១ សំេណរកថខណ្ឌ រក សិទធិេ
យ៖ វង េមង េបកខជនបណិ្ឌ តភ ជបណិ្ឌ តយសភកមពុជ
វទយ ិ
អុ េម៉ ី ល៖
[email protected]
ស័យ ្ឋ ន៖ inl-rac.blogspot.com
ទូរស័ ពទេលខ៖ ០១២ ៤៤៦ ៤១៦
១.និយមន័យ កថខណ្ឌ
គឺជឯក
មនករ្របមូលផ្តំុលបះ
េ
សំខន់ៗ។ កថខណ្ឌ
មូល ្ឋ នៃនករេរៀបចំសំេណរែដល យមនពក់ព័នេធ នកនុងករបេងកើតគំនិត
ចមន្របែវងេសមើនឹងមួយលបះ េហើយ
ច
មន្របែវងេ្រចើ នមិនេលើសពី១០លបះ ្របសិនេបើេយើងគិតបនទត់ មិន ឱយេលើសពី១២បនទត់។ កថខណ្ឌគំរ ូ មស េ
ហធតុ មនតៃម្ល ្រតូវេគ យតៃម្លថ មនគុណ
្របេយជន៍សំខន់ពីរយ៉ ង។ ចិែញចងចិញ ច ចែដល បន។ េហតុដូេចនះ េគ
ទីមួយមសមនេ
ចធន់នឹងករខូចខតពី
រធតុ គីមីេផ ងៗ
ចយកមកៃចនេធ្វើជេ្រគ ងអលងករ, រូបិយវតថុ,
និង េ្រគ ងតុបែតងលំអ េផ ងៗេទៀត។ មស មកស្រមិតស្រមំងេនះេទ របស់ ឱយេន្រសស់
ភ័ ណភពភ្លឺ
ចមិនចំបច់យក
េពលគឺ េនែតរក េ
ភ័ ណភព
្អ តជនិចច។ ឧទហរណ៍ដូចជកក់មសរបស់
វបបធម៌េមឌីែទ ៉ េណបុ ណេន
ែតរក ្រទង់្រទយនិងពណ៌យូរ
រហូតមកដល់សព្វៃថង េបើេទះបីជ េគែកលំអ
អស់រយៈេពល២៣
២ សតវត កន្លងមកេហើយក៏េ របស់មសគឺថ វ ិទយ
យ។ គុណ្របេយជន៍សំខន់មួយេទៀត
េគយក េទេ្របើ ្របស់
កនុងឧស ហកមម
និង
្រស្ត បនេ្រចើនែបបេ្រចើ នយ៉ ង។ អស់រយៈេពលជេ្រចើ នឆនំ
កន្លងមកេហើយ
មស្រតូវបនេគយកមកេ្របើ ្របស់
េនកនុង
ឧស ហកមមមួយចំនួន។ នេពលថមីៗកន្លងមកេនះមស្រតូវេគយក មកេ្របើ ្របស់ ស្រមប់េធ្វើ ចពក់
វែដល
កសធតុ។ េ
វរបស់អវកសយនិក។ អវកសយនិក
េគដុត
សរុបេសចក្ដីមក
យមសមិន្រតឹមែតមនេ
ទំង
យជមួយនឹងមសស្រមប់ករពរ មសគឺ ជវតថុមនតៃម្លជទីបំផុត
ភ័ ណភពចំងែចងប៉ុេ
្ណ ះេទ ែថម
ចយកមកេ្របើ ្របស់ស្រមប់ ករពរទប់ទល់នឹងធមមជតិបន
េទៀតផង។ ២.ធតុរបស់កថខណ្ឌ កថខណ្ឌមនបីែផនក ៖ លបះ្របធន, លបះពិពណ៌ន, និង លបះបញចប់។ ២.១.លបះ្របធន លបះ្របធន គឺជលបះដ៏សំខន់ែដលបង្ហញគំនិតេគលេន កនុង កថខណ្ឌ។ េ
យលបះេនះមិន្រគន់ ែតជលបះស្រមប់កំណត់
្របធនបទរបស់កថខណ្ឌប៉ុេ
្ណ ះេទ ប៉ុែន្ដែថមទំង ជអនកកំណត់
្របធនបទ មួយឬពីរែដលេគ
ចេលើកយកមកពិភក និងបរ ិយយ
យ៉ ងលំអិត េនកនុងកថខណ្ឌ។ លបះ្របធនមនធតុពីរសំខន់ ៖
្របធនបទនិងគំនិតពិពណ៌ន។
៣ ឧទហរណ៍ ៖ មស េ
ហធតុមនតៃម្ល្រតូវេគ យតៃម្លថ មន
មន គុណ្របេយជន៍សំខន់ពីរយ៉ ង។ ឧទហរណ៍ខងេលើបង្ហញថ
ពកយ
‹‹មស››
គឺជ្របធនបទ
ចំែណកឯ ‹‹គុណ្របេយជន៍សំខន់ពីរយ៉ ង››គឺជគំនិតពិពណ៌ន។ កថខណ្ឌែដលល្អនីមួយៗ្រតូវមនលបះ្របធនែដលបង្ហញ ្របធនបទនិងគំនិតពិពណ៌នរបស់កថខណ្ឌេនះ។ លបះ្របធនគឺ ជលបះ េពញេលញ។ ជធមម
លបះ្របធនសថិតេនកនុងលបះទីមួយ
របស់កថខណ្ឌ ប៉ុែន្តមិនសូវទូ េទេទ គឺ
្រស័យចំណូលចិតរ្ត បស់
អនកនិពនធ។ លបះ្របធនជលបះដ៏សំខន់បំផុតេនកនុងកថខណ្ឌ។ លបះ
េនះ មនអនកបង្ហញ េគេលើក
ច់េរឿងសេងខប អំពីអីែ្វ ដលកថខណ្ឌ្រតូវបន
យកមកបរ ិយយ។
្រស័យេហតុេនះលបះ្របធនគឺ ជ
្រតី វ ិស័យដ៏សំខន់ស្រមប់ សរេសរនិងអនក
ន។
េសមរ
ចដឹង
េហតុ ករណ៍ែដលជព័ ត៌មនស្រមប់ យកមកនិយយ េហើយ អនក នដឹងថ កថខណ្ឌេនះនឹងនិ យយអំពីអី។ ្វ េហតុដូេចនះ េសមរ្រតូវ ែតមនករេរៀបចំ ឱយបនល្អ េដើមបីងយយល់។ ចំណុចសំខន់បី្រតូវចងចំេនកនុងសំេណរលបះ្របធនគឺ ៖
(១)-លបះ្របធនគឺជលបះេពញេលញ ្រតូវមន្របធន កិរ ិយសពទ
និង កមមរងឬកមមបទ ឬ គុណ្របធន។ ឧទហរណ៍ខងេ្រកមគឺចង់ បញ ជ ក់ថ មិនែមនជលបះេពញេលញេនះេទ ៖
-ករេបើកបរេនេលើផូវជតិ ្ល
៤ -
រៈសំខន់ៃនមស
-ករចុះេឈមះចូលេរៀនេនម
វ ិទយល័យ
(២)-លបះ្របធនមនទំង្របធនបទនិងគំនិតពិពណ៌ន។ លបះេនះគឺ
ជករកំណត់្របធនបទទំងមូលរបស់កថខណ្ឌ េហើយ បនទប់មក េទៀត
ជអនកកំណត់្រពំែដនឱយ្របធនបទ
ពិភក េនកនុងកថខណ្ឌ។
ស្រមប់េលើកយកមក
ឧទហរណ៍ខងេ្រកមបង្ហញលបះ
្របធនទំង្របធនបទនិងគំនិតពិពណ៌នែដលមនន័យេពញេលញ ៖
-ករេបើកបរេនេលើផូវជតិ ្ល ទមទរឱយអនកេបើកបរ
មនទំងជំនញ
និងករ្របុង្របយ័តន។
-មស េ
ហធតុមនតៃម្ល្រតូវេគ យតៃម្លថ មនគុណ្របេយជន៍
សំខន់ពីរយ៉ ង។
-ករចុះេឈមះចូលេរៀនេនម
វ ិទយល័យ
ចជបទពិ េ
ធ
ទ ក់
េសទើរស្រមប់និស ិតែដលេទើបនឹងបញចប់មធយមសិក ថមីៗ។
(៣)-លបះ្របធនគឺជករ្របកស ជទូេទបំផុត េនកនុងកថខណ្ឌ
ពីេ្រពះលបះេនះគឺជអនកផ្តល់គំនិតសំខន់។ ផទុយេទវ ិញ លបះេនះ មិនផ្តល់េរឿង ៉ វពិ
្ដ រ
េ្រចើ នេនះេទ។
២.២.លបះពិពណ៌ន លបះពិពណ៌នគឺជលបះព្រងីកលបះ្របធន។ ថ លបះ ពិពណ៌នពនយល់លបះ្របធន េ
េនះមនន័យ
យផ្តល់េហតុផល, ផ្ដល់
ឧទហរណ៍, ផ្តល់សិត ថ ិពិត, ផ្តល់េហតុ ករណ៍ពិត, និង ករ្រសង់សម្ដី ជេដើម។
៥ ឧទហរណ៍៖ ទី មួយមសមនេ ករខូចខតពី
ភ័ ណភពភ្លឺចិែញចងចិញ ច ចែដល
រធតុ គីមីេផ ងៗបន។
េហតុដូេចនះ
ចធន់នឹង េគ
ចយក
មកៃចនេធ្វើជេ្រគ ងអលងករ, រូបិយវតថុ, និង េ្រគ ងតុបែតងលំអ េផ ងៗេទៀត។ មស
ចមិនចំបច់យកមកស្រមិតស្រមំងេនះេទ
េពលគឺ េនែតរក េ
ភ័ ណភពរបស់ ឱយេន្រសស់
្អ តជ
និចច។ ឧទហរណ៍ដូចជកក់មសរបស់វបបធម៌េមឌីែទ ៉ េណបុ ណ េន ែតរក ្រទង់្រទយនិងពណ៌យូររហូតមកដល់សព្វៃថង េបើេទះបី ជ ក៏េ
េគែកលំអ
អស់រយៈេពល២៣សតវត កន្លងមកេហើយ
យ។ គុណ្របេយជន៍សំខន់មួយេទៀតរបស់មសគឺថ េគយក
េទេ្របើ ្របស់ កនុងឧស ហកមម និង វ ិទយ
េ្រចើនយ៉ ង។
្រស្ត បនេ្រចើនែបប
អស់រយៈេពលជេ្រចើ នឆនំកន្លងមកេហើយ
មស្រតូវ
បនេគយកមកេ្របើ្របស់ េនកនុងឧស ហកមមមួយចំ នួន។ នេពល
ថមីៗកន្លងមកេនះមស្រតូវេគយកមកេ្របើ្របស់ ស្រមប់េធ្វើ
វរបស់
អវកសយនិក។ ២.៣.លបះបញច ប់ លបះបញចប់
គឺជលបះែដលឱយសញញ
កថខណ្ឌ និង ទុកឱកសឱយអនក
េនចុងបញចប់របស់
ននូវចំណុចសំខន់ៗេដើមបីចងចំ
ជគតិ។ ឧទហរណ៍
សរុបេសចក្ដីមក
មសមិន្រតឹមែតមនេ
មសគឺជវតថុមនតៃម្លជទីបំផុត
ភ័ណភពចំងែចងប៉ុេ
្ណ ះេទ
េ
យ
ែថមទំង
៦ ចយកមកេ្របើ្របស់ស្រមប់ករពរទប់ទល់នឹងធមមជតិបនេទៀត
ផង។
លបះបញចប់បង្ហញេគលបំណងសំខន់បីយ៉ង ៖
(១)-ឱយសញញេនទីបញចប់ៃនកថខណ្ឌ។ (២)-សេងខបគំនិតសំខន់ៗរបស់កថខណ្ឌ។ (៣)-ផ្តល់ករេរៀប ប់ចុងេ្រកយ េទេលើ្របធនបទ និង ទុកឱកស ឱយអនក
ន នូ វចំណុចសំខន់ៗស្រមប់ ពិចរ េនទីបញចប់ៃនកថខណ្ឌ
េយើង
។ ចេ្របើ ្របស់ពកយេពចន៍
និងឃ្លភជប់េសចក្ដី ដូចខងេ្រកម ៖ ជទីបញចប់, សរុបេសចក្ដីមក, ជសេងខប, េហតុដូេចនះ, ជលទធផល, និយយេ
យខ្លី,
បង្ហញថ ..., តឹក
េយើង
ចេធ្វើសននិ ្ឋ នថ,
ឧទហរណ៍ទំងេនះ
ងទំងេនះបង្ហញថ ...។
ចំណុចសំខន់បំផុតេនកនុងសំេណរកថខណ្ឌ គឺេសមរ្រតូវៃល
លក យ៉ ង
កុំឱយចក្របធនេនកនុងបរ ិយយរបស់ខួន ្ល និងកុំឱយ
បរ ិយយ ែវងអន្លយ ខតេពលេវ
សំខន់គឺ្រតូវបង្ហញចំ ៗឱយ
ទក់ទងេទ្របធនបទ។ មួយវ ិញេទៀត េសមរ្រតូវបង្ហញគំនិតរបស់ ខ្លួនឱយ្រតូវ គល់
ម លំ
ប់លំេ
យ
ជពិេសសេទេទៀតេនះ
មតកកភព កុំឱយចប់ចុង្របយុង េសមរ្រតូវេចះេ្របើ្របស់ឃ្លភជប់
េសចក្ដី ពីគំនិតមួយេទគំ និត មួយេផ ងេទៀត េនកនុងករេរៀបចំ
គំនិតឱយសម្រសបជសតយនុម័តិ។
៧ ៣.ឃ្លភជប់េសចកី្ដ ឃ្លភជប់េសចក្ដីមន ក៏ ដូចជ
រៈសំខន់
ស់
េនកនុងកថខណ្ឌ
េនកនុងសំេណរេផ ងៗជេ្រចើ នេទៀតផងែដរ។
ឃ្លភជប់
េសចក្ដីគឺ្រកុមពកយែដលេ្របើ្របស់ស្រមប់ភជប់គំនិតមួយេទគំនិត មួយេទៀត េន កនុងកថខណ្ឌជមួយគន ឬ ភជប់ កថខណ្ឌមួយេទ កថខណ្ឌមួយេទៀត
លំ
ប់លំេ
េដើមបីឱយសំេណរមនករជប់ទក់ទងគន
យ។ ឃ្លភជប់េសចក្ដី េពលខ្លះ
ម
ចជពកយែតមួយ។
ឃ្លភជប់េសចក្ដីមនបី្របេភទ៖ ៖ ឃ្លភជប់េសចក្ដីែដលស្រមប់ េ្របើ កនុងន័យសកមមភពអ្វីមួយែដលេកើតមិនទន់ចប់ េហើយ អ្វីមួយេទៀត េកើតដំ
លគន ឬ េកើតេឡើងបន្តបនទប់ គនជលំ
ប់។ ឃ្លភជប់
េសចក្ដីមយ៉ ងេទៀតស្រមប់ េ្របើេនេពលែដល សកមមភពអ្វីមួយេកើត រួចេហើយ េទើបេយើងនិយយពីសកមមភពអ្វីមួយ េផ ងេទៀត ែដល ខុសែប្លកពីសកមមភពមុន។ ឃ្លភជប់េសចក្ដីទីបីេ្របើស្រមប់
ក់េន
កនុងេសចក្ដីបញចប់។
ឃ្លភជប់េសចកី្ដ្របេភទទីម ួយឬឃ្លភជប់េសចកី្ដតំណេរឿង ឃ្លភជប់េសចក្ដី្របេភទេនះមនដូចជ
៖
ជមួយគនេនះ,
ទនទឹមគន េនះ , ្រសបគនេនះ, ្រសបគនេនះផងែដរ, ្រសបេពលជមួយ គនេនះផងែដរ, មយ៉ ង, មយ៉ ងែដរ, មយ៉ ងេទៀត, មយ៉ ងវ ិញេទៀត, មយ៉ ង ែថមេទៀត,
មយ៉ ងេផ ងេទៀត,
មយ៉ ងដៃទេទៀត,
មយ៉ ង...មយ៉ ង
េទៀត...មយ៉ ងវ ិញេទៀត, និង...េហើយនិង...្រពមទំង, េលើសពីេនះ,
៨ េលើសពីេនះេទៀត,...។ ឧទហរណ៍
(១)-េ
ក្រគូបេ្រង នែតងេសចក្ដីេលើក្ដរេខៀន
សិស ទំងអស់អងគុយ
្ដ ប់ េ
(២)-េនកនុងថនក់េរៀនេនះ
ទំង
យយកចិតទ ្ត ុក េរតនិង
្រសបគនេនះែដរ ក់។
េហើយនិង
ៃរ ្រពម
រុ ំ៉ សុទធែតជសិស ពូែក។
(៣)-ខញំុបនបងគប់េទអនកឱយបំេពញមុខករ ជេ្រចើនយ៉ ង មយ៉ ងអនក
្រតូវដងទឹកេ្រ េទៀត
ចដំ
ំ,
មយ៉ ងេទៀតអនក្រតូវេបសផទះ,
មយ៉ ងវ ិញ
អនក្រតូវេមើលែថទំកុំឱយមនុស ដៃទេទៀតេចញចូលេផ្ដស
ផ្ដស។ ឃ្លភជប់េសចកី្ដ្របេភទទីពរី ឬឃ្លភជប់េសចកី្ដផុយេរឿង ទ ឃ្លភជប់េសចក្ដី្របេភទទី ពីរមនដូចជ
េ
៖
េផ ងេទវ ិញ,
យែឡក, ដៃទពីេនះ, ផទុយេទវ ិញ,...។
ឧទហរណ៍៖
េបើ ខមំងរស់ក៏គមន្របេយជន៍អីស ្វ ្រមប់ ជតិែដរ ្ល ប់ េទេនះ េយើងនឹងបនសុខ។
ផទុយេទវ ិញ
េបើ
ឃ្លភជប់េសចកី្ដទីបីឬឃ្លបញច ប់េរឿង ឃ្លភជប់េសចក្ដីបញចប់មនដូចជ៖ េយើង
េយបល់
មករ...ក៏
ច..., រួមេសចក្ដីមក...េយើងយល់ថ..., សរុបេសចក្ដីមក...
