Roll No.
x……®……ΔEÚ
S—96—Hindi (D & D)
No. of Questions — 13 No. of Printed Pages — 11
®……v™… ®…EÚ (®…⁄EÚ §… v…Æ˙) {…Æ˙“I……,
2013
Ω˛xn˘“ ∫…®…™… :
4
{…⁄h……»EÚ :
1 4
P…h]‰ı
80
{…Æ˙“I……Ãl…™…… E‰Ú ±…B ∫……®……x™… x…nÊ˘∂… :
1.
{…Æ˙“I……l…‘ ∫…¥…«|…l…®… +{…x…‰ |…∂x… {…j… {…Æ˙ x……®……ΔEÚ + x…¥……™…«i…: ±…J…Â*
2.
∫…¶…“ |…∂x… EÚÆx…‰ + x…¥……™…« ΩÈ˛*
3.
|…i™…‰EÚ |…∂x… EÚ… =k…Æ˙ n˘“ M…<« =k…Æ˙-{…÷Œ∫i…EÚ… ®…Â Ω˛“ ±…J…Â*
4.
V…x… |…∂x…… ®… +…xi… Æ˙EÚ J…hb˜ ΩÈ˛, =x… ∫…¶…“ E‰Ú =k…Æ˙ BEÚ ∫……l… Ω˛“ ±…J…Â*
5.
|…∂x… ∫…ΔJ™…… 2, 4, 6, 8 i…l…… 9 ®… +…xi… Æ˙EÚ ¥…EÚ±{… ΩÈ˛ *
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
[ Turn over
2
J…hb˜ - EÚ 1.
x…®x… ±… J…i… M…t…Δ∂… EÚ…‰ v™……x…{…⁄¥…«EÚ {…g¯EÚÆ˙ {…⁄U‰Ù M…B |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : V…xΩ² v…x…-¥…˶…¥… {™……Æ˙… Ω˲, ∫…… Ω˛i™…-®…Œxn˘Æ˙ ®… =x…E‰Ú ±…B EÚ…‰<« ∫l……x… x…Ω˛” Ω˲* ™…Ω˛…ƒ i……‰ =x… ={……∫…EÚ…Â EÚ“ +…¥…∂™…EÚi…… Ω˲, V…xΩ˛…Âx…‰ ∫…‰¥…… EÚ…‰ Ω˛“ +{…x…‰ V…“¥…x… EÚ“ ∫……l…«EÚi…… ®……x… ±…™…… Ω˛…‰, V…x…E‰Ú n˘±… ®… n˘n«˘ EÚ“ i…c˜{… Ω˛…‰ +…ËÆ˙ ®…÷Ω˛§§…i… EÚ… V……‰∂… Ω˛…‰* +{…x…“ ƒS…“ x…M……Ω˛ Ω˛®……Ɖ˙ V…“¥…x… EÚ… ±…I™… Ω˲* V……‰ +…n˘®…“ ∫…SS…… EÚ±……EÚ…Æ˙ Ω˲, ¥…Ω˛ ∫¥……l…«®…™… V…“¥…x… EÚ… |…‰®…“ x…Ω˛” Ω˛…‰ ∫…EÚi……* i)
={…™…÷«HÚ M…t…Δ∂… EÚ… = S…i… ∂…“π…«EÚ ±… J…B *
2
ii)
∫…… Ω˛i™… E‰Ú ®…Œxn˘Æ˙ ®… EÚ∫…E‰Ú ±…B EÚ…‰<« ∫l……x… x…Ω˛” Ω˲ ?
2
iii)
∫…SS…‰ ®…x… ∫…‰ ∫…®……V…-∫…‰¥…… EÚÆ˙x…‰ E‰Ú C™…… {… Æ˙h……®… ®…±…i…‰ ΩÈ˛ ?
