¡Â∂ Ï∆Ï∆ ‹√Ï∆ ’Ω, ´«Ë¡≈‰≈ Â∂ ⁄È «√øÿ ·º·∆ Ì≈¬∆ ÚÒØ∫ «ÈÌ≈¬∆ ◊¬∆Õ
ÁØ≈‘≈ ˜ØÈ ÚÒØ∫ ◊πÓ«Â Óπ’≈ÏÒ∂ «¬‘ Óπ’≈ÏÒ∂ ◊πÁπ¡≈≈ √Ã∆ ◊π» «√øÿ √Ì≈ ÷≥È≈ «Ú÷∂ √Ú∂∂ I Ú‹∂ Ùπ» ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ «¬‘Ȫ «Ú⁄ √’Ò ÷≥È≈, ÁØ≈‘≈ ¡Â∂ ÒØÍØ∫ Á∂ Ϻ⁄∂ ¡Â∂ «ÓÙÈ∆ Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ «¬‘ Óπ’≈ÏÒ∂ ’∆ÂÈ, ’«ÚÂ≈, ÒÀ’⁄, Ú≈Â≈Ò≈Í, ÙÏÁ Ú∆⁄≈ Á∂ ⁄≈ Úº÷Ø-Úº÷∂ ◊πºÍª Á∂ «Ú⁄ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ «¬‘Ȫ Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄ Ϻ«⁄¡ª È∂ ◊πÏ≈‰∆, «√º÷ «¬«Â‘≈√, «√º÷ «‘ ÓÔ≈Á≈ Á≈ ÌÍ» ÍÃ⁄≈ ’∆Â≈Õ «¬‘Ȫ Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄ Íπ˜∆ÙȪ ÍÃ≈Í ’È Ú≈Ò∂ ¡Â∂ Ì≈◊ ÒÀ‰ Ú≈«Ò¡ª Ϻ«⁄¡ª ˘ ‡≈Î∆¡ª ¡Â∂ √‡∆«Î’∂‡ª Á∂ È≈Ò √ÈÓ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ‹º‹ÓÀ∫‡ Á∆ √∂Ú≈ √: ‹◊Â≈ «√øÿ ‹∆ ’ΩÛ∆ ¡Â∂ Ï∆Ï∆ ÓÈÍÃ∆ ’Ω ÷≥È≈ ÚÒØ∫ Ï≈÷»Ï∆ «ÈÌ≈¬∆ ◊¬∆Õ √: Óº÷‰ «√øÿ ‹∆ «‚͇∆ ˜ØÈÒ ¡≈◊∂È≈¬∆˜ ˜ØÈ ÁØ≈‘≈ ÚÒØ∫ √‡∂‹ Á∆ √∂Ú≈ Ï≈÷»Ï∆ «ÈÌ≈¬∆ ◊¬∆Õ √: ¡ÚÂ≈ ¡’Â±Ï B@AD
«√øÿ ‹∆ ÍÃË≈È ◊πÁπ¡≈≈ √Ã∆ ◊π» «√øÿ √Ì≈ «‹: ÷≥È≈ È∂ √≈∂ Ϻ«⁄¡ª, «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ ˜ØÈ ÁØ≈‘≈, ¡Â∂ ‘Ø √≈«¡ª Á≈ ËøÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ
√’Ò Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈, ÏπÂ≈Ò≈ ÚÒØ∫ ◊πÁπ¡≈≈ Ï≈Ï≈ ͺÒ∑≈ ‹∆, ÏπÂ≈Ò≈ «Ú÷∂ √≈Ò≈È≈ ◊πÓ«Â √Ó≈◊Ó «¬√ ◊πÓ«Â √Ó≈◊Ó «Ú⁄ D ¡◊√ ˘ √’±Ò∆ Ϻ«⁄¡ª Á∂ ’«ÚÂ≈, ’∆ÂÈ, ’«Ú˜ Ú≈Â≈Ò≈Í, ÒÀ’⁄ Â∂ Á√Â≈ Óπ’≈ÏÒ∂ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ «¬È∑ª Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Ú⁄ A@HC Ϻ«⁄¡ª È∂ Ì≈◊ «Ò¡≈Õ ÈÂ∆‹≈ «¬√ ÍÃ’≈ ‘À : A. ÍÃ≈«¬Ó∆ ◊πºÍ : ÒÀ’⁄ Óπ’≈ÏÒ≈ : «¬√ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄ Í«‘Ò∂, Á»‹∂ Â∂ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡ÈÓØÒÁ∆Í «√øÿ, Ï≈Ï≈ ◊Ø«ÏøÁ ÍÏ«Ò’ √’±Ò √«·¡≈Ò≈, ’ØÓÒÍÃ∆ ’Ω∏√ø «√øÿ √πº÷≈ ‘≈¬∆ √’±Ò, ‹ø«‚¡≈Ò≈ ◊π» ¡Â∂ ’ØÓÒ Ï≈Ú≈∏‹ØÂ∆ Ó≈‚Ò √’±Ò, ¬∆¡≈ ‘∂Õ J «Ó‚Ò ◊πºÍ : ÒÀ’⁄ Óπ’≈ÏÒ≈ : Í«‘Ò∂, Á»‹∂ ¡Â∂ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ◊πÏ∆ ’Ω∏Ï≈Ï≈ ◊Ø«ÏøÁ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈, ¡È∞ÍÃ∆ ’Ω∏√∂∫‡ √ØÒ˜ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, ·º·∆¡ª ¡Â∂ ’øÚÒ‹∆ ’Ω∏◊π» È≈È’ ÍÏ«Ò’ √’±Ò Ú‚≈Ò≈, ‹Ω‘Ò ‘∂Õ J √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ◊πºÍ : ÒÀ’⁄ Óπ’≈ÏÒ≈ : ÈÚ‹Ø ’Ω∏Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ √πºË≈ «√øÿ ¡’À‚Ó∆ Á’Ø‘≈ Í«‘Ò∂, ÓÈÁ∆Í ’Ω∏√Ã∆ ◊π» È≈È’ ÍÏ«Ò’ √’±Ò Ú‚≈Ò≈ ‹Ω‘Ò Á»‹∂ ¡Â∂ «ÁÒÍÃ∆ ’Ω∏Ï≈Ï≈ «ÓÒ÷≈ «√øÿ ÍÏ«Ò’ √’±Ò Á’Ø‘≈ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘∂Õ B. ÍÃ≈«¬Ó∆ ◊πºÍ : ’∆ÂÈ Óπ’≈ÏÒ≈ : ÎΩ ¡À√ Ó≈‚Ò ‘≈¬∆ √’±Ò ‹ø«‚¡≈Ò≈, √∂∫‡ √ØÒ‹ ÍÏ«Ò’ √’±Ò ·º·∆¡ª Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ ¡Â∂ Á√Ó∂Ù ÍÏ«Ò’ √’±Ò, Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ J «Ó‚Ò ◊πºÍ : ’∆ÂÈ Óπ’≈ÏÒ≈ : Ï≈Ï≈ ◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈; √ø «√øÿ √πº÷≈ ‘≈¬∆ √’±Ò, ‹ø«‚¡≈Ò≈ ◊π» ¡Â∂ ◊π» Â∂◊ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
Ï‘≈Á ÷≈Ò√≈ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ √’±Ò, Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ J √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ◊πºÍ : ’∆ÂÈ Óπ’≈ÏÒ≈ : √ø «√øÿ √πº÷≈ «√øÿ ‘≈¬∆ √’±Ò, ‹ø«‚¡≈Ò≈ ◊π»; ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á √∆È∆¡ √À’ø‚∆ √’±Ò, Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ ¡Â∂ ¡ÀÈ.¬∆.¡À√. √∆È∆¡ √À’ø‚∆ √’±Ò, ¡·Ú≈Ò (ÿπÓ≈‰) È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ C. ÍÃ≈«¬Ó∆ ◊πºÍ : ’«ÚÂ≈ Óπ’≈ÏÒ≈ : √π÷Ï∆∏Ï≈Ï≈ ◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈; ÈÚ»Í ’Ω∏√Ã∆ ◊π» È≈È’ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, Ú‚≈Ò≈ ‹Ω‘Ò ¡Â∂ ¡≥«ÓÃÂÍ≈Ò «√øÿ∏¡ÀÈ.¬∆.¡À√. √∆È∆¡ √À’ø‚∆ √’±Ò, ¡·Ú≈Ò È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ J «Ó‚Ò ◊πºÍ : ’«ÚÂ≈ Óπ’≈ÏÒ≈ : ÓÈÍÃ∆ ’Ω∏√∂∫‡ √ØÒ‹ «¬Ò∆‡ ’≈ÈÚÀ∫‡ √’±Ò, ‹ø«‚¡≈Ò≈ ◊π»; ◊π⁄È «√øÿ∏◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á √∆È∆¡ √À’ø‚∆ √’±Ò, Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ ¡Â∂ ¡Ó≈È ’Ω∏¡ÀÈ.¬∆.¡À√. √∆. √À. √’±Ò ¡·Ú≈Ò (ÿπÓ≈‰) È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ J √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ◊πºÍ : ’«ÚÂ≈ Óπ’≈ÏÒ≈ : √πÓÈÁ∆Í ’Ω∏Ï≈Ï≈ ◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈; ÓÈÍÃ∆ ’Ω∏Á√Ó∂Ù √∆. ¡À√. ÍÏ«Ò’ √’±Ò, Ó«‘Â≈ ⁄Ω’ ¡Â∂ ¬∆Ù≈ ’Ω∏Ù‘∆Á ÁÙÈ «√øÿ Î∂»Ó≈È √’±Ò, ÏπÂ≈Ò≈ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ D. ÍÃ≈«¬Ó∆ ◊πºÍ : Ú≈Â≈Ò≈Í Óπ’≈ÏÒ≈ : ÓÈÏ∆ ’Ω∏◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈; ÈÚÁ∆Í ’Ω∏◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈, ¡Â∂ ≈‹Á∆Í ’Ω∏√ø «√øÿ √πº÷≈ «√øÿ ‘≈¬∆ √’±Ò, ‹ø«‚¡≈Ò≈ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ 40
J «Ó‚Ò ◊πºÍ : Ú≈Â≈Ò≈Í Óπ’≈ÏÒ≈ : ‹√Ó∆ ’Ω∏◊Ø«ÏøÁ √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, √«·¡≈Ò≈; ‘ÓÈÍÃ∆ ’Ω∏√Ã∆ ◊π» ‘« ≈«¬ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, ÷≈ÈÍπ ¡Â∂ ¡ÙÁ∆Í «√øÿ∏√ø Ó≈fi≈ «√øÿ ’Ó‹Ø Ó≈‚Ò √∆. √À. √’±Ò, Ï≈Ï≈ Ï’≈Ò≈ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ J √∆È∆¡ √À’ø‚∆ ◊πºÍ : Ú≈Â≈Ò≈Í Óπ’≈ÏÒ≈ : ‘ÍÃ∆ ’Ω∏Ù‘∆Á ÁÙÈ «√øÿ Î∂»Ó≈È √’±Ò, ÏπÂ≈Ò≈; ÒÚÍÃ∆ «√øÿ∏√∂∫‡ √ØÒ‹ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, ·º·∆¡ª ¡Â∂ ◊π‹∆ ’Ω∏√Ã∆ ◊π» ‘« ≈«¬ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, ÷≈ÈÍπ È∂ ¥ÓÚ≈ Í«‘Ò≈, Á»‹≈ ¡Â∂ Â∆‹≈ √Ê≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈Õ È؇ : √’Ò ÚÒØ∫ ◊Ó∆¡ª Á∆¡ª ¤∞º‡∆¡ª «Ú⁄ ’≈Ò∂’∂, ‹ØË∂ ¡Â∂ Á’Ø‘≈ «Í≥‚ª «Ú⁄ ◊πÓ«Â ‡z∂«Èß◊ ’À∫Í Ò◊≈¬∂ ◊¬∂ «‹È∑ª «Ú⁄ ◊πÓ«Â ¡Â∂ «‘ ÓÔ≈Á≈ ¿∞µÂ∂ Í«‘≈ Á∂‰ Ò¬∆ Ϻ«⁄¡ª ˘ ÷Ø‹ ÌÍ» ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «√º÷ «¬«Â‘≈√ «Ú⁄Ø∫ √≈÷∆¡ª ¡Â∂ ◊πÏ≈‰∆ √ø«Ê¡≈ ¡Êª Á∆ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ ‚≈: «¬øÁ‹∆ «√øÿ, Ó≈: ‰‹∆ «√øÿ, ‚≈: ’∞ÒÚø «√øÿ, ’∞ÒÚø «√øÿ ’≈Ò∂’∂, ‘Á∂Ú «√øÿ ËÈØ¡≈, Ó≈√‡ ◊πÓ∆ «√øÿ, ‹«ÂøÁ «√øÿ ÍÃ⁄≈’ ÙÃØ. ◊π. ÍÃ. ’Ó∂‡∆ È∂ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¬∆Õ