េយើងយល់ថ...,
មករអះ
ងខងេលើ េយើងេជឿជក់ថ...,
ម
៩ សននិ ្ឋ ន កន្លងមក...េយើងយល់បនថ..., ្រសប សននិ ្ឋ នថ, ជទី បញចប់ េយើង
មករ...េយើងេធ្វើ
ចេធ្វើសននិ ្ឋ នថ..., ជចុងេ្រកយ
ចសរុប មកថ..., ...។
មកេនះ េយើង
៤. ធីេរៀបចំសំេណរកថខណ្ឌបនល្អ េនកនុងករេរៀបចំសំេណរកថខ័ ណ្ឌឱយបនល្អ
េសមរេ
ង
គ ល់ វ ិធីមួយចំនួនដូចជ ៖ វ ិធីមុនសំេណរ, ប្លង់សំេណរ, វ ិធី សំេណរនិងករែកស្រមួលេសចក្ដី្រពង និង ចុងេ្រកយ គឺករចប់ េផ្ដើមសំេណរសេ្រមច។ ុ សំេណរ ៤.១. ធីមន វ ិធី េនះេសមរ្រតូវគិតដល់្របធនបទ ្របសិនេបើ េសមរ្រតូវមន ករេ្រជើ សេរ ើស្របធនបទេ េរ ើស្របធនបទ ្របធនបទ ្របធនបទទូ
យខ្លួនឯង។
ែដលមិនធំេពក
មួយែដលជក់ យ
គឺមនន័យថ
និយយរួម
្រតូវេរ ើសយក
ក់។ វបបធម៌ ភ ភ
្របធនបទតូច ្របធនបទតូចបំផុត
ែខមរ
សូរវ ិទយ ្រសៈ
េសមរ្រតូវ
១០ េនកនុងវ ិធី េនះ
េយើង
ចគិតទុកជមុនស្រមប់ េរៀបចំគំនិត
មុននឹងេធ្វើែផនកររបស់េសមរឱយបនល្អ គឺេសមរ
ចមនវ ិធីបីយ៉ង ៖
េធ្វើបញជីគំនិតរបស់ខួន ្ល , េរៀបចំសំេណរេសរ,ី និង ករេរៀបចំទុក
ក់
គំនិតរបស់ខួនឱយេទជ្រកុ ្ល ម ជ្របេភទ ជចេងកម។
(១)- េធ្វើបញជីគំនិតគឺជវ ិធី មួយេរៀបចំកិចក ច រសំេណរ េសមរ
្រតូវរ ិះ
រកមេធយបយែបប
បនទប់បន ំ
េ
យខិតខំពិចរ
អំពីគំនិត
េផ ងេទៀតែដលទក់ទង។ សំខន់ បំផុតេសមរ្រតូវគិត
ថ េតើ ខួននឹ ្ល ងមន ព័ត៌មនអ្វីខ្លះស្រមប់ ្របធនបទែដលខ្លួនកំពុង សរេសរ? ជពិេសសេទេទៀតេនះ េនកនុងដំ
្រតូវបេញចញគំនិតឱយបនេ្រចើន បន េ
េទ
ក់កលេនះ េសមរ
មលទធភពែដល
ចេធ្វើេទ
យបេងកើតនិងេ្របើ្របស់ពកយេពចន៍ គន្លឹះៗ, ឃ្លល្អៗ, និង
លបះពិ េសសៗ ែដលពក់ព័នធេទនឹង្របធនបទរបស់ខ្លន។
(២)- េរៀបចំ សំេណរេសរ ី វ ិធីេនះក៏ជវ ិធីេធ្វើឱយេសមរបេញចញ គំនិត
របស់ខួនផងែដរ ្ល
ពីេ្រពះេធ្វើឱយេសមរនឹកេឃើញអ្វីៗសព្វែបប
យ៉ ងទក់ទង នឹង្របធនបទ េដើ មបីេធ្វើករបរ ិយយរបស់ខួនេនកន ្ល ុង
សំេណរ។ អ្វីែដលអនកសរេសរេនះ មិនែមនជករចប់េផ្តើមសរេសរ យកជករបនែតម្ដងេនះេទ ដំ
ដំ
ក់ កលេនះ
ក់ កលស្រមប់ េសមរបេញចញគំនិតជសំេណរ េ
គឺ្រគន់ែតជ យេលើកយក
តួ េលខ, ឧទហរណ៍ជក់ែស្ដង, ឬសថិតិេផ ងៗែដលមនករទក់ទិន េដើមបីព្រងីកគំនិតបរ ិយយ ជបន្តបនទប់។
(៣)- ករេរៀបចំទុក
ក់គំនិតជ្រកុម ជ្របេភទ ជចេងកម
១១ វ ិធី េនះគឺេសមរ
ចគូសជរង្វង់មួយ
េហើយសរេសរគំ និតសំខន់ពី
្របធនបទេនះ
េ
្រកុមេទ
ែដលេសមររកមកបង្ហញ។
មអ្វី
យគិតដល់្រកុមរបស់ពកយ
បនទប់ មកចត់ជ
ឧទហរណ៍
ពិពណ៌ន ‹‹មនុស ្របមឹកមនក់ែដលអនកបនជួបេន ឧទហរណ៍
េសមរ
មផ្លូវថនល់››។
ត់ ំ
េ្រទតេ្រទត
ថពល់
.
ដំេណើរ
ែភនក
.
មុខមត់ ដុំឥដ្ឋ មនុ ស ្រប មឹក
ដួល
បបូរ មត់
ឆ្លងថនល់ េ្រគះ ថនក់
មនទីរ េពទយ
និយយេ្រចើន នេពទយ
្រគូេពទយ
១២ ៤.២.ប្លង់សេំ ណរ េនកនុងដំ
ក់ ករេនះ
េយើងែចកេចញបីដំ
ក់ កល
៖
ងគំនិតសំខន់ៗជែផនកៗ,
ដំ
ក់ កលទីមួយ េរៀបចំ បេងកើត
ដំ
ក់ កលទីពីរ េរៀបចំ សំេណរលបះ្របធន, និង ដំ
ក់ កល
ទីបី េរៀបចំប្លង់េម។ ៤.២.១.ដំ
ក់កលទីម ួយ េរៀបចំបេងកីត
ងគំនិត
ឬប្លងគ ់ ំនិតសំខន់ៗជែផនកៗ
ឧទហរណ៍េយើងយក្របធនបទ‹‹្រសៈ››មកវ ិភគ។ ្របធន
បទេនះ េយើង
ចបំែបកេចញជ ៖
្រសៈេនកនុងភ
ែខមរ
ក.ពួក អ
- ្រសៈខ្លី -្រសៈផ ំ ខ.ពួក អ៊
- ្រសៈខ្លី -្រសៈផ ំ ៤.២.២.ដំ
ក់កលទីពីរ េរៀបចំសំេណរលបះ្របធន
ឧ.្រសៈេនកនុងភ
ពួក ‹‹អ›› និង ពួក ‹‹អ៊››។
ែខមរ
ចែចកេចញជពីរ្របេភទ
គឺពួក
១៣ ៤.២.៣.ដំ
ក់កលទីបី េរៀបចំបង ្ល េ់ ម
ឧទហរណ៍៖ ្រសៈេនកនុងភ
ែខមរ
ចែចកេចញជពីរ្របេភទគឺពួក ‹‹អ››
ក.្រសៈពួក ‹‹អ››
ចែចកេចញជពីរ្រកុម៖
និង ពួក ‹‹អ៊››។
(១)-្រសៈខ្លី (២)-្រសៈែវង ក.្រសៈពួក ‹‹អ៊›› ែចកេចញជពីរ្រកុម៖
(១)-្រសៈខ្លី (២)-្រសៈែវង ៤.៣. ធីសំេណរនិងករែកស្រមួលេសចកី្ដ្រពង េនកនុងវ ិធីេនះ េយើង
េសចក្ដី្រពងេលើកដំបូង,
ចែចកេចញជបួ នជំ
ន ៖ សំេណរ
ែកស្រមួលេសចក្ដី្រពងេលើកដំបូង,
នេឡើងវ ិញេសចក្ដី្រពងេលើកទីពីរ, និងសំេណរសេ្រមច។ ៤.៣.១.ជ ំ ជំ ក់
ំ ូង នទីមួយ សេំ ណរេសចក្រពងេល ី្ដ ើ កដប
នេនះេសមរ ្រតូវចងចំទុកថ េសមរ្រតូវេផ្ដតយកចិតទ ្ត ុក
សរេសរជេលើកដំបូង
របស់ខួនក៏ ្ល េ
េទះបីមនគំនិតថមីៗបែនថមេលើប្លង់េម
យ ក៏េសមរ្រតូវខិតខំពយយមឱយអស់លទធភព។ េលើស
ពីេនះេទៀត អនកមិន្រតូវយកចិត្តទុក
ក់ េលើេវយយករណ៍ វណ្ណ យុតិ្ត
១៤ ខណ្ឌសញញ ឬ អកខ វ ិរុទធអីេ្វ នះេពកេទ ក៏ប៉ុែន្ដ េសមរ្រតូវេផទ ងផទត់ េឡើងវ ិញេនជំ
នបនទប់។
៤.៣.២.ជ ំ
ំ ូង នទីពីរែកស្រមួលេសចក្រពងេល ី្ដ ើកដប
បនទប់ពីសំេណរេលើកដំបូង េយើង្រតូវេ
ងយកចិត្តទុក
ក់
ែកស្រមួលសំេណរឱយបនល្អ ជពិេសស េសមរ្រតូវ ៖
(១)េ
នសំេណរកថខណ្ឌរបស់ខួនទំ ្ល ងមូល
យយកចិតទ ្ត ុក
ក់េលើគំនិតទូេទ
បែនថមឬលុប្រតង់ចំណុច
េឡើងវ ិញ
ថេតើ េសមរ្រតូវែកស្រមួល
េចញ។
(២)-្រតួតពិនិតយេមើលសំេណរ
ថេតើសំេណររបស់អនកចក
្របធនែដរឬេទ?