2
iv)
∫…‰¥…… EÚÆ˙x…‰ {…Æ˙ Ω˛®… C™…… ®…±…i…… Ω˲ ? (+) ∫¥……l…«®…™… V…“¥…x…
(§…) +…v™……Œi®…EÚ +…x…xn˘
(∫…)
(n˘) +®…“Æ˙…Â EÚ“ x……ËEÚÆ˙“*
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
1
3 v)
2.
∫…SS…… EÚ±……EÚ…Æ˙ .......... V…“¥…x… EÚ… |…‰®…“ x…Ω˛” Ω˛…‰ ∫…EÚi……* (+) |…‰®… ®…™…
(§…) ∫¥……l…« ®…™…
(∫…) |… i…π`ˆ… ®…™…
(n˘) x…Æ˙…∂…… ™…÷HÚ*
1
x…®x… ±… J…i… {…t…Δ∂… EÚ…‰ {…g¯EÚÆ˙ {…⁄U‰Ù M…™…‰ |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : ®……]ı“, i…÷Z…‰ |…h……®… ! ®…‰Æ‰˙ {…÷h™… n‰˘∂… EÚ“ ®……]ı“, i…⁄ EÚi…x…“ + ¶…Æ˙…®… i…÷Z…‰ ±…M…… ®……l…‰ ∫…‰ ∫……Ɖ˙ EÚπ]ı Ω˛…‰ M…B n⁄˘Æ˙, I…h…-¶…Æ˙ Ω˛“ ¶…⁄±… M…™…… ®…È ∂…j…÷ ™…Δj…h…… G⁄ÚÆ˙ ∫…÷J…-∫°⁄ÚÃi… EÚ… <∫… EÚ…™…… ®… Ω÷˛+… {…÷x…: ∫…ΔS……Æ˙ ±…M…i…… V…Ë∫…‰ +…V… ™…÷M…… E‰Ú §……n˘ ®…±…… ¥…∏……®… ®……]ı“ i…÷Z…‰ |…h……®…* i…÷Z…∫…‰ §…U÷Ùc˜ ®…±…… |……h…… EÚ…‰ EÚ¶…“ x… {…±… ¶…Æ˙ S…Ëx…, i…‰Æ‰˙ n˘∂…«x… Ω‰˛i…÷ Æ˙…i…- n˘x… i…Æ˙∫… Æ˙Ω‰˛ l…‰ x…Ëx…, v…x™… Ω÷˛+… i…‰Æ‰˙ S…Æ˙h…… ®… +…EÚÆ˙ ™…Ω˛ +Œ∫i…i¥… Ω÷˛<« ∫……v…x…… ∫…°Ú±…, ¶…HÚ EÚ…‰ |……{i… Ω˛…‰ M…B Æ˙…®…* ®……]ı˛“ i…÷Z…‰ |…h……®…* (i)
={…™…÷«HÚ {…t…Δ∂… EÚ… = S…i… ∂…“π…«EÚ ±… J…B *
(ii)
|…∫i…÷i… {…t ®… EÚ∫…‰ |…h……®… EÚ™…… M…™…… Ω˲ ?
1
1 2
(iii)
EÚ∫…E‰Ú n˘∂…«x…… EÚ…‰ +…ƒJ… i…Æ˙∫…i…“ Æ˙Ω˛i…“ ΩÈ˛ ?