√’Ò Ó≈«¬¡≈ È◊ ÚÒØ∫ √Ó≈◊Ó √’Ò Ó≈«¬¡≈ È◊, ´«Ë¡≈‰≈ ÚÒØ∫ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ Á≈ Í«‘Ò≈ ÍÃ’≈Ù ¿∞Â√Ú ◊πÁπ¡≈≈ √Ã∆ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆, Ó≈«¬¡≈ È◊ «Ú÷∂ ÓÈ≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √’Ò ÓÀ∫Ϫ ÚÒØ∫ º÷∂ ◊¬∂ √«‘‹ Í≈· Á≈ ÌØ◊ Í≈¿∞‰ ¿∞Íø Ï∆Ï∆ ‹√ÍÃ∆ ’Ω È∂ ““ÓÀ ◊πÏ≈‰∆ ¡≈Ë≈”” «ÚÙ∂ ”Â∂ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ º÷∂Õ ¿∞Íø Ϻ«⁄¡ª ÚÒØ∫ ÙÏÁ ’∆ÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ Â∂ ’«ÚÂ≈Úª ÍÛ∑∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ Ï∆Ï∆ ’ÚÒ‹∆ ’Ω È∂ ““¡≥«ÓàÚ∂Ò∂ Á∆ √øÌ≈Ò”” «ÚÙ∂ ”Â∂ ÒÀ’⁄ «ÁºÂ≈Õ Ï∆Ï∆ ÓÈ‹∆ ’Ω È∂ ““◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á≈ √«Â’≈”” ¡Â∂ Ï∆Ï∆ Ú«øÁ ’Ω È∂ “◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á∆ √øÍ≈ÁÈ≈” «ÚÙ∂ ¡’Â±Ï B@AD
”Â∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «Ú⁄≈ º÷∂Õ Ï∆Ï∆ ‘Ò∆È ’Ω È∂ “Ï≈Ï≈ ‹∆ ’ºÒ∂” ’«ÚÂ≈ Á≈ ¿∞⁄≈‰ ’∆Â≈ ¡Â∂ ÌÀ‰ ÚÈ∆ ’Ω È∂ “◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï «‹‘≈ ◊π» «’‘Û≈ ¬∂ ‹‘≈È ”Â∂” ’«ÚÂ≈ ÍÛ∑∆Õ Ï∆Ï∆ ’ÚÒ‹∆ ’Ω È∂ “◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á∆ Ó‘≈ÈÂ≈” «ÚÙ∂ ”Â∂ Ï‘π ‘∆ «ÚÁÚÂ≈ ÌÍ» ÒÀ’⁄ ’∆Â≈Õ ¿∞Íø √Óπº⁄∆ √ø◊ Â∂ Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ ÍÃØ◊≈Ó «¬ø⁄≈‹ Ï∆Ï∆ ‘Ó∆ ’Ω È∂ ’∞«¬˜ Óπ’≈ÏÒ≈ ’Ú≈«¬¡≈Õ √: ‰‹∆ «√øÿ ÍÃË≈È ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï Â∂ √’Ò «¬ø⁄≈‹ È∂ ‹∂±¡ª ˘ «¬È≈Ó Úø‚∂ ¡Â∂ √’Ò Á∂ ÓÀ∫Ϫ Â∂ √ø◊ª Á≈ ËøÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ
√’Ò «Ì÷∆«Úø‚ : √’Ò «Ì÷∆«Úø‚ ÚÒØ∫ √Ã∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á∂ Í«‘Ò∂ ÍÃ’≈Ù ¿∞Â√Ú ”Â∂ ◊πÁπ¡≈≈ Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ Á∆Í «√øÿ ‹∆ ͺ‡∆ Ø‚, «Ì÷∆«Úø‚ «Ú÷∂ A √ÂøÏ ˘ Ϻ«⁄¡ª Á∂ Ë≈«Ó’ Óπ’≈ÏÒ∂ ’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ Í«‘Ò∂ ¡Â∂ Á»‹∂ Ì≈◊ «Ú⁄ Ù‘∆Á Ì◊ «√øÿ √∆. √À. √’±Ò «Ì÷∆«Úø‚ Á∂ Ϻ⁄∂ Í«‘Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈¬∂Õ Í«‘Ò∂ ¡Â∂ Á»‹∂ Ì≈◊ «Ú⁄ Ï≈¬∆‡ ÒÀ∫‚ «¬ø◊«ÒÙ Ó∆‚∆¡Ó √’±Ò Á∂ Ϻ⁄∂ Í«‘Ò∂ Ì≈◊ «Ú⁄ Á»‹∂ √Ê≈È Â∂ Á»‹∂ ◊πºÍ «Ú⁄ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈¬∂Õ Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ Á∆Í «√øÿ ‹∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò ⁄»øÿ Á∂ Ϻ⁄∂ Í«‘Ò∂ Ì≈◊ «Ú⁄ Â∆√∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡≈¬∂Õ ◊πºÍ Á»‹∂ «Ú⁄ Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ √πº÷≈ «√øÿ Ó≈Û∆ ’øÏØ’∂
Á∂ Ϻ⁄∂ Á»√∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘∂Õ ¡≈ÁÙ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, ⁄∂Ò≈ ÓØÛ «Ìº÷∆«Úø‚ Á∂ Ϻ⁄∂ Â∆‹∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘∂Õ Â∆√∂ ◊πºÍ «Ú⁄ Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ √πº÷≈ «√øÿ ‹∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò, Ó≈Û∆ ’øÏØ’∂ Á∂ Ϻ⁄∂ Í«‘Ò∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘∂Õ Ù‘∆Á Ï≈Ï≈ Á∆Í «√øÿ ‹∆ ÍÏ«Ò’ √’±Ò ⁄»øÿ Á∂ Ϻ⁄∂ Á»√∂ √Ê≈È ”Â∂ ¡Â∂ ◊π»’±Ò √∆. √À. √’±Ò «Ì÷∆«Úø‚ Á∂ Ϻ⁄∂ Â∆√∂ √Ê≈È ”Â∂ ‘∂Õ √’Ò «¬ø⁄≈‹ Ì◊Ú≈È «√øÿ ÚÒØ∫ Ϻ«⁄¡ª ˘ √Ú≈Ò Íπº¤∂ ◊¬∂Õ √Ã∆ Ë∆‹ Ó«‘Â≈ ‹∆, ÿÏ∆ «√øÿ ‹∆, √: Ï∂¡≥ «√øÿ ‹∆, Ó≈√‡ ’ÈÀÒ «√øÿ ‹∆ È∂ ‹º‹ª Á∆ √∂Ú≈ «ÈÌ≈¬∆Õ
Ë≈«Ó’ ÍÃ∆«÷¡≈∏B@AD «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹ («‹:) ÚÒØ∫ B@AD Á∆ Ë≈«Ó’ ÍÃ∆«÷¡≈ I-AA-B@AD «ÁÈ ¡ÀÂÚ≈ ˘ √Ú∂∂ A@-@@ ÂØ∫ AA-@@ Ú‹∂ º’ ‘ØÚ∂◊∆Õ «Ú«Á¡≈Ê∆ ÍÃ∆«÷¡≈ ¡øÌ ‘؉ ÂØ∫ ¡ºË≈ ÿ≥‡≈ Í«‘Òª ÍÃ∆«÷¡≈ ’∂∫Á «Ú⁄ Í‘πø⁄‰ Á∆ ÷∂⁄Ò ’È ‹∆Õ
¡ÈØ÷≈ ‘À Â∂ ‘Ø Ï∆Ï∆¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ Ú∆ ÍÃ∂È≈ Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ
Íπ√Â’ ‹≈‰’≈∆ Íπ√Â’ : «¬«Â‘≈√’ «√º÷ Ï∆Ï∆¡ª J √øÍ≈Á’ : «’Í≈Ò «√øÿ “⁄ßÁÈ” ÍÃ’≈Ù’ : «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, ´«Ë¡≈‰≈ √¯∂ : AAB, ’∆Ó : CE πͬ∂ “«¬«Â‘≈√’ «√º÷ Ï∆Ï∆¡ª” È≈Ó∆ Íπ√Â’ ÍÛ∑ ’∂ ¡≈͉∂ «Ú√∂ Á∆ ¡Ó∆∆ Á≈ ÍÂ≈ Ò◊Á≈ ‘À «’ «√º÷ ËÓ «Ú⁄ ◊π» ’∂ «√º÷ ÔØË,∂ ¡≈Í≈-Ú≈» ‹˜Ï∂ È≈Ò ˙ÂÍÃØÂ, ‘º√ ‘º√ ’∂ Ù‘∆Á ‘؉ Ú≈Ò∂ Ò≈√≈È∆ ‹∂«¡ª Ú≈Ò∂ √ÈÕ ¡≈͉∂ √«Â◊π» ÂØ∫ √Ì ’∞fi «È¤≈Ú ’È Ú≈Ò∂ √È, ˙Ê∂ «√º÷ Ï∆Ï∆¡ª Á≈ Ú∆ Ì≈∆ ÔØ◊Á≈È «‘≈ ‘ÀÕ ◊π» È≈È’ Á∂Ú ‹∆ Á∆ Í«‘Ò∆ «√º÷, ◊π» √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ ÌÀ‰ Ï∆Ï∆ È≈È’∆ ‹∆ √ÈÕ FB √≈Ò≈ Ï≈Ï≈ ¡ÓÁ≈√ ‹∆ Á∆ ◊π» ÍÁÚ∆ ”Â∂ Í‘πø⁄‰ Á∆ ÍÃ∂È≈ √Ø Ï∆Ï∆ ¡ÓØ ‹∆ √∆Õ Ó≈Â≈ ÷∆Ú∆ ‹∆ Á∆ ¶◊ Á∆ √∂Ú≈ Á≈ «˜’ ª ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï ‹∆ «Ú⁄ Ú∆ ‘ÀÕ Ï∆Ï∆ Ì≈È∆ ‹∆ ◊π» ÍπºÂ∆, ◊π» ‹∆ Á∆ √πÍÂÈ∆, ◊π» Á∆ ‹ÈÈ∆ ‘؉ «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
Á≈ Ó≈‰ º÷Á∆ ‘ÀÕ Ù‘∆Á∆¡ª Á∆ Ϋ‘«√ √≈∆ ¿∞√ Á∂ ÍÃÚ≈ Á∂ È≈Ó ‘ÀÕ Ï∆Ï∆ »Í ’Ω ◊π» ‘« ≈¬∂ √≈«‘Ï ‹∆ Á∆ ÓπÂÏøÈ∆ Ë∆, ‹Ø ◊π» Ï≈Í Á∂ Ó≥»‘Ø∫ ‹Ø ÏØÒ «È’ÒÁ≈ ¿∞√ ˘ ’≈◊˜ Á∆ «‘º’ Â∂ fi∆‡ Á∂∫Á∆, ‹Ø √≈‚∆ ËØ‘ ω ◊¬∂Õ Ó≈Â≈ ◊π‹∆ ‹∆ Á∂ «¬«Â‘≈√ ˘, ’∞Ï≈È∆ ˘, ª ‘ «√º÷ Á∂ «‘Á∂ ”Â∂ «Ò«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Á√Ó ◊π» Á∂ Ó«‘Ò Ó≈Â≈ √πøÁ ’Ω, Ó≈Â≈ √≈«‘Ï ’Ω Á∆ ’∞Ï≈È∆ Ú∆ «’√∂ «√º÷ ’ØÒØ∫ ¤∞Í∆ È‘ƒ ‘ÀÕ Ó≈¬∆ Ì≈◊ ’Ω Á≈ Ú∆ ¡≈͉≈ ◊ΩÚÓ¬∆ √Ê≈È «¬«Â‘≈√ «Ú⁄ ‘ÀÕ Ó‘≈≈‰∆ «‹øÁ ’Ω Á∆ «˜øÁ◊∆ Á∆ ◊≈Ê≈ Ú∆ «ÁÒ ˘ «‘Ò≈ ’∂ º÷ «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ ‹Ø ‘ «√º÷ Ò¬∆ «¬’ ÍÃ∂È≈ ‘ÀÕ ◊Á Í≈‡∆ Á∆ Ï∆Ï∆ ◊πÒ≈Ï ’Ω Á≈ ‹∆ÚÈ Ú∆ 41
«‘øÁ», Óπ√ÒÓ≈È, Ô‘»Á∆, ‹ÀÈ∆¡ª Á∆ Ș «Ú⁄ ¡Ω Á≈ ’ج∆ √«Â’≈ÔØ◊ √Ê≈È È‘ƒÕ Í Í«‘Ò∂ Í≈ÂÙ≈‘ ‹∆ È∂ «¬‘ ÁÒ∆Ò «ÁºÂ∆ «’ ‹∆‘Á∆ ’∞º÷ «Ú⁄Ø∫ «ÚÁÚ≈È, ÔØË∂ Â∂ ≈‹∂ ‹øÓÁ∂ ‘È ¿∞‘ «’Ú∂∫ Ó≈Û∆ ‘Ø ◊¬∆? Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ «¬‘ Íπ√Â’ ÍÃ∂È≈ ω∂◊∆, Ó≈Â≈Úª-ÌÀ‰ª Ò¬∆ ËÚ≈√ Â∂ «√º÷∆ ”⁄ ÍÃÍ’ º ’∂◊∆Õ ‘ Í≈·’ «Ú⁄ ¡≈ÂÓ «ÚÙÚ≈√ ÍÀÁ≈ ’∂◊∆ «’ ¡≈͉∂ ¡Ó∆ «Ú√∂ Á∂ Ú≈√Ø! ¿∞·Ø, ‹≈◊Ø Â∂ «¬‘Ȫ Ï∆Ï∆¡ª ÂØ∫ ÍÃ∂È≈ ÒÀ ’∂ ÈÚ∂∫ «Á√‘º«Á¡ª ÚºÒ ¡◊Ã√ ‘ØÚØÕ ‹≈‰’≈∆ ÌÍ» Íπ√Â’ ‘ÀÕ ˜» ÍÛ∑È∆Õ ËøÈÚ≈ÁÕ È؇ : Íπ√Â’ Ó≥◊Ú≈¿∞‰ Ò¬∆ ÎØÈ ÈßÏ @AFA-E@BAHAE ‹ª @IIADDBAHAE ”Â∂ √øÍ’ ’Ø ‹ª «√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, ´«Ë¡≈‰≈ Á∂ ÍÂ∂ ”Â∂ ͺ «Ò÷ØÕ ∏√«ÂÈ≈Ó «√øÿ ’ØÓÒ, ´«Ë¡≈‰≈
¡’Â±Ï B@AD
«√‘Â-√øÌ≈Ò