(៣)-្រតួតពិ និតយេមើ លសំេណរជទូេទ តកកភពនិងជប់ទក់ទងគនែដរឬេទ ងយ្រសួលយល់
ច
ជពិេសស
ថេតើសំេណរមន គំនិតរបស់េសមរ
្ដ ប់ បន ែដរឬេទ។
(៤)-្រតួតពិនិតយេមើ លលបះ្របធន លបះពិពណ៌ន និង លបះ បញចប់។ លបះែដលអនកសរេសរមន្របធន, កិរ ិយសពទ, កេន ម និបតឬកេន មមនធនក់ ្រតឹម្រតូវ ឬេន។
មកបួនខនតេវយយករណ៍េហើយ
(៥)-្រតួតពិនិតយេមើ លលបះពិពណ៌នែដលជគំនិតរបស់េសមរ ថេតើ សមេហតុ សមផលឬមួយខ្វះខត្រតូវបែនថម ប៉ុែន្ត េបើេលើស េ
ះ្រតង់
្រតូវដកេចញឬកត់េចល។
(៦)-្រតួតពិនិតយេមើ លសំេណររបស់េសមរ
មនេ្របើ ្របស់ឃ្ល
១៥ ភជប់េសចក្ដីបន្រតឹម្រតូវេហើយឬេន។
(៧)-្រតួតពិ និតយេមើ លលបះបញចប់េនកនុងកថខណ្ឌ
េតើមន
លបះ េនះេហើយឬេន។ ៤.៣.៣.ជ ំ ន
នទីបី អ ំ
នេសចក្រពង ី្ដ
បនទប់ពីេសមរែកស្រមួលសំេណររបស់ខួនរួ ្ល ចេហើយ េសមរ្រតូវ
យ្រតួតពិនិតយេលើេវយយករណ៍, ឃ្ល្របេយគ,
េឡើងវ ិញ េ
សមព័នធលបះ, អកខ វ ិរុទ,ធ វណ្ណ យុតិ្ត, និងខណ្ឌសញញ។ ៤.៣.៤.ជ ំ ជំ
នេនះ
នទីបួន សេំ ណរសេ្រមច គឺជជំ
នចុងេ្រកយែដលេសមរ្រតូវចប់េផ្ដើម
េរៀបចំ សំេណរសេ្រមច និង ជករផលិតសំេណររបស់ខួនជចុ ្ល ង េ្រកយ។ ជមួយគនេនះេសមរ្រតូវចងចំទុកថ សំេណរគមនទីបញចប់ េនះេទ បន ន័យថ េសមរ
ច្រតូវែកស្រមួលសំេណររបស់ខួនជ ្ល
និចច េដើមបីែស្វងរក ភព្របេសើរេឡើង ពីមួយជំ
នេទមួយជំ
ន
េទៀត។ ៥.្របេភទកថខណ្ឌ េគ
ចែចកកថខណ្ឌជបី្របេភទ
៖
កថខណ្ឌែបប
ពិពណ៌ន, កថខណ្ឌែបបនិទន, និងកថខណ្ឌែបបអ ថ ធិបបយ។
១៦
កថខណ្ឌែបបពិពណ៌ន េសចកី្ដេផ្ដីម កថខណ្ឌពិពណ៌ន គឺជករេរៀប ប់អីម ្វ ួយែដលេកើតេឡើង ពិតៗ បង្ហញ
ថ នភព, ចលន, កយវ ិករ, សកមមភព, ្រពមទំង
ផល្របេយជន៍របស់អីេ្វ នះ ឱយេគបនដឹងបន
គ ល់
ក់ដូចជ
េគបនេទេឃើញនឹងែភនកពិតៗ។ េយើងដឹងេហើយថ
ករពិពណ៌នមនករជក់ែស្ដងមួយ
ែដលេយើង្រតូវសងួន្រគង គឺករខបវតថុែដលេយើងបនេឃើញ, បនឮ, បនធុំកិន ្ល , បនដឹងរសជតិ, និងបនប៉ះពល់ មកែស្ដង្របប់េគ។
ពិតែមនេហើយថ មនុស មិនែមនជេ្រគ ង្រប
ប់ថតរូប ទំងមិន
ែមនជ្រប
មមេនគតិមនុស
ប់ថតសំេឡង
ែតេ
យ្របេមើល
ចខបយក ដួងទិ ដ្ឋភព ចលនៃនរូបនិងសំេឡងវតថុទំងេនះ មក
ពនយល់ឱយេគដឹងដូចជវតថុពិតៗបន។ ក៏ ប៉ុែន្ត េ
ពិពណ៌នេនះែដលនឹង ែមន
្រស័យេ
េឡើង េ សុទធ
ងចំថ ករេធ្វើ
ចេធ្វើេទជករជក់ែស្ដងេទបន
មិន
យករ្របតិដ្ឋ ឬ ឧបបត្តិកខ្លួនឯងមកេនះេទ គឺេកើត
យករផ្ដិតយករូបវតថុ, ចលន, និងទិដ្ឋភពរបស់ធមមជតិ
ធមករចនឱយេទជវតថុមួយែដលអនក
ដូចជបនេទេឃើញវតថុេនះខ្លួនឯង។
ន
ច
គ ល់
ក់
កិចព ច ិ េសសែដលនឹងញ ុ ំង
១៧ េយើង
ឱយេចះ្រសូបវតថុនិងចលនរបស់េនះមកេធ្វើជករជក់ែស្ដង
េទបន គមនអ្វីសំខន់ជងករឧស ហ៍សេងកត ករចប់
រមមណ៍
េនះេឡើយ។ កថខណ្ឌែបបពិពណ៌នគំរ ូ ករលំបកនិងករសិក ខញំុរកេពលសិក េរៀនសូ្រតេសទើរគមនេ
ះ
ប
្ដ លឱយករ
សិក ចុះេខ យ េ្រពះ ខញំុ្រតូវបំេពញករងរផទះេ្រចើនេពក។ ប៉ុែន្ដ េទះបីជយ៉ ង
ក៏េ
យ
លំបកទំងេនះ។ ខញំុបន
ែរកទឹក េ្រ
ចដំ
េមេរៀននិងលំ េពលបយ េឆ្ល តេធ្វើលំ
ខញំុបនបំេពញករងរផទះ្រគប់សព្វ
កុំឱយ
ល់្រពឹ ក ខញំុបនជួ យេបសសម្អតផទះ ជួយ
ំ េផ ងៗ។ េនេពលទំេនរ ខញំុបនេឆ្ល តេមើល
ត់ែដលេ ង ចេហើយ
នឹងជមនះករ
ំងចិត្តេទៀតថ ្រតូវជួយេធ្វើករងរផទះផង
និងខិតខំ េរៀនសូ្រតផង។ ម្ដយមីងខញំុទស់ចិត្ត។
ក៏ខំុញបនសេ្រមចចិត្តថ
ក្រគូបន
ក់ឱយេធ្វើេនផទះ។
េ្រកយ
ខញំុបនរ ំលឹកេមេរៀនស្រមប់ៃថងែស្អក
ត់ គណិតវ ិទយបែនថមេទៀត។
ខញំុ
និង
អនុ វត្តែបបេនះជ
្រប្រកតី ទំងករងរផទះ និង ករងរេរៀនសូ្រត េដើមបីបំេពញបំណង ម្ដយមីងខញំុ
្រ
និង
យែបបេនះ
េឡើងវ ិញ។
កររ ីកចេ្រមើនកនុងករសិក របស់ខំុ។ ញ
ទីបំផុត
ដំេ
ខញំុក៏ទទួលបនេជគជ័យកនុងករសិក
ះ
១៨
កថខណ្ឌែបបនិទន
េសចកី្ដេផ្ដីម កថខណ្ឌែបបនិទន គឺជករនិទនេរឿងឬេហតុករណ៍ មួយ ែដលេកើតេឡើង េនកនុងអតីតកល េហើយេគ្រតូវេលើកយកមក
និយយ េនកនុងេពលបចចុបបនន។
េដើមបីអធិបបយេរឿងនិទនឱយបនល្អ េសមរ្រតូវ ៖
(១)- និយយយ៉ ង
កុំឱយអនក
នធុញ្រទន់ ចំែណកឯេរឿងមិន
បនករ កុំនំមកនិទន ចូ រនិទនែតចំេពះេរឿងេនះប៉ុេ
(២)- កុំ រញ ួ ចំេពះករផ្ដល់េសចក្ដីពនយល់ខ្លះ េន្រតង់ដំ
្ណ ះ។ ក់េរឿង
នីមួយៗ ែតេសចក្ដីពនយល់េនះ មិន្រតូវឱយែវងេទ គឺ្រគន់ ែតេពល េ
យយ៉ៗ លមមែតអនក
(៣)-
ន
្ដ ប់ បនែតប៉ុេ
្ណ ះ។
ត្របប់ឱយេគដឹងអំពីទីកែន្លង, េពលេវ
េឡើង យ៉ ងដូចេម្ដច, អនក
, េរឿងេហតុ េកើត
ខ្លះែដលមនករពក់ព័ន,ធ និង មនអ្វី
ខ្លះេកើ តេឡើង។
(៤)- បង្ហញករពិពណ៌នអំពីកយវ ិករ និង រូបភពខ្លះផង ករ ពិពណ៌នេនះេទៀតេ
ត ក៏្រតូវែតបង្ហញ េ
យខ្លីៗ ែតជក់ចបស់
ជនិចច។
(៥)- េធ្វើេរឿងេនះឱយមនសកមមភព
ក់ ដូចជកំពុងសណិ្ឋ តេន
១៩ ចំេពះ មុខអនក
ន ្រតូវបង្ហញចលន ឫកពឬលកខណៈខ្លះ តួ
បុគគលិកលកខណៈខ្លះែដលចំបច់ជង
េហើយផ្ដិតយកករេពល
េឆ្លើយឆ្លងខងពកយសម្ដី មក្របប់ េទៀតផង។
(៦)- េធ្វើឱយខ្លី េ េ
យករចប់
យករសេង្វគឬេ
រមមណ៍ចំេពះេសចក្ដី
យករេ
ក
ណិត
សូរឬ
្ដ យ។
ឧទហរណ៍កថខណ្ឌែបបនិទនគំរ ូ េសចក្ដីេធ្វស្របែហស េនជិតផទះខញំុ ខញំុសេងកតេឃើញមនបុរសមនក់ គត់ មនែ្រស
មួយ។ ែ្រសេនះប៉ះចំទីដី មនជីជតិ ល្អ
ស់ េហើយែតងហុចផល
្របេយជន៍ឱយ្រគប់្រគន់ េទៀតផង។ កលពីឆនំេទ េពលែដល្រសូវ េនះទុំ
លមម្រចូតេហើយ បុរសេនះមិនគិត្របញប់្របញល់េរៀបចំ
្រចូតកត់េ
ះ គត់ែបរជនិយយេ
គិត្រចូតកត់េនៃថងែស្អកេនះ››។ អេញជើញបុរសេនះ
យទឹកមុខញញឹមថ ៖ ‹‹ខញំុនឹង
ែស្អកេឡើងមិតម ្ត ន ក់េនភូមិជិតគន
ឱយេទជកិតិយ ្ត សកនុងពិធីេរៀប
អស់មួយៃថង ទ្រមំនឹង្រតឡប់មកដល់ផទះវ ិញ េពលេវ
ពហ៍ពិពហ៍ ្រចូតកត់ក៏
បនកន្លងផុតេទេហើយ។ លុះ ដល់ៃថងខនែស្អកេឡើង ្រតូវភរ ិយ របស់គត់មនជំងឺយ៉ងធងន់
នំឱយករ
េទៀត។ ករ្រចូតកត់េចះែតកន្លងេទ េ ដល់ៃថងទី៥
្រចូតកត់េនះខកខនម្ដង យឧបសគគយ៉ងេនះ រហូត
េទើបគត់សេ្រមចចិត្តម្ដងេទៀតថ
្រតូវែតេទ្រចូត្រសូវ
េនះឱយបនេនៃថងេនះ។ ែតគួរអនិចច ! ៃចដនយអ្វីគប់ ជួនៃថងេនះ
២០ ម
េមឃេចះែត្រសទំ
ំងពី្រពលឹម។
បន្តិច្រ
េភ្ល ងផគរ និងរនទះ ចប់ េផ្ដើមសកមមភពឥត
ប់ ែតមន
ខយល់
ក់។ ជិតហួសេពលេវ
េហើយ គត់នឹងបង្អង់េររង់ ម្ដងេទៀតមិនេកើត េស្អកេឡើងក៏
ំងចិ តន ្ត ំ
្របពនធកូនេទ្រចូត្រសូវេនះ។ េធ្វើេម្ដចនឹងបន្រសួល េបើ្រសូវេនះ ឈ្លក់ទឹក េហើយដួល្រកបេ្រទល េទខងេនះខ្លះ ខងេនះខ្លះ។ ដូេចនះ គត់ ្រតូវបង់ខតនឹងេពលេវ
យ៉ ងេ្រចើ ន។ េនះេហើយជ
លទធផលៃនករេធ្វស្របែហស ! គត់យល់ចបស់ែដរថ ្រសូវេនះ លមម្រចូតេហើយ
ែតគត់បែណ្ដតបេ
្ដ យៗរហូតដល់មនអន្ត យ
ដូេចនះបន េ្រពះេហតុ េនះេទើប ‹‹េសចក្ដីេធ្វស្របែហសជ្របធន ៃនេសចក្ដីវ ិនស្រគប់យ៉ង››។ កថខណ្ឌែបបអ ថ ធិបបយ កថខណ្ឌែបបអ ថ ធិបបយគឺជ្របេភទកថខណ្ឌមយ៉ ងែដល មនេគលបំណងស្រមប់ពនយល់អីម ្វ ួ យដល់អនក ពនយល់ េនះេទៀតេ
ត
ចបក្រ
យ
ន
េហើយករ
មវ ិធីេផ ងៗ ជេ្រចើ នដូច
ជ៖
(១)-
េ្រប បេធៀបវតថុពីរយ៉ ងឬមនុស ពី រនក់
េ្រព បេធៀបអគរពីរ,
ឧទហរណ៍៖
ករ
ករេ្រប បេធៀបេមដឹកនំនេយបយពីររូប,
ករ េ្រប បេធៀប្រទឹសីេ្ដ សដ្ឋកិចចពីរេផ ងគន ជេដើម។
(២)-
ពនយល់ដំ
ក់កលនីមួយៗេនកនុងនីតិវ ិធី
មួយជេដើម
២១ បង្ហញរេបៀបេធ្វើឱយមន្របក់ ចំណូលេកើនេឡើង,
ឧទហរណ៍៖
បង្ហញរេបៀប យតៃម្ល
(៣)-
ន ៃដរបស់មនុស មនក់ ជេដើម។
វ ិភគបញ ្ហ អ្វីមួយ
េ
យែបងែចកបញ ្ហ េនះជែផនកៗ
ឧទហរណ៍៖ ករវ ិភគ្រទឹ សីេ្ដ ផ ងៗៃនករេរៀននិងករបេ្រង ន, ករ វ ិភគ្របេភទរ ្ឋ ភិបលដឹកនំ្របេទស, ែអ៊រ, ករវ ិភគអ្រ េធ្វើអី្វមួយ
វុធនុយេក្ល
ែលងលះគន ជេដើម។
(៤)- បញុច ះបញូច លឱយនរ
េនះ
ករវ ិភគអំពី
មនក់េជឿទុកចិត្ត េ
និងេ
យពយយមឱយអនក
យបង្ហញគំនិតរបស់ខួនឱយេគេជឿ ្ល
ម
មនក់ឈប់ជក់បរ,ី ករេធ្វើឱយនរ
ឧទហរណ៍៖ ករេធ្វើឱយនរ
មនក់ចូលរួមចុះហតថេលខេលើញត្តិគំ្រទ,
អំណះអំ
អំពីគុណសមបត្តិនិងគុ ណវ ិបត្តិមនុស មនក់ ជេដើម។
ងរបស់ខួន ្ល
កថខណ្ឌគំរ ូអំពីករេ្របៀប លកខណៈដ ូចគននិងខុសគននិងខុសគនរ ័ េទ និងជយ ជេទ
ង្រពះនងឥ្រនទ
្រពះនងឥ្រនទេទវ ីនិងជ័យ ជេទវ ីមនលកខណៈដូចគន មួយចំ នួន គួរឱយកត់សមគល់។ ខងែផនក
នៈ ្រពះនងទំងពី របុ្រតី
ៃន្រតកូលក ្រត េហើយ បនេឡើងជអគគមេហសីៃន្រពះបទជ័យវរន ័ម ទី៧ ជបន្តបនទប់។ ខងែផនកចិតគ ្ត ំនិត ្រពះនងឥ្រនទេទវ ីមនជំេនឿ យ៉ ងមុតមំេលើ្រពះពុ ទធ ្រពះទ័ យទុក
សន។ កនុងវ ័យសិក
ក់ កនុងករ សិក ទស នវ ិជជពុទធ
