Rotterdam 3D V2.0, vóór en dóór de organisatie! De afdeling Basisinformatie van de Gemeente Rotterdam is in 2008 gestart met de ontwikkeling van een 3D-model van alle gebouwen in de stad. De ontwikkeling richtte zich op het creëren van één uniform basismodel voor het hele concern. In 2010 is het model officieel opgeleverd en beschikbaar gesteld als Open Data. Door deze openstelling is er al veel ervaring opgedaan met de toepassing van het 3D-model in diverse projecten. Inmiddels is het bestaande model verouderd en groeit de behoefte voor een nieuw model. Vandaar dat eind 2014 samen met Future Insight gestart is met de doorontwikkeling van Rotterdam 3D naar Rotterdam 3D versie 2.0. Al bij de start van dit traject bleek dat, mede door de opgedane ervaringen, de vragen en eisen vanuit de organisatie meer betroffen dan een 3D gebouwenmodel. Er is grote behoefte aan meer 3D-informatie van de stad, tijd dus voor een nieuw 3D-model van de stad, maar nu in ontwikkeling samen met de gebruikers!

Rotterdam wil in creatieve verbinding met wetenschap en de vakwereld ontwerper zijn van de kansen voor de toekomst. Er is een uitgebreide organisatiescan gehouden om inzicht te krijgen in de kansen voor en behoeften naar 3D in de organisatie. De visie van de afdeling Basisinformatie is dat het 3D-model als basis dient voor alle geo-informatie. Daarom is er in het najaar van 2014 besloten om 3D-informatie een integraal onderdeel van de bestaande werkprocessen te maken en zo de ontwikkeling een stap verder te brengen. Het verzamelen, beheren en ontsluiten van de geo-informatie zal in de toekomst lopen via het 3D-stadsmodel. Basisinformatie zal samen met Future Insight (zie kader op pagina 30) de komende jaren inzetten op de ontwikkeling van het 3D-stadsmodel om deze visie mogelijk te maken. Dynamisch en beheerbaar, dat zijn op basis van de organisatiescan de belangrijke uitgangspunten voor Rotterdam 3D versie 2.0. Hiermee wordt geborgd dat de 3D-informatie altijd actueel is. Verder is gebleken dat er een brede behoefte is aan 3D-informatie. Te denken valt aan gebouwen, topografie, maar vooral ook ondergrondinformatie. Verder moet de 3D-data semantisch rijk zijn en eenvoudig

Door Jane Hermans en Rick Klooster

Het bestaande Rotterdamse 3D-model.

28 |

Geo-Info | 2015-3

te ontsluiten richting de diverse gebruikers. Met andere woorden het 3D-model moet eenvoudig te benaderen zijn vanuit de softwarepakketten die op diverse plekken in de organisatie reeds gebruikt worden. Inhoudelijk is het hierbij noodzakelijk de informatie geoptimaliseerd voor het specifieke gebruik aan te kunnen bieden. Zo kan de gebruiker er direct mee aan de slag en wordt zijn werkproces optimaal ondersteund. De aanpak Rotterdam 3D V2.0 is een innovatieve faciliterende ICT-voorziening van afdeling Basisinformatie van de gemeente Rotterdam voor de gehele organisatie. Het gaat echter verder dan puur ICT. Voor de implementatie wordt gebruik gemaakt van Future Insight’s DPT-methode. Gezien de complexiteit, de diversiteit en de grote schaal waarop de verschillende 3D-activiteiten binnen de gemeente worden toegepast, is het cruciaal deze te ondersteunen met een adequate, open, schaalbare, flexibele en dynamische 3D-infrastructuur. In de schematische weergave hiernaast is de werking van Rotterdams 3D V2.0 te zien.

voor de gebruikersgroepen, wordt het model uitgebreid met een nieuw thema en nieuwe gebruikersgroepen. Per thema worden er keuzes gemaakt over het beheer en de exacte inhoud en worden de afgeleide producten gedefinieerd en geautomatiseerd. De pijlen, tools, afgeleide producten en gebruikers in het schema zullen dus per thema verschillen. • Sprints: De inrichting van het Rotterdams dynamische 3D-model is een continu proces waarbij zoals al eerder gezegd een themagerichte aanpak wordt gehanteerd. Deze zal volgens de scrum-methode worden uitgevoerd, waarbij in sprints van drie maanden samen met een groep van gebruikers en beheerders een thema zo goed mogelijk zal worden ingericht. Op deze wijze wordt de samenhang in de DPTdriehoek gegarandeerd, wordt direct draagvlak bij de gebruikers gecreëerd en worden direct de besparingen in de keten zichtbaar.

Schematische weergave van de integrale, open 3D-infrastructuur. • Data: 3D-data wordt centraal opgeslagen in een open 3D-database, waaruit eenvoudig automatisch een selectie kan worden afgeleid die optimaal aansluit bij de gebruiker, zijn software en zijn behoefte.