«ÁÒ Á∆¡ª ÏøÁ È≈Û∆¡ª ˘ ÷ØÒ∑‰ Á≈ ’∞ÁÂ∆ «¬Ò≈‹ «ÁÒ Á∆¡ª ÏøÁ È≈Û∆¡ª ˘ ÷ØÒ∑‰ Ò¬∆ ¡Â∂ Úº‚∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ˘ Á» ’È Ò¬∆ «¬’ ÿ∂¨ È∞√÷≈ «¬√ ÍÃ’≈ ‘À : A. Ò√‰ Á≈ √∏«¬’ ’ºÍ (Ò◊Ì◊ ABE ml.) B. ¡Á’ Á≈ √∏«¬’ ’ºÍ (Ò◊Ì◊ ABE ml.) C. «ÈßÏ» Á≈ √∏«¬’ ’ºÍ (Ò◊Ì◊ ABE ml.) D. √∂Ï Á≈ √∏«¬’ ’ºÍ (Ò◊Ì◊ ABE ml.) ¿∞ÍØ’Â √Ì Ú√±¡ª ˘ «ÓÒ≈ ’∂ ¡ºË≈ ÿ≥‡≈ ¡º◊ ”Â∂ ¿∞Ï≈ÒØÕ ‹Á «ÓÙ‰ (ÿØÒ) Á∂ «ÂøÈ ’ºÍ «‘ ‹≈‰ ª ¿∞√ ˘ ·ß‚≈ ’ØÕ «Î ¿∞√ «Ú⁄ «ÂøÈ ’ºÍ Ù«‘Á «ÓÒ≈ «Á˙ ¡Â∂ «¬’ ’º⁄ Á∆ ÏØÂÒ «Ú⁄ Í≈ ÒÚØÕ ‘ ؘ √Ú∂∂ È≈ÙÂ∂ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬’ ⁄Ó⁄ Ò◊≈Â≈ ÚÂØ, «‹√ È≈Ò ÏøÁ È≈Û∆¡ª ÷πºÒ∑‰ «Ú⁄ √‘≈«¬Â≈ «ÓÒ∂◊∆Õ «’√∂ Ú∆ ¡À∫‹∆˙◊Ã≈Î∆ ‹ª Ï≈¬∆Í≈√ √‹∆ Á∆ ÒØÛ È‘ƒ ÍÚ∂◊∆Õ ’∞Á Á≈ «¬‘ ¡ÁÌ𠫬Ò≈‹ Óπ‡≈Í∂ ˘ Á» ’È, ’À∫√, ÁÓ≈ ¡Â∂ ‘Ø ¡È∂’ª «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ «¬’ ⁄ÓÂ’≈∆ ¡Â∂ √√Â≈ «¬Ò≈‹ ‘ÀÕ Úº‚∂-Úº‚∂ ‚≈’‡ª È∂ «¬√ ˘ Ó≥È «Ò¡≈ ‘À «’ Ò√‰, «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á ’À∫√ ¡Â∂ ‹ØÛª Á∂ ÁÁ Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ˘ Ú∆ ·∆’ ’Á≈ ‘ÀÕ √ø√≈ Á∆¡ª Íë√ºË Ô±È∆Ú«√‡∆¡ª È∂ ‘À≈È∆‹È’ ¡«Ë¡ÀÈ Áπ¡≈≈ «√ºË ’∆Â≈ ‘À «’ «¬‘ ⁄ÓÂ’≈∆ È∞√÷≈, «‹√ Á∆ «¬’ «ÁÈ Á∆ Ò≈◊ (’∆ÓÂ) Ï‘π ÊØÛ∑∆ ‘πøÁ∆ ‘À, ‘ Â∑ª Á∆ «ÏÓ≈∆ Ò¬∆ ≈ÓÏ≈‰ ‘ÀÕ Ó≈«‘ª È∂ «¬√ ÁÒ∆Ò ˘ Ú∆ Ó≥«È¡≈ ‘À «’ Ò√‰, «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á Á∆ ÚÂØ∫ √≈Ë≈È ¡Â∂ ¡√≈Ë≈È ÁØÚ∂∫ Â∑ª Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ˘ ‹Û∑ ÂØ∫ ıÂÓ ’ √’Á∆ ‘ÀÕ «¬√ «¬Ò≈‹ Á∂ È≈Ò Aizidemer «‹‘∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª, ‹ØÛª Á∂ ÁÁ, ‘≈¬∆ ÏÒº‚ ÍÃÀÙ, ’À∫√ Á∆¡ª ’∞fi «’√Óª, ’ØÒÀ√‡zΩÒ (Cholestrol), Ú«Ë¡≈ ÏÒº‚ ÍÃÀÙ, √Á∆, ˜π’≈Ó, Ψ, ÏÁ‘˜Ó∆, «√ ÁÁ, «ÁÒ Á∂ Ø◊, Ò‘»-⁄≈Ò Á∆ √Óº«√¡≈, ÏÚ≈√∆, ϪfiÍÈ, «ÈÍ≥π√’Â≈, ÁøÁ-ÁÁ, Óπ‡≈Í≈, ¡Ò√ Â∂ ‘Ø ’¬∆ «ÏÓ≈∆¡ª ˘ ·∆’ ’È «Ú⁄ √¯ÒÂ≈ «ÓÒ∆ ‘ÀÕ ‹ØÛª Á∂ ÁÁ Ï≈∂ «¬’ ¡«Ë¡ÀÈ ¡È∞√≈ Edinbarg University Á∂ ‹ØÛª Á∂ ÁÁª Á∆ ÷Ø‹Ù≈Ò≈ Á∂ ‚≈: Arguspeters È∂ ÍÂ≈ Ò≈«¬¡≈ ‘À «’ «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á Á∆ «¬’ ÷π≈’ ‘ ؘ ÒÀ‰ È≈Ò ÁÁ I@% ÿº‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¶‚È Á∂ «¬’ Íë√ºË Ó؇≈Í≈ ÷Ø‹ ’∂∫Á Á∂
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
‚≈’‡ Raymond Fish È∂ «√ºË ’∆Â≈ ‘À «’ Ò√‰ ¡Â∂ «√’∂ Á∆ ؘ≈È≈ «¬’ ÷π≈’ ÒÀ‰ È≈Ò Ó؇≈Í≈ ¡Â∂ Ì≈ ÿº‡ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Íë√ºË «Ïë‡Ù ÓÀ‚∆’Ò ‹ÈÒ Lancet È∂ ¡≈͉∆ «Í؇ «Ú⁄ Áº«√¡≈ ‘À «’ Í≥‹≈‘ ◊Ã≈Ó Ò√‰ Â∂ AB@ ◊Ã≈Ó Óº÷‰ Á∆ ÚÂØ∫ ’È È≈Ò ¡Ω√ÂÈ Ì≈ BCA.D ÂØ∫ ÿ‡ ’∂ BBD.D º’ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬’ ¡«Ë¡ÀÈ Áπ¡≈≈ «√ºË ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘À «’ Ï‘π «˜¡≈Á≈ ⁄Ï∆ Ú≈Ò∂ ÌØ‹È «Ú⁄ Ò√‰ Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ’È È≈Ò Ó؇≈Í≈ ‘؉ Á∂ ıÂ∂ ÂØ∫ Ï«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ‹ÓÈ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á∂ «¬’ ‹ÈÒ “ÍÃÀ’‡∆ÙÈ” È∂ BFA Ï≈Ò◊ (Adult) Ø◊∆¡ª ”Â∂ ¡«Ë¡ÀÈ ’’∂ √ø’∂ «ÁºÂ≈ ‘À «’ Ò√‰ Á∆ ÚÂØ∫ È≈Ò ı»È Á≈ Serum, Cholestrol ¡Â∂ Triglyceride «‹È∑ª ’’∂ «ÁÒ Á∂ Ø◊ª Á≈ ÍÂ≈ ⁄ÒÁ≈ ‘À, «¬È∑ª ⁄∆˜ª Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò È≈Ò «¬È∑ª «ÏÓ≈∆¡ª Á≈ ¿∞µ⁄≈ ÒÀÚÒ (√Â) √≈Ë≈‰ ÍºË ”Â∂ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ’À∫√ ÷Ø‹’∂∫Á Á∂ ‘Ω√‡È ¡ÀÓ.‚∆. ¡À‚Í√È (Hoston MD Edpson), ÍÀÈ√∂«Ú«È¡ª ≈‹ Ô±È∆Ú«√‡∆ ¡Â∂ G.C.L.A. «¬√ ◊ºÒ Á≈ Á≈¡Ú≈ ’Á∂ ‘È «’ Ò√‰ «Ú⁄ ’∞fi ¡À√∂ º ‘È «‹‘Û∂ ¤≈Â∆ Á∂ ’À∫√, ’ΩÒÈ, Í∂‡ Á∆¡ª «ÏÓ≈∆¡ª ¡Â∂ ⁄ÓÛ∆ Á∂ ’À∫√ ˘ Úˉ ÂØ∫ Ø’Á∂ ‘ÈÕ ÈÀÙÈÒ ’À∫√ «¬ø√‡∆«⁄¿±‡ È∂ «¬’ ‘˜≈ «Ú¡’Â∆¡ª ”Â∂ Ò√‰ Á∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â≈ ¡Â∂ ÍÂ≈ Ò≈«¬¡≈ «’ Ò√‰ Í∂‡ Á∂ ’À∫√ ÂØ∫ ¤∞‡’≈≈ «ÁÚ≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ √‡∂‡ Ô±È∆Ú«√‡∆, «È¿±Ô≈’ Á∂ ‚≈: Erickblock È∂ ¡≈͉∂ Albaby Á∂ √Ê≈È ”Â∂ ’∆Â∂ ◊¬∂ ¡«Ë¡ÀÈ «Ú⁄ «¬‘ ÷Ø‹ ’∆Â∆ «’ Ò√‰, «‹√ «Ú⁄ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ A@@ «’√Ó Á∂ ◊øË’ (Phosphorus) Á∂ ¡≥Ù Ù≈«ÓÒ ‘È, √≈∂ Ï‘π ¡√Á≈ ÁÚ≈¬∆¡ª Á≈ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ «Ú⁄ ’ج∆ Ùº’ È‘ƒ ‘À «’ Ò√‰ ¡Â∂ ¡Á’ Á∆ ÚÂØ∫ ’È Ú≈Ò∂ ¶Ó∆ ¿∞Ó ÌØ◊Á∂ ‘È «’¿∞∫«’ «¬‘ √∆ ˘ È∞’√≈È Í‘πø⁄≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ’∆‡≈‰±¡ª ÂØ∫ º«÷¡≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ⁄∆È Á∂ Íë√ºË ’∞ÁÂ∆ «¬Ò≈‹ Á∂ ‚≈: Joural Drilen Leefsao «Ò÷Á∂ ‘È : ““Ø◊∆ «‹È∑ª ˘ Í∆‰ Á≈ «¬‘ ⁄ÓÂ’≈∆ ÍÁ≈Ê «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ¿∞È∑ª Á∂ ‘≈¬∆ ÏÒº‚ ÍÃÀÙ ¡Â∂ ’ØÒÀ√‡z≈Ò «Ú⁄ «¬’ ‘¯Â∂ ÂØ∫ Ú∆ ÿº‡ √Ó∂∫ «Ú⁄ Ï‘π ⁄ø◊≈ √πË≈ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‡Ò∆ Á∂ ÌØ‹È ⁄«’Â√’ Emilio
42
Steffagadds È∂ «’‘≈, ““√≈∂ √ø√≈ Á∂ Ó≈«‘ª Áπ¡≈≈ ’∆Â∆ ◊¬∆ √≈Òª Á∆ «Ú«◊¡≈È’ ÍÛÂ≈Ò È∂ «¬‘ Ùº’ Á» ’ «ÁºÂ≈ ‘À «’ Ò√‰, «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á ’∞Á Á∆ ⁄ÓÂ’≈∆ ÁÚ≈ ‘ÈÕ «¬‘ «ÂøÈ Ù’Â∆ÚË’ ÍÁ≈Ê ‘ ʪ ”Â∂ Ï‘π ÿº‡ ’∆Ó ”Â∂ «ÓÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª √≈∂ ’∞ÁÂ∆ ÍÁ≈ʪ Á∆ ‹≈‰’≈∆ ‘؉ ”Â∂ Ú∆ «¬È∑ª Á∆ ÚÂØ∫ Ï‘π ÿº‡ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á ‘ºÊª Á∂ ’øω Á∆ «Ì¡≥’ «ÏÓ≈∆ Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È Á∂ √ÓºÊ ‘ÈÕ Ï‘π √≈∂ «÷Ò≈Û∆ «¬È∑ª Á∆ ÚÂØ∫ («‹ºÂ‰ Ò¬∆) ’Á∂ ‘ÈÕ √ÈÓ≈ÈÔØ◊ ÷Ø‹ ’È Ú≈Ò∂ Dr. Esao ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ù«‘Á «¬’ √øÍ»È ÷π≈’ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ «ÂøÈ ÍØÙ‰, AF ÷«‰‹ ÍÁ≈Ê ‹Ø «’ I «Ú‡≈«ÓȪ Á∂ ¡≥◊ ‘È, F ¡À«√‚ ¡Â∂ ⁄≈ Óπº÷ Enzymes Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ «‹‘Û∂ ÒØ’ Ú≈«¬Â∆ ÂΩ ”Â∂ «√’≈ ¡Â∂ Ù«‘Á ؘ≈È≈ ̓Á∂ ‘È ¿∞‘ ÚË∂∂ Â≈’ÂÚ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª ˘ ’Á∂ Ú∆ ˜π’≈Ó ‹ª ¤±Â Á∆ «ÏÓ≈∆ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ¿∞‘ ¿∞È∑ª ÒØ’ª È≈ÒØ∫ ÚË∂∂ «√‘ÂÓ≥Á ‘πøÁ∂ ‘È, ‹Ø «’ «¬È∑ª ⁄∆˜ª Á∆ ÚÂØ∫ È‘ƒ ’Á∂Õ «¬√ «Ú⁄ ’ج∆ Ùº’ È‘ƒ «’ «¬‘ ¡ÁÌπ Í∆‰ Á∂ ÍÁ≈Ê »Í∆ √ø‹∆ÚÈ∆ ÁÚ≈ Ï‘π √≈∂ «Ì¡≈È’ Ø◊ª ÂØ∫ Ï⁄≈¡ ’Á∆ ‘À ¡Â∂ ‹∆ÚÈ ÚË≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ Ù«‘Á Á∆ ؘ≈È≈ «¬’ ÷π≈’ Â∞‘≈˘ ⁄ø◊≈ √Ú≈«ÁÙ‡ ÌØ‹È ‘∆ È‘ƒ «ÁøÁ∆, √◊Ø∫ «¬‘ «Óº·∆ Ú√± Â∞‘≈‚∂ √∆ ˘ Â≈’ÂÚ ÂºÂª Á∂ ÓÀ‚∆√È-◊π‰ª ˘ Ú∆ ¿∞Â∂«‹Â ’Á∆ ‘À ¡Â∂ Â≈’ ÚË≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ
ÍÃÓπº÷ ¡≥«Óà»Í∆ Í∆‰ ÔØ◊ ÍÁ≈Ê (ÁÚ≈¬∆) ω≈¿∞‰ Á≈ Â∆’≈ «¬’ «Í¡≈Ò∂ (⁄∆È∆ ‹ª ’º⁄ Á∂ ̪‚∂) «Ú⁄ «¬’ ’ºÍ √∂Ï Á≈ √, «¬’ ’ºÍ Ù«‘Á ¡Â∂ Ò√‰ Á∆¡ª H Â∞∆¡ª «ÓÒ≈˙Õ «¬È∑ª √Ì ˘ «¬’ «Ó≥‡ Ò¬∆ Â∂˜ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∆ «Ó’√∆ «Ú⁄ Í≈ ’∂ ÿØÒ «Â¡≈ ’ØÕ «¬√ ÿØÒ ˘ «¬’ ‹≈ ‹ª ’º⁄ Á∂ ̪‚∂ «Ú⁄ Í≈ ’∂ Í≥‹ «ÁȪ Ò¬∆ ÏøÁ ’’∂, Ϋ‹ «Ú⁄ º÷ «Á˙Õ ¡≈Ó ÷π≈’ «¬’ ⁄Ó⁄ Í≈‰∆, ‹»√ ‹ª ¡≥◊» ‹ª √ø◊Â∂ Á∂ √ Á∂ È≈Ò È≈ÙÂ∂ ÂØ∫ Í«‘Òª ÒÚØÕ ‹∂ ⁄≈‘Ø Âª Á»√∆ ÷π≈’ Ù≈Ó ˘ Ú∆ ÒÀ √’Á∂ ‘ØÕ (√ÃØ : «¬ø‡ÈÀ‡) ÚÒØ∫ : ’ÈÒ ÿÏ∆ «√øÿ («‡≈:) ´«Ë¡≈‰≈Õ ÎØÈ : @AFA-BDEDFG@