្រពះនងបនយក សន។ េហើយេន
២២ េពលែដល្រពះនងបន ទី៧ ្រពះនងបនចំ
យ្រពះ កយពលយ៉ ងេ្រចើ ន កនុងករឧបតថមភ
សន។ ឯ ្រពះនងជ័យ ជេទវ ី េ្រកមករែណនំៃន្រពះ
្រពះពុ ទធ
នងឥ្រនទេទវ ី ពុទធ
ក្លយជអគគមេហសីៃន្រពះបទជ័យវរន ័ម
្រទង់ក៏្រពះផនួសជដូនជី
េហើយ
ត់េរៀន្រទឹសី្រ្ដ ពះ
សនែដរ។ ទនទឹមនឹងេនះ ្រពះនងក៏េនមនលកខណៈខុ សគន នៈ ្រពះនងឥ្រនទេទវ ី ជេជដ្ឋ ភគិនីៃន្រពះនង
ែដរ។ ខងែផនក
ជ័យ ជេទវ ី ែតបនេឡើងជអគគមេហសី
េ្រកយ្រពះកនិដ្ឋភគិនី។
ខងែផនកចំេណះដឹង ្រពះនងឥ្រនទេទវ ីមនចំេណះដឹងេ្រជ្រជះជង ្រពះកនិដ្ឋភគិនី។
្រពះនងបន
ត់េរៀនភ
សំ្រសកឹតយ៉ ង
ជំនញ េហើយ ក្លយជកវ ីនិពនធមនក់ែថមេទៀត។ ខងែផនក ្រពះនងជ័យ ជេទវ ី មន្រពះទ័យខ្វល់ខ្វយនឹង្រពះ ជេហតុប
្ដ លឱយមនេ គពយធិរហូតេ
ទ ត់ ម រតី
្វ មី ខ្លំងេពក
យទិ វងគត។ ឯ្រពះនង
ឥ្រនទេទវ ី វ ិញ មន្រពះទ័ យមិនដូច្រពះកនិដ្ឋភគិនីេទ ្រពះនងែតង យក្រពះទ័យ ទុក
ក់េលើកតេមកើងជីវភព្របជ ្រស្តនិងវបបធម៌ជតិ
ជពិេសសផ្តល់ កម្លំងចិត្តដល់្រពះ ក្លយជម
្វ មី េធ្វើឱយ្រពះបទជ័យវរនទី ័ម ៧
ក ្រតមួយ្រពះអងគ ដ៏ខ្លំងពូែកនសម័យេនះ។
សំេណរកថខណ្ឌអំពីករផ្តលអ ់ ំណះអំ
ង
ករឆក់្រ ករេន
ទមនេ្រចើន្របេភទ ប៉ុែន្តករេន
ចរន្តអគគិសនីមនផល
្រកក់
ទ្រតី េ
េហើយេ្រគះថនក់ដល់
យេ្របើ
យុជីវ ិតខ្លួន
និង ្របេទសជតិេទៀតផង។ ករេ្របើ ចរន្តអគគិសនីឆក់្រតី ប
្ត លឱយ
២៣ ្រតី ទំងធំ ទំងតូចងប់អន្ត យ មិនយូរប៉ុនមន្រតី នឹង្រតូវហិនេ ផុតពូជ។ កល ម្ហូប
្រតី្រតូវហិនេ
ច
ចគឺពិតជេធ្វើឱយមនុស េយើងខ្វះ
រ និង េធ្វើ េធ្វើឱយេសដ្ឋកិចចជតិធ្លក់ចុះជមិនខន។ េយើង
មនក់ៗមិន្រតូវេ្របើ ចរន្តអគគិសនី ជឧបករណ៍ស្រមប់ ឆក់្រតីេឡើយ។ ដូេចនះ
្រកសួងមនសមតថកិចច
្រតូវែតបេងកើនករ្រតួតពិ និតយនិងមន
វ ិធនករ ចំេពះអនកេ្របើ ្របស់ឧបករណ៍មិន្រសបចបប់ ដូចជ ករ េ្របើ ចរន្តអគគិសនីឆក់្រតី េនះជេដើម។
២៤
ជំពក ូ ៥ ែតងេសចក្ដី
ែតងេសចក្ដីគឺជករេរៀបចំេឡើងយ៉ ងស្រមិតស្រមំង េ
យ
្របមូលផ្ដំុកថខណ្ឌជេ្រចើនែដលមនែតមួយ្របធនបទ។ ែតងេសចក្ដីមនបីែផនកសំខន់គឺ ៖
(១)- េសចក្ដីេផ្ដើម (២)- តួេសចក្ដី (៣)- េសចក្ដីបញចប់ ១.េសចក្ដីេផ្តើម ្ហ , េសចក្ដីេផ្តើមមនបីែផនកសំខន់ ៖ លំនំបញ ្ហ , ចំណូលបញ និងចំេ
ទបញ ្ហ ។
េ្រចើនបញូច ល ‹‹ចំេ
េនកនុងរចនបថែបបថមីរបស់ែតងេសចក្ដី
េគ
ទបញ ្ហ ››េនកនុងចំណូលបញ ្ហ ពីេ្រពះ ឆ្លុះ
បញ ច ំងអ្វីៗ សព្វែបបយ៉ ងរបស់្របធនបទ ែដលនឹងបរ ិយយេន េពលបនទប់។ ‹‹លំនំបញ ្ហ ›› គឺេសមរ្រតូវេធ្វើយ៉ង រមមណ៍េលើ្របធនបទ េ
ឱយអនក
យមិនបរ ិយយទូលំទូ
បរ ិយយទូេទេពកនិងមិនែវងឆងយេពកែដរ។ ជធមម
នចប់
យេពក មិន លំនំបញ ្ហ
២៥ ្រតូវេធ្វើយ៉ង
ឱយខ្លី េន កនុងករេបះជំ
នេឆពះេទរកមត់ទ្វរៃន
្របធនបទ។ ចំែណកឯ ‹‹ចំ ណូលបញ ្ហ ›› គឺជករបង្ហញចំ ណុច តូចៗជក់
ក់របស់្របធនបទឬប្លង់ៃនែតងេសចក្ដី។
លំនំបញ ្ហ គឺជ ៖
(១)- ករបង្ហញផ្លូវចំេពះ្របធនបទៃនែតងេសចក្ដី; និង (២)- ករផ្ដល់្របភពព័ត៌មនេទេលើ្របធនបទ ចំណូលបញ ្ហ គឺជ៖
(១)- ករបង្ហញគំនិតសំខន់របស់្របធនបទ (២)- ករបង្ហញ្របធនបទរងៃន្របធនបទែតងេសចក្ដីទំង មូល (៣)- ករេរៀបចំគេ្រមងែផនករ ឬ ប្លង់ែតងេសចក្ដីទំងមូលែតម្ដង (៤)- លបះចុងេ្រកយរបស់េសចក្ដីេផ្ដើម។ ចំេ
ទបញ ្ហ
ចមិនមនក៏បន ពីេ្រពះ អ្វីៗមនេនកនុង
ចំណូលបញ ្ហ ទំងអស់រច ួ េទេហើយ។ ចំេ
ប៉ុែន្ត
េគក៏
ចេ្របើ្របស់
ទ បញ ្ហ េនចុងបញចប់ៃនេសចក្ដីេផ្តើមផងែដរ ្របសិនជេគ
ចង់េ្របើ ។ ករ េ្របើ្របស់ចំេ
ទបញ ្ហ គឺជចំ េ
ទបញ ្ហ ដ៏ធំែដល
ទក់ទងេទនឹង ្របធនបទរបស់ែតងេសចក្ដីទំងមូល េហើយមយ៉ ង វ ិញេទៀត ករេចទជ សំណួរេនះេឡើង គឺ េដើមបីេរៀបចំគំនិតតូច ឬ ្របធនរងេផ ងៗ េនកនុងចំេ
ទបញ ្ហ េនះទំងមូលក៏បន។
េសចកី្ដេផ្ដីមមនេគលបំណងសំខន់ប ួនយ៉ង៖
(១)- បង្ហញ្របធនបទរបស់ែតងេសចក្ដី។ (២)- ផ្ដល់គំនិតទូេទែដលទក់ទងនឹង្របធនបទ។
២៦ (៣)- ជករបញ ជ ក់ប្លង់សរុបៃនែតងេសចក្ដីទំងមូល។ (៤)- ជករទញ
រមមណ៍អនក
នឱយេផ្ដតេលើ្របធនបទ។
ឧទហរណ៍៖ កររស់េនសតវត ទី២១ មនុស មនក់ៗែដលរស់េនកនុងយុគសម័យសតវត ទី២១បន
ជួប ្របទះករផ្លស់បូរជេ្រចើ ្ដ ន េហើយករផ្លស់បូ្ដរទំងេនះែតងេកើត
មនេឡើងេសទើរេន្រគប់តំបន់ៃនជីវភពរស់េនរបស់មនុស ។ អនកខ្លះ ្ហ ទំងេនះ អនកខ្លះ មនករ ភញក់េផ្អើល េនេពល្របឈមមុខនឹងបញ េទៀតចង់្រតឡប់េទរស់េនកនុងជីវភពធមម
េនកនុងអតីតកល។
សតវត ទី២១ ផ្ដលគ ់ ុណ្របេយជន៍យ៉ងេ្រចើន ដូចជ ក្រមិតជីវភព កន់ែត្របេសើរេឡើងជលំ
ប់
ក៏ផល ្ដ គ ់ ុណវ ិបត្តិផងែដរ
ក៏ប៉ុែន្ត
ដូចជ ករបំពុលបរ ិ ថ ន ករកត់បនថយទំនក់ទំនងរបស់មនុស ឱយ
ឃ្លតឆងយពីគននិងករេធ្វើឱយចុះេខ យខងសតិបញញ។ ២.តួេសចក្ដី តួ េសចក្ដី ពីរ ប៉ុ
ចមនមួយឬពីរកថខណ្ឌ ឬ
ចមនេ្រចើនជង
្រស័យេលើចំណូលបញ ្ហ ។ គឺបនន័ យថ ្របធនបទរងមន ្ណ កថខណ្ឌរបស់តួេសចក្ដីក៏មនប៉ុេ
ខងេលើបញ ជ ក់ថ
្របធនរងមនបួន
្ណ ះែដរ។
ឧទហរណ៍
េហតុេនះកថខណ្ឌរបស់តួ
េសចក្ដីក៏មន បួនកថខណ្ឌផងែដរ។ តួេសចក្ដីេនះគឺជែផនកែដល មន្របែវងែវងជងេគេនកនុងែតងេសចក្ដី។
ដូេចនះ
ករេរៀបចំែតង
២៧ េសចក្ដី
េសមរ្រតូវ
េសចក្ដី
មលំ
េហតុ ផល េ
ក់ែតង ប់លំេ
គំនិត
យ េ
េនកនុងកថខណ្ឌនីមួយៗៃនតួ
យមនតកកភព េ
យមនករេ្រប បេធៀប និង េ
យមនេលើក
យមនអំណះអំ
ង
យ៉ ងរ ឹងមំ។ ៣. េសចក្ដីបញច ប់ េសចក្ដីបញចប់គឺដូចជលបះបញចប់េនកនុងសំេណរែដរ េពល
គឺ ជករសេងខបចំណុចៗសំខន់ៗែដលមនករពិភក េសចក្ដី។ គឺ មនន័យថ េសចក្ដីបញចប់្រតូវបង្ហញ ៖
េនកនុងតួ
(១)- មូ លន័យៃនចំណុចសំខន់ៗ ឬ បញ ជ ក់េឡើងវ ិញអំពីចំណូល បញ ្ហ េ
យេ្របើ្របស់ពកយេពចន៍ កុំឱយ្រចំែដល។
(២)-គំនិតពិចរ
ចុងេ្រកយេលើ្របធនបទ
ែដលបនផ្តល់ឱយ េដើ មបីឱយអនក ៤.
មរយៈ
រព័ត៌មន
នចងចំទុក។
រសំខន់ៃនែតងេសចក្ដី ែតងេសចក្ដីមន
បង្ហញគំនិតមតិ, េចះេ
រសំខន់ េ្រចើ នយ៉ ង ះ្រ
ស់ដូចជ៖
េចះ
យបញ ្ហ , បង្ហញគំនិតវបបធម៌របស់
េសមរ, ព្រងីកគំនិត្របជញ, ជួយមុខវ ិជជេផ ងៗេទៀត, ផល្របេយជន៍ េន កនុងកររស់េន។
ិ ម ៤.១. េចះបង្ហញគំនត
ែតងេសចក្ដីបេ្រង នឱយេចះយកគំនិត េយបល់ មកបង្ហញ
២៨ មវ ិធី
ឱយបនចបស់ មនរេបៀបេរៀបរយ
្រស្ត្រតឹម្រតូវ ឱយេចះេ្របើ
ពកយសម្ដី ឃ្ល្របេយគ ជបញញ វន្ត ្រសួល សម្រសប
មកបួនខនតេវយយករណ៍។ េលើសពីេនះេទៀត គំនិត
េ្រចើនមនេយបល់ល្អ ្របកបេ
យខ្លឹម
មិនេចះយកមកេ្របើអធិបបយពនយល់ ស
្ដ ប់ ងយយល់ េហើយ រ្រជលេ្រជ ក៏ប៉ុែន្ដ េបើ
និយយ្រចបូក្របចល់
ឥត
្ដ ប់ ធនប់ សម្ដីរចនពុំបនល្អ មតិឬគំនិត េនះពុំមនតៃម្លេទ។ មតិគំនិតេយបល់ែដលេយើងយកមកបង្ហញ
បេញចញ េទ
ពុំែមនេចះែត
មទំេនើងចិតរ្ត បស់េយើងេទ ផទុយេទវ ិញ គឺ្រតូវឱយ
ទក់ទងគនេទនឹងបញ ្ហ របស់្របធនបទជដ ប។ ៤.២. េចះេ
ះ្រ
យបញ ្ហ
ែតងេសចក្ដីបេ្រង នឱយេចះបេញចញគំនិត ម ្របធនបទ។ េចះេ
ះ្រ
យបញ ្ហ សមុគ
េយបល់ឱយ្រសប ម ញែដលេចទមន
េឡើងបន ្រតឹម្រតូវ សមេហតុសមផល េពលគឺេចះេមើលករពិត យវតថុវ ិស័យភព។ លកខណៈទំង
ចំេពះមុខ មន គំនិត្របកបេ
េនះជគុណសមបត្តិយ៉ងធំរបស់មនុស មនក់ៗ។ អ្វីេនេលើេ េនសឹងបរ ិបូណ៌េទេ េទេ
ះ្រ
មិនចបស់
កេនះ
យបញ ្ហ ចុះ េបើបញ ្ហ េចទែបបេនះ េហើយ
យែបបេនះវ ិញ គឺេ ស់ េតើេយើង
ះ្រ
យមិនចំបញ ្ហ យល់បញ ្ហ
ចបំបត់ បញ ្ហ បំបត់ ឧបសគគរបស់េយើង
បនែដរឬេទ? គឺបញ ្ហ េនជបញ ្ហ ដែដល ចំែណកឯ ែតងេសចក្ដី មន្របេយជន៍ឱយដឹងេជៀស ងគុណវ ិបត្តិែបបេនះ។ ក៏ប៉ុែន្តតំែណងល្អ
ពុំ ែមនសថិតេន្រតង់ករេឆ្លើយ្រចំែដល
២៩ ្របធន
ប៉ុេ
្ណ ះេទ
និ យយឱយចំ គឺ្រតូវេចះអធិបបយឱយបន
េកបះកបយ មនន័ យទូលំទូ
យែថមេទៀត ដូេចនះ េសមរ្រតូវេចះ
វបបធម៌ទូេទឱយបនេ្រចើន។ ៤.៣. បង្ហញគំនិតវបបធម៌របស់េសមរ ែតងេសចក្ដីគឺជឱកសឱយេសមរ ជឱកសឱយេសមរ
ងចំេណះដឹងទូេទ
កលបងបេញចញគំនិតទូេទ េផ ងែដលខ្លួនមន
េដើមបីសបញ ជ ក់ថ ។
ត្រត
េសមរមនចំេណះដឹងមូល ្ឋ នេ្រជ្រជះក្រមិត
ចំែណកអនក
នឬអនកែកែតងេសចក្ដីវ ិញ
ក្រមិតយល់ដឹងរបស់េសមរ ចំេណះដឹងទូេទេនះ
ផងែដរ។
េគ
ច យតៃម្ល
េហើយែផ្អកេលើករវ ិនិច័យ ឆ
មរយៈ
ចំេណះដឹងទូេទឬវបបធម៌ទូេទ
ទក់ទងេទនឹងមុខវ ិជជជេ្រចើ នដូចជ ៖
(១)- វបបធម៌ទក់ទងេទនឹងអក រ ចបស់
ស់ ចូលចិ ត្ត
្រស្តជតិ េតើេសមរេចះភ
ជតិ
នអតថបទេផ ងៗ េរឿងេផ ងៗ ចបប់ទូនមន
និងសុភសិតែខមរេ្រចើ នឬេទ?