1
1 2
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
2
[ Turn over
4 (iv)
(v)
""∫…°Ú±…'' ∂…§n˘ EÚ… ¥…±……‰®… Ω˲ (+) +∫…°Ú±…
(§…) °Ú±…
(∫…) ±…°Ú∫…
(n˘) °Ú∫…±…*
1
""∂…j…÷'' ∂…§n˘ EÚ… ∫…®……x……l…«EÚ Ω˲ (+) n÷˘∂®…x…
(§…) n˘…‰∫i…
(∫…) ∫…Ω˛…‰n˘Æ˙
(n˘) {…c˜…‰∫…“*
1
+l…¥…… ®…x… ®……‰ Ω˛x…“ |…EfiÚ i… EÚ“ V……‰ M……‰n˘ ®… §…∫…… Ω˲, ∫…÷J… ∫¥…M…«-∫…… V…Ω˛…ƒ Ω˲, ¥…Ω˛ n‰˘∂… EÚ…Ëx… ∫…… Ω˲ ? V…∫…EÚ… S…Æ˙h… x…Æ˙xi…Æ˙ Æ˙ix…‰∂… v……‰ Æ˙Ω˛… Ω˲, x… n˘™……ƒ V…Ω˛…ƒ ∫…÷v…… EÚ“ v……Æ˙… §…Ω˛… Æ˙Ω˛“ Ω˲ ∫…”S…… Ω÷˛+… ∫…±……Ëx……, ¥…Ω˛ n‰˘∂… EÚ…Ëx… ∫…… Ω˲, V…∫…E‰Ú §…c‰˜ Æ˙∫…“±…‰ °Ú±…, EÚxn˘ x……V… ®…‰¥…‰, ∫…§… +ΔM… ®… ∫…V…‰ ΩÈ˛, ¥…Ω˛ n‰˘∂… EÚ…Ëx…∫…… Ω˲ V…∫…®… ∫…÷M…xv… ¥……±…‰, ∫…÷xn˘Æ˙ |…∫…⁄x… {™……Ɖ˙, n˘x… Æ˙…i… Ωƒ˛∫… Æ˙Ω‰˛ ΩÈ˛, ¥…Ω˛ n‰˘∂… EÚ…Ëx… ∫…… Ω˲, ®…Ën˘…x…, M… Æ˙, ¥…x…… ®…Â, Ω˛ Æ˙™…… ±…™……ƒ ±…Ω˛EÚi…” +…x…xn˘®…™… V…Ω˛…ƒ Ω˲, ¥…Ω˛ n‰˘∂… EÚ…Ëx…∫…… Ω˲* (i)
={…™…÷«HÚ {…t…Δ∂… EÚ… = S…i… ∂…“π…«EÚ ±… J…B *
(ii)
Æ˙ix…‰∂… EÚ∫…E‰Ú S…Æ˙h… v……‰i…… Ω˲ ?
1
1 2
(iii)
|…EfiÚ i… EÚ“ M……‰n˘ ®… EÚ…Ëx… §…∫…… Ω˲ ?
1
1 2
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
2
5 (iv)
(v)
""Æ˙ix……EÚÆ˙'' EÚ… ∂……Œ§n˘EÚ +l…« ΩÈ˛ (+) ∫……M…Æ˙
(§…) x…n˘“
(∫…) i……±……§…
(n˘) {……‰J…Æ˙*
1
"" M… Æ˙'' ∂…§n˘ EÚ… {…™……«™…¥……™…“ Ω˲ (+) {…¥…«i…
(§…) ®…Ën˘…x…
(∫…) J…‰i…
(n˘) ]ı“±……*
1
J…hb˜ - J… 3.
4.
x…®x… ±… J…i… ¥…π…™……Â ®…Â ∫…‰ EÚ∫…“ BEÚ {…Æ˙ ±…M…¶…M… 15 {…Δ HÚ™……Â ®…Â x…§…xv… ±… J…B : (+) |…™… x…‰i……
(§…) <«n˘ ™…… n˘∂…Ω˛Æ˙…
(∫…) +…¥……M…®…x… E‰Ú ∫……v…x…
(n˘) n⁄˘Æ˙n˘∂…«x…*
∫¥…™…Δ EÚ…‰ Æ˙…P…¥…‰xp˘ EÚI……
10
EÚ… UÙ…j… ®……x…i…‰ Ω÷˛B §……‰b«˜ {…Æ˙“I…… ∂…÷±EÚ V…®…… EÚÆ˙…x…‰ Ω‰˛i…÷
®…ƒM……x…‰ E‰Ú ±…B, +{…x…‰ {…i……V…“ EÚ…‰ {…j… ±… J…B*
8
500/5
+l…¥…… ∫¥…™…Δ EÚ…‰ ®…ΔV…÷±… ®…∏…… ®……x…EÚÆ˙ +{…x…‰ Ω˛ Æ˙u˘…Æ˙ x…¥……∫…“ ®…j… EÚ…‰ {…j… ±… J…B V…∫…®…Â +…{…E‰Ú
5.