¡’Â±Ï B@AD
ORIGIN AND DEVELOPMENT OF SINGH SABHA MOVEMENT : CONSTITUTIONAL ASPECTS-(i) –Dr. Gurdarshan Singh* The Singh Sabha was the first movement among the Sikhs which possessed a definite constitution to regulate its affairs and to carry out its programmes and policies. The previous reform movements of the Sikhs differed from the Singh Sabha in character and organizational approach. Both the Nirankari and the Namdhari movements were led by their respective ‘Gurus’. In both cases ‘Guru’ was the supreme authority and his word was the law. Believing in the infallibility and the supremacy of their ‘Gurus’, the Nirankaris and the Namdharis did not care to alter or improve their organization. The Singh Sabha did not derive its inspiration and ideology from anyone single individual but was democratic in character. The organizational set up of the Singh Sabha was modelled on lines entirely different from those of the Nirankaris and the Namdharis. The administrative policy of the Singh Sabha leaders was influenced by their sincere admiration of the British people, their institutional and their system of government. The ideas of framing a constitution and holding elections for the Singh Sabha were Western in origin and were something novel for the Sikhs at that time. In this respect, the Singh Sabha represented a break with the old orthodoxy in as much as it did not hesitate to borrow ideas from the West. The first Singh Sabha was founded at Amritsar in 1873 and was duly registered with the *Formerly Prof. of History at Punjab University, Chandigarh.
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
Government, under the name of Sri Guru Singh Sabha Amritsar, vide Act XXI of 1860. The inaugural meeting of the Singh Sabha was held on the Dussehra day. The site chosen for the meeting was the Manji Sahib. The meeting was attended by the leading Sikh chiefs, theologians and the important personalities connected with the Sikh Takhats and the Gurdwaras. After a series of discussions, a set of rules and regulations were laid down for the conduct of the Singh Sabha’s day-to-day business. The membership of the Singh Sabha was extended to Sikhs residing all over the province. Cer tain qualifications were, however, laid down for the members. Each member was required to be a Sikh having a firm belief in the teachings of the Gurus. He was also required to pay a monthly subscription, fixed from time to time, towards the funds of the Sabha. All members were required to take a pledge of service to the community and loyalty to the Sabha. The Sikhs who enrolled themselves as members of the Singh Sabha were all baptised Sikhs but the original constitution made no provision to exclude nonbaptised Sikhs from the membership of the Sabha. In the beginning, the total number of the members of the Singh Sabha was ninety five. A noteworthy feature of the Amritsar Singh Sabha was that majority of its members were drawn from the upper classes. The administration of the Singh Sabha was entrusted to an Executive Committee consisting of
43
a president, a secretary and a few other members. The First President of the Amritsar Singh Sabha was Thakur Singh Sandhawalia and its first Secretary was Giani Gian Singh. The over-all control and management of the Singh Sabha was vested in the President who presided over all the meetings of the Sabha. The Function of the Secretary was to draft a schedule of business to be laid down in the meetings of the Singh Sabha . As the scope of the Singh Sabha widened, the number of officebearers also increased. Besides the President and the Secretary, the new office bearers included Vice-President, Assist. Secretary, Giani (Scholar in Sikh scripture), Updeshak (Preacher), Treasurer and Librarian. The Office-bearers were elected for a term of one year but they could be re-elected if they enjoyed the confidence of the members and were thought competent to manage the affairs of the Singh Sabha. The meetings of the Singh Sabha, jor-melas as they were called, were of two kinds ordinary and emergent. Ordinary meetings were held after regular intervals, of a week or a fortnight, to discuss day-to-day affairs. Emergency meetings were summoned to discuss some important issues which needed immediate attention. Besides this, the Singh Sabha held big conferences on the eve of important Sikh festivals to give wider publicity to its reform programme. At its annual meeting (Salana jor-mela) , usually held at the end of the year, the Sabha took
¡’Â±Ï B@AD
a stock of its activities and achievements during the year. All decisions of the Singh Sabha, known as Gurmatas, were made by a majority of votes. Income of the Singh Sabha was raised from the subscription fee paid by the members and the donations made by the Sikh Chiefs and Sardars. The Sabha kept a regular record or its income and expenditure. The original fund, raised at the time of the founding of the Singh Sabha amounted to Rs. 503/-. The Amritsar Singh Sabha was one of the richest Singh Sabha because of its grater association with Sikh aristocracy. The Amritsar Singh Sabha set the tone for the other Singh Sabhas which cropped up all over the Punjab and elsewhere within a short span of a few years. Its counterpart at Lahore was reorganised almost on the same lines but with a few alterations. Whereas the Amritsar Singh Sabha was dominated by the Sikh Chiefs and Sardars, the Lahore Singh Sabha became more democratic in character. Its members were drawn from the Sikhs of all classes including the so-called low-caste. Great caution was exercised in keeping away apostates and the opponents of Sikhism. Disloyalty to the Government and non-payment of membership fee were considered to be lapses for which members could be removed from the fold of the Singh Sabha. This Sabha came into existence on November 2, 1879. Its first President was Dewan Buta Singh, and Bhai Gurmukh Singh was its first Secretary. The Sabha set up an Educational Committee to look after the educational needs of the Sikhs. The English wellwishers were also