(២)- វបបធម៌ទក់ទងេទនឹងេវយយករណ៍ េតើ េសមរេចះសរេសរបន ្រតឹម្រតូវ
មអកខ វ ិរុទធ ្រតឹម្រតូវ
វណ្ណ យុតិ្ត ចបស់
មឃ្ល្របេយគ និង ្រតឹម្រតូវ
ម
ស់ឬេទ?
(៣)- វបបធម៌ទក់ទងេទនឹងេមេរៀនេផ ងៗេទៀតដូចជ៖ ្របវត្តិវ ិទយ, ភូមិវ ិទយ, សងគមវ ិទយ, ...។
(៤)- វបបធម៌ទក់ទងេទនឹងកររស់េនសព្វៃថង េតើ េសមរជអនកចង់េចះ ចង់ ដឹង េហតុ ករណ៍សងគមេផ ងៗ និង ជអនក
ម
ន
ថ នភព
៣០ បចចុបបននឬេទ?
(៥)- វបបធម៌ទក់ទងេទនឹងវបបធម៌បរេទស េតើ េសមរបន ខ្លះ?
បរេទស និងបនេចះចំេរឿង ៉ វបរេទសែបប ដូេចនះ
នអតថបទ
ែតងេសចក្ដីទមទរឱយេសមរខិតខំ ក
ង
ថ បន
ព្រងីក វបបធម៌ទូេទឱយបនេ្រចើ ន េដើ មបីឱយមនមូល ្ឋ នមំមួនល្អ។ ៤.៤. ព្រងីកគំនិត្របជញ ែតងេសចក្តីពុំែមន្រគន់ែតឱយេចះសរេសរបន្រតឹម្រតូវ េឆ្លើយ ឱយ ចំ ្របធន និង មនវបបធម៌េ្រចើនប៉ុេ ករសិក េផ ងៗនិងឱយគំនិត្របជញរ ីកដុះ
្ណ ះេទ ែថមទំងជួយេនកនុង លែថមេទៀត
ពិេសស ែតងេសចក្ដីឱយេសមរេចះគិតពិចរ
ជ
ថ្លឹងែថ្លង េចះវ ិនិច័យ ឆ
រ ិះគន់ េចះវ ិភគគំ និតេផ ងៗឱយសមេហតុសមផល ឱយេចះសេងកត ពិនិតយ និង េចះ្រ
វ្រជវរកករពិត។ រួមេសចក្ដីមក ែតងេសចក្ដី
ព្រងីកេ្រគ ងវ ិញញណរបស់
ំងពីសតិបនទប់បន ំ
រហូតដល់សតិ
ខពង់ខពស់ េលើសពីេនះេទៀត ែតងេសចក្ដីេធ្វើឱយមនុស មនសមតថភព េក្ល វក្ល
្វ
ប់ និង រ ឹងបុឹងខងែផនក
ម រតី។
៤.៥. ែតងេសចក្ដីជួយមុខវិជជេផ ងេទៀត ករសិក ែតងេសចក្ដីនិងករសិក វ ិជជននេផ ងេទៀតមន ទំនក់ ទំនងគននិងជួយគនេទវ ិញេទមក។
ករសិក វ ិទយ
្រស្ត
សងគម ដូចជ ្របវត្តិវ ិទយ ភូមិវ ិទយ សុទធ ែតត្រមូវឱយអនកសិក េចះ សេងកតពិនិតយ កត់ចំ
ំ ពិពណ៌ន េរៀប ប់វតថុ ទីកែន្លង តំបន់
េផ ងៗ ទីបុ ណេផ ងៗ មនុស សត្វ ្រពឹតិក ្ត រណ៍ កនុងធមមជតិនិង
៣១ សងគមមនុស ។ គណិតវ ិទយ សងគមវ ិទយ ចិត្តវ ិទយ សីលវ ិជជ តកកវ ិជជ ក៏ ត្រមូវឱយសិស និស ិតសេងកតពិនិតយ្រតិះរ ិះ
ពិចរ
មុខវ ិជជទំងេនះ្រតូវករេ្របើែតងេសចក្ដី
សមមតិកមម។
េធ្វើ េដើមបីេធ្វើករ
បង្ហញ អ ថ ធិបបយ ពិពណ៌ន េរៀប ប់គំនិត និង គំេហើញរបស់ េគ។ េហតុដូេចនះ ករសិក មុខវ ិជជមួយ េទមុខវ ិជជមួយ គឺមន ទំនក់ ទំនងគន
្រស័យគនេទវ ិញេទមកជក ្ត ចំបច់មិន
និង
ចខ្វះបន។ េន ៤.៦. ផល្របេយជន៍េនកនងកររស់ ុ
េគលបំ ណងៃនករសិក មុខវ ិជជេផ ងៗ ែតងេសចក្ដីមួយមុខេទ
មិនចំេពះែតវ ិជជ
សុទធែតទក់ទងនឹងកររស់េនទំងអស់។
ចំេណះដឹង ខងែតងេសចក្ដីពុំែមនមន្របេយជន៍ែតេនកនុង
ប៉ុេ
្ណ ះេទ ផទុយេទវ ិញ
ចផ្ដល់
រសំខន់ ដល់មនុស កនុងករ
រស់េនយ៉ ងទូលំទូ
យ។
េពលេវ
ែតងែតយកចំេណះវ ិជជខងែតងេសចក្ដី េទ
មនុស
េនកនុងជី វភព្របចំៃថង
េ្របើ្របស់ជករចំបច់។ ករសនទន ករជែជក ពិភក សននិសីទ
សននិបតករេឃសន
ពនយល់
សំេណរ
សឹងែត្រគប់
រហូតដល់ រព័ ត៌មន
និពនធេសៀវេភ សំេណរផ យ ពណិជជកមម សំេណរផ យដំណឹង ្រគប់ែបបយ៉ ង
ដូចជដំណឹងបុណយផក
សំបុ្រតេឆ្លើយឆ្លង ពកយបណឹ្ដ ង លិខិត
កឋិន
ដំណឹងមរណភព
ធរណៈ ពកយសុំេផ ងៗ។
ល។ ទំងេនះសុទែធ តមនមូល ្ឋ នមកពីករ សិក ែតងេសចក្ដីទំង អស់។
៣២ ចំែណកខងគំ និត្របជញ ករៃវឆ្លត ករេចះវ ិនិ ច័យ ឆ រកេហតុ ផល យល់កិចក ច រ ក់េ្រជ ក៏ ជលទធផលេកើតេចញមកពី ករសិក ែតងេសចក្ដីមួយែផនកធំផងែដរ។ ្របេយជន៍ ្រតូវសិក
េ
េ្រចើនយ៉ ងដូេចនះេហើយ
យេហតុ ថ
ែតងេសចក្ដីមន
េទើបអនកសិក ចំបច់
ស់
‹‹ែតងេសចក្ដី››។
៥. ្របេភទែតងេសចក្ដី
េគ
ចែចក្របេភទែតងេសចក្ដីជេ្រចើ ន្របេភទ៖
ែតងេសចក្ដីែបបពិពណ៌ន,
ែតងេសចក្ដីែបបពនយល់,
ែតងេសចក្ដី
ែបបពិភក , ែតងេសចក្ដីែបបេ្រប បេធៀប, និង ែតងេសចក្ដីែបប សុភសិត។
៣៣
ែតងេសចក្ដីែបបពិពណ៌ន ១.េសចក្ដីេផ្ដើម ែតងេសចក្ដី ពិពណ៌នផងែដរ
ែបបពិពណ៌នក៏ដូចជសំេណរកថខណ្ឌែបប េ
យ្រគន់ ែតព្រងីកកថខណ្ឌមកែតងេសចក្ដី។
ែតងេសចក្ដីែបបពិពណ៌ន ទីកែន្លង,
និង
ចជករពិពណ៌ន មនុស , េទសភព,
រូបភពជេដើម។
េដើមបីេធ្វើករពិពណ៌នឱយបនល្អ
េសមរ៖
(១)- គបបីឱ
តសេងកតេរឿងទូេទែដលអនកធ្លប់បនជួប្របទះ េដើ មបី
រក ទុកជេមគំនិត។
(២)-
េរៀបេរៀង
ច់ េរឿងេនះឱយមនលំ
ប់លំេ
យ
កុំនិយយ
ចប់ចុង្រពយុងេដើម។
(៣)-
កុំ្របតិដ្ឋ
ច់េរឿងេនះមកេ
យខ្លួនឯង
គឺ្រតូវែតយកេរឿង
ពិតៗ េហើយែដលអនកនឹកេឃើញេនះមកនិយយ។ េរឿង ល្អធមម
ែដល
កុំនិយយពេន្លើសឱយ ខុសពី សភវៈពិត។
(៤)- ្របប់ កលៈេទសៈៃនទីកែន្លង, េពលេវ ែដលទក់ទង, េរឿង ៉ វេកើ តេឡើងេ
យរេបៀប
, ព័ត៌មនេផ ងៗ , និង មនអនក
ខ្លះែដលពក់ព័នធ ចូលរួម េនកនុងករពិពណ៌ន។
(៥)- កលេបើេរៀប ប់អំពីមនុស ឬ វតថុ េនរួមគនេ្រចើ ន ្រតូវនិយយ អំពី
មនុស
ឬ
វតថុែដលអនកេមើលេឃើញរួមមុនសឹមេរៀប ប់អំពី
៣៤ ចំែណកៗ ជខងេ្រកយ។
(៦)- មួ យចំែណកៗៃនេរឿងេនះ ្រតូវែតបញ ជ ក់ឱយបនចបស់ េហើយ ចូរបង្ហញកររ ំេភើបចិតផ ្ត ង។
(៧)- កុំេភ្លច្របប់ ឱយេគដឹងអំពីសំេឡង, ក្លិន, សមផស , រស, និង ករ ប៉ះពល់ផង ្របសិនេបើ មនេរឿង្រតូវនិយយ។
(៨)- ្រតូវេ្របើ ពកយ ្រប
ែដលអនកេចះ្របកដ កុំេ្របើ ពកយ
ែដលអនក
ក់ ្របែហល។
២.ករពិពណ៌នអំពីទីកែន្លង ែផនករ
(១)- េសចក្ដីេផ្តីម
- ្របប់ េឈមះទីកែន្លង - ្របប់ ទី
ំង
- ្របប់ ចមងយ (២)- តួេសចក្ដី
- ្រតូវ្របប់ ទិដ្ឋភពពីចមងយ (េឃើញអ្វីខ្លះ, មនស
្ឋ នដូច
ជអ្វី)។
- ្រតូវ្របប់េគឱយដឹងថ មនវតថុអ្វីខ្លះេនកែន្លងេនះ។
- ្រតូវ្របប់អំពីចលន, កយវ ិករែដលមនេនទី េនះ។ - ្រតូវនិយយអំពីករទក់ទងទូ េទ។
៣៥ - ្រតូវ្របប់អំពីករែ្រប្របួលធតុ
កស
មរដូវ
- ្រតូវ្របប់កិចចករមុខរបរនិងសូរសំេឡង (៣)- េសចក្ដប ី ញច ប់ - បង្ហញចំ
ប់
រមមណ៍របស់េសមរ។
- បង្ហញផល្របេយជន៍ៃន្របធនបទ។ - បង្ហញេសចក្ដីសងឃឹមរបស់េសមរេលើ្របធនបទ។ ២.ឧទហរណ៍គំរ ូស្ដីអព ំ ីករពិពណ៌នអំពីប ូជនីយ ្ឋ នម ួយ កលពីៃថង ‹‹វត្តភំ›ន ›។ ស
ទិតយមុន ខញំុបនេទទស នបូជនីយ ្ឋ នមួ យគឺ
វ ិថី្រពះនេ ត្តម ខងេ្រកយ
មេនះឋិតេនេដើមម
្ឋ គររ ្ឋ ភិបល ចមងយ្របមណ៧០០ម. ពីមត់ទេន្ល
ពង វ
រែខមរ
បង្ហញថ
ភនំេពញ ជដំបូងបង្អស់ េ
ប។
ទីេនះេហើយែដលជេដើមកំេណើតទី ្រកុង យមនេគដំ
លថ កលេនះមនដូន
ជី មនក់េឈមះយយ េពញ ជអនកចត់ែចងឱយេលើកដីសង់ជភនំេនះ េឡើង។ កលសម្លឹងពីចមងយេទ
ខញំុបនេឃើញកំពូល្រពះស្ដូបមួយ
្រសួច ខពស់អែណ្ដតផុតពីចុង្រពឹ ក នន ជេហតុឱយ
គ ល់បនងយ
ថ ្រតង់ ហនឹងេហើយ ‹‹វត្តភំ›ន ›។ កលឈនេជើ ងេទជិ ត ខញំុបនេឃើញ ផនូកដីមួយ យ៉ ងធំ មនស
្ឋ នជកូនភនំ េហើយមន្រពះវ ិ
រនឹង
េចតិយយ៉ ងខពស់ សង់បន្តុបពីេលើ ជសញញឱយខញំុបនយល់ភ្លមនូវ