V…x®… n˘x… EÚ… +…®…xj…h… ¥…Ãh…i… Ω˛…‰*
5
(i)
¥…∂…‰π…h… EÚ∫…‰ EÚΩ˛i…‰ ΩÈ˛ ?
2
(ii)
""Æ˙…®… v…“Ɖ˙-v…“Ɖ˙ J……i…… Ω˲'' ¥……C™… ®… GÚ™…… ¥…∂…‰π…h… UÙ…ƒ ]ıB*
2
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
[ Turn over
6 (iii)
""®……i……V…“ §……V……Æ˙ V……i…“ Ω˲'' ¥……C™… ®… +EÚ®…«EÚ GÚ™…… UÙ…ƒ ]ıB*
2
(iv)
∫…Æ˙±… ¥……C™… EÚ“ {… Æ˙¶……π…… ±… J…B*
2
(v)
x…®x… ±… J…i… ∫…Æ˙±… ¥……C™… EÚ…‰ ∫…Δ™…÷HÚ ¥……C™… ®… §…n˘ ±…B : ""®……‰ Ω˛x…“ M……i…“ Ω÷˛<« x……S… Æ˙Ω˛“ Ω˲*''
2
(vi)
""x……Ë n˘…‰ M™……Æ˙Ω˛ Ω˛…‰x……'' ®…÷Ω˛…¥…Ɖ˙ EÚ… ¥……C™… ®… |…™……‰M… EÚ“ V…B*
2
(vii)
""EÚ…±…… +I…Æ˙ ¶…È∫… §…Æ˙…§…Æ˙'' ±……‰EÚ…‰ HÚ EÚ… +l…« ±… J…B*
2
J…hb˜ - M… 6.
x…®x… ±… J…i… {…t…Δ∂… EÚ…‰ v™……x…{…⁄¥…«EÚ {…g¯EÚÆ˙ |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : ®…x… EÚ“ ®…x… Ω˛“ ®……ƒZ… Æ˙Ω˛“* EÚ Ω˛B V……< EÚ…Ëx… {…Ë >v……Ë, x……Ω˛” {…Æ˙i… EÚΩ˛”* +¥… v… +v……Æ˙ +…∫… +…¥…x… EÚ“, i…x… ®…x… ¥…l…… ∫…Ω˛“* +§…
M……‰ {…™……Â EÚ“ ®…x… EÚ“
2
(ii)
=r˘¥… ∫…‰ ™……‰M… ∫…Δn‰˘∂… ∫…÷x…EÚÆ˙ M……‰ {…™…… {…Æ˙ C™…… |…¶……¥… {…c˜… ?
2
+l…¥…… V…∫…E‰Ú +Ø˚h… EÚ{……‰±…… EÚ“ ®…i…¥……±…“ ∫…÷Δn˘Æ˙ UÙ…™…… ®… +x…÷Æ˙… M…x…“ =π…… ±…‰i…“ l…“ x…V… ∫…÷Ω˛…M… ®…v…÷ ®……™…… ®… =∫…EÚ“ ∫®…fi i… {……l…‰™… §…x…“ Ω˲, l…E‰Ú {… l…EÚ EÚ“ {…Δl…… EÚ“ ∫…“¥…x… EÚ…‰ =v…‰c˜ EÚÆ˙ n‰˘J……‰M…‰ C™…… ®…‰Æ˙“ EÚl…… EÚ“ ? (i)
"+Ø˚h… EÚ{……‰±……Â' ∫…‰ C™…… +…∂…™… Ω˲ ? ∫{…π]ı EÚÆÂ˙*
2
(ii)
EÚl…… ∫…‰ EÚ ¥… C™…… EÚΩ˛x…… S……Ω˛i…… Ω˲ ?