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
invited to become members of this Committee. The Executive Committee of the Singh Sabha submitted yearly reports of its activities. The Lahore Singh Sabha served as a model for many other Singh Sabhas. But despite similarity in composition, the constitution of various Singh Sabhas differed widely at different places, many of which were of mushroom growth and with little stability. Some of them contained incoherent elements, leaving no scope for mutual co-ordination. The Singh Sabhas varied in size from a minimum of five to a maximum running into hundreds. In the beginning, the Singh Sabhas held their meetings in Gurdwaras. But later on when the reformers antagonized the Mahants and the Pujaris due to some ideological differences, their entry into the Gurdwaras was restricted. This led the Singh Sabha to construct their own buildings or Gurdwaras for carrying out their activities. Most of the Singh Sabhas had their own Granthis, Ragis and Updeshaks whose duty was to tour the country, hold Diwans and encourage the Sikhs to come into the fold of the Singh Sabha. The Bhasaur Singh Singh Sabha, which later developed into the Panch Khalsa Diwan, Bhasaur, greatly differed from the other Singh Sabhas in character and composition. It turned into a stronghold of Sikh militancy under the leadership of Babu Teja Singh, known for his missionary zeal. All members of this Sabha were required to wear the five K’s and were made to observe strict religious discipline, failing which they were expelled from the Sabha. They were mostly enrolled from
44
the middle and lower strata of the society and all of them were treated on an equal footing. Babu Teja Singh gave strict instructions to the effect that no member of his Sabha was to be allowed to violate the democratic traditions of the Khalsa. All the office-bearers of the Sabha were known as Tahlias (servants). The English terms, President, Vice-President, Secretary, Assistant-Secretary and Treasurer were substituted by the corresponding Punjabi terms, viz., Jathedar, Meet-Jathedar, Sewak, Meet-Sewak and Bhandari. The Constitution of the various Singh Sabhas often depended on local circumstances and leadership. The, Karachi Singh Sabha, for instance, had on executive committee of fifteen members out of which six positions were reserved for Sahajdhari Sikhs. The Singh Sabhas of Ferozepur and Tarn Taran had female members who were as active as their male counterparts. The Tarn Taran Singh Sabha had a special branch for its female members, known as the Istri Satsang Sabha. The rapidly increasing number of Singh Sabhas at various places required the appointment of the Central Committee to supervise and co-ordinate the activities of the various units. The growipg rivalry between the Amritsar and the Lahore parties resulting in attacks and counter-attacks also led some public-spirited leaders to believe that they must join under a common platform so that the work of reform may not suffer. This led to the founding of the General Sabha at Amritsar, in 1880, which developed itself into a greater organization known as the Khalsa Diwan, Amritsar on April 11, 1883. At the time of its foundation the Khalsa
¡’Â±Ï B@AD
Diwan had 36 or 37 Singh Sabhas affiliated to it. The Diwan undertook to guide and control the work of the affiliated Singh Sabhas. The officebearers of the new body were Raja Bikram Singh of Faridkot, Patron; Baba Khem Singh Bedi, President; Maan Singh Office in-Charge of Golden Temple, Vice-President; Bhai Ganesha Singh and Bhai Gurmukh Singh Secretaries. But the newly constituted body was far from making an auspicious beginning. No definite rules and regulations were laid down for the conduct of its business. From its inception it was torn by internal dissensions and bickerings. In the very first meeting of the Khalsa Diwan, a representative of the Rawalpindi Singh Sabha moved a proposal that the names of all Singh Sabhas be changed to Sikh Singh Sabhas, prefixing the word Sikh before their names. The purpose was to include the nonbaptized Sikhs into the fold of the Singh Sabha. The proposal was not acceptable to the Lahore party which enjoyed the support of a large number of the Singh Sabhas. But inspite of their opposition, the proposal was carried through due to the influence wielded by the Patron and the President. The Singh Sabhas of Rawalpindi and Sialkot, where Khem Singh Bedi had great influence, lost no time in changing their names to Sikh Singh Sabhas. Bhai Gurmukh Singh and his party took strong exception to it. At the
annual meeting of the Khalsa Diwan held in April 1884, Bhai Gurmukh Singh once again took up the issue before the Khalsa Diwan. He requested the President to invite the opinions of the representatives of he various Singh Sabhas who were opposed to the ideas of changing the name of Singh Sabhas. Feeling indignant at this, the President ordered the meeting to be dispersed. It was with great difficulty that Bhai Gurmukh Singh and other succeeded in impressing upon him to submit before the majority verdict. Thus the earlier decision to change the name of the Singh Sabhas was negatived. In October 1884, Bhai Gurmukh Singh presented before the Khalsa Diwan a draft of the rules and regulations to be approved and adopted for its constitution. The Raja of Faridkot and Baba Khem Singh Bedi, who had taken it upon themselves to speak and act on behalf of the Sikh community, did not approve of certain provisions in the proposed constitution which tended to make it democratic in character. They desired greater powers to be vested in the Patron and the President. This resulted in a serious crisis in the Khalsa Diwan and led to its reorganization with two patrons (The Lieutenant Governor of the Punjab and the Raja of Faridkot), Two vice-Patrons (Attar Singh Bahadur and Kanwar Bikram Singh of Kapurthala, two Religious Secretaries, two Press