អតថន័យៃនេឈមះបូជនីយ ្ឋ នថ ‹‹វត្តភំ›ន ›េនះ។ េន
មបរ ិេវណនិង
៣៦ មចេងកះទីេនះមន្រពឹក ដ៏ មនែមក
ជតិ ធំៗជេ្រចើ នដុះហ៊ុមព័ទជ ធ ជួរ យគន
ខែបកៃនបូជនីយ ្ឋ នេនះ
មិនឱយេន្រទឹង្រទេមើយ
មនក់ឯង។ េន្រគប់ទិសទី ទំងបួន មនជេណើ្ដ រសង់អំពីឥដ្ឋជថនក់ៗ េ
លរុលយ៉ ង្រតសូលេទភជប់នឹងទំហំខងេលើ។ េនខងទិសបូព៌
ែដលជទី ចំពីខងមុខ្រពះវ ិ បងកន់ៃដ
មសម័យអងគរ
យ៉ ងលំពន់លំេពើេអើតេងើប្រ េន មន
រ
មនជេណើ្ដ រកច់រចនរូបនគ
កបលេបើកពពរ
ជ
ដងខ្លួនព័ ទប ធ ត់វ ិលវង់
ែតដល់កំពូលភនំ។
មមគ៌ជយខងកំែពង្រពះវ ិ
រ េយើងសេងកតេឃើញ
អនកសុំទនេស្ល កពក់រយីករយកអងគុយបត់េជើង
្របណមអង្វរ សុំ្របក់កសអំពីអនកដំេណើរ េ
េលើកៃដ
យសំេឡងថងួចថងូរមុខ
គួរឱយេកើ តចិតស ្ត ុត ្ល រនធត់នឹងសេង្វគយ៉ ងៃ្រកែលង។ េនេ្រកមម្លប់
េដើមេមៀន
មេកៀនេខឿន្រពះវ ិ
រខងេជើងនិងខងតបូង
េយើង
សេងកតេឃើញមនជតិែខមរ, ចិន, យួន ្របុស្រសីចំនួនដប់នក់ ែដល ំងខ្លួនជេ
បត់េជើងេលើកំ
ស្រមប់ ទយ
ឫក ជ
ត់សំពត់។ េនខង មុខេ
សីមនុស កំពុងអងគុយ មនក់ៗ ពួកគត់សុទធ
ែតមនបំពង់ េជើ ងធូប, ្រកំងកបួនទយរូប្រមមៃដនិងរូបនគែដលគូរ ជ្រកេយ្រក
ៗចបស់ៗ
ក់
ំងេនកនុង កញចក់។ េ
ខ្លះកំពុង
ឆកៃដឆកេជើងបញុច ះបញូច លអនកដំេណើរែដលកំ ពុង
េធ្វើមត់ម្ហបៗមិន
មនក់ឯងគមនេគទយកំពុងអងគុយេធ្វើែបបស្រងួម
ក់ដូចជកុក
ទន់េជឿស៊ប់ ឱយ្រពមចុះចិត្តេជឿខ្លួន។ េ
តឯ េ
ខ្លះ ែដលេន
សំកុកចំមត់រង្វះែដលគមន្រតី ។ េនខងេ្រកយ្រពះវ ិ
រ ទីេនះ
៣៧ មនេចតិយមួ យខពស់សឹម ក ៃសក េវ
្របកបេ
យកំពូលេ
លេទេលើ
ស៍ យ៉ ងេរៀវ្រសួច។ េនជប់នឹងតួ ្រទនប់ខ ច់ៃនេចតិយេនះ
េយើង
ច េឃើញមនចម្លក់ជអក រែខមរ ែដលបន្របប់ ថ ទីកែន្លង
េនះសង់ពីកុង ន
រជជកល្រពះបទសេម្ដច្រពះនេ ត្តម
សុវណ្ណ េកដ្ឋគឺ ខទមអនក
្រពះ
ំងពីគ.ស.១៨៦៣។ េនទល់មុខចម្លក់េនះមនតូច
មួយែដលេគែតងេទដុតធូបសុំេសចក្ដីសុខ។ មបរ ិេវណ្រពះវ ិ
េន េដើរឆ្វត់ែឆ្វងេ
រ េយើងេឃើញមនុស ្របុស្រសីនំគន
យរ ីក យ។ អនកខ្លះេទឈរេអើតេមើលេគទយ អនក
ខ្លះនំគនអងគុយចរចកិ ចចករេផ ងៗ អនកខ្លះែដលមនសង រ េគនំ
គនេទអងគុយេនទីឆងយៗ
ដឹងជនឹង
េទ
ច់ពីេគ ឯអនកខ្លះែដលគមនគូនឹងេគ មិន
ក៏អងគុយេ
យទឹកមុខេ្រក ម្រកំគយគន់េទទី
ខងេ្រកម៖ េមើល រថយន្តែដលកំពុងេបើកបរេលឿនេ មច ចរបេ ែលង
វ ិថី្រពះនេ ត្តម។
្ដ យថនល់ធំែវងៃនម
យបនទស នវត្តភំេន នះ
ខញំុមនេសចក្ដីរ ីក យយ៉ ងៃ្រក
គឺ បូជនីយ ្ឋ នេនះេហើយែដលបនរក ទុកេគលចរ ឹកេដើម
កំេណើត ជធនីភំេន ពញេយើង
ឱយបនគង់វង មកដល់សព្វៃថងេនះ។
ទីេនះនំឱយេយើង េបើជមនចិត្តសុះ ្អ កយេ
ម
្អ ត, េមើលេទសភពេគហ ្ឋ ននិងរុកខ, េមើ លវ ិករ ្ឋ ន
វ ិថី ដ៏្រសស់ េ
្ល េទមក
យសងប់បន េ្រពះមន
មកបេនថើរៗ។
្អ ប់,
ចេឡើងអងគុយស្រមក
កសដ៏្រតជក់បក់
មស្លឹកេឈើ
៣៨
ែតងេសចក្ដែី បបពនយល់
១.េសចក្ដីេផ្ដើម ែតងេសចក្ដីែបបពនយល់ ជែតងេសចក្ដីមួយែបបែដលេ ្រ
យពនយល់
ពីបញ ្ហ េចទេ
េហើយ គឺ មនន័យថ េសមរមិន
ះ
យមនលកខណៈ្រតឹ ម្រតូវរួចេទ ចរកគំនិត
ែដលខុសពីន័យ
េចទកនុង្របធន បនេឡើយ។ ជមួយគនេនះ េយើង
ចសមគល់ថ
ជ្របធនពនយល់បន គឺ
្រស័យេលើឃ្លេចទសួរ និង ឃ្លបងគប់
បញ ជ ។ េហតុដូេចនះ េសមរ
ចកត់ចំ
បញ ជ មួ យចំនួនដូចខងេ្រកម៖ ឃ្លេចទស ួរ
(១)- ...មនយ៉ ង
ខ្លះ?
(២)- ...មនដូចេម្ដចខ្លះ? (៣)- ...មនែបប
ខ្លះ?
(៤)- ...មនប៉ុនមនយ៉ ង? (៥)- ...មនអ្វីខ្លះ? (៦)- ...ជអ្វីខ្លះ? ឃ្លបងគប់បញ ជ
ំ ឃ្លេចទសួរ និង ឃ្លបងគប់
៣៩ (១)- ចូរបង្ហញ...។ (២)- ចូរពនយល់ព្រងីក...។ (៣)- ចូរបញ ជ ក់...។ (៤)- េហតុ ដូចេម្ដចបនជមនករអះ (៥)- េតើពំេនលខងេលើមនខ្លឹម (៦)- ចូរបង្ហញទស នៈ...។ (៧)- ចូរគូ សបញ ជ ក់...។ (៨)- ចូរេរៀប ប់...។ (៩)- ចូរ
ត្រត
ង...។
(១០)- ចូរអធិបបយ...។ (១១)- ចូរបក្រ (១២)- ចូរ្រ
យ...។ យបំភឺ.្ល ..។
(១៣)- ចូ រនិយយអំពី...។ (១៤)- ចូរេរៀប ប់អំពី...។ ២.គេ្រមងែតង
(១)- េសចក្ដីេផ្ដីម
្ហ ១.១.លំនំបញ
្ហ ១.២.ចំណូលបញ ១.៣.ចំ េ
ទបញ ្ហ
ងថ៖ ‹‹...››។
រនិង
រសំខន់ យ៉ង
ខ្លះ?
៤០ (២)- តួេសចក្ដី
២.១.ឃ្លភជប់េសចក្ដី ២.២.ពនយល់ពកយកនុង្របធនែដលសំខន់ៗ ២.៣.ពនយល់ន័យេសចក្ដីែដលេចទ និងេលើកអំណះអំ
េ
យែចកគំនិតតូចៗ
ងមកបញ ជ ក់ យ៉ ងេ
ច
ស់ រក
គំនិតគំ្រទឱយ បនបីឬេ្រចើនជងេនះ។
-គំ និតគំ្រទទីមួយនិងអំណះអំ
ងេ
-គំ និតគំ្រទទីពីរនិងអំណះអំ -គំ និតគំ្រទទីបីនិងអំណះអំ
ងេ ងេ
២.៤.សរុបគំនិតសំខន់ ែដលបក្រ
យមនឧទហរណ៍ យមនឧទហរណ៍
យមនឧទហរណ៍ យរួចមកេហើយ
(៣)- េសចក្ដីបញច ប់
៣.១.សននិ ្ឋ នេ ្រ
យកុំេ្របើ ពកយដែដលៗ
យ េសមរគួរយកពកយេពចន៍
េនកនុងករបក
ែដលមនេវវចនសពទគឺ
ជករ្របៃព។ ៣.២.សំណូមពរ ឬ ចំ ចំទុក។
ប់
រមមណ៍ែដលេធ្វើឱយអនក
នចង
៤១
ែតងេសចក្ដីែបបពិភក
១. េសចក្ដីេផ្តើម ែតងេសចក្ដីែបបពិភក ទស នៈ ឬេយបល់ែបប េសមរពិចរ ផល ល្អ
គឺជ្របធនែដលមនបេញចញ មតិ មួយ។ ្របធនពិភក ែដលត្រមូវឱយ
រកខុស្រតូវ ត្រមូវឱយេសមរេចះរ ិះគន់ ែវកែញករកេហតុ ្រកក់ ស េខម គុណ េទស មន្របេយជន៍ ឬ មិន មន
្របេយជន៍។្របធនពិភក មន
រសំខន់
ស់ ពីេ្រពះ ជួយ
ព្រងីកេ្រគ ងវ ិញញណសំខន់ ៗែដលទក់ទងេទនឹងគំនិត្របជញ ករ ចងចំ ករ្រ
វ្រជវ កររ ិះគន់ ករវ ិនិច័យ ឆ ករ ពិេ
ធ ករថ្លឹង
ែថ្លង។ ២.វិធីសមគល់្របធនពិភក េគ
ចសមគល់្របធនពិភក បន េ
យ
រ េយើង
ច
សេងកតេទេលើលកខណៈសមគល់បី្របេភទ ៖ ទី មួយ ឃ្លបង្ហញមតិ េយបល់ទស នៈ, ទី ពីរឃ្លេចទសួរ, និងទីបី ឃ្លបងគប់បញ ជ ។ ២.១.ឃ្លបង្ហញមតិេយបល់ទស នៈ ឃ្ល្របេភទេនះ េយើង
ចសេងកតេឃើញ ភគេ្រចើ នមនេន
ខង េដើមឃ្លៃន្របធនេចទ។ ឃ្លទំងេនះមនដូចជ ៖
(១)- េគេពលថឬេគថ ៖ ‹‹...››។
៤២ (២)- មតិខ្លះនិយយថ៖ ‹‹...›› មតិខ្លះេទៀតថ៖ ‹‹...››។ (៣)- ទស នៈមួយថ៖ ‹‹...››។ (៤)- េគេចទថ៖ ‹‹...››។ (៥)- េគបនេពលថ៖ ‹‹...››។ (៦)- ្របភពខ្លះេពលថ៖ ‹‹...›› ខ្លះេទៀតថ៖ ‹‹...››។ (៧)- ជនខ្លះយល់ថ៖ ‹‹...››។ ២.២.ឃ្លេចទសួរ ឃ្លេចទសួរ
គឺជឃ្លែដលផ្ដល់ឱយេសមរេធ្វើករថ្លឹងែថ្លងនិង
វ ិភគ រកខុស្រតូវ ថេតើមតិ េយើង
ចសេងកតេឃើញ
មួយ្រតឹម្រតូវសមេហតុផលជងេគ។ េនកនុង្របធនពិភក មនឃ្លេចទសួរ
មួយចំ នួនដូចជ ៖
(១)- េតើ អនកយល់ែបប
?
(២)- េតើអនកយល់ែបប
ែដរ?
(៣)- េតើអនកយល់ដូចេម្ដចែដរឬដូចេម្ដចែដរ? (៤)- េតើ អនកយល់យ៉ង
?
(៥)- េតើ មតិេនះ្រតឹម្រតូវែដរឬេទ? (៦)- េតើ មតិេនះសម្រសបែដរឬេទ? (៧)- េតើអនកមនេយបល់យ៉ង
?
២.៣.ឃ្លបងគប់បញជ ឃ្លបងគប់ បញ ជ
គឺជឃ្លែដលត្រមូវឱយេសមរេធ្វើែបប
ៗ
៤៣ េដើមបីេឆ្លើយតបេទឃ្លេចទសួរ ពិចរ
និងបងគប់បញ ជ ឱយេសមរ្រតិះរ ិះ
រកខុ ស្រតូវេហតុផលេផ ងៗ។
បងគប់បញ ជ េនកនុង្របធនពិភក បន េ
េយើង យ
ចសមគល់ឃ្ល
រ ឃ្លបងគប់បញ ជ
ដូចជ ៖
(១)- ចូរពិភក ។ (២)- ចូរពិចរ
។
(៣)- ចូរែវកែញករកខុស្រតូវ។ (៤)- ចូររ ិះគន់វ ិនិច័យ ឆ ។ (៥)- ចូរវ ិនិច័យ ឆ ។ ៣.គេ្រមងែតងែបបពិភក
(១)- េសចក្ដីេផ្ដីម
្ហ ១.១.លំនំបញ ១.២.ចំណូលបញ ្ហ
១.៣.ចំ ែណកនិងចំេ
ទបញ ្ហ
(២)- តួេសចក្ដី
២.១.ករពិភក ២.១.មតិ្រសប គឺជករ្រទ្រទង់្រសប េ
យសម្អងេទេលើ ៖
(១)- ្រទឹសីស ្ដ ំខន់ េ
មមូលបញ ្ហ របស់្របធន មួយែដល្របធនបនបង្ហញ
យេលើកយកគំនិតេផ ងៗ
ចំនួនបីឬបួនមកបក
៤៤ ្រ
យ េទ
មេពលេវ
(២)-ជពិេសស
្រតូវេ
សម្រសប។
ះ្រ
យយ៉ ង
ឱយ្រសប
ទំង្រសុងេទនឹង្របធនជនិចច ។
(៣)- ជមួយគនេនះ ្រតូវេលើកយកឧទហរណ៍មកេធ្វើ ងផងេហើយ ឧទហរណ៍ េទៀតេ
ជអំណះអំ
ត
្រតូវមនពីរសំខន់៖ កនុងជីវភពរស់េន្របចំៃថងកុង ន
្របវត្តិ
្រស្ដ និងកនុងអក រ
្រស្ដែខមរ ឬ បរេទស ។
ជពិេសសេទេទៀតេនះ េនកនុងមតិ្រសប េសមរ្រតូវ េជៀស ងេ្របើពកយ ‹‹េយើង››
ច់ខត ពីេ្រពះេនះ
មិនែមនជមតិរបស់េយើងេទ។
(៤)-និងចុងេ្រកយៃនមតិ្រសប របស់មតិ្រសប
េគយល់ថ ែដល
៖
យ្រគន់ែត
និយយអំពីគំនិត
សំខន់ៗេហើយេជៀស ងេ្របើពកយ
ែដល្រចំែដល
(៥)-
េដើមបីឈនេទ
ដំ ឧទហរណ៍
េ
្រតូវសេងខបគំនិត
និង្រតូវរកសំណួរមកបំផុស ក់កលបង្ហញមតិផុយ។ ទ
‹‹លទធិ្របជធិបេតយយជរបប្រគប់្រគង្របេទសជតិ
ចនំឱយមនសុភមងគល››
េហើយ្រតូវរកគំ និតគំ្រទ ដូេចនះពិត្របកដែមន។
េសមរ្រតូវែតទទួលថដូេចនះែមន
និងឧទរហណ៍បញ ជ ក់ថ
ពិតជយ៉ ង
៤៥ ២.២.មតិផុយ ទ េ
មតិផុយ ទ
គឺជករ្របឆំងនឹងមូលបញ ្ហ របស់្របធន
យសម្អងេទេលើ ៖
(១)- ្រទឹសីស ្ដ ំខន់
មួយែដលផទុយេទនឹង្របធន
(២)- ែស្វងរកមតិ្របឆំង េ
យេលើកេហតុផល
គំ និតមកគំ្រទ េហើយគំនិតគំ្រទេនះ្រតូវៃល យ៉ ង ឱយេសមើគនេទនឹងគំនិតគំ្រទ េនកនុងមតិ្រសប។
(៣)- ្រតូវេលើកឧទហរណ៍មកបង្ហញ ដូចេនកនុង មតិ្រសបែដរ េហើយឧទហរណ៍ក៏្រតូវែត្រសបេទនឹង
ឧទហរណ៍ េនកនុងមតិ្រសបផងែដរ។
(៤)-សេងខបមតិផុយ ទ នូវគំនិតសំខន់ែដលបនបក្រ
យ
(៥)- បំផុសសំណួរ េដើមបីឈនេទរកមតិរម ួ ឧទហរណ៍
‹‹លទធិ្របជធិបេតយយមិនែមនសុទធែតផ្ដល់សុខចេ្រមើន
និង
សុភមងគលដល់សងគមមនុស េឡើយ េ្រពះ លទធិេនះផ្តល់េសរ ីភព មនុស ខ្លំងេពកេទជនំឱយមនអនធិ បេតយយ រេពើងច
នំឱយេកើតរេពើត
ចលកិចចករកនុងសងគមមនុ ស េទវ ិញ។›› ២.៣.មតិរម ួ ឬសំេយគមតិ
លុះបនេធ្វើករប្តូរេយបល់ខួ្លនឯង េនកនុងមតិ្រសប
និង មតិផុយរួ ទ ចេហើយ េសមរ្រតូវសេ្រមចចិត្តជេលើក
៤៦ មួយ(មតិ្រសបឬមតិផុយ ទ )
ជទីមួយថេតើ្រតូវមតិ ជមតិ្រតឹម្រតូវ
ឬ
មួយរួមមតិ ទំងពីរ
េ
យវ ិធី
ស្រមួលស្រមប ឬក៏ បេញចញមតិថីម ម ួយេផ ងេទៀត េដើមបីឱយករបក្រ េទ្រសួល មនទីេ
យកនុង្របធនេចទមនផ្លូវេចញ និ ងចំណុចមួយពិត្របកដ។
មតិរម ួ មនផ្លូវេចញេទេ្រចើ នែបបេ្រចើនយ៉ ង ប៉ុ ែន្ដេបើ
រួម មកមនបីយ៉ងគឺ ៖
(១)- េយលេទ
មមតិ្រសប ្របសិនេបើ ្របធន
េចទ មនចំណុចឱយករបក្រ
យ្រតូវែតអនុវត្តេទ
ម្របធនេចទ។
(២)- េយបល់េទ
មមតិផុយ ទ
្របសិនេបើ្របធន
េចទពុំ សមេហតុផល េហើយេយបល់ថីមមួយេទៀត មនលកខណៈ េលចេចញសមេហតុសមផលជង។
(៣)-
េយបល់េទេលើមតិេយបល់ថីម ម ួយេទៀត
រួមមតិ ្រសបនិ ងមតិផុយផង ទ
៖
មនេគលមតិមួយ
េទៀតផង។
ឧទហរណ៍៖ េទះបី ជលទធិ្របជធិបេតយយែដល្របេទសជតិ ខ្លះយកេទ េ្របើ្របស់ពុំសូវបនផលល្អក៏េ
យ
ក៏ លទធិេនះេនែតជក ្ត មួយ
យ៉ ងសំខន់ េហើយជកមមសិទិរធ បស់មនុស ជនិ ចច េហើយជងេនះ េទ េទៀត ែតងែតឱយផលល្អជងផល
្រកក់ ែថមទំង្របេសើរជង
៤៧ របបសក្ដិភូមិែដរ។
(៣)- េសចក្ដីបញច ប់
៣.១.េឆ្លើយសំណួរែដល្របធនបនេចទ។
្រសប។
៣.២.បេញចញគំនិតផទល់ខួ្លន
េតើ្រតូវេធ្វើែបប
េដើមបីសម
៤.្របធនែតងេសចក្តីែបបពិភក គំរ ូ ្របភពខ្លះថ ៖ េទៀត ថ ៖
‹‹្រទពយសមបត្តិ្របេសើរជងចំេណះវ ិជជ›› ខ្លះ
‹‹ចំេណះវ ិជជ្របេសើរជង្រទពយសមបត្តិ››។ ចូរពិភក
ែវកែញកពកយេនះឱយបនចបស់ អក រ
្រស្ដែខមរមកបញ ជ ក់។
ស់
េ
យេលើកយកកនុង
៤៨
ែតងេសចក្តីែបបេ្របៀបេធៀប
១.េសចក្ដីេផ្ដើម ែតងេសចក្តីែបបេ្រប បេធៀប េលើក
យកមកបង្ហញ
េ
គឺជ្របេភទែតងេសចក្តីែដល
យមនលកខណៈេ្រប បេធៀបមនុស ពីរ
នក់, តួអងគ ពីររូបេនកនុងអក រសិលប៍, គុ ណសមបត្តិរបស់បុគគល
មនក់មកេ្រប បេធៀប េ
យរកលកខណៈដូចគននិងខុ សគន យ៉ ង
ខ្លះ។ ជមួយគនេនះ េយើង
ចសមគល់្របធនបទែបបេនះ េ
យ
រឃ្លបងគប់ បញ ជ មួ យចំនួនដូចជ៖
(១)- ចូរេ្រប បេធៀប...។ (២)- ចូរបង្ហញលកខណៈរួមនិងលកខណៈេ
យែឡក ៃន ...។
(៣)- ចូររកលកខណៈ ដូចគននិងខុសគន...។ ២.គេ្រមងែតង ឧទហរណ៍៖ ចូរេលើកនូវ
កបបកិរ ិយ,
ចិ ត្តលកខណៈរបស់ទុំនិងមុឺនងួន
កនុងករ្របថនរូបនងទវមកេធ្វើជគូគប់ មក េធៀបនិងបង្ហញេហតុផល។
១
ង
ប់
ន ្របជុំវ ិញញ
េធ្វើករសិក េ្រប ប
១
ែតងេសចក្តីគំរូ ឆនំ? ទំព័រ១៨៥-១៩២។
៤៩ (១)- េសចក្ដេី ផ្តម ី ្ហ ១.១.លំនំបញ ១.២.ចំណូលបញ ្ហ ១.៣.ចំ ែណកបញ ្ហ ឧទហរណ៍ ទុំនិងមុឺ នងួនមនវ ័យេពញកំេ បន្រស
ះ េនកនុងសម័យជមួយគន,
ញ់និងបនេរៀបករជមួ យនងទវដូចគន
កនុង្រតកូលេផ ងគនប៉ុេ
្ណ ះ ប៉ុែន្ដ
េទៀតមន ែបបភពផទុយគនេទវ ិញ។
្រគន់ែតរស់
កបបកិរ ិយ, លកខណៈេផ ង
(២)- តួេសចក្តី
២.១.េលើកយកលកខណៈរួមឬលកខណៈដូចគនៃន បញ ្ហ ទំងពីរមកេ្រប បេធៀប។ ២.២.េលើកយកលកខណៈេ
យែឡកឬលកខណៈខុស
គនៃនបញ ្ហ ទំងពីរមកេ្រប បេធៀប។ ២.៣.ពិភក គឺេសមរ្រតូវេលើកយក
ចំណុចខ្វះខត
កនុង ្របធន ែដលមិនេជឿនេលឿនមករ ិះគន់។
(៣)-េសចក្ដីបញចប់
៣.១.េធ្វើេសចក្ដីសេងខបអ្វីែដលអនកបនបង្ហញ កនុងតួេសចក្តី
៣.២.បង្ហញគំនិតរបស់េសមរេលើ្របធនបទ
េន
៥០ ឧទហរណ៍ េ
យសរុបមក ទុំជយុវជនមន
កបបកិ រ ិយរ ឹងបុឹង, មន
ចិត្ត គំនិតែវងឆងយ, មនវ ិចរណញណបរ ិបូ ណ៌
ស់ កនុងករ
េរ ើសគូ្របចំជីវ ិត ែភនកនិងចិត្តគំនិតរបស់ទុំគឺជែភនក និង ចិត្តគំនិត
របស់មនុស ជតិពិតៗ។ ផទុយពីេនះ េបើេយើងែបរេមើល មុឺនងួនវ ិញ
ែវក និង ជអនកទទួលបប េហើយមិនបន
ជយុវជនសំគិស ជ
័យដូចមុឺន ងួន េនះ េនែត ឆ្អបមត់ដូចទុំេឡើយ។ មនុស ធំខួនមនវ ្ល
មិនទន់ដឹងេរឿងអ្វីេ
ញ់
មិន
ដឹងថ េនះជ្របពនធេគេទៀត េតើនឹងចត់ថជមនុស យ៉ ង
?
យុវជនទំង
ះ
េហើយ ចប,
ះ
គឺមិនដឹងចិត្តនរ ីែដលខ្លួន្រស
យគួ រេជៀស ង កុំយកត្រមប់
គបបីែតនឹកខមសេអៀនឱយេ្រចើ ន មនស់, ឬ
មមុឺនងួន ឱយេ
ខ្លចែ្រកងេគថ
‹‹
ែវក,
តិរចឆន›› ជពិេសសមិន្រតូវយកទុករបស់ខួន ្ល
េទជះ្រគបសងកត់េលើេគឯង ដូចមុឺនងួន យុវជនអកុសល េនសម័យ លែង្វកេនះឱយេ
ះេឡើយ។
៥១
ែតងេសចក្តីែបបសុភសិត
១.េសចក្ដីេផ្ដើម ែតងេសចក្តីែបបសុភសិត គឺជ្របេភទែតងេសចក្តីមួយែបប ែដលេលើកយកសុភសិតមកពិពណ៌ន ពិភក
បក្រ
ថេតើសុភសិតេនះផ្តល់ករអប់រ ំយ៉ ង
សុភសិតេនះ្រតឹម្រតូវទំងអស់ឬយ៉ ង ដំបូនមន, ជកំណត់ចំ ពិចរ
យ
។
ពនយល់
និង
និង ថ េតើ
សុភសិត
គឺជ
ំ របស់បុព្វបុរស បញញ វន្តែដលបនពិ និតយ
កត់សមគល់េហតុករណ៍េផ ងៗ
កនុងជីវភព
កនុងសងគម
កនុងសម័យកលែដលខ្លួនរស់េន។ ជពិេសស ទុកជសញញសមគល់
ជ្រប
ប់ស្រមប់
ចំ
ំ ចរ ិតលកខណៈៃនមនុស
សត្វ ធមមជតិ
េហើយ ពិេសសជងេនះេទៀតេនះ គឺបង្ហញលកខណៈ ចរ ិយរបស់ មនុស ែតម្ដង។ សុភសិតទូេទ
ពិតែមនែតមិនមនលកខណៈ្រតឹ ម្រតូវទំង
អស់ ្រគប់សម័យកល ្រគប់េពលេវ េហតុ ករណ៍
ក៏េ
យ
និង្រគប់មនុស ឬ បុគគល ឬ
ក៏េនមនលកខណៈ្រតឹ ម្រតូវេ្រចើ នជងខុស
ែដរ។ េលើសពី េទៀត េបើេទះបីជ ភពមិន្រតឹម្រតូវេនះ េលចេឡើង ចបស់្របកដ េនកនុងសុភសិតខ្លះក្ដី ក៏លកខណៈេនះបនជពន្លឺមួយ
ស្រមប់ ឱយអនកសិក យកេទេធ្វើជេ្រគ ងពិចរ
្រតិះរ ិះ គិត
៥២ េដើមបីែស្វងរកអ្វីែដលជករ្រតឹ ម្រតូវ
សមេហតុសមផលេនះផង
ែដរ។ ២.្របេភទសុភសិត សុភសិតេនះែខមរេយើងបនែចកជេ្រចើ ន្របករ
ស់
ែត
េយើងរួបរួមមកជបី្របេភទគឺ ៖
(១)- ពុទភ ធ សិត ៖ ជពកយ្របេ ពុទធ
សនបន្រ
របស់្រពះពុទធែដលជេមដឹកនំខង
ស់ទុកមក។
ឧទហរណ៍៖ ្រពះពុ ទធ្រទង់សែម្ដងថ ៖ ‹‹អ ្ត ហិ អត្តេន នេថ, ខ្លួនទីពឹងខ្លួន››។
(២)- េខមរភសិត ៖ ជពកយ
ស់េតឿនរបស់បុព្វបុរសែខមរែដលបន
រចនទុកមក។ ឧទហរណ៍៖
‹‹ទំពក់ េទេទើ បេពន មក››
(៣)- បរេទសភសិត ៖ ជពកយទូនមនរបស់អនក្របជញបរេទសែដល បន ស្រមិតស្រមំងទុក។ ធមម
សុភសិតទំង
អនក្របជញែតងមនន័យទូលំទូ កលមន
យែដលេកើតមកពីមេនគតិរបស់ យ េហើយ ជេសចក្ដីចេង្អ ត ជួន
ថ៌ កំបំង ដ៏្រជលេ្រជេទៀតផង។ េហតុេនះ បនជ
សុភសិតទំងេនះបនធ្លក់ចុះមក
ជបញ ្ហ មួ យែដលេយើង្រតូវេធ្វើ
អ ថ ធិបបយ បំភឺន ្ល ័យឱយបនចបស់្របកដ។
៥៣ ៣.វិធីេធ្វើអ ថ ធិបបយសុភសិតឱយបនល្អ ករេធ្វើអ ថ ធិបបយសុភសិត ក៏ ដូចជែតងេសចក្ដីដៃទេទៀត ែដរ ពីេ្រពះ ជចំេ
ទែដល្រតូវេ
េហតុ ផល រកភ័សុ្ត
ះ្រ
យ េ
ងនិងឧទហរណ៍មកអះ
ត់ េធ្វើអ ថ ធិ បបយសុភសិតឱយបនល្អ េ
គំនិត។
យករវ ិនិច័យ ឆ រក
ង។ ដូេចនះ េដើមបី
ង
េ្របើកររ ិះគិតេម
កលេយើង្រតូវេធ្វើអ ថ ធិបបយសុភសិត
យកសុភសិតេនះេទ្រតិះរ ិះ ពិចរ
មួ យ
េ
ង
រកលកខណៈ និង េហតុ ផល
ែដលមនករទក់ទងគនជបចច័យ លុះេមគំនិតផុសេឡើងកល េយើង្របញប់្របញល់កត់្រ ជំនួយ
ម រតីរបស់េយើង។
េមគំនិត េនះទុកមួយអេន្លើ ស្រមប់ កំណត់េនះនឹងបនជឯក
រដ៏សំខន់
មួយស្រមប់ជេ្រគ ងឧបករណ៍េនកនុងករអធិបបយ។ ែតគបបីយល់
ថ
េមគំនិតេនះ មិនែមនេកើតេចញមកែតអំពីអត្តេនម័តិ
ផទល់ខួន ្ល ) របស់េយើងប៉ុ េ
្រជវ
កល
្ណ ះេទ គឺ ្រតូវ
្រស័យេ
ករពិនិតយសេងកតគំនិតរបស់អនកនិពនធទំង េយើងបន
ន
ន ៃដអនកនិពនធ
(គំនិត
យករ្រ
វ
យមុនៗផង។
មួយែដលនិយយកនុង
េរឿងែដលេយើង្រតូវករេនះ គបបីេយើងយកមក្រតិះរ ិះេមើល េតើ មន េគនិយយដូ ចេម្តចខ្លះមក ចេន្លះ?
េយើងេ
ងបំេពញ
េហើយ េ
មន្រតង់
ងពិចរ
ខ្លះែដលេនខ្វះ
ចំ ណុចទំងអស់េនះ
េឡើងវ ិញ។ ដ ប េហើយ
េមគំ និតទំង
យែដលេយើងបនរកេឃើញមក
េនះមិ នទន់ចូលកន់ រេបៀបេទ
ដ បេនះេមគំនិតរបស់
៥៤ េយើងនឹងឋិតេនជរបស់ យប៉ យេនេឡើយ។ េដើ មបីេធ្វើេទជរេបៀប យ៉ ងល្អ ្រតូវបេងកើតវ ិធនមួយេទៀតគឺ ‹‹ែផនករឬគេ្រមងែតង››។ ៤.គេ្រមងែតង
(១)- េសចក្ដីេផ្ដីម
្ហ ១.១.លំនំបញ
១.២.ចំណូលបញ ្ហ ១.៣.ចំេ
ទឬចំែណកបញ ្ហ
(២)- តួេសចក្ដី ២.១.ពនយល់ពកយពិបក ២.២.ពិភក ២.២.១.បក្រ
យ្របធន
មន័យអ ថ នុរប ូ (ន័យចំ)
-មតិ្រសប -មតិផុយ ទ -មតិរម ួ ២.២.២.បក្រ
យ្របធន
-មតិ្រសប -មតិផុយ ទ
-មតិរម ួ
មន័យអតថបបដិរប ូ (ន័យេធៀប)
៥៥ (៣)- េសចក្ដីបញច ប់ ្ល ៣.១.មតិផទល់ខួន
៣.២.តៃម្លអប់រ ំរបស់សុភសិត
៥.រេបៀបែវកែញក
មន័យសុភសិត
មុននឹង េធ្វើអ ថ ធិបបយសុភសិត សេងកតឱយដឹងន័យឱយបនចបស់ មនន័ យែប្លកៗគន េយើង
ស់
មួយ េ
ពីេ្រពះ
ងអនកសិក
សុភសិតសុទធែត
ចសេងខបន័យសុភសិតជបី ៖
(១)- សុភសិតែដលមនន័យែតមយ៉ ង ដូចជ ‹‹េចះពីេរៀនមនមកពី រក››
សុភសិតែបបេនះពុំមនន័យ
នំឱយពិបកែវកែញកេ្រចើន
េឡើយ។ ករ េធ្វើអ ថ ធិ បបយ្រគន់ែតនិយយបញ ជ ក់ សុភសិតេនះឱយបនចបស់ ‹‹េចះ›› និង ករ ‹‹មន›› ែតប៉ុេ
ស់េឡើង េ
មន័យរបស់
យ្រតូវ្របប់េហតុ ៃនករ
្ណ ះ ជករេ្រសច។
(២)- សុភសិតែដលមនន័យេ្រចើនយ៉ ងដូចជ ‹‹ទំពក់េទ េទើបេពន មក››។ សុភសិតែបបេនះ មនន័យទូលំទូ
យ
ស់។ េនកនុង
ករេធ្វើអ ថ ធិបបយ េគែចកេចញជពីរែផនកសំខន់គឺ ែផនកអ ថ នុរប ូ និងអតថបបដិរប ូ ។
ែផនកអ ថ នុរប ូ គឺ្រតូវអធិបបយែវកែញកអំពីេហតុ
(ទំពក់ េទ) េហើយបង្ហញនូវផល(េទើ បេភន មក)ឱយបនល្អិតល្អន់។ ែផនកអតថបបដិរប ូ
្រតូវនិយយទក់ទងដល់កររស់េនរបស់មនុស
ខងចរ ិយ, ខងសងគមកិច,ច និង ខងកិចច្រគប់ ្រគង្រគួ
រនិងរដ្ឋ។
ែផនកទី បី ្របសិនជមនទំនង េដើ មបីេលើកតៃម្លៃនករេធ្វើអ ថ ធិបបយ
៥៦ របស់េយើងឱយមនភពជក់ែស្ដង េ
្រតូវទញយកអំ ណះអំ
យផ្ដល់ឧទហរណ៍បញ ជ ក់ មួយឬពីរឬេ្រចើ ន េទ
មេពលេវ
(៣)- សុភសិតែដលមនពកយពិបកគួរ្រចឡំ ដូចជ មបទ ប
ម្របេទស››,
ចូល្រសុក
ទូលំទូ
យប៉ុ េ
មន័យអ ថ នុរប ូ និងអតថបបដិរប ូ
(ចូលសទឹង?
អ ថ ធិបបយពនយល់ឱយេគ ច់េ្រសចអំពីពកយ
ដូចេម្ដចែដលេ េភ្លើងដុតគល់?
ចរយ ចង់បនែផ្ល
សុភសិតទំងេនះមិន្រតឹមែតមនន័យ
ពកយពិត? ែរងែស្លង? សម្លប់ ឱយ
‹‹ចូលសទឹង
្ណ ះេទ ែថមទំងមនពកយពិបកផង។ ដូេចនះមុន
នឹងេធ្វើអ ថ ធិបបយ យកពកយមួយៗ
។
‹‹ពកយពិតែរងែស្លងពុំពីេ ះថ
្ដ ំ េមបឯងថពុំគប់››, ‹‹ចង់េចះឱយសម្លប់
ផកយកេភ្លើងដុតគល់››។
ង
មបត់?
្រសុក?
្របេទស?
ចរយ? េភ្លើង? ដុតគល់? ) មក
្ដ ប់ បនជ មុន េ
ែដលបុ ណេ
ថសម្លប់
េសមរ្រតូវេលើក
ចរយ?
កសំេ
យេយើង្រតូវបញ ជ ក់ កនុងទី េនះថ
ដូចេម្ដចែដលេ
ថ
េតើ យក
៥៧
គនថនិេទទស េកង
៉ ន់
ក់៖មូលភពៃនករបេងកើតពកយថមី ភនំេពញ៖ េ ងពុមពេទព
១៩៦៤។
្រកសួងអប់រ ំ ៖ េវយយករណ៍ ថនក់ទី៥ ភនំេពញ៖ េ ងពុមពរណសិរ ១៩៨៣។ ្រកសួងអប់រ ំ ៖ េវយយករណ៍ថនក់ទី៦ ភនំេពញ ៖ េ ងពុមពរណសិរ ១៩៨៣។ ្រកសួងអប់រ ំ៖ េវយយករណ៍ ថនក់ទី៧ ភនំេពញ ៖ េ ងពុមពរណសិរ ១៩៨៣។ ្រកសួងអប់រ ំ៖ ភ
នយក ្ឋ ន្រ
ែខមរថនក់ទី ១០ ភនំេពញ ៖ ផ យេចញ ពី វ្រជវគរុេកសលយ
្រគឹះ
ថ នេបះពុ មព
និង
ែចកផ យ, ២០០០។
្រកសួងអប់រ ំ៖ ភ ្ឋ ន្រ
វ្រជវគរុេកសលយ,្រគឹះ
២០០០។
្រកសួងអប់រ ំ ៖ ភ ្ឋ ន្រ
ែខមរថនក់ទី ១១ ភនំេពញ ៖ ផ យេចញពីនយក ថ នេបះពុមពនិងែចកផ យ,
ែខមរថនក់ទី ១២ ភនំេពញ ៖ ផ យេចញពីនយក
វ្រជវគរុេកសលយ, ្រគឹះ
ថ នេបះពុមពនិងែចកផ យ
, ២០០១។ េខៀវ ជុំ ៖ េវយយករណ៍េយើង ភនំេពញ ៖ េទៀន ហុងេសង ១៩៦៦,
៥៨ ១៧៤ទំ ព័រ។
៊ ង ៖ ករនិពនធន៍េសចក្ដីែខមរ ភនំេពញ ៖ ករផ យរបស់
គិត ប
្ណ គរឌុច ឈឹន, ១៩៦១, ៥១១ ទំព័រ។
គីម ែសត ៖ េវយយករណ៍ទំេនើបនឹងវ ិធីសមពនធ (ស្រមប់ សិស ថនក់ទី ៤នឹងទី ៣ទំេនើបៃនវ ិទយល័យនឹ ងអនុវ ិទយល័យ)
ករផ យ
្ណ គរវង រសមីកំពង់ចមឆនំ? ១០៩ទំព័រ។
របស់ប
ឃឹន សុខ ៖ េវយយករណ៍ភ
ែខមរ ភនំេពញ ៖ ករផ យរបស់ ជ
បណិ្ឌ តយសភកមពុជ ២០០៧។
ឃួន សុខមភូ ៖ អ ថ ធិបបយែខមរ ភគ ១, ២, ៣, ៤, ស្រមប់ មធយម ប៊ី
សិក និងឧត្តមសិក , ឆនំ?, ភនំេពញ។
សុខគង់
៖
្របេភទពកយកនងភ ុ
បរ ិញញប័្រតជន់ ខពស់ជំនន់ទី១
ែខមរ
២០០២។
រ
បញចប់ថនក់
ជបណិ្ឌ តយសភកមពុជ
បំភឺែ្ល តងេសចក្ដីថនក់ទី៦, ឆនំ?, ១៣២ទំព័រ។
ថច់ ែសម ៖ ែតងេសចក្ដីថនក់ទី ៨, ភនំេពញ, ១៩៨៩, ១១២ទំព័រ។ ពូវ អ៊ុម ៖ េវយយករណ៍ែខមរ ភនំេពញ ៖ ប
្ណ គរ គឹម េសង ១៩៥៤។
្រពុំ ម៉ល់ ៖ េវយយករណ៍ទ្រមង់និយមៃនភ
ែខមរទំេនើប ភគទី១
ភគទី២ ភនំេពញ ៖ ករផ យរបស់អនកនិពនធ ២០០៦។
ង
ប់
ន ៖ ្របជុំវ ិញញ
ែតងេសចក្ដី គំរូ ស្រមប់ថនក់ទី ៥,
៤, ៣ ទំេនើប , ភនំេពញ ៖ ឆនំ? ២១៨ទំព័រ។
វចននុ្រកមែខមរភគទី១ភគទី២
ករផ យរបស់ពុទធ
សបណិ្ឌ តយ
៥៩ េ ងពុមពកមពុជ ១៩៦៧-៦៨ ១៨៥៨ទំព័រ។
វចននុ្រកមអកខ វ ិរុទធៃនភ វង
ថ នភ
ជតិៃន ជបណិ្ឌ តយសភកមពុជ ភនំេពញ ២០០៥។
ងភ េមង ៖ ពកយផទនេនកន ួ ុ បរ ិញញ ប័្រត អក រ
វង
ែខមរករផ យរបស់វ ិទយ
ែខមរទំេនើប
បញចប់ថនក់
្រស្ដែខមរ ជំនន់ទី១៧, ២០០០។
េមង ៖ ពកយសមសេនកនងភ ុ
ែខមរទំេនើប
រ
ែខមរទំេនើប
រ
ថនក់បរ ិញញប័្រតជន់ខពស់ ជំនន់ទី១
២០០២។ ៉ ន់ ម៉ូន ៖ កេន មកិរ ិយស័ពក ទ ុងភ ន
ថនក់បរ ិញញប័្រតជន់ខពស់ ជំនន់ ទី៣
២០០២។ េសន សុនទ
រ
បញចប់
ជបណិ្ឌ តយសភកមពុជ បញចប់
ជបណិ្ឌ តយសភកមពុជ
៖ ែតងេសចក្ដីជេ្រមើសថនក់ទី ៨, ភនំេពញ, ១៩៩១,
១២២ទំព័រ។ ែសម សូរ និង អ៊ន ឹ
ំ ) ភសិតែខមរ-ប ង
រុន ៖ ភសិត (អធិបបយ-សំ យបំភឺ្ល មន ប
្ណ គរ
១៩៧២, ២៣៣ទំព័រ។
ែសម សូរ និង អនកដៃទេទៀត ៖ វ ិញញ
មេយើង
ែតងេសចក្ដីគំរូ (ស្រមប់
ថនក់ទី ៤ និងថនក់ទី ៣ ទំេនើប) ភនំេពញ ៖ ប
១៩៧១, ១៧៦ទំព័រ។ េអៀវ េកើស ៖ ភ
ែខមរ (ករ
េ ងពុមពភំេន ពញ,
កលបងពិនិតយេ
្ណ គរ មេយើង,
យរកេហតុផល)
៦០ េបះពុ មពផ យេឡើងវ ិញេ
យពុទធ
សនបណ្ឌតយ, ភនំេពញ ៖
េ ងពុមពមិត្តភពកមពុជ-ជប៉ុន ១៩៩៥, ៣៦៧ទំព័រ។
Boardman, Cynthia A. & Frydenberg, Jia. Writing to Communicate: Paragraph and Essays. San Francisco: Pearson Education, Inc., 2002. Bussmann, Hadumod. Routledge Dictionary of Language and Linguistics. (translated and edited by Gregory P. Trauth and Kerstin Kazzazi), London and New York: Solidus (Bristol) Ltd, Bristol, 1998, 530 pages. Chrystal, David. A Dictionary of Linguistics and Phonetics. UK: Blackwell Publisher, 1991, 389 pages. Gorgoniyev, Ju.A. The Khmer Language. (translated from the Russian by V. Korotky), Moscow : Nauka Publishing house, 1966, 134 pages. Huffman, Franklin E. An Outline of Cambodian Grammar. Cornell University, Ph.D. thesis, 264 pages, 1967. Jacob, Judith M. Introduction to Cambodian. Oxford University Press, 1990, 341p. Jacob, Judith M. Cambodian Linguistics, Literature and History. (collected articles), David A. Smyth (ed.), University of London, 1993. Maspero, Georges. Grammaire de la langue Khmère. Paris, Imprimerie Nationale, 1915, 486p. Oshima, Alice & Hogue, Ann. Writing Academic English. Longman: Addison Wesley Longman, 1999. Richards, Jack C.; Platt, John; & Platt, Heidi. Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics, 2nd edition, Singapore, Longman Group,
៦១ 1992, 423p. Sak-Humphry, Chhany. Khmer Nouns and Nouns Phrases: A Dependency Grammar Analysis, 353p. A Dissertation of Linguistics, University of Hawaii, UMI Company, 1996. Smith, D.A. “Cambodia: Language Situation” in Asher, R.E. (editor-in-chief) and Simpson, J.M.Y, (Coordinating editor) The Encyclopedia of Language and Linguistics, Vol.2. Pergamon Press: Oxford, New York, Seoul, and Tokyo. 1994, 440-441. Thach Ngoc Minh. A Descriptive Grammar of Khmer in the Mekong Delta-Vietnam. M.A. thesis, National University of Singapore, 2002. Vong Meng, “The Evolution of Khmer Language in the Globalization Era.” Paper presented at the International conference on Syncretism in South and Southeast Asia: Adoption and Adaptation, The Institute of Language and Culture for Rural Development, Mahidol University, Thailand, 2007.