2
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
7 7.
8.
x…®x… ±… J…i… ®… ∫…‰ EÚxΩ˛” i…“x… |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : (i)
M……‰ {…™……ƒ EfiÚπh… EÚ…‰ Ω˛… Æ˙±… EÚ“ ±…EÚc˜“ C™…… EÚΩ˛i…“ ΩÈ˛ ?
2
(ii)
M……‰ {…™……Â EÚ“ ¥…Æ˙Ω˛…ŒMx… ®…Â P…“ EÚ… EÚ…®… EÚ∫…x…‰ EÚ™…… ?
2
(iii)
""®…Δn˘ Ωƒ˛∫…“ ®…÷J…S…Δn˘ V…÷xΩ˛…<«'' EÚ… +…∂…™… ∫{…π]ı EÚ“ V…B*
2
(iv)
EÚ ¥… EÚ“ +…ƒJ… °Ú…M…÷x… EÚ“ ∫…÷Δn˘Æ˙i…… ∫…‰ C™…… x…Ω˛” Ω˛]ı Æ˙Ω˛“ Ω˲ ?
2
x…®x… ±… J…i… EÚ…¥™……Δ∂… EÚ…‰ {…g¯EÚÆ˙ |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : ™…∂… Ω˲ ™…… x… ¥…˶…¥… Ω˲, ®……x… Ω˲ x… ∫…Æ˙®……™…… V…i…x…… Ω˛“ n˘…Ëc˜… i…⁄ =i…x…… Ω˛“ ¶…Æ˙®……™…… |…¶…÷i…… EÚ… ∂…Æ˙h…- §…®§… E‰Ú¥…±… ®…fiM…i…fiπh…… Ω˲ V……‰ Ω˲ ™…l……l…« EÚ `ˆx… =∫…EÚ… i…⁄ EÚÆ ˙{…⁄V…x… UÙ…™…… ®…i… U⁄Ùx…… ®…x… Ω˛…‰M…… n÷˘J… n⁄˘x……* (i)
|…∫i…÷i… {…t…Δ∂… ®…Â |…™…÷HÚ ¶……π…… EÚ… x……®… ±… J…B*
1
(ii)
EÚ ¥… |…¶…÷i…… EÚ“ ∂…Æ˙h… EÚ…‰ C™…… ®……x…i…… Ω˲ ?
1
(iii)
EÚ ¥… EÚ…‰ C™…… EÚ `ˆx… ±…M…i…… Ω˲ ?
1
(iv)
EÚ ¥… EÚ∫…EÚ… {…⁄V…x… EÚÆ˙x…‰ EÚ…‰ EÚΩ˛i…… Ω˲ ?
1
(v)
EÚ ¥… x…‰ UÙ…™…… U⁄Ùx…‰ E‰Ú ±…B C™…… ®…x…… EÚ™…… Ω˲ ?
1
+l…¥…… S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
[ Turn over
8
®……ƒ x…‰ EÚΩ˛… {……x…“ ®… Z……ƒEÚ EÚÆ˙ +{…x…‰ S…‰Ω˛Æ‰˙ {…Æ˙ ®…i… Æ˙“Z…x…… +…M… Æ˙…‰ ]ı™……ƒ ∫…ÂEÚx…‰ E‰Ú ±…B Ω˲ V…±…x…‰ E‰Ú ±…B x…Ω˛” ¥…∫j… +…ËÆ˙ +…¶…⁄π…h… ∂……Œ§n˘EÚ ß…®…… EÚ“ i…Æ˙Ω˛ §…Δv…x… Ω˲ ∫j…“ V…“¥…x… E‰Ú ®……ƒ x…‰ EÚΩ˛… ±…c˜EÚ“ Ω˛…‰x…… {…Æ˙ ±…c˜EÚ“ V…Ë∫…… n˘J……<« ®…i… n‰˘x……
9.