Secretaries, two Education Secretaries and two Treasures. Baba Khem Singh Bedi was appointed the President. There was some difference of opinion over the appointment of the Chief Secretary. The tie was between Bhai Gurmukh Singh and Bhai Ganesha Singh, the latter belonging to the Amritsar party. For some time both the names remained on the list of office-bearers. In the absence of a written constitution, the tussle for supremacy between the Amritsar and the Lahore parties continued. The Raja of Faridkot and Baba Khem Singh Bedi tried to wield absolute control over the Diwan. They did not like any leader of the Lanore party to be anything more than an ordinary member of the Diwan. The gulf between the two paties continued to be widened and ultimately resulted in the formation of an independent Khalsa Diwan at Lahore in 1886. There were as many as 30 Singh Sabhas who; separated themselves from the Khalsa Diwan Amritsar and joined the Khalsa Diwan Lahore in 1886. The Khalsa Diwan Amritsar, thus, received a big set back, with only 6 or 7 Singh Sabhas at its back. It almost became defunct in a few years and was left with only three Singh Sabhas of Amritsar, Faridkot and Rawalpindi. (To be Continued) (Courtesy : M.P. Kendri Sri Guru Singh Sabha Newsletter)
’≈Ò‹ ÂØ∫ ÎÃ∆ «Ò‡∂⁄ ÒÀ ’∂ √ø◊ª «Ú⁄ Úø‚Ø ‹∆ «‹‘Û∂ √º‹‰ ◊πÓ«Â ÍÃ⁄≈ Ú≈√Â∂ √ø◊ª «Ú⁄ ÎÃ∆ «Ò‡∂⁄ Úø‚‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È, ¿∞‘ ’≈Ò‹ ˘ «⁄º·∆ ‹ª ¬∆-Ó∂Ò Ì∂‹ ’∂ E@ ’≈Í∆¡ª ÎÃ∆ «Ò‡∂⁄ Á∆¡ª Ì∂‡≈ «‘ Ó≥◊Ú≈ ’∂ Úø‚ √’Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ‘Àµ‚ ¡≈«¯√ ¡≈ ’∂ Ú∆ E@ ’≈Í∆¡ª ÎÃ∆ «Ò‡∂⁄ Á∆¡ª ÍÃ≈Í ’ √’Á∂ ‘ÈÕ Ù ’∂ÚÒ «¬‘Ø ‘À «’ ¿∞‘ √º‹‰ «Ò‡∂⁄ ˘ ¡≈͉∂ ’ØÒ È‘ƒ º÷‰◊∂ √◊Ø∫ ÔØ◊ Ê≈Úª Â∂, ÔØ◊ Â∆’∂ È≈Ò Úø‚ Á∂‰◊∂Õ √øÍ’ ’È Ò¬∆ ÍÂ≈ :
«√º÷ «ÓÙÈ∆ ’≈Ò‹, A@EA/AD, ¯∆Ò‚ ◊ø‹, ´«Ë¡≈‰≈-ADA@@H ÎØÈ : @AFA-E@BAHAE, IIADD-BAHAE E-mail :
[email protected] «√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
45
¡’Â±Ï B@AD
Ú «ÙÂ∂ Á∆ ÒØÛ
ÓÀ‡∆ÓØÈ∆¡Ò Î∆√ : E/- ÍÃÂ∆ ÙÏÁ, AE/- ¯≈Ó ÈßÏ Á∂ (ÿº‡Ø-ÿº‡ Î∆√ B@@/-) È؇ : Í≥‹≈Ï∆ ¡Â∂ «‘øÁ∆ ÁØ‘ª ÓÀ◊˜∆Ȫ «Ú⁄ ÓÀ‡∆ÓØÈ∆¡Ò ¤≈͉ Á∆ Î∆√ H/- ÍÃÂ∆ ÙÏÁ, BE/- ¯≈Ó ÈßÏ Á∂ (ÿº‡Ø-ÿº‡ Î∆√ C@@/-)
Wanted Boys J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’∆, G-I-I@, E Îπº‡, B.C.A. (PHP), Senior Developer, Ó≈«√’ ÂÈ÷≈‘ BH@@@ πͬ∂, Ò¬∆ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÔØ◊ Ú Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √øÍ’ ÓØÏ≈: IBAGH-DGCFG J Wanted suitable match for Gursikh girl, 30 years, 5', M.A., B. Lib. Sci., innocent divorcee, Librarian in Baru Sahib, belonging to educated family, Contact Mob : 94630-10056, 94170-78149 J ◊π«√º÷ ÒÛ’∆, ‹ÈÓ AA-A@-AIGG, E Îπº‡, Ï∆.¬∂., «ÚËÚ≈ (’ØÒ «¬’Ø A@ √≈Ò Á∆ Ϻ⁄∆), ÿ∂¨ ’øÓ-’≈‹ «Ú⁄ «ÈÍ≥πÈ, Ò¬∆ ÔØ◊ Ú Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √øÍ’ Èß: IHEED-@DFFF ¡Â∂ HHGBA-FFHFF J Wanted an educated Gursikh, slim, good looking, caring, veg., service match for a beautiful, slim, adjustable girl, 14-9-89, 5, B.A., PGDCA, M.Sc. Write Box No. 2822-G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 09991427101, 08295882639 J Wanted an educated Gursikh, slim, caring, good looking, veg.service or business match for a beautiful, adjustable, slim girl, 26-6-79, 5'-3', B.Com.,+ Diploma in Art & Craft Teacher in private school at Pinjore, 19,000 p.m. Write Box No. 2853-G-5-5, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 8950128860, 08930946059, Email :
[email protected] Early Simple Marriage. J Wanted an educated Gursikh, slim, good-looking, caring, veg., teetotaller, service or business, tall, match for a beautiful, slim, adjustable girl, 11-12-83, 5'-3", M.A. (Sanskrit)+B.Ed. Teacher, 2,600 P.M., Write Box No. 2857-G-7-8, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 09996989470, 09416681384. J Wanted an educated Gursikh, slim, good looking, adjustable, service or business match for a beautiful, homely, slim, caring girl (legally divorcee having 4 years son staying with grand mother), 9-6-80, 5'-3", B.A. Write Box No. 2858G-D-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 09996989470, 09416681384 J Wanted an educated Gursikh, slim, good-looking, caring, teetotaller, service or business match for a beautiful, slim, adjustable girl, 21-11-88, 5'-3", MBA persuing M.Com. job in Bank of America, 20,000 p.m. Write Box No. 2860-G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9855211201, 0172-2662748 Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, good-looking, tall, veg., teetotaller, adjustable, caring, service or business match for a beautiful, tall, slim, adjustable girl (Amritdhari), 10-11-86, 5'-5", M.F.A. (Master in Fine Arts) Teacher, 20,000 P.M., Simple Marriage. Write Box No. 2765-G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9646675256. Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, caring, good looking, teetotaller, service or business match for a beautiful, slim, adjustable, Amritdhari widow (issueless), stiching & cooking are the hobbies, Matric, 15-7-79, 4'-10", Write Box No. 2862-G-D-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9878440794, 7814045478 Email :
[email protected],