• Inrichting: 3D-data wordt themagericht ingericht en opgebouwd. Denk hierbij aan thema’s als gebouwen, kabels en leidingen, bomen, ontwerpen, terrein en BIM. Iedere keer als een thema is ingevoerd en werkt

Resultaten van de Proof of Concept Om de werkwijze van het Rotterdams 3D V2.0 model te introduceren en te testen is eind 2014 een Proof Of Concept voor het gebied Nesselande uitgewerkt. Het hele proces zoals hierboven beschreven is doorlopen met als resultaat een succesvol ingerichte 3D-omgeving welke met enthousiasme door de toekomstige gebruikers is ontvangen. Één van de resultaten van de Proof of Concept (POC) is een online viewer waarin alle content die in de open 3D-database is opgeslagen online door iedere willekeurige gebruiker bekeken kan worden. Belangrijk hierbij is dat de bezoeker vervolgens zelf een willekeurig gebied kan selecteren en vervolgens kan downloaden in een door hem

Zelf via online viewer 3D-informatie opvragen.

2015-3 | Geo-Info

| 29

Techniek

Future Insight

Als basis voor de huidige 3D-database is CityGML als informatiemodel gekozen. Deze open standaard is wereldwijd breed geaccepteerd, is in Duitsland verplicht voor 3D-stadsmodellen en is ook in Nederland gekozen als 3D standaard voor het opbouwen van stadsmodellen. Dit zorgt ervoor dat deze 3D-infrastructuur goed reproduceerbaar is voor het gebruik in andere steden. De verwachting is wel dat wanneer er meer thema’s verder uitgewerkt worden er extra techniek in de centrale voorziening ingepast moet worden, zoals bijvoorbeeld een BIM-server voor de opslag en ontsluiting van BIM-gegevens of een Linked Data voorziening voor de integratie van externe dynamische data.

Voor het nieuwe 3D-model heeft de gemeente Rotterdam de samenwerking gezocht met Future Insight. Dit jonge bedrijf opereert op het snijvlak van organisatie en techniek. Daarbij hebben zij altijd als doel om organisatievraagstukken op te lossen ondersteunt met behulp van de modernste technieken. Speciaal voor dit soort vraagstukken heeft Future Insight de DPT-Methode ontwikkeld.

BAG

+

Hoogtebestand

+

Luchtfoto

=

3D-model

De opbouw van het eerste 3D-gebouwenmodel.

Future Insight’s DPT methodiek begint bij het proces.

Ondergrond wordt op verzoek van de gebruikers ook toegevoegd. gewenst formaat. Hierbij kan men denken aan SketchUp voor stedenbouwers, AutoCAD formats voor architecten en Esri FileGeoDatabase voor geo-professionals. Zo wordt het heel eenvoudig en laagdrempelig om toegang te krijgen tot de open 3D-database en het te gebruiken in de software van hun keuze. Na eventuele bewerkingen, is het mogelijk om de data weer te importeren in de 3D-omgeving, zodat iedereen altijd gebruik kan maken van de meest actuele informatie. De voorbereidingen voor de totale inrichting zijn inmiddels gestart. Hierbij is er ook aandacht voor actuele ontwikkelingen en projecten die nu spelen binnen de organisatie, zoals de 3D-Energy planner uit het europese MUSIC project. De thema’s die hier spelen, zoals onder andere het energie potentieel op daken, worden direct meegenomen in het 3D-model. Conclusie Het ondersteunen van de diverse organisatorische vraagstukken met het centrale Rotterdams 3D V2.0 model levert een win-win situatie op. Door het gebruik van de open 3D-database en bijpassende infrastructuur krijgen de gebruikers direct de beschikking over de beste en meest optimale en actuele data, wordt de samenwerking gestimuleerd, ontstaat een open en schaalbare oplossing, wordt de kennis hierover direct goed

30 |

geborgd, gedeeld en reproduceerbaar en wordt de data direct toegankelijk voor andere stakeholders.In plaats van gewoon een 3D-model te bestellen heeft de afdeling Basisinformatie van de gemeente Rotterdam dan ook besloten om het 3D-model in samenwerking met een groot gedeelte van de interne gemeentelijke organisatie direct vanuit de eigen werkprocessen op te gaan bouwen. Dit is een proces waarmee de verschillende themagroepen in 2015 aan de slag gaan. Eind 2015 moeten deze werkzaamheden de eerste gemeente dekkende thema’s in 3D opleveren die én actueel zijn en blijven én die aansluiten bij de behoefte van de verschillende gebruikers.

Jane Hermans-van Ree, gemeente Rotterdam, Adviseur Basisinformatie & Projectleider Rotterdam 3D, [email protected]

Rick Klooster, Future Insight, Managing Partner, [email protected]

Geo-Info | 2015-3

Uitgangspunt hierbij is dat nieuwe toepassingen van ICT-tools vaak minder succesvol zijn dan hun potentieel. De voornaamste reden hiervan is dat er te weinig aandacht wordt besteed aan de integratie van deze tools in de processen waarbinnen ze moeten functioneren. Bij de DPT-methode wordt het Proces als uitgangspunt genomen; waar liggen de behoeftes en kansen? Vervolgens worden de beste ondersteunende ICT-Tools en de benodigde Data op de juiste manier ingericht. Deze drie onderdelen moeten vervolgens optimaal op elkaar worden afgestemd. De ervaring leert dat op deze wijze (integrale) werkprocessen veel beter kunnen worden ondersteund met de nieuwste technologie. De besparingen in de totale keten zijn hierbij doorgaans aanzienlijk door: • het terugbrengen van verspilling; • het vergroten van de effectiviteit; • het creëren van overzicht; • optimale ondersteuning met de beste tools en de juiste data. Future Insight past de DPT-methode op uiteenlopende projecten toe, projecten die vragen om een zorgvuldige aanpak omdat een succesvol resultaat de eis is.