(i)
|…∫i…÷i… {…t…Δ∂… ®… EÚ∫… ¶……π…… EÚ… |…™……‰M… Ω÷˛+… Ω˲ ?
1
(ii)
¥…∫j… +…ËÆ˙ +…¶…⁄π…h… EÚ…‰ §…Δv…x… C™…… EÚΩ˛… M…™…… Ω˲ ?
1
(iii)
""+{…x…‰ S…‰Ω˛Æ‰˙ {…Æ˙ ®…i… Æ˙“Z…x……'' {…Δ HÚ EÚ… C™…… +…∂…™… Ω˲ ?
1
(iv)
+…M… EÚ… ={…™……‰M… EÚ∫…E‰Ú ±…B EÚÆ˙x…… S…… Ω˛B ?
1
(v)
""+…M… V…±…x…‰ E‰Ú ±…B x…Ω˛”'' B‰∫…… C™…… EÚΩ˛… M…™…… ?
1
x…®x… ±… J…i… M…t…Δ∂… EÚ…‰ v™……x…{…⁄¥…«EÚ {…g¯EÚÆ˙ |…∂x…… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : BEÚ §…Ω÷˛i… §…c‰˜ +…Ãl…EÚ Z…]ıE‰Ú E‰Ú EÚ…Æ˙h… ¥…‰ <Δn˘…ËÆ˙ ∫…‰ +V…®…‰Æ˙ +… M…B l…‰, V…Ω˛…ƒ =xΩ˛…Âx…‰ +{…x…‰ +E‰Ú±…‰ E‰Ú §…±… §…⁄i…‰ +…ËÆ˙ Ω˛…Ë∫…±…‰ ∫…‰ +ΔO…‰V…“- Ω˛xn˘“ ∂…§n˘EÚ…‰∂… ( ¥…π…™…¥……Æ˙) E‰Ú +v…⁄Ɖ˙ EÚ…®… EÚ…‰
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
9
+…M…‰ §…g¯…x…… ∂…÷∞¸ EÚ™…… V……‰ +{…x…“ i…Æ˙Ω˛ EÚ… {…Ω˛±…… +…ËÆ˙ +E‰Ú±…… ∂…§n˘EÚ…‰∂… l……* <∫…x…‰ =xΩ² ™…∂… +…ËÆ˙ |… i…π`ˆ… i……‰ §…Ω÷˛i… n˘“ {…Æ˙ +l…« x…Ω˛” +…ËÆ˙ ∂……™…n˘ M…Æ˙i…“ +…Ãl…EÚ Œ∫l… i… x…‰ Ω˛“ =x…E‰Ú ¥™… HÚi¥… E‰Ú ∫……Ɖ˙ ∫…EÚ…Æ˙…i®…EÚ {…Ω˛±…÷+… EÚ…‰ x…S……‰c˜x…… ∂…÷∞¸ EÚÆ˙ n˘™……* ∫…E÷Úc˜i…“ +…Ãl…EÚ Œ∫l… i… E‰Ú EÚ…Æ˙h… +…ËÆ˙ + v…EÚ ¥…∫°Ú… Æ˙i… =x…EÚ… +ΩΔ˛ <∫… §……i… i…EÚ EÚ“ +x…÷®… i… x…Ω˛” n‰˘i…… l…… EÚ ¥…‰ EÚ®… ∫…‰ EÚ®… +{…x…‰ §…SS…… EÚ…‰ i……‰ +{…x…“ +…Ãl…EÚ ¥…¥…∂…i……+… EÚ… ¶……M…“n˘…Æ˙ §…x……Bƒ x…¥……§…“ +…n˘i…Â, +v…⁄Æ˙“ ®…Ω˛i¥……EÚ…I……Bƒ, Ω˛®…‰∂…… ∂…“π…« {…Æ˙ Æ˙Ω˛x…‰ E‰Ú §……n˘ Ω˛… ∂…B {…Æ˙ ∫…Æ˙EÚi…‰ S…±…‰ V……x…‰ EÚ“ ™……i…x…… GÚ…‰v… §…x…EÚÆ˙ Ω˛®…‰∂…… ®……ƒ EÚ…‰ EƒÚ{……i…“ l…Æ˙l…Æ˙…i…“ Æ˙Ω˛i…“ l…”* (i)
+V…®…‰Æ˙ +…x…‰ E‰Ú §……n˘ ±…‰ J…EÚ… E‰Ú {…i……V…“ x…‰ C™…… |……Æ˙®¶… EÚ™…… ?