[email protected] J Wanted an educated Gursikh (Amritdhari), slim, tall, good looking, adjustable, service or NRI match for a beautiful, slim, tall, caring, keski wearing Amritdhari girl, 5-2-91, 5'-4", M Pharmacy (P’cuticle Chemistry) Reciting Gurbani & Kirtan is the hobby, Write Box No. 2864, GLA-3, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 97814-80044, Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, healthy, tall, good looking, adjustable, veg., teetotaller, service or business match for a beautiful, tall, caring, healthy girl, 27-4-85, 5'-5½", MCA, Assistant Professor, 25,000 P.M., Write Box No. 2868-G-7-8, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 98728-32488, 8699965530 Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, tall, good looking, adjustable, service match for a beautiful, tall, caring, slim girl, 11-12-1990, 5'-4", Convent educated+M.Com. preparing for bank entrance UGC net exam. Write Box No. 2861G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : +91-9988429109, 9646930423, Email :
[email protected] J Wanted an Gursikh, educated, slim, handsome, adjustable, teetotaller, doctor, engineer, I.A.S., IPS, Defence, non-trimmer match for a very beautiful girl, slim, caring, fair, doctor persuing MS in Govt. Medical College, family of Doctors, having faith only in Sri Guru Granth Sahib Ji, 4-7-85, 5'-3", MBBS, M.S. Final year. Write Box No. 2848-G-7-8, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9814814853, 9815914853 J Professionally qualified match for Gursikh, slim, beautiful girl, 25/5'-3", M.C.A. Asstt. Prof. Send biodata with photo. Contact : 98150-23970. Email :
[email protected]
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
46
¡’Â±Ï B@AD
J Wanted an educated Gursikh, slim, good looking, caring, service or business match with/without minor disabilities for a beautiful Gursikh, slim, fair, caring, adjustable girl, affected with Lecoderma (Phulwari) light & minor spots only on left eye-lid, finger knots & mainly on legs & feet (hidden), 1-11-86, 5'-1", M.Pharma (Gold Medalist), Lecturer, 16,000 p.m., Write Box No. 2768-G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9876048488, Email :
[email protected], Early Simple Marriage. J Wanted an educated Gursikh, slim, tall, good looking teetotaller, caring, service or business match for a beautiful, slim, tall, adjustable, girl, 22-7-89, 5'-6", B.Tech. Computer Science Engg. Worked for 1½ years, Now pursuing further courses for better job. Write Box No. 2875-G-8-4, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9872360100, 0172-4631524. Email :
[email protected] J Non Trimmer/Non Drinker match for Gursikh girl, 27/5'-2", M.Sc. (Math), UGC, Working as Assistant Professor, Contact : 98141-50123, Email :
[email protected] J Wanted well settled Gursikh match for beautiful, adjustable, homely, healthy, caring, Gursikh girl, 29 years, 5'-5", M.Com., B.Ed., Contact : 9417694099, 8699207774 J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’∆, AH-D-HH, E Îπº‡ B «¬ø⁄, CA, √«Ú√ ’Á∆ Ú≈√Â∂ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ Ù≈’≈‘≈∆ ÔØ◊ Ú Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √«Ú√ ’Á∂ ˘ Í«‘ÒÕ √øÍ’ ’Ø : @HCIBI-EDCIC, @IGF@@-IHAED.
Wanted Girls J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, BG √≈Ò, E Îπº‡ G «¬ø⁄, ÍÓ≈ÈÀ∫‡ ¡«√√‡À∫‡ ÍÃØÎÀ√, DG@@@ πͬ∂ Ó‘∆È≈, «ÍÂ≈ √’≈∆ √«Ú√, «Ú⁄, Ú≈√Â∂ √πøÁ, ¡≥«ÓÃÂË≈∆, Ï≈Ï Á∆ ÔØ◊Â≈ Ú≈Ò∆ ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √øÍ’ : IDAGI-AIFAH J «ÁºÒ∆ «ÈÚ≈√∆, ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, F-C-AIHF, E Îπº‡-A@ «¬ø⁄, Ï∆.¬∂., ͺ’∆ ÈΩ’∆, Ó≈«√’ ÂÈ÷≈‘ BE@@@ πͬ∂ Ò¬∆ ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √øÍ’ ’Ø∏@IHAHD-FHHGC J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, AE-H-AIHH, E Îπº‡ I «¬ø⁄, MBA, Well Settled, ¡≈͉≈ ’≈ØÏ≈, ‹¶Ë, Ò¬∆ ÔØ◊ ◊π«√º÷ (√≈Ï √»Â), ÍÛ∑∆«Ò÷∆ ÒÛ’∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ √øÍ’∏IHADD-DFF@I Email. : AI
[email protected] J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, BB-C-AIHG, F Îπº‡, ¡≈͉≈ ’øÓ, Ò¬∆ ’∂√’∆Ë≈∆, ‹∆ÚÈ Ú≈Ò∆, ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛÕ ’ºÁ ÿº‡Ø-ÿº‡ E Îπº‡ F «¬ø⁄ («ÏȪ Á√Â≈ ÂØ∫) ‘ØÚ∂Õ ‘Ø ’ج∆ Ó≥◊ È‘ƒÕ √øÍ’ ’Ø ÓØ‘≈Ò∆ ÓØÏ≈: @IHADC@AIHG. J Wanted Amritdhari fair, beautiful, caring, girl, for Amrithari boy, 11 Sept. 1984, 5'-9", M.B.A. Marketing, Assistant Manager in Wipro, drawing Rs. 11 Lakh per annum. Contact : 092786-17181, Email :
[email protected] J Wanted suitable match for Gursikh boy, DOB, 28th Feb., 1989, 5 ft., slim, B.A., B.Ed., M.A. Eng. & doing M.Ed. Contact : Mob. : 99881-31398, J Wanted an educated Gursikh, slim, tall, beautiful, veg., caring, service (Teaching Prof.) match for a smart, handsome, slim, tall, adjustable boy, 21-1-86, 5'-10", B.Tech. ECE, R.O.V. Engineer at Chd. 30,000 p.m.,Write Box No. 5270, B-6-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9888304363, Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, beautiful, adjustable, caring, veg., service or business, match for a slim, goodlooking, caring, veg., tall boy. 24-7-89, 5'-8", (Amritdhari), Diploma Computer Hardware networking. Job in Health care department. 8000 p.m., Write Box No. 5274-B-6-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9463689280, 0172-2260941, Email : jasmeet
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, good looking, beautiful, adjustable, service or business match for a smart, handsome, caring, slim boy, 26-9-87, 5'-7", Graduate. Mobile Shop. 30000 to 35000 p.m., Write Box No. 5071-B-6-1, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9876186030. Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, tall, beautiful, caring, veg., service match for a good looking, slim, tall, adjustable boy, 7-5-78, 5'-10', Graduation from D.U. Diploma in Stenography + Diploma in Software. Accountant at Delhi. 20,000 p.m., Write Box No. 5276-B-4-8, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 09582693630, 07838373899 J Wanted an educated Gursikh, slim, beautiful, caring, veg., service or homely, adjustable match for a slim, good looking, caring, veg., educated boy, 24-3-88, 5'-7", M.B.A. (Finance), Business at Doraha (Grocery), Self Employed, 30,000 p.m., Write Box No. 5283-B-6-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9872761777, 9915985856. Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, beautiful, adjustable, caring, veg., homely or service match for a slim, good-looking, veg., caring, educated boy, 24-3-88, 5'-8", B.Tech. (Mechanical), Grocery shop at Doraha. Self employed, 30,000 p.m., Write Box No. 5284-B-6-2, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9872761777, 9915985856. Email :
[email protected] J Wanted an educated Gursikh, slim, tall, homely, beautiful, veg., service, caring match for a good-looking, adjustable, slim, tall boy. 31-10-82, 5'-9", B.Sc. IT, M.Sc. MM (Multi media Technology), Self employed. 40,000 P.M., The boy is from simple middle class family. Dowryless marriage. Write Box No. 5261-B-5-6, S.M.C. Gurdwara Sahib, Sector 34-D, Chandigarh. Contact : 9988005083 Email :
[email protected]
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
47
¡’Â±Ï B@AD
J Wanted beautiful, educated, working girl from Gursikh family for smart boy, July 1986, born 5'-4", Working in TCS Gurgaon as IT Engineer, Salary 10 lacs per annum, own house at Shiv Nagar, New Delhi. Contact : 9871790446, Email :
[email protected] J Suitable match for Gursikh boy, 31 years, 5'-6", MCA, Working as Team Leader in Software Company (Noida), 80000/per month. Legally divorced in short time, Early Marriage. Contact : 9582924244, Email :
[email protected] J Suitable match for Gursikh boy, 1-12-1974, 6', Graduate & Computer Hardware Course, Wedding Cards Shops, Earns good amount, one elder brother (married) & two elder sister (married). Contact : 09266678913, 9911150469, Email :
[email protected] J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, AA-H-AIHC, E Îπº‡ A «¬ø⁄, B.A. Pass, ÈΩ’∆ ’ø«Í¿±‡ ‹ΩÏ, AB@@@ πͬ∂ Ó‘∆È≈ Ò¬∆ ¡≥«ÓÃÂË≈∆, ÍÛ∑∆-«Ò÷∆ ÒÛ’∆ Á∆ ˜»Â ‘ÀÕ DLF BHOPURA, GHAZIABAD. √øÍ’∏IBA@D@@@DC J Suitable match for Gursikh boy, 14-12-1986, 5'-8", Fair, only son, MBBS, MS (Ortho), Final year PGI, Chandigarh, Family settled in Delhi. Father Retired Govt. Job., Mother working Govt. Job. Contact : 9910047231, Email :
[email protected] J Match for Non trimmer/Non Drinker, Gursikh boy, 28 Yrs., 5'-4", B.Tech. from NIT (Jal.) M.S. from USA, Working at Calfornia (USA), Contact : 98141-50123, Email :
[email protected] J √≈Ï √»Â √Ø‘‰≈, ◊Ã∂‹»¬∂‡ «√º÷ ÒÛ’≈, BH-H-AIHE, E Îπº‡ D «¬ø⁄, ÈΩ’∆ÙπÁ≈, √πøÁ, ÍÛ∑∆-«Ò÷∆ ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ÓØÏ≈: IHGBBACHHC J Suitable match for Amritdhari Boy, 31 Yrs, 5' 5", B.A. own Business, Electric Shop, Income 25000/Per month, Father Retired Govt Servant, Simple & Early Marriage, Mob. No. 9557918540 J Suitable match for Gursikh boy March 1987, 5'-5", M. Pharmacy working as regulatory officer in Pharmaceutical company. Contact : 98960-28428, E-Mail :
[email protected] J Suitable match for Gursikh boy, 31 years, 5'-11", Divorcee, Real Estate Business, 3 Sisters (All Married), Contact : 9897571500 J ¡≥«ÓÃÂË≈∆ ÒÛ’≈, AI Á√øÏ AIHE, E Îπº‡ F «¬ø⁄, BBA, ¡≈͉≈ «Ï˜ÈÀ√ Ò¬∆ ÍÛ∑∆-«Ò÷∆ ÔØ◊ ÒÛ’∆ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ √øÍ’ : IHEEDEAFBG J Wanted suitable girl for Amritdhari boy, 25, 6'-1", +2, own business, good income. Contact : 9780828222. Amritsar.
Í≈·’ «Ò÷Á∂ ‘È.............(√¯≈ I Á∆ Ï≈’∆) ¡≈͉∆ ÈΩ’∆ ’ «‘≈ ‘ÀÕ √Ó∂∫ Á∆ ÒØÛ ‘À «’ Ó≈Í∂ √Ø⁄‰ «’ ¿∞È∑ª Á∂ Ϻ⁄∂ Úº‚∂Úº‚∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ ◊π» Á∂ «√º÷ Â∂ ◊π» Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù È≈Ò ÒÀ ’∂ ⁄ºÒ‰ Â∂ ◊π» Á∂ ¡≈Á∂Ùª Á∆ Í≈Ò‰≈ ’ÈÕ Úº‚∂-Úº‚∂ ¡‘π«Á¡ª ”Â∂ ‘ ’ج∆ Í‘πø⁄ ‹ªÁ≈ ‘À Í ◊π» È≈È’ Á∆ «√º÷∆ ‘ «’√∂ ’ØÒ È‘ƒ ‘πøÁ∆Õ Áπ«È¡≈Ú∆ «Úº«Á¡≈ ÏÛ∂ ‹«‰¡ª ’ØÒ ‘À Í ¡«Ë¡≈ÂÓ’, »‘≈È∆¡Â Á∆ «Úº«Á¡≈ «’√∂-«’√∂ ’ØÒ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Á∂«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À «’ Úº‚∆¡ªÚº‚∆¡ª ÍØ√‡ª ”Â∂ ÏÀ·∂ «√º÷ «√º÷∆ Á∆ ¡√Ò Í¤≈‰, «√º÷∆ «Ú√≈, «√º÷∆ «‘‰∆-Ï«‘‰∆-’«‘‰∆ Â∂ ’È∆ ÂØ∫ Ï‘π ͤÛ∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ Ó∂∆ ª «¬‘ «¬’ Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ Ó≈Í∂ ¡≈͉∂ Ϻ⁄∂ ˘ ◊π» È≈È’, ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ Ú◊∂ ω≈¿∞‰ «‹‘Û∂ ‘ ÷∂ «Ú⁄ ÓºÒª Ó≈ÈÕ ∏√π÷‹∆ÚÈ «√øÿ √ÍπºÂ √: Á∆Á≈ «√øÿ «Í≥‚ ‚ÿ≈Ó, «‘√∆Ò ◊Û∑Ùø’, «˜Ò∑≈ ‘π«Ù¡≈Íπ-ADDEBG ÓØÏ≈: IHAED-@GC@C
«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆
È≈È’Ù≈‘∆ ’À¶‚ ““ÙÃØÓ‰∆ ◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡∆ √Ã∆ ¡≥«ÓÃÂ√ Á∂ «¬’ ÎÀ√Ò∂ ¡È∞√≈ √≈Ò B@AD Á∂ ⁄≈ ◊πÍπÏ ¡Â∂ √≈∆¡ª √ø◊êÁª «Ï¥Ó∆ √øÓ ÓπÂ≈«Ï’ ‘Ø ⁄πº’∆¡ª ‘È ¡Â∂ Ï≈’∆ √≈∂ ◊πÍπÏ Â∂ «Â¿∞‘≈ È≈È’Ù≈‘∆ ’À¶‚ ÓπÂ≈Ï’ ‘∆ ‘ÈÕ”” ’∆ √≈Ò B@AC «Ú⁄ ‘≈Û∑ (‹πÒ≈¬∆) Á≈ Ó‘∆È≈ ‹Ø CB «ÁȪ Á≈ √∆ ¡Â∂ √≈Ò B@AD «Ú⁄ ‹∂· (AD ‹»È) ¡Â∂ √≈ÚÈ (AF ¡◊√Â) Ú∆ CB «ÁȪ Á≈ ‘∆ ‘∂◊≈? «’¿∞∫«’ ¡≈Ó Â≈∆÷ª ¡È∞√≈ «√¯ ÎÚ∆ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ Ó‘∆È∂ C@ ‹ª CA «ÁȪ Á∂ ‘∆ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ √≈∆¡ª ’ÀÒ’∞Ò∂ÙȪ Ú∆ «¬È∑ª ÓπÂ≈Ï’ ‘∆ ’∆Â∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ È≈È’Ù≈‘∆ ’À¶‚ «Ú⁄ √Ø˪ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Ú∆ ÌÓÌπÒ∂÷∂ ω∂ ͬ∂ ‘ÈÕ ‹◊ «Ú⁄ «¬√ Á≈ Ó÷ΩÒ ‘∆ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «Î Á√Ó «ÍÂ≈ √Ã∆ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ 48
‹∆ Á≈ ÍÃ’≈Ù ÍπÏ Ú∆ «¬√ √≈Ò (B@AD ¬∆:) «Ú⁄ Í«‘Ò∆ Ú≈ BD ÍØ‘ ¡Ê≈ G ‹ÈÚ∆ ˘ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈ ⁄πº’≈ ‘À ¡Â∂ «Î Á»√∆ Ú≈ AC ÍØ‘ BH Á√øÏ B@AD ˘ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’≈‰ ¡√ƒ È‘ƒ Áº√ √’Á∂Õ √Ó≈‹ «Ú⁄ «¬‘ Ë≈È≈ ¡≈Ó ÍÃ⁄ºÒ ‘À «’ «¬‘ √Ì ’∞fi «Î’±, Í≥Ê «ÚØË∆ ¡Â∂ ‘π’Ó≈È «ÓÒ ’∂ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ’∆ ¡«‹‘≈ ·∆’ ‘À? Á≈√ Í≥Ê-‘Ó≈«¬Â∆¡ª ÂØ∫ «¬‘Ȫ ◊ºÒª Á≈ ‹π¡≈Ï Ó≥◊Á≈ ‘ÀÕ ∏ÁÙÈ «√øÿ √Ã∆ ◊ø◊≈È◊ (≈‹√Ê≈È)
ÌπºÒ Á∆ √ØË √ÂøÏ B@AD Á∆ “«√º÷ ÎπÒÚ≈Û∆” Á∂ Í≥È≈ AG ¿∞µÂ∂, Í«‘Ò∂ ’≈ÒÓ «Ú⁄, “B «’ºÒ∂” ˆÒÂ∆ È≈Ò ¤Í «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ ˘ B ÓπºÏ∂ Í«Û∑¡≈ ‹≈Ú∂ ‹∆Õ ‘ج∆ ˆÒÂ∆ Ò¬∆ «ıÓ≈ Á∂ ‹≈⁄’ ‘ªÕ (√øÍ≈Á’) ¡’Â±Ï B@AD