2
(ii)
±…‰ J…EÚ… E‰Ú {…i……V…“ §…SS…… EÚ…‰ EÚ…Ëx… ∫…‰ EÚ…®… ∫…‰ n⁄˘Æ˙ Æ˙J…i…‰ l…‰ ?
2
+l…¥…… C™…… EÚÆÂ˙ ®…™……ƒ, <« EÚ…∂…“ UÙ…‰c˜EÚÆ˙ EÚΩ˛…Δ V……Bƒ, M…ΔM…… ®…<™…… ™…Ω˛…ƒ, §……§…… ¥…∂¥…x……l… ™…Ω˛…ƒ, §……±……V…“ EÚ… ®…Δ n˘Æ˙ ™…Ω˛…ƒ, ™…Ω˛…ƒ Ω˛®……Ɖ˙ J……x…n˘…x… EÚ“ EÚ<« {…÷∂i…… x…‰ ∂…Ω˛x……<« §…V……<« Ω˲, Ω˛®……Ɖ˙ x……x…… i……‰ ¥…Ω˛” §……±……V…“ ®…Δ n˘Æ˙ ®… §…c‰˜ |… i…Œπ`ˆi… ∂…Ω˛x……<«¥……V… Æ˙Ω˛ S…÷E‰Ú ΩÈ˛* +§… Ω˛®… C™…… EÚÆÂ˙, ®…Æ˙i…‰ n˘®… i…EÚ x… ™…Ω˛ ∂…Ω˛x……<« U⁄Ù]‰ıM…“ x… EÚ…∂…“* V…∫… V…®…“x… x…‰ Ω˛®… i……±…“®… n˘“, V…Ω˛…ƒ ∫…‰ +n˘§… {……<«, ¥……‰ EÚΩ˛…ƒ +…ËÆ˙ ®…±…‰M…“ ? ∂…Ω˛x……<« +…ËÆ˙ EÚ…∂…“ ∫…‰ §…g¯EÚÆ˙ EÚ…‰<« V…z…i… x…Ω˛” Ω˲ <∫… v…Æ˙i…“ {…Æ˙ Ω˛®……Ɖ˙ ±…B* (i)
=∫i……n˘ §…Œ∫®…±±…… J……ƒ EÚ…∂…“ UÙ…‰c˜EÚÆ˙ C™…… x…Ω˛” V……x…… S……Ω˛i…‰ l…‰ ?
2
(ii)
=∫i……n˘ E‰Ú x……x……V…“ EÚ…∂…“ ®…Â C™…… EÚ…®… EÚÆ˙i…‰ l…‰ ?
2
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
[ Turn over
10 10.
x…®x… ±… J…i… |…∂x…… ®… ∫…‰ EÚxΩ˛” i…“x… E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : (i)
°Ú…n˘Æ˙ §…÷±E‰Ú EÚ…‰ ¶……Æ˙i…“™… ∫…Δ∫EfiÚ i… EÚ… +ΔM… EÚ∫… +…v……Æ˙ {…Æ˙ EÚΩ˛… M…™…… Ω˲ ?
2
(ii)
""BEÚ EÚΩ˛…x…“ ™…Ω˛ ¶…“'' {……`ˆ E‰Ú +…v……Æ˙ {…Æ˙ ®…z…⁄ V…“ EÚ“ ∫¥……v…“x…i…… +…xn˘…‰±…x… ®… C™…… 2
¶…⁄ ®…EÚ… l…“ ? §…i……
11.
(iii)
i…§… EÚ“ ∂…I…… |…h……±…“ ¥… +§… EÚ“ ∂…I…… |…h……±…“ ®… C™…… +xi…Æ˙ Ω˲ ? ∫{…π]ı EÚ“ V…B* 2
(iv)
∂…Ω˛x……<« EÚ“ n÷˘ x…™…… ®… b÷˜®…Æ˙…ƒ¥… EÚ…‰ C™…… ™……n˘ EÚ™…… V……i…… Ω˲ ?
2
x…®x… ±… J…i… |…∂x…… ®… ∫…‰ EÚxΩ˛” n˘…‰ E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : (i)
∂…Ω˛x……<« EÚ… =±±…‰J… EÚΩ˛…ƒ-EÚΩ˛…ƒ ®…±…i…… Ω˲ ?
2
1 2
(ii)
EÚx… ∫……v…x…… EÚ…‰ +∫…Δ∫EfiÚ i… EÚΩ˛… M…™…… Ω˲ +…ËÆ˙ C™…… ?
2
1 2
(iii)
""Œ∫j…™…… EÚ…‰ {…g¯…x…‰ ∫…‰ +x…l…« Ω˛…‰i…… ΩË''˛−E÷Úi…E«Ú¥…… n˘™…… EÚ“ <∫… n˘±…“±… EÚ… J…hb˜x… u˘¥…‰n˘“ 1 2 V…“ x…‰ EËÚ∫…‰ EÚ™…… Ω˲ ? 2
12.
x…®x… ±… J…i… |…∂x…… ®… ∫…‰ EÚ∫…“ BEÚ EÚ… =k…Æ˙ n˘“ V…B : (i)
V…i…‰x… x……M…Ê EÚ“ M……
M……
¶……Æ˙i… E‰Ú ∫¥……v…“x…i…… +…xn˘…‰±…x… ®… n÷˘±……Æ˙“ +…ËÆ˙ ]÷ız…⁄ x…‰ +{…x…… ™……‰M…n˘…x… EÚ∫… |…EÚ…Æ˙ 4
n˘™…… ? S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
11 13.
x…®x… ±… J…i… |…∂x…… ®… ∫…‰ EÚxΩ˛” n˘…‰ E‰Ú =k…Æ˙ ±… J…B : (i)
n÷˘±……Æ˙“ EÚ… ]÷ız…⁄ ∫…‰ {…Ω˛±…“ §……Æ˙ {… Æ˙S…™… EÚΩ˛…ƒ +…ËÆ˙ EÚ∫… ∞¸{… ®… Ω÷˛+… ?
2
(ii)
∫…ŒCEÚ®… EÚ“ Æ˙…V…v……x…“ EÚ… +∫…±…“ x……®… C™…… Ω˲ ? =∫…EÚ… + ¶…|……™… C™…… Ω˲ ?
2
(iii)
±……ÂM… ∫]ı…ÏEÚ ®… P…⁄®…i…‰ Ω÷˛B S…GÚ EÚ…‰ n‰˘J… EÚÆ˙ ±…‰ J…EÚ… EÚ…‰ {…⁄Ɖ˙ ¶……Æ˙i… EÚ“ +…i®…… BEÚ ∫…“ 2
C™…… n˘J……<« n˘“ ?
S—96—Hindi (D & D)
.S–122.
[ Turn